Научная статья на тему 'АЁЛЛАР ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ФУҚАРОЛИК ИНСТИТУТЛАРИНИНГ ЎРНИ'

АЁЛЛАР ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ФУҚАРОЛИК ИНСТИТУТЛАРИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
419
64
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
Гендер сиёсати / ижтимоий фаоллик / давлат бошқаруви / гендер тенглик. / Gender policy / social activity / public administration / gender equality.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Х. П. Кенжаева

Мақолада аёлларнинг жамият ҳаётидаги ўрни тадқиқ қилинган. Мустақиллик йилларида аёлларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини оширишга қаратилган ислоҳотлар мазмуни ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ROLE OF CIVIL INSTITUTIONS IN INCREASING WOMEN'S SOCIAL ACTIVITY

The article examines the role of women in society. The content of the reforms aimed at increasing the social and political activity of women during the years of independence is stated.

Текст научной работы на тему «АЁЛЛАР ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ФУҚАРОЛИК ИНСТИТУТЛАРИНИНГ ЎРНИ»

АЁЛЛАР ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ФУКАРОЛИК

ИНСТИТУТЛАРИНИНГ УРНИ

Х. П. Кенжаева

Бухоро давлат тиббиёт институти катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада аёлларнинг жамият хаётидаги урни тадкик килинган. Мустакиллик йилларида аёлларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини оширишга каратилган ислохотлар мазмуни ёритиб берилган.

Калит сузлар. Гендер сиёсати, ижтимоий фаоллик, давлат бошкаруви, гендер тенглик.

ROLE OF CIVIL INSTITUTIONS IN INCREASING WOMEN'S SOCIAL

ACTIVITY

Kh. P. Kenjaeva

Senior Lecturer, Bukhara State Medical Institute

ABSTRACT

The article examines the role of women in society. The content of the reforms aimed at increasing the social and political activity of women during the years of independence is stated.

Keywords. Gender policy, social activity, public administration, gender equality.

КИРИШ

Ижтимоий-сиёсий турмуш, фукаролик жамиятини барпо этишда фукаролик институтлари - сиёсий партиялар, нодавлат нотижорат ташкилотлари, халк харакатлари, оммавий ахборот воситалари, узини узи бошкариш органлари, ижодий уюшмалар, маданий-маърифий уюшмалар мухим роль уйнайди. Аслида, демократик институтлар булмиш ушбу бирлашма ва ташкилотлар кишиларни жамият ва давлат бошкарувига жалб этишга хизмат килади. фукаролик институтлари жамиятда демократик кадриятларни шакллантириш оркали ижтимоий-сиёсий хаётни янгилашга, кишиларнинг жамият ва давлат бошкарувида фаол иштирок этишига хизмат килади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистонда фукаролик жамиятини шакллантиришнинг фалсафий, ижтимоий-сиёсий, иктисодий ва хукукий масалалари Б. Алиев, X,. Бобоев, Д. Бобожонова, Л. Бойко, К. Джавакова, Ш. Жалилов, Р. Жумаев, С. Жураев, З. Исломов, Г. Кучкорова, Ш. Мамадалиев, М. Мирхамидов, Ф. Мусаев, Х. Одилкориев, А. Саидов, Б. Туйчиев, А. Тулаганов, С. Туйчиева, А. Шайманова, М. Шарифхужаев, Э. Халилов, И. Эргашев, М. Киргизбоев, А. Кодиров, З. Кодирова, О. Хусанов, А.Хусейнова каби тадкикотчилар томонидан урганилган. Тадкикот методларига анализ ва синтез, ретроспектив тахлил, хужжатлар тахлили (контент анализ) киради.

МУХОКАМА

Мустакиллик Узбекистон аёлларини жамиятнинг том маънодаги тенг хукукли аъзосига, жумладан, сиёсат субъектига айлантирди. Мустакиллик туфайли аёллар давлат ва жамият бошкарувида бевосита ёки билвосита иштирок этиш имкониятига эга булдилар. Бу - Узбекистон халкининг, жумладан, аёлларимизнинг тарихий ютугидир. Аёлларнинг иктисодий хаётда ижтимоий фаоллигини ташкил килишга, уларда тадбиркорлик, ишбилармонлик хусусиятларини шакллантиришга, уларнинг менежмент, макро ва микроиктисодиёт борасидаги билимларини оширишга каратилган фукаролик институтлари хам узларининг кенг фаолиятларини олиб бормокдалар. Мазкур йуналишдаги фукаролик институтлари аёлларни ижтимоий-иктисодий хаётга жалб этиш, уларни иктисодий ислохотларнинг фаол катнашчиларига айлантиришни назарда тутади. Мамлакатимизда амалга оширилаётган иктисодий ислохотлар хотин-кизлардан хам ишбилармонлик ва тадбиркорлик, иктисодий билим ва куникмаларни талаб этади.

Аёллар мамлакатнинг ижтимоий-сиёсий хаётида тенг хукукли иштирокчи сифатида катнашишлари учун Узбекистонда зарур хукукий база, норматив хужжатлар яратилган. Хозирги кунда хотин-кизларимизнинг жамиятдаги ролини оширишга, уларни куллаб-кувватлашга алохида эътибор каратилаётгани натижасида ижтимоий муносабатларда хам, конунчиликда хам жуда катта узгаришлар руй бермокда. Жумладан, 2 сентябрь 2019 йилда "Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук хамда имкониятлар кафолатлари тугрисида"ги Узбекистон Республикасининг Конуни [1] кабул килинди. Конун билан илк бор миллий конунчилигимизда "гендер" тушунчасига таъриф берилиб, давлат хизмати, сайлов жараёнлари, ижтимоий-иктисодий, таълим, илм-фан, маданият хамда согликни саклаш сохаларида хотин-кизлар ва эркаклар учун давлат томонидан тенг хукук ва имкониятлар яратилиши кафолатланди. Гендер

тенгликни таъминлаш масаласи давлат сиёсати даражасига кутарилиб, парламент юкори палатасида Хотин-кизлар ва гендер тенглик масалалари кумитаси, Узбекистон Республикасининг Гендер тенгликни таъминлаш масалалари буйича комиссияси, Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук хамда имкониятларни таъминлаш масалалари буйича Маслахат-кенгашлари ташкил этилди.

Сохага оид конунларнинг самарали ижросини таъминлаш максадида Узбекистон Республикасининг 2020 — 2030 йилларда гендер тенгликни таъминлаш стратегияси лойихаси тайёрланди. Ушбу хужжат Узбекистон Республикаси Конституцияси, "Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук хамда имкониятлар кафолатлари тугрисида"ги ^онуни, Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси [2]да белгиланган устувор вазифалар хамда 2030 йилгача булган даврда баркарор ривожланиш сохасидаги миллий максадлар [4] ва бошка конун хужжатларига мувофик ишлаб чикилди. "Узбекистон Республикасининг 2020 — 2030 йилларда гендер тенгликни таъминлаш стратегияси 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегиясини "Ёшларни куллаб-кувватлаш ва ахоли саломатлигини мустахкамлаш йили"да амалга оширишга оид Давлат Дастури тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Президентининг Фармонида [3]хам айнан хотин-кизларнинг давлат ва жамият бошкарувидаги кенг иштирокини таъминлаш масаласига жуда катта эътибор каратилган.

Аёлларнинг миллий демократик тараккиёт жараёнларида фаол иштирок этиши нафакат иктисодий, ижтимоий-сиёсий ва маънавий омилларга бориб такалувчи объектив зарурият, шунингдек, аёлларнинг чин инсон, уз тадирини узи яратувчи субъект, шаъни ва хукукларини химоя килувчи ижтимоий шахс сифатида яшаши учун хам зарурдир [7].

НАТИЖА

Хар кандай фаоллик, ташаббус хам бошкариш ишларига, давлат ва жамият максадларига, вазифаларига мос келавермайди. Ижтимоий манфаатларни ифода этган, демократик тараккиётга хизмат киладиган, конунлар доирасидаги фаоллик, ташаббус куллаб-кувватланади. Ижтимоий фаоллик уз навбатида жамият, давлат ва ижтимоий мухит томонидан хам куллаб-кувватланиши лозим.

Ижтимоий-сиёсий фаоллик мохиятан шахснинг жамият ва давлат ишларини ташкил этиш, жамиятни бошкаришда катнашишини ифода киладиган вокеликдир. Замонавий демократик давлатларда кишиларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллиги, энг аввало, уларнинг сиёсий партияларга муносабатида, уларнинг стратегик максадлари ва гояларини куллаб-кувватлаши, фаолиятида катнашишида намоён булади [8, 9].

Аёлларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини оширишда этномаданий омилларни, халкимизнинг турмуш тарзи ва менталитетини хисобга олмай булмайди, чунки демократияни хам, феминизацияни хам ташкаридан жорий килиш мумкин эмас. Мутахассисларнинг фикрича, «феминизм - хотин-кизларнинг иктисодий, ижтимоий-сиёсий ва маданий сохаларда эркаклар билан тенг хукукка эга булиши учун курашни, шунингдек ижтимоий-сиёсий хаётда фаол иштирок этишни таргиб этади» [6].

Хрзирги вактда мамлакатимизда турли соха ва тармокларда мехнат килаётган ишчи ва хизматчиларнинг 45 фоизини хотин-кизлар ташкил килади. Конституциямизнинг 46-моддасида белгилаб куйилган «хотин-кизлар ва эркаклар тенг хукуклидирлар» деган гоя хаётга изчил татбик этилмокда. "Узбекистон тарихида биринчи марта миллий парламентда аёллар сони Бирлашган Миллатлар Ташкилоти томонидан белгиланган тавсияларга мос даражага етди. Мамлакатимиз парламенти аёл депутатлар сони буйича дунёдаги 190 та миллий парламент уртасида 37-уринга кутарилди. Хрлбуки, - шунга эътибор беришингизни сурайман - бундан 5 йил аввал биз бу борада 128-уринда эдик" [5]. Таъкидлаш жоизки, Узбекистон Республикасининг сиёсий партиялари аъзолигидаги хотин-кизларнинг улуши хам утган йилларга нисбатан ортганлигини курсатмокда. Жумладан, Узбекистон "Миллий тикланиш" демократик партияси аъзоларининг 29 фоизи, Узбекистон Халк демократик партияси аъзоларининг 28 фоизи, Узбекистон Экологик партия аъзоларининг 22 фоизи, Узбекистон "Адолат" социал-демократик партияси аъзоларининг 21 фоизи ва Узбекистон Либерал-демократик партияси аъзоларининг 20 фоизини хотин-кизлар ташкил килмокда [10].

ХУЛОСА

Ижтимоий хаётда амалга оширилаётган демократик узгаришлар кишиларнинг онгига, хаёт тарзига ва ижтимоий фаоллигига таъсир этмай колмайди, чунки демократия том маънода халк манфаатларига, купчиликнинг орзу тилакларини руёбга чикаришга имкон беради. Айникса хозирги пайтда, демократия умуминсоний кадрият сифатида эътироф этилаётганида ижтимоий фаолият (фаоллик) билан демократия, демократик узгаришлар бир-бирини такозо этувчи вокеликка айланади.

REFERENCES

[1] "Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук хамда имкониятлар кафолатлари тугрисида"ги Узбекистон Республикасининг Конуни (УРК-562-сон 02.09.2019).

[2] Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида"ги Фармони.

[3] 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясини "Ёшларни куллаб-кувватлаш ва ахоли саломатлигини мустахкамлаш йили"да амалга оширишга оид Давлат Дастури тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Президентининг 03.02.2021 йил ПФ-6155-сонли Фармони.

[4] 2030 йилгача булган даврда баркарор ривожланиш сохасидаги миллий максад ва вазифаларни амалга ошириш чора тадбирлари тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 20.10.2018 йил 841-сон Карори.

[5] Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Халкаро хотин-кизлар кунига багишланган тантанали маросимдаги нутки //2020 йил 7 март

[6] Хусейнова А.А. Фукаролик жамияти ва аёллар. - Бухоро, 2009. - Б. 52

[7] Khajieva, I., Khujaniyazova, G., Kenjaeva, K., & Jumaniyozov, F. (2020). Foreign language competenceformation of the future teacher of vocational education in the information and educational environment. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(2), 360-365.

[8] Zhabborova, O. I., & Kenjaeva, H. P. (2018). Bases of gender equality of rights in Uzbekistan. Международный журнал гуманитарных и естественных наук, (5-2).

[9] Кенжаева, Х. П., Тожиев, Ф. И., & Жураев, Б. Н. (2014). РОЛЬ ЖЕНЩИН В СОЗДАНИИ И РАЗВИТИИ ДЕМОКРАТИЧЕСКОГО ОБЩЕСТВА В УЗБЕКИСТАНЕ. In Инновации в технологиях и образовании (pp. 119-123).

[10] Кенжаева, Х. П. (2021). ФУКАРОЛИК МАДАНИЯТИ МЕЗОНЛАРИ ШАРК ФАЛСАФАСИ ТАЛКИНИДА. Academic research in educational sciences, 2(3).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.