CC BY
12
ЭЖК 744: 378.147
■ КА31РГ1 Б1Л1М БЕРУ ЖУЙЕС1Н1Ц ТАЛАБЫНА СЭЙКЕС ИНЖЕНЕРЛ1К ГРАФИКА ПЭН1Н ОКЫТУ НЕГ13ДЕР1
Ж.А. Темербаева
, С. Торайгыров атындагы Павлодар мемлекетт/'к университет/
Автор в статье подчеркивает,что идея современного обучения заключается в единстве обучения,воспитания,развития.Воплощение такого обучения будет будет происходить.если преподаватель превратиться из информатора в организатора процесса обучениям студент - из объекта в субъект.
Мак;алада жазушы к,аз1рг1 заманда оцытудыц оилары тэрбиелеу,оцыту.дамыту 6ip/tiemde кррытындылатыныц.мундай ок,ыту Ш - ту pi тек к,ана егер оцытушы хабаршыдан ок,ыту ypdiciHiij уйымдастырушысына, ал студент - объект/ден субъеютге ауысса гана жузеге асатыны айтылган.
The author lays stress on the fact that the idea of modem education consists in the integrity of training, upbringing and development. Such education is only possible if a teacher changes from informant into educational process organizer, and the student changes from object to subject.
Бшм беру жуйесшщ аткдратын кызмеп - бул Ka3ipri мен болашак буынды байланыстырып туратын халыктьщ интеллектуалды потенциалынын, оньщ iiiiKi сез^мшщ KeTcpinyi, 01Л1мд1 когамньщ даму факторына айналуынын калыптасу урдасшде белсенд1 катысу.вйткеш орта жэне жогары мектеп 6yriHri куш дами-тын жэне дамытушы болу кереюпгшен, оку эд1стсрш тек кана бшмд1 камтуга гана емес, еонымен катар жеке адамньщ дамуына максаты болып, дамытатын оку эр студенттщ субъектщен ез емфшщ cy6beicriciH оку, яг ни сез1ммсн тандау жасауга дайын адам. Ол адам ез алдына езди-i нен кандай да 6ip мэселеш кою жэне оларды шешудщ оптималды эдicтepiн табу. Баска сезбен айтканда оку кужаттармен эрекет ету, жеке адамды камтитын езгерплген мшездо алып журуд! бшу, ол таным ЖYpici "окытушыдан" емес, "окушыдан" уйымдастырылады жэне егер мектеп-бшмнщ бастауыш буыны болса, онда жогары мектеп - жогары бшмд1 адамньщ. маманнын жэне жеке адамньщ калыптасуыньщ сонгы кезен-¡.Студентпен окылатын пэн езвде аныкталган бЫм мен коры жэне езшщ зерт-
• = 3 2006 г.
59
- г ерекшешктерше дагдылана бередк "Инженершк графика" курсы сызба гео-етрия мен сызуцын непзп бел1мдерш косады. Сызба геометрия геометрия-
-Li:-: 5ip тарауы болып табылады, геометрия сиякты 6ip максатка ие, бул: дене--7Д1Н нысандарын зерггеу, 6i3«i коршап отырган шын дуниенщ жэне олардыц ^сындагы катынасты, сэйкес зандылыктарды куру мен оларды тэж1рибел1к
- .тгерд1 шешуде колдану. Академик А.Д. Александров айткандай: "'Геомет-: шыц езщщп xipi елестеудщ катан логикамен органикальщ узджсп косылу-
- да корытындыланады". Сызба геометрияны ерекшелейпн бул жагдай, ол гтэатегиялык есептерд1 шешу ушш геометрияльщ жолды тандайды, мундагы •: -rypai шшшдердщ жэне заттардын касиеттерш пкелей сызба аркылы зерт-Iii. Ka3ipri кезде кайда болмасын аз немесе кеп дэрежеде сызбалар кемеказ тындалатын адам кызметшщ мундагы турше керсету киын. "Сызба техника ал1 болып табылады" деп ИГ курушысы Гаспар Монж айткан. ИГ сабагын теруде езшщ ерекшел1ктер1 бар. Студенттерге тек кана бершген пэн бойынша ыкталган бшм потенциалын айту гана емес, сонымен 6ipre кендспктж елес--е>д1 муминдц-шше кен дамыту, студента сызбаны эдем! жэне дурыс сызуга нрету, мундагы куру эдicтepi аныкталган тэсш мен катан ережелердщ непзшде -урылуы тшс. ИГ сабагын беру 6ipimni курста бершетшш умытпау кажет, гкушыда орта мектепте кабылданган сабак жуйесше ЖОО кабылдаган сабак жуйесше втудщ киын кезещ басталады. Ол мумкщщгшше ЖОО-нын жана шар-тары на бешмделу кезещнен тез етсе, онда гылым элемше тез юредг Окыту-шыга курдел! мвдет койылады, бул окушыга осы мэжеш женуге кемектесу. Когары мектепте оку npoueci ен алдымен сабак берудщ баска нысандарын -арастырады. Bipmnri курс студент! не дэстур.и сабактан, дэрш, тэжфибелж жэне т о. сиякгы оку нысандарына эту керек. Сабак турлершщ йшнде дэрю сабагы фекше орынды алады. Ол окытылатын пэн бойынша Heri3ri угымдар жэне кандай багытта оны толыгырак карастыру керекпгш бередг Эр дэркгге 6ip Heri3ri такырып болу керек, оны дамытып жогары гылыми денгеймен матери-алды мазмундаудыц карапайымдылыгы мен кажетплтн есептеу керек. вте манызды роль, дэр1С сабагын окытушыныц шеберл1пне бершеда, оньщ кабшеп аудиторияда окылатын такырыпка кызыгушылыгын артгыруга кол жетюзу. Кызыгушылык, егер дэрю сабагында жана кубылыстар, дэлелдер, олардыц 013Д1 коршаган элемнен байланысы туралы айтканда болады. Дэрктп окушы, конспектке карамай окитын, накты, шеппмдерщ анык тусшдоре беретш, акпа-ратты нысан бере алатын, ойын толык жетюзе бшепн, студентте теориялык жэне тзжфибелш мэселелерге шыгармашылык жакындай алатын жэне аудитория 1Ш1нде карым-катынастык квщл-куйлер куру керек. Бул карым-катынас
каншалыкты берш болса, соншалыкггы аудитория дэрнлт кабылдайды мэтшдш материалдар гана емес, сонымен катар баска пэндердш дэркггершен мэнд1 ерек-шеленепн кершкггер де бар. Тактада оларды купт жэне эдеш орындау- бул берьлген пэщц угу ушш мэнд! шарттарынын б1рг ИГ бойынша дэр!сп сапалы оку тактадагы керш1стерд1 кыска эр1 тусшдарулермен эрекеттерда орындауды куру, жазыкгыкта олардыц кер1шстер1 мен кещстжпк нысандары арасындагы байланысты эрдайым ерекшеленуш карастырады. Осындай дэр1стердш нэти-жес1, студенттердщ жазык сызыктар жэне кещспкпк нысандары мен олардын калыптасу зандарынын белгшенуш керу. Дэрю сабагында алынган теорияльщ бшмдер айтарлыктай жалгасын табу ушш, оларды дамыту керек.
Тэжфибелж сабак- бул сабак, окытушылар бшмд1 менгеру ушш терен жэне угынгандай, студенттщ жеке адам болып дамуы ушш, оныч белсещц жэне шыгармашылык мэдениеп есу1 ушш барлык мумювдктердо колданады. Кдз1рг1 заманнын окытудын ойлары тэрбиелеу, окыту, дамыту бфлшнде корытынды-ланады. Мундай окыту тур1 тек кана егер окытушы хабаршыдан окыту урдосшщ уйымдастырушысына, ал студент - объекпден субъекпге ауысса гана жузеге асады. Тэж1рибелш сабакты сэлемдесуден бастау кджет, ол езара сыйластык пен мешр1мдшкп бищру керек. Ол - ынтымактастыкка бipiншi юлт. Сондык-тан сэлемдесудо жай гана жасауга болмайды. Кейш окушылар кеншн, олардьщ куйлерш жэне шогырлануын окытылатын пэнде уйымдастыру керек. Бул кезен, окытушы усынысы, жана такырыпты жазып алып жэне кыскаша, еткен сабак-та не еткенш еске тусфш епизсе, сэтп болады. КелеЫ кезенде дэр1спк мате-риалды кыскаша суруга болады. бйткеш бул жумысына барлык аудиторияны косатын бфлескен эрекет болу керек. Мундай сурак кою аркылы бш1мдо тек-серудш окыту процесше онды эcepiн береда. Дэрю сабагында алынган бшм терен бектледо жэне магынасы болады. Сурак коюда тек кана тавдамалы манызды сурактар койылады, осы кайталау тэж1рибелис сабагында жузеге асады. Талдау икем1 дамиды. Ойлау кабшеттер1 жан-жакты дам иды. Керюшше, узакка созылатын дара жауап беру калган студенттердд эрекетсвдиске экеледй аудитория квшлш элаздепп белсендшгш твмендетеда. Сурак коюдан кейш бер-ыген тзжфибелш сабактын максатын тужырымдап, есептерда шыгаруга юргсу керек. Есте сактайтыны, студент есепп керсеткен кезде киындыктарды жену-деп кажетплнсп сезшетшдей болуы керек. Бфшии, езд1гшен есеп шыгаруды усынып, мундагы улгер1мд1 студентгерда багалауды умытпау. Ал шыгара ал-маган студенттерге есепт1 тактага жазып шешуш талдау керек. Кейде оны улге-ретш студентке ¡стеуге усынган жен, бул алынган бшмд1 угып кайта беру каб-шетш, бастысын белгшей алу, тура жэне жанама сурактарга жауап беру, ал-
\оЗ, 2006 г.
61
дында еткен материалмен байланыс орнату кабшетш жетщщредо.
ИГ бойынша тожфибелж сабакга дэргстйс кужаттарды тек кана есеп аркы-ты бекпу емес, сонымен 6ipre графикальщ жумыстарды орындау кемепмен срындауын карастырады.
Окытушы студенттерда эр турл1 заттарды сауатхы жэне эдем1 бейнелеуш йретуге мшдетп жэне сызбада бершген нысандарды ойластырган жай гео-метриялык денелердщ комбинациясы ретшде кабылдай алып оку.
Бершген максатка жету ушш кещстакпк елестетуш оятып жэне дамыту, кан-дай болмасын геометриялык нысан мен онъщ жеке элеметтерш талдауга уйрету.
Окыту урдосш жузеге асыра отырып эр уакьта гылымнын, техниканын дамуын туракты тузетуд1 жэне жумыс багдарламаларын жетшд1рущ талап гтетшш умытпау керек. K,a3Îpri уакытга осы замангы санау техникасын колдану дэстурл! кол курылымдауынан жана технологияларга кешуге мумкшдпс берез. Автоматизация жуйесш жэне курылымдау кужатгамасын куру MEM КК, стандарттарын канагаттандыратын кужаттарды сапа жагынан орындаумен -атар стандарттау талаптарын сактау мумкщщп туады. Курылымдау кужат-тарын жана, осы замангы децгейде орындауын компьютерлш графика усына-ды. Компъютерда курылымдау кызмепнде колдану курылымдык жэне баска графикалык кужаттарды, буйымдарды колдану мен байланысты мэндд жешл-детеда, оларды жасау мерзьмш кыскартады жэне сапаны жаксартады.
Компьютерлнс графика курылымдау кызметшщ жана багыт бойынша даму мумшцщгш беред1 - геометриялык улпдей оныц непзшде сызба жатыр. Жана курылымдау технологияга кешу курылымдаушыларды Ka3ipri заманга сай окытуды талап етед1, мундагы мацызды орын алатын - компьютерлш графика эдютерц курылымдаудыц жана технологиясыныц курылымы. Сондыктан ИГ окыту багдарламасына С. Торайгыров атындагы ПМУ окытушыларымен ком-пьютершк графика бойынша теориялык материялар жэне зертханалык жумыс-тар Autocad жэне КОМПАС графикалык багдарламаларын колданады. Бул негашен «Курылыс», «Архитектура», «Дизайн» топтарына езекп, бфак мундагы жаца теориялар ИГ пэшшц непзш шектемеуш умытпау керек, ейткеш барльщ жаца технологиялар фгетасты бицмдерде непзделедо.
Сонымен, ИГ бойынша сабак етизген кезде бшшшн калыптасуы, оныц кам-тылуы студентгердщ дайындыгы мен олардыц дара жэне ер жету ерекшелш-тершщ есебьмен максатты етюзген кезде гана жузеге асады.
ЭДЕБИЕТ
1. Есмуханов Ж. М. Геометрия, сызу, инженерлис жэне компьютерлш графика мамандарын дайындау туралы // механика саласындагы пэндерд1 казак ттлшде окыту жеюндеп Реснубликалык гылыми - эдастемелш конференциянын баяндамаларынын тезистер жинагы - Жамбыл, 1993. 65 б.
2. Есмуханов Ж. М., Мукышев Е.М., Сызба геометрия есептер1: Жогары оку орындары стуценттерше арналган оку куралы. - Алматы: Бшм, 1995. 272 б.
3. Коянбаев М.Р, Игнатаева О.И. Инженерлнс графиканы окыту нэтижесш арттьфудьщ юлп - сабакгы студенттердщ жеке кабшеттер1н ескере журпзу (Мысалы: гылыми - эд1стемел1к енбектер жинагы - А., 1994)
4. Салунди М.Э. Дидактические функции и задачи Вузовской лекции.
- Дисс. 13.00.01. Тараз, 1989. - 201с. Д. 2001/214.
5. Солодовиченко Л.Н.Дидактические основы композиционного компьютерно-графического моделирования в подготовке студентов. - Караганда, 2001. -181 С.
6. Сейталиев К-Б. Кдзакстан жогары педагогикалык бшм берудан калыпта-суы мен дамуы (1920-1991ж.) - Атырау, 1997. -293 б.
7. Ыскаков С.Д., Рахметова Ш.Т. Сызба геометриядан студентгерге жедел турде кемектесудщ жолдары (болжам репнде) / Механика: Гылыми эд1сте-мелж енбектер жинагы.-А., 1994-174 б.
