Научная статья на тему 'БАЛҚАШ КӨЛІНДЕГІ ЖАСӨСПІРІМ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАЛЫҚ ТҮРЛЕРІНІҢ ГИСТОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫН ЗЕРТТЕУ'

БАЛҚАШ КӨЛІНДЕГІ ЖАСӨСПІРІМ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАЛЫҚ ТҮРЛЕРІНІҢ ГИСТОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫН ЗЕРТТЕУ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
37
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
САЗАН (CYPRINUS CARPIO) / БАЛқАШ КөЛі / ГИСТОЛОГИЯ

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Тленшиева А.М., Шалахметова Т.М., Сутуева Л.Р.

Балқаш көлі соңғы жылдары Қазақстандағы ең ірі су қоймаларының бірі болып табылады. Ең ірі болуымен қатар, экологиялық проблемаларды бастан өткеруде яғни ластаушы заттардың тереңдігі мен ластануы жоғары деңгейге өсіп жатыр. Көлдің гидроэнергетикалық ресурстарының негізгі көзі - бұл бұрынғы судың 80% . Экологиялық проблемалар тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар Қытайда да ауыл шаруашылығын және индустрияны күшейту нәтижесінде туындады. Суды бақыламау және өнеркәсіптік кәсіпорындардың ағынды суларын ағызу, көлдің деңгейінің төмендеуіне және көлдің ауыр металдармен, пестицидтермен, радионуклидтермен, мұнай өнімдерімен судың және шөгінділерінің ластануына әкелді. Судың ластануы балық қорларын, құстар мен сүтқоректілердің азаюының маңызды себептерінің бірі болып табылады, сондай-ақ аймақтағы тұрғындардың денсаулықтарының нашарлауына алып келеді. Тамақ тізбегінде ластанған судың арқасында ластауыштар гидробионттардың ағзасына түседі, содан кейін көлдің тіршілік иелерінің биоалуантүрлілігін азайтатын омыртқалы организмдерге енеді. Осыған байланысты, Балқаш көлінің әр түрлі аймақтарынан су мен шөгінділердің кәсіптік балықтарға интегралды экологиялық мониторинг жүргізу кезінде гистострктура әсерлерін зерттеу қажет. Бұл мақалада Балқаш көлінің Мыңарал және Үлкеншығанақтарынан алынғансазан (Cyprinus carpio) балығының гистологиялық құрылымы зерттелген.Сазанның висцералды органдарында келесідей құрылымдық өзгерістер анықталды: желбезегінде - атрофиялық және дистрофиялық процесстер, желбезек ламмелаларының эпителий қабатына және шеміршекке қанның құйылуы, клеткааралық кеңістіктердің кеңеюуі секілді өзгерістерге алып келді;Ішекте - Үлкен және Мыңарал шығанақтарынан алынған сазан балығының ішегінде ворсинкалардың деструкциясын, эпителийдің қатпарлануын және де эпителиалды жасушалардың дистрофиялық және некробиотикалық өзгеруін байқадық;Зерттеуге алынған балық бүйрегінде без ұлпалары қан плазмасымен сіңірілген және қан айналымының бұзылысы болды;Сазанның (Cyprinus carpio)зерттелген органдарының деструктивті үдерістердің сипатына қарай, Балқаш көлінің ең ластанған аймағыМыңарал шығанағы болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STUDY OF HISTOLOGICAL STRUCTURE OF JUVENILE COMMERCIAL FISH SPECIES FROM BALKASH LAKE

In recent years, one of the largest reservoirs of Kazakhstan - lake Balkash is experiencing great environmental problems: shallowing and high pollution with pollutants. The main source of water resources the lake is a transboundary river Ile, which was previously given to 80% of the inflow water (70% of it flows through China, 30% in Kazakhstan). Environmental problems arose as a result of intensification of agriculture and industry in Kazakhstan. Uncontrolled water intake and discharge of industrial wastewater into the river led to a decrease in the lake level and contamination of water and sediments of the lake with heavy metals, pesticides, radionuclides, petroleum products. Shallowing and pollution of the lake is one of the most important reasons for the reduction of fish stocks, birds and mammals, as well as the deterioration of the health of the inhabitants of the region. Through contaminated water through the food chain, pollutants enter the body of hydrobionts, and then into the body of vertebrates, which reduces the biodiversity of the inhabitants of the lake...In recent years, one of the largest reservoirs of Kazakhstan - lake Balkash is experiencing great environmental problems: shallowing and high pollution with pollutants. The main source of water resources the lake is a transboundary river Ile, which was previously given to 80% of the inflow water (70% of it flows through China, 30% in Kazakhstan). Environmental problems arose as a result of intensification of agriculture and industry in Kazakhstan. Uncontrolled water intake and discharge of industrial wastewater into the river led to a decrease in the lake level and contamination of water and sediments of the lake with heavy metals, pesticides, radionuclides, petroleum products. Shallowing and pollution of the lake is one of the most important reasons for the reduction of fish stocks, birds and mammals, as well as the deterioration of the health of the inhabitants of the region. Through contaminated water through the food chain, pollutants enter the body of hydrobionts, and then into the body of vertebrates, which reduces the biodiversity of the inhabitants of the lake. In this article the histostructure of juveniles of one of the species of commercial fish - carp from different parts of lake Balkash is studied. The following structural changes in the visceral organs of carp were revealed: in the gills-revealed significant destructive changes in the primary and secondary Gill epithelium, especially in fish from the bays of Mynaral and Ulken.In histostructure the gills was discovered troficheskie and destructive processes of the lamellae epithelium tabernero; in the intestines of fish from the gulfs of Ulken and Mynaral we observed the destruction of intestinal villi, epithelial detachment, destructive and necrobiotic changes of epithelial cells; in the kidneys - from the Bay of Mynaral of lake Balkash there were blood plasma impregnation of carp gland tissue and also blood circulation disorders. According to the nature and severity of destructive processes in the studied carp organs, it can be concluded that the most polluted areas of lake Balkash are the вay of Mynaral.

Текст научной работы на тему «БАЛҚАШ КӨЛІНДЕГІ ЖАСӨСПІРІМ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАЛЫҚ ТҮРЛЕРІНІҢ ГИСТОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫН ЗЕРТТЕУ»



МРНТИ 34.35.51

А.М. Тленшиева, Т.М. Шалахметова, Л.Р. Сутуева

Эл-Фараби атындагы К,азац улттыцуниверситету Биология жэне биотехнология факультету Алматы, Цазацстан

БАЛХАШ К0ЛШДЕП ЖАС0СШР1М КОММЕРЦИЯЛЫК БАЛЫК ТУРЛЕРШЩ ГИСТОЛОГИЯЛЫК К¥РЫЛЫМЫН ЗЕРТТЕУ

Балцаш квлi соцгы жылдары К,азацстандагы ец ipi су цоймаларыныц 6ipi болып табылады. Ец ipi болуымен цатар, экологиялыц проблемаларды бастан вткеруде ягни ластаушы заттардыц терецдг мен ластануы жогары децгейге ecin жатыр. Квлдiц гидроэнергетикалыц ресурстарыныц негiзгi K03Í - бул бурынгы судыц 80% . Экологиялыц проблемалар тек Цазацстанда гана емес, сонымен цатар К,ытайда да ауыл шаруашылыгын жэне индустрияны кушейту нэтижеснде туындады. Суды бацьламау жэне внеpкэсinтiк кэсторындардыц агынды суларын агызу, квлдiц децгешнщ темендеуше жэне квлдiц ауыр металдармен, пестицидтермен, радионуклидтермен, мунай енiмдеpiмен судыц жэне шегшдлершц ластануына экелдi. Судыц ластануы балыц цорларын, цустар мен сymцоpекmiлеpдiц азаюыныц мацызды себептершц 6ípí болып табылады, сондай-ац аймацтагы тургындардыц денсаулыцтарыныц нашарлауына алып келедь Тамац miзбегiнде ластанган судыц арцасында ластауыштар гидробионттардыц агзасына myседi, содан кешн келдщ mipшiлiк иелершц биоалуантурлшгш азайтатын омыртцалы организмдерге енедъ Осыган байланысты, Балцаш келшц эр mypлi аймацтарынан су мен шегiндiлеpдiц кэсinmiк балыцтарга интегралды экологиялыц мониторинг жypгiзу кезшде гистострктура эсерлерт зерттеу цажет. Бул мацалада Балцаш келшц Мыцарал жэне Улкеншыганацтарынан алынгансазан (Cyprinus carpió) балыгыныц гистологиялыц цурьлымы зерттелген.Сазанныц висцералды органдарында келеадей цурьлымдыц езгеpiсmеp аныцталды: желбезегтде - атрофиялыц жэне дистрофиялыц процесстер, желбезек ламмелаларыныц эпителий цабатына жэне шемipшекке цанныц цуйылуы, клеткааралыц кецiсmiкmеpдiц ^^юуь секiлдi езгерктерге алып келдi;Iшекmе - Улкен жэне Мыцарал шыганацтарынан алынган сазан балыгыныц iшегiнде ворсинкалардыц деструкциясын, эпителийдщ цатпарлануын жэне де эпителиалды жасушалардыц дистрофиялыц жэне некробиотикалыц езгерут байцадыц;Зерттеуге алынган балыц буйрегшде без улпалары цан плазмасымен ащрлген жэне цан айналымыныц бузылысы болды;Сазанныц (Cyprinus сагрю)зерттелген органдарыныц десmpукmивmi yдеpiсmеpдiц сипатына царай, Балцаш келшц ец ластанган аймагыМыцарал шыганагы болып табылады. TyttiHdiсвздер: Сазан (Cyprinus carpió),Балцаш келi,экологиягисmология

Юр1спе.

Каза;стандагы ец ipi су крймаларыныц 6ipi - Балхаш келшщ экологияльщ мэселелеpi ;a3ipri уа;ытта езект болып отыр жэне му;ият зерттеуд ;ажет ететш айма;тардыц 6ipi болып табылады.Бул мэселе су ресурстарыныц Heri3ri K03i болып табылатын, 1ле езешнщ суын утымсыз пайдалану нэтижейнде келдеп су децгешнщ тeмендеуiмен жэне енеркэйптш кэйпорындар мен фермалардыц суыныц турак;ты ластануымен байланысты.[1 -2] Осыган дешн Бал;аш келi (413 мыц шаршы ша;ырым) ауыз суы мен турмысты; сумен ;амтамасыз етудщ непзп Ke3i жэне Каза;стандагы балы; шаруашылыгыныц дамуыныц негiзi болды [3].Алайда, жина;талган мэселелерге байланысты: ендарктш жэне ауылшаруашылы; агынды суларыныц келдерге теплую Кытайда да, Каза;станда да суды ба;ылаусыз алу нэтижейнде айтарлы;тай су ;оймасыныц экологиялы; жагдайы темендеу керсетгашш керсетуде[4].Бал;аш келiнiц сулары ауыр металдар, пестицидтер, радионуклидтер, мунай енiмдеpi секiлдiэpтYpлi ластаушы заттармен ластанган [5 -6]. Шепндшер жтна;талып олар судыц TYбiне жина;талып, трофикалы; ^збектер бойымен су ;оймасын пайланатын тургындарыныц денесiне енедi [7 -8].К¥рылымы бойынша бурын-соцды болмаган кел езшщ биоалуантYpлiлiгiн

жогалтуда.Бурын Бал;аш келiнде балы;тардыц жиырмадан астам TYpi болган, олардыц алтауы табиги: 1ле мен Бал;аш кекбасы , Бал;аш алабугасы.Аталмыш балы;тарды ;^рп тацда устау - Yлкен жетiстiк.Сазан, судак, кексерке жэне а;табан сегалджоммерциялы; балыщтарды аулау аз бай;алады.Капшагай ГРЭС-i су ;оймасын салумен гидрологиялы; pежимдегi езгеpiстеp 1ле келшщ эйресе оныц оцтYCтiк-батыс белiгiнiц деградациясына экелдь Су ортасында тек балы;тардыц дамуы гана емес, сонымен ;атар крсмекендшер сия;ты бас;а да су агзалары бар екенi белгiлi жэне де су айма;тарыныц бузылуы,су агзалары мен еймдштерге кеpi эсеpiн тигiзуде.Эмбpиогенездiц бузылуы TYpлеpдiц емipшецдiгi мен емip CYPуiн темендетедiжэне деформациялардыц пайда болуына экеледь нэтижесiнде барлы; популяциялардыц жойылуына ;ауш туады.Осылайша, балы;тар мен к;осмекендiлеpдiц биологиялы; эpтYpлiлiгiнiц тipшiлiк жагдайы су ;оймасыныц экологиялы; жагдайын кеpсетедi.Кептеген отанды; зерттеушшер Бал;аш келiндегi балы;тар мен бас;а да су оpганизмдеpiнiц табиги жэне багалы балы;

TYpлеpiнiц азаюын,судыц экологиялы; жагдайыныц темендеуiнен екендiгiн атап етт [9 -10]. Зерттеу материалдары мен эдктерь

Зерттеу материалдарын жинау.Терец судагы жас личинкаларды аулау Yшiн уылдыры; торы ;олданылд^1, жагалау аймагында тор жэне Киналев торы к;олданылды, кетшрек линиялар Yшiн пайдаланылд^I.Бip уылдыры;ты пайдаланып аулау уа;^1ты 5-10 минутты курадыЖас балы; формалинмен бекiтiлген материалда кем дегенде 10 щн бекiтiлгеннен кешн елшендь узындыгы 20 мм-ге дешнп жасеспipiмдеp микpометpiмен, узындыгы 20-дан 40 мм-ге дешн ¥лгайт;ыш эйнектiц астындагы калипермен елшендi.Балкаш келiнiц оцтYCтiк-батыс белМндеп су мен теменгi шегiндiлеpдiц непзп ластаушылары аны;талад^1 жэне зертханалы; жэне фонды; балы;тар TYpлеpiнде гистологиялы; эдктерш ;олдану ар;ылы зеpттелетiн айма;тардыц ластану децгет багаланад^1. Гистологиялы; талдау Yfflrn жануарлард^1 сойганнан кейiн, бipден шектщ белiктеpiн 5 х 5 х 5мм елшемдеpiмен алд^1;. Фиксацияны10%-д^1; нейтралды формалинде ЖYpгiздiк. Фиксациядан ягни беютуден кейiн MYшенiц белiктеpi агын суда 12-24 сагат шайылд^1. Сусыздандыру, улпалардыц парафинге толтыру^1 (заливкасы) жэне

парафиндшесшдшерда ецдеу Yшiн изопpопилдi спиpттi (изопропанол) ;олданд^1;. Изопpопилдi спирт (C3H8O) темен ^ш^^ды, сумен, этилдi спиртпен, органикалы; еpiткiштеpмен араласад^1. Сусызмизопропанолдагы (изопропанол-99) судыц мелшеpi 0,1%-дан аспауы тиiс (марка х. ч.) жэне 0,15% (марка ч.). Изопропанол ксилолга ;араганда токсикалыгы темен, этил спиpтi сия;ты гигроскопиялы; емес жэне сусыз куйде узагыра; са;талад^1. Калыцд^1гы 4-5 мм болатын улпа блоктарыныц проводкасы езiне 70%-ды; изопропанолмен (1 саг.), изопропанол-99-бен (1 саг.), изопропанол-99 (II)- мен (1,5 саг.), изопропанол-99-бен (2 саг.) ецдеу процестерш ;осады.Содан кешн оны 30 мин-;а балгын парафинге ауыстырды; ол тура;ты ;ую жэне парафину блоктыц пайда болуы ушiн ;олданылады. Сусызданд^1ру ушiн ;олданылатын батареяны, ягни бipiншi жэне екiншi ауысым паpафиндеpiн бipнеше ретке дейiн ;олдана беруге болады.

Парафиндш ;ую кезiнде,изопpопанолдыц салыстырмалы теменгi ;айнау температурасы оныц улпадан тез эpi оцай жойылуына жагдай жасайды. 3p6íp зеpттелетiн MYшеден кем дегенде 3 затты; шыны кесiндiлеpi жасалынды.

Бояудан кешнп препараттарды сусыздандыруды 70%-дьщ изопропанол ар;ылы жасады;. Ол ушш изопропанол-99 бен ксилолды 2 рет ауыстырып, Yстiн арнайы эйнекшемен жауып, канадалы; бальзамга немесе синтетикалы; смолага (энтеллан, полимаунт) орналастырды;.

Жарык;-оптикалык; зерттеу эдкЩайын боялган гистологиялы; препараттарды Мк1^МС-20 жары; микроскобы ар;ылы талдау ЖYргiздiк. Эр жануардан зерттеуге кемiнде 20 гистологиялы; препаратты сипаттап,

талдау ЖYргiздiк. Гематоксилин-эозинмен боялган эрбiр гистологиялы; препаратты микроскоптыц: х10; х20; х 40 улгайтулары ар;ылы зерттедiк . Зерттеу нэтижелерi жэне оларды тал^ылау. Бал;аш K0лiнiц оцтYCтiк-батыс б0лiгiне экспедициялы; сапарлардыц нэтижесiнде сазан балыгыныц органдарынан гистологиялы; препарттар жасалып, олардыц курылымды; eзгерiстерi зерттелдi.

Сурет 1 -Бал;аш келшщ Yлкен шыганагынан ауланган сазанныц (Сурппи8 са^^шектет ворсинкаларыныц бузылуы жэне шек куысындагы паразит. Бояу гематоксилин - эозин, х200

Сурет 2 - Бал;аш K0лi Мыцарал шыганагынан ауланган сазанныц (Cyprinus са^ю) iшек ворсинкасыныц деструкциясы,эпителий Yлпасыныц ;атпарлануы

Сурат 3 - Бал;аш K0лi Мыцарал шыганагынан ауланган сазанныц (Cyprinus са^шЗжелбезек эпителшнщ деструкциясы жэне ;ан айналымыныц бузылысы Бояу гематоксилин - эозин, х 200

Сypет 4 - Бал;аш келшщ Yлкен шыFанаFынан аyланFан сазанныц (Cyprinus carpio) желбезек эпителиiнiц дестpyкциясы жэне

атpофияБояy гематоксилин - эозин, х200

Сypет 5 - Бал;аш келшщ Шьтана; шыFанаFынан аyланFан сазанныц (Cyprinus carpio)спеpматогендi эпителиi

Бояу гематоксилин - эозин, х100

Сypет 6 - Бал;аш келi Мыцарал шыFанаFынан аулашан сазанныц (Cyprinus carpio)жыныс бездеpi улпаларыныц ;ан плазмасымен толтырылуы Бояу гематоксилин - эозин, х100

ЖYpгiзiлген макро - микроскопиялы; зерттеулер бойынша кэсiптiк балы;тардыц бipiншiлiк жэне екшшШк желбезек эпителилеpiнде, эсipесе Бал;аш келiнiц оцтYCтiк-батыс белiгiндегi Мыцарал шыFанак;таpындаFыбалык;та едэyip деструкциялы; бузылыстар аны;талды. Yлкен жэне Мыцарал шыFанак;таpындаFы балы;тыц(сазан) гистростуктурасын^ы ;ан айналым бузылыстары, некроз, ;абыну, апаптоз секiлдi бузылыстар олардыц елiмiне алып келедi.

Желбезек гистострукурасындаатрофиялы; жэне дистрофиялы; процесстер желбезек ламмелаларыныц эпителий ;абатында жэне шемipшекте, ;анныц куйылуы, клеткааралы; кецiстiктеpдiц кецеюyi секiлдi езгерктерге алып келдi.

АFзаныц моpфологиясындаFы осындай езгеpiстеp аFзаныц тыныс алу оксигенациясын Fана емес, тутас аFзаны да бузады.Бул соцында олардыц уа;ытынан бурын елуше

жэне биоэpтYpлiлiктiц темендеyiне экеледьБал;аш келiнiц осы белiгiндегi аyланFан балы; шаба;тарыныц шытанактарында бiз желбезектiц ;алыпты гистологиялы; ;урылысын бай;амадык;^лкен жэне Мыцарал шытанактарынан алынFан сазан балыFыныц шепнде ворсинкалардыц деструкциясын, эпителийдiц

;атпарлануын жэне де эпителиалды жасушалардыц дистрофиялы; жэне некробиотикалы; езгеруш бай;ады;.Бал;аш келiнiц Мыцарал шыFанаFынанба;ылаyFа алынFан балы; бYЙpегiнде без улпалары ;ан плазмасымен толтыpылFанжэне ;ан айналымыныц бузылуы болды.Сазанныц(Cyprinus carpio)зерттелген органдарында дестpyктивтi Yдеpiстеpдiц сипатына ;арай, Бал;аш келiнiц ец ластанFан аймаFы Мыцарал шыFанаFы болып табылады.ЖоFаpыда кеpсетiлген висцералды MYшелеpдегi барлы; езгеpiстеp балы;тарда эpтYpлi патологиялаpFа жэне де елiмге экеледъ

WW

ЭДЕБИЕТТЕР

1 Основные экологические проблемы Казахстана: загрязненние воды и сельскохозяйственных обьектов, загрязняющих оз.Балхаш.http://ego.gov.kz/ 21 янв. 2013г.

2 Иле-Балхаш-Концепция устойчивого развития.UNDP Kazakhstan (4 Novomver 2004)

3 Алейник А.Ю.,Назаренко О.Б. Водные ресурсы Казахстана:Характеристика т проблемы // Томск 2011г.

- С.255-257.

4 Б.М.Сулатонва, Е.И.Рачковская, А.А.Иващенко. Н.Н.Березовиков Биологическое разнообразие проектируемого Иле-Балхашского природного резервата // Вестник КазНУ.Серия экологияческая . -2012. - № 1 (33). - С.230-233.

5 Информационный бюллетень о состоянии окружающей среды Республики Казахстан, выпуск № 1 (25), 1 полугодие 2017г.

6 Экология и здоровье нации. //Под.ред.акад. НАН РК А.М.Газалиева. - Караганда:Изд-во Карагандинского государственного тенического университета, 2016. -109с.

7 Burlibaev M.Zh., Dostaj Zh.D., Mirhashimov I., Nikolaenko A..,Sovremennoe sostojanie hozjajstvennoj dejatel'nosti v Ile

- Balhashskom bassejne.Integrirovannoe upravlenie vodnymi resursami v Ile-Balkashskom bassejne.UNDP . -Almaty, 2011. - S.3-16.

8 Weber L.P.,Diamond S.L.Bandiera S.M., Janz D.M. Expression of HSP70 and CYP1A protein in ovary and liver of juvenile rainbow trout exposed to p - naphthoflavone // Comp Biochem Physiol C. - 2002. - Vol.131. - P.387 - 394.

9 Игнатова Н.А. Оценка токсичности вод и донных отложений антропогенно загрязненных экосистем методом биотестирования (на примере бассейна Нижнего Дона). Автореф.на соиск.ученой степени канд.биологический наук, Ростов-на-Дону - 2009. - 23с.

10 Единый экологический интернет-ресурс. 2018. Информационные бюллетени о состоянии окружающей среды. https: //new.ecogosfond.kz/1 - 10 - 7/1 - 6.

11 Другов Ю.С., Родин А.А., Анализ загрязненной воды: практическое руководство. - М.:БИНОМ.Лаборатория знаний, 2012. - 678 с.

12 Н.А.Амиргалиев, Л.Т.Исмуханова. Уровень биоаккумуляции тяжелых метталов в тканях рыб Капшагайского водохранилища. // Вестник КазНУ.Серия экологическая - 2012. - № 1 (33). - С.30-32.

13 Экологическое состояние оз.Балхаш (доклад 27.06.2013г.) // Комитет экологического регулирования и контроля. Департамент

Т1З1М1

экологического регулирования и контроля. Департамент экологии по Карагандинской области.

14 Кудеков Т.К., Голубцов В.В., Ли В.И. Современные изменения природной среды и гидрологический режим озера Балхаш // Гидрометеорология и экология. -2005. -№3,- С.3-10.

15 Ж.Т.Тилекова, М.Т. Ошакбаев. М.С.Тонкопий. Оценка качества поверхностных вод иле-балкашского бассейна. // Вестник КазНТУ. - 2015.№2.С.14-20.

16 С.Ж Асылбекова. К.Б. Исбеков. Т.Я. Лопарева. А.Н. Анурьева. Влияние выбросов промышленного комплекса « Балхашцветмет» на биоценозы озера Балхаш. // Вестник АГТУ. Сер.Рыбное хозяйство.-2011. -№1. -С.7-14.

17 А.К Саданов. К.Б. Исбеков. Современный статус аборигенной ихтиофауны Или-Балхашского бассейна Красной книги Республики Казахстан и Международного Красного листа (IUCN Red List/ 2001). -Вестник КазНУ. Серия экологическая. -2012. -№1 (33). -С. 30-32.

18 Онищенко Г.Г Влияние состояния окружающей среды на здоровье населения. Нерешенные проблемы и задачи // Гигиена и санитария. -2003.-№1. -С. 3-10.

19 P.KGoel. Water Pollution: Causes. Effects and Control. // New Delhi: New Age 1Ш:егпайопа1.-2006.-418р.

20 Шарипова О.А., Петрушенко Л.В. К вопросу о токсикологическом состоянии экосистем водных бассейнов Республики Казахстан. // Вестник научных конференций .- 2016.-№11-5(15).-C.193-195.

21 О.А Шарипова. Распределение тяжелых металлов в донных отложениях озера Балхаш в зависимости от природных и антропогенных факторов. // Вестник Томского государственного университета. 2015,- №390. -С.225-230.

22 Paul K.S Lam. Use of biomarkers in environmental monitoring. // Ocean & Coastal Management. -2009.-№52. -P.348-354.

23 Chevre N. Gagne F. Gagnon P. Blaise C. Application of rough sets analysis to identify polluted aquatic sites based on a battery of biomarkers: a comparison with classical methods. //Chemosphere. -2003. - Vol. 51. - P. 13-23.

24 Hill A., Teraoka H. Et al., Zebrafish as a model vertebrate for investigating chemical toxicity // Toxicological sciences -2005. -86 (1). -P.6-19.

25 V. Paskova. K. Hilscherova, Teratogenicity and embryotoxicity in aquatic organisms after pesticide exposure and the role of oxidative stress // RevEnvContTox. -211.-148p.

А.М. Тленшиева, Т.М. Шалахметова, Л.Р. Сутуева

Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Факультет биологии и биотехнологии, Алматы, Казахстан

ИССЛЕДОВАНИЕ ГИСТРОСТРКТУРЫ МОЛОДИ ПРОМЫСЛОВЫХ ВИДОВ РЫБ ИЗ ОЗЕРА БАЛХАШ

Резюме: В последние годы одно из крупных водоемов Казахстана - озеро Балкаш испытывает большие экологические проблемы: обмеление и высокая загрязненность поллютантами. Основным источником гидроресурсов озера является трансграничная река Иле, которая ранее давала до 80% притока воды (70% ее протекает по территории Китая, 30% - по территории Казахстана). Экологические проблемы возникли в результате интенсификации земледелия и

промышленности в Казахстане. Неконтролируемые забор воды и сброс в реку сточных вод промышленных предприятий привели к снижению уровня озера и загрязнению воды и донных отложений озера тяжелыми металлами, пестицидами, радионуклидами,

нефтепродуктами. Обмеление и загрязнение акватории

озера является одной из важнейших причин сокращения рыбных запасов, птиц и млекопитающих, а также ухудшения здоровья жителей региона. Через загрязнённую воду по пищевой цепи поллютанты попадают в организм гидробионтов, а затем в организм позвоночных животных, что снижает биоразнообразие обитателей озера. В данной статье изучена гистоструктура молоди одного из видовпромысловых рыб - сазана из различных участков озера Балкаш. Выявлены следующие структурные изменения в висцеральных органах сазана: в жабрах -выявило значительные деструктивные изминения первичного и вторичного жабергого эпителия, особенно у рыб из заливов Мынарал и Улькен.В гистроструктуре жабер были обнаружены трофические и деструктивные процессы ламелл жабернего эпителия; в кишечнике -рыб из заливов

Улькен и Мынарал мы наблюдали деструкция кишечных ворсин, отслоение эпителия, дестрофические и некробиотические изминения эпителиальных клеток; в почках - из залива Мынарал озера Балкаш были пропитание плазмой крови ткани желез сазана и к тому же нарушение кровообращение. По характеру и тяжести деструктивных

процессов в исследованных органах сазана, можно заключить, что наиболее загрязненными участками озера Балкаш являются залив Мынарал. Ключевые слова: Сазан(Cyprinus carpio),озера Балкаш, экология, гистоструктура органов.

A.M. Tlenshiyeva, T.M. Shalakhmetova, L.R. Sutuyeva

Al farabi Kazakh national university, Faculty of biology and biotechnology, Almaty, Kazakhstan

STUDY OF HISTOLOGICAL STRUCTURE OF JUVENILE COMMERCIAL FISH SPECIES FROM BALKASH LAKE

Resume: In recent years, one of the largest reservoirs of Kazakhstan - lake Balkash is experiencing great environmental problems: shallowing and high pollution with pollutants. The main source of water resources the lake is a transboundary river Ile, which was previously given to 80% of the inflow water (70% of it flows through China, 30% in Kazakhstan). Environmental problems arose as a result of intensification of agriculture and industry in Kazakhstan. Uncontrolled water intake and discharge of industrial wastewater into the river led to a decrease in the lake level and contamination of water and sediments of the lake with heavy metals, pesticides, radionuclides, petroleum products. Shallowing and pollution of the lake is one of the most important reasons for the reduction of fish stocks, birds and mammals, as well as the deterioration of the health of the inhabitants of the region. Through contaminated water through the food chain, pollutants enter the body of hydrobionts, and then into the body of vertebrates, which reduces the biodiversity of the inhabitants of the lake. In this article the histostructure of juveniles of one of

the species of commercial fish - carp from different parts of lake Balkash is studied. The following structural changes in the visceral organs of carp were revealed: in the gills-revealed significant destructive changes in the primary and secondary Gill epithelium, especially in fish from the bays of Mynaral and Ulken.In histostructure the gills was discovered troficheskie and destructive processes of the lamellae epithelium tabernero; in the intestines of fish from the gulfs of Ulken and Mynaral we observed the destruction of intestinal villi, epithelial detachment, destructive and necrobiotic changes of epithelial cells; in the kidneys - from the Bay of Mynaral of lake Balkash there were blood plasma impregnation of carp gland tissue and also blood circulation disorders. According to the nature and severity of destructive processes in the studied carp organs, it can be concluded that the most polluted areas of lake Balkash are the Bay of Mynaral.

Keywords: Fish(Cyprinus carpio), histology, Lake Balkash, ecology

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.