Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК ПЕДАГОГЛАРДА КАСБИЙ КОМПИТЕНТЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ'

БЎЛАЖАК ПЕДАГОГЛАРДА КАСБИЙ КОМПИТЕНТЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

367
85
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
копмитенция / касбий компитентлик / ноанъанавий вазиятлар / ўзини ўзи бахолаш / индивидуал ривожланиш / competence / professional competence / non-standard situations / selfesteem / individual development

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Хуринисо Шараповна Усмонова, Шахризод Нурмахамадовна Ғаниева

Ушбу маколада педагогнинг ўзини устида ишлаши, шахсий компитентлигини янада ошириш ва касбий компитентликни ошириш масалалари хақида маълумот берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS FOR DEVELOPING PROFESSIONAL COMPETENCE IN FUTURE TEACHERS

The article provides information on the issues of teacher self-improvement, further development of personal competence and professional competence.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК ПЕДАГОГЛАРДА КАСБИЙ КОМПИТЕНТЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-140-143

БУЛАЖАК ПЕДАГОГЛАРДА КАСБИЙ КОМПИТЕНТЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ

Хуринисо Шараповна Усмонова

Наманган давлат университети филология фанлари доктори

Шахризод Нурмахамадовна Ганиева

Тошкент ахборот технологиялари университети ФарFOна филиали ассистенти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада педагогнинг узини устида ишлаши, шахсий компитентлигини янада ошириш ва касбий компитентликни ошириш масалалари хакида маълумот берилган.

Калит сузлар: копмитенция, касбий компитентлик, ноанъанавий вазиятлар, узини узи бахолаш, индивидуал ривожланиш.

METHODS FOR DEVELOPING PROFESSIONAL COMPETENCE IN FUTURE

TEACHERS

ABSTRACT

The article provides information on the issues of teacher self-improvement, further development of personal competence and professional competence.

Keywords: competence, professional competence, non-standard situations, self-esteem, individual development.

КИРИШ

"Компетентлик" тушунчаси таълим сохасига психологик изланишлар натижасида кириб келган. Шу сабабли компетентлик "ноанъанавий вазиятлар, кутилмаган холларда мутахассиснинг узини кандай тутиши, мулокотга киришиши, ракиблар билан узаро муносабатларда янги йул тутиши, ноаник вазифаларни бажаришда, зиддиятларга тула маълумотлардан фойдаланишда, изчил ривожланиб борувчи ва мураккаб жараёнларда харакатланиш режасига эгалик"ни англатади.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Касбий компетентлик мутахассис томонидан алохида билим, малакаларнинг эгалланишини эмас, балки хар бир мустакил йуналиш буйича

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-140-143

интегратив билимлар ва харакатларнинг узлаштирилишини назарда тутади. Шунингдек, компетенция мутахассислик билимларини доимо бойитиб боришни, янги ахборотларни урганишни, мухим ижтимоий талабларни англай олишни, янги маълумотларни излаб топиш, уларни кайта ишлаш ва уз фаолиятида куллай билишни такозо этади.

Педагогнинг мутахассис сифатида:

- аник максад, интилиш асосида педагогик жараённи такомиллаштириш;

- педагогик жараён самарадорлигини, узининг ишчанлик фаоллигини ошириш;

- изчил равишда янгиланиб бораётган педагогик билимларни узлаштириш;

- илгор технология, метод хамда воситалардан хабардор булиш;

- фаолиятига фан-техниканинг сунгги янгиликларини самарали тадбик

этиш;

- касбий куникма ва малакаларини такомиллаштириш;

- салбий педагогик низоларнинг олдини олиш, бартараф этиш чораларини излаш йулида олиб борадиган амалий харакати унинг уз устида ишлашини ифодалайди.

Педагогларнинг уз устиларида изчил, самарали ишлашларида фаолиятга лойихали ёндаша олишлари кул келади. Уларнинг лойихали ёндашув асосида куйидаги моделни шакллантира олишлари максадга мувофикдир. Моделда уз устида ишлаш боскичлари ва хар бир боскичда амалга ошириладиган вазифалар кайд этилади.

Х,ар бир боскич учун белгиланган вазифаларнинг самарали хал этилиши навбатдаги боскичга утиш имконини беради. Маълум боскич вазифалари хал этилгач, педагог бу холатни алохида бандда кайд этади.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Педагогнинг касбий компетентликка эга булишида узини узи тахлил кила олиши хам ахамиятли саналади. Узини узи тахлил килиш педагог томонидан касбий фаолиятда ташкил этаётган уз амалий харакатлари мохиятининг урганилишидир.

Узини узи тахлил килиш оркали педагог узини узи объектив бахолаш имкониятига эга булади. Зеро, педагогларнинг касбий компетентлик сифатларига эга булишида уларнинг уз-узини бахолаш малакаларига эгалиги хам мухимдир.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-140-143

Узини узи бахолаш (УУБ) - шахснинг уз-узини тахлил килиши оркали узига бахо бериши. Узини узи бахолаш субъект учун шахсий имкониятларини хисоб-китоб килиш, узига объектив бахо бериш, узидан коникишни таъминлайди

Уз-узини бахолаш шахснинг кобилиятини уз кучи билан юзага чикишига ёрдамлашиши зарур. Уз-узини бахолаш кийин, лекин шахсни бунга бевосита тайёрлаш мумкин.

Х,ар кандай мутахассисда булгани каби педагогнинг хам узини узи самарали бахолай олишига бир катор омиллар таъсир курсатади. Узини узи самарали бахолаш омиллари:

1. Узини тушуниш (узи хакида аник маълумотларга эга булиш).

2. Шахс сифатида уз кадр-кимматини англаш (узи тугрисидаги ижобий маълумотларни туплаш).

3. Узини-узи назорат килиш (узи тугрисидаги шахсий фикрнинг атрофдагилар томонидан унга берилаётган бахога мос келиши.

Уз-узини бахолаш даражаси шахснинг уз-узидан коникиши ёки коникмаслигини белгилаб беради. Бунда уз-узини бахолаш курсаткичлари шахс имкониятларига мос келиши лозим. Узини узи ошириб ёки пасайтириб курсатиш уз-узини бахолаш курсаткичларининг нотугри булишига олиб келади.

Бир катор тадкикотларда мутахассис, шу жумладан, педагогнинг узузини ривожлантиришида "Индивидуал ривожланиш дастури" кул келиши айтилади.

Индивидуал ривожланиш дастури (ИРД) - хар бир шахс ёки мутахассиснинг узида маълум сифат, БКМ, касбий компетентликни шакллантириш ва ривожлантириш эхтиёжлари асосида ишлаб чикилган шахсий-амалий характердаги дастур.

Х,ар кандай мутахассис каби педагог хам узи учун шахсий-амалий характерга эга "Индивидуал ривожланиш дастури"ни ишлаб чика олиши, у асосида педагогик фаолиятни йулга куйиши зарур.

Педагогнинг индивидуал ривожланиш дастури - мутахассис сифатида педагогнинг индивидуал равишда узида у ёки бу касбий-педагогик сифат, билим, куникма, малакалар, касбий компетентлик сифатларини шакллантириш ва ривожлантириш эхтиёжларига таянган холда ишлаб чиккан шахсий-амалий характердаги дастури.

Педагог томонидан ишлаб чикиладиган "Индивидуал ривожланиш дастури" куйидаги элементлардан таркиб топади:

1) педагогик билимлар;

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-140-143

2) психологик билимлар;

3) мутахассислик билимлари;

4) дидактик малакалар;

5) тарбиявий ишларни ташкил этиш малакалари;

6) рухдятнинг касбий ахдмиятга эга хусусиятлари ва шахсий сифатлар;

7) уз-узини ривожлантириш максадлари;

8) уз-узини ривожлантириш учун топшириклар.

ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни таъкидлаш мумкинки, булажак педагогларда хали касбий, индивидуал компитентлик ривожланмаган булади. Узини узи бахолаш усули эса улар учун педагогик компитентлик даражасини никла ва бахолашда асосий мезон булиб хизмат килади. Хар кандай педагог доимий равишда уз узининг бахолаб бориши керак. Бу уларнинг келажакда етук кадр булишини таъминлаб беради.

REFERENCES

1. Маркова А.К. Психология профессионализма. - М.: Знание, 1996.

2. Муслимов Н.А. Булажак касб таълими укитувчиларини касбий шакллантириш / Монография. - Т.: Фан, 2004.

3. Муслимов Н.А., ва бошкалар. Касб таълими укитувчиларининг касбий компетентлигини шакллантириш технологияси/ Монография. - Т.: "Фан ва технология" нашриёти, 2013.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.