Научная статья на тему 'АЁЛ – ОИЛА ҚУРҒОНИНИНГ ҚУРИҚЧИСИ'

АЁЛ – ОИЛА ҚУРҒОНИНИНГ ҚУРИҚЧИСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

279
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
аёллар ҳуқуқлари / гендер тенлик / сиёсат / оила / ахлоқшунослик жамғармаси / Women's Rights / Gender Equality / Politics / Family / Ethics Foundation

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Дилноза Орзиқуловна Норбоева

Ушбу мақолада бугунги кунда хотин-қизлар хуқуқларини химоя қилиш ва гендер тенгликни таьминлаш борасида юртимизда олиб борилаётган ишлар ёритиб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE WOMAN IS THE GUARDIAN OF THE FAMILY FORTRESS

This article highlights the work being done in our country today to protect women's rights and ensure gender equality.

Текст научной работы на тему «АЁЛ – ОИЛА ҚУРҒОНИНИНГ ҚУРИҚЧИСИ»

АЁЛ - ОИЛА ЦУРГОНИНИНГ ЦУРЩЧИСИ

Дилноза Орзицуловна Норбоева

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти "Гуманитар фанлар" факултети 2-боскич талабаси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада бугунги кунда хотин-кизлар хукукларини химоя килиш ва гендер тенгликни таьминлаш борасида юртимизда олиб борилаётган ишлар ёритиб берилган

Калит сузлар: аёллар хукуклари, гендер тенлик, сиёсат, оила, ахлокшунослик жамFармаси

THE WOMAN IS THE GUARDIAN OF THE FAMILY FORTRESS

Dilnoza Orzikulovna Norboyeva

Second year student of Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

This article highlights the work being done in our country today to protect women's rights and ensure gender equality.

Keywords: Women's Rights, Gender Equality, Politics, Family, Ethics Foundation

КИРИШ

Барчага маълум, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 2015 йилнинг сентябрида Баркарор ривожланиш буйича утказилган саммитида кабул килинган 70-сон резолюциясига мувофик, шунингдек, 2030 йилгача булган даврда БМТ Глобал кун тартибининг Баркарор ривожланиш максадларини изчил амалга ошириш буйича тизимли ишларни ташкил этиш максадида Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамаси "2030 йилгача булган даврда баркарор ривожланиш сохасидаги миллий максад ва вазифаларни амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида" карор кабул килди.

Шу билан бирга, Узбекистан Баркарор ривожланишнинг Бешинчи максадини амалга ошириш доирасида 'Тендер тенгликни таъминлаш хамда барча хотин-кизларнинг хукук ва имкониятларини кенгайтириш"га оид туккизта вазифани ишлаб чикди.

Бешинчи максаднинг вазифаларига (Гендер тенглик) мувофик, 2030 йилга келиб барча хотин-кизларга нисбатан камситишларнинг хар кандай шаклига бархам бериш, сиёсий, иктисодий ва ижтимоий хаётда карорлар кабул килишнинг барча даражаларида аёлларнинг тулик ва самарали иштирокини ва етакчилик килиш учун тенг имкониятларни таъминлаш зарур. Бундан ташкари, ушбу максад давлатнинг турли даражаларида Давлат дастурларини кабул килиш жараёнида гендер тенглик тамойилларини жорий килишни уз ичига олади.

МУАММОЛАР

Сунгги йилларда гендер тенгликни таъминлаш, аёлларнинг ижтимоий ва сиёсий хаётдаги ролини ошириш буйича ишлар бир неча йуналишларда олиб борилмокда:

• аёллар хукуклари туFрисидаги конун хужжатларини такомиллаштириш;

• аёлларни химоя килишнинг институционал асосларини такомиллаштириш;

• ахолининг гендер тенглик ва аёллар хукуклари туFрисида хабардорлигини ошириш;

• хукукни куллаш амалиётида уларга риоя этилишини таъминлаш учун масъул мансабдор шахсларни тегишли хукукий меъёрлар асосида укитиш.

Узбекистонда бир катор конун хужжатлари, жумладан, Президентнинг хотин-кизлар хукукларини таъминлаш, хусусан, гендер тенглиги ва аёлларни зуравонлик ва зулмдан химоя килиш, аёллар тадбиркорлигини ривожлантириш макомини кучайтириш туFрисидаги фармон ва карорлари кабул килинган.

Гендер тенглигини жорий килиш нуктаи назаридан таълимдаги ижобий силжишларни алохида таъкидлаш керак. Яъни, 2017 йилдан бошлаб аксарият олий укув юртларида турли мутахассисликлар буйича сиртки булимлар фаолияти тикланди. Таълимнинг ушбу шакли ёш аёлларга болаларни парвариш килиш ва бошка оилавий мажбуриятларни бажаришга халал килмасдан олий маълумот олиш имкониятини беради.

Фурсатдан фойдаланиб, Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2019 йил июнь ойида Олий Мажлис Сенатидаги нуткидан иктибос келтиришни уринли деб биламан:

"Мени кишиларимизнинг онгида пайдо булган стереотип куп уйлантиради. Одатда биз аёлни авваламбор она, оила кУрFOнининг курикчиси сифатида хурмат киламиз. Бу, шубхасиз, туFри. Аммо бугун хар бир аёл оддий кузатувчи эмас, балки мамлакатда амалга оширилаётган демократик узгаришларнинг фаол ва ташаббускор иштирокчиси хам булиши керак".

Шу куни Президентнинг таклифига биноан, мамлакат тарихида илк бор Сенат раислигига аёл киши - Танзила Норбоева сайланди. Маълумки, Норбоева хоним Узбекистон Республикаси Бош вазирининг уринбосари, Узбекистон Хотин-кизлар кумитаси раиси булиб ишлаган.

Мазкур сохадаги конунчилик чораларига тухталадиган булсак, Узбекистонда хотин-кизлар хукукларини таъминлаш ва химоя килишнинг хукукий асосларини янада такомиллаштириш максадида 2019 йил сентябрь ойида "Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук хамда имкониятлар кафолатлари туFрисида"ги хамда "Хотин-кизларни тазйик ва зуравонликдан химоя килиш туFрисида"ги К,онунлар кабул килинди. БМТнинг деярли барча агентликлари, жумладан БМТ Тараккиёт Дастури, БМТ Ахолишунослик жамFармаси (ЮНФПА), БМТ Болалар жамFармаси (ЮНИСЕФ), БМТ Инсон хукуклари буйича Олий комиссари бошкармаси, БМТнинг Наркотик моддалар ва жиноят бошкармаси, Халкаро миграция ташкилоти ушбу икки конун буйича уз изох ва таклифларини беришди.

Гендер тенглик буйича институционал чораларга келсак, айни пайтда Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати таркибида аёллар хукукларини таъминлаш ва камситишнинг хар кандай шаклига бархам бериш буйича миллий конунчиликда халкаро стандартларни уЙFунлаштириш билан шуFулланувчи янги Хотин-кизлар ва гендер тенглик масалалари кумитаси ташкил килинган. Бундан ташкари, мехнатга оид хукукларнинг кафолатлари ва куллаб-кувватлашни янада кучайтириш, уйдаги зуравонлик курбонларига ёрдам бериш максадида Зурлик ишлатишдан жабр курган шахсларни реабилитация килиш ва мослаштириш хамда уз жонига касд килишнинг олдини олиш республика маркази ва Хотин-кизлар тадбиркорлиги маркази, Хукумат хузуридаги "Оила" илмий-амалий тадкикот маркази каби янги тузилмалар ташкил топди.

Мазкур янги ташкил этилган барча институционал механизмлар Узбекистон Хотин-кизлар кумитаси билан биргаликда БМТ Конвенциясига мувофик аёллар хукуклари, гендер тенглиги ва хотин-кизларга нисбатан

камситишларга бархам беришнинг ягона яхлит механизмига айланиши масаланинг мухим томонидир.

Таъкидлаш жоиз, кабул килинган норматив-меъёрий хужжатлар ва амалий чора-тадбирлар Узбекистоннинг гендер сиёсати сохасидаги мухим кадамидир ва у конунчилик хамда амалиётнинг халкаро меъёр ва стандартларига тулик мос келади, шу билан бирга, уларнинг бир кисми БМТнинг инсон хукуклари буйича идоралари тавсияларига асосланган.

НАТИЖА ВА МУХОКАМАЛАР

Айникса, "Хотин-кизларни тазйик ва зуравонликдан химоя килиш туFрисида"ги К,онуннинг кабул килиниши мухим ахамият касб этди. Ушбу Конун куп йиллик мухокамалардан сунг кабул килинди. Конун оиладаги зуравонлик курбонларига ёрдам бериш, уларга бошпаналар ажратиш, ишонч телефонлари ва нафакат жисмоний зуравонлик, балки психологик ёки иктисодий жиноятлар буйича мажбурий жавобгарликка тортиш оркали аёлларни химоя килиш учун асосдир. Бундай чоралар, хусусан, БМТнинг инсон хукуклари буйича идоралари томонидан узок вакт давомида тавсия килиб келинган.

Гендер сиёсатининг мониторинги ва самарадорлигини бахолаш сохасида www.gender.stat.uz сайтида кушимча 54 та гендер курсаткичларини киритиш оркали мухим узгаришлар руй берди.

Шу билан бирга, ушбу йуналишда давомий изчил ишларни амалга ошириш талаб этилади. Бу ерда нафакат кабул килинган курсатмалар, балки уларнинг халкаро мажбурият ва стандартларга мувофиклиги, жойларда уз вактида ва аник бажарилиши хам мухим ахамиятга эга.

Шу маънода, сиёсий, иктисодий ва ижтимоий хаётда карорлар кабул килишнинг барча даражаларида аёлларнинг тулик ва самарали иштирок этишини таъминлаш буйича ишларни изчил давом эттириш зарур.

Бинобарин, "Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук хамда имкониятлар кафолатлари туFрисида"ги ва "Хотин-кизларни тазйик ва зуравонликдан химоя килиш туFрисида"ги Конунларнинг бажарилишини таъминлаш учун "Йул хариталари"ни кабул килиш режалаштирилган. Бундан ташкари, Гендер тенглиги буйича миллий стратегияни кабул килиш режаси хам мавжуд. БМТ агентликлари гендер тенглик ва камситмаслик масалаларида, шу жумладан махсус хужжатларни режалаштириш, ишлаб чикиш ва амалга ошириш, янги кодексларнинг махсус коидаларини - жиноий, процессуал ва ижро этувчи боскичларни ишлаб чикишда бундан кейин хам кумак беришга тайёр.

Шунингдек, кабул килинаётган у ёки бу даражадаги хужжатларнинг аёллар ва эркаклар учун бир меъёрда булишига эришиш учун конунчиликнинг гендер экспертизасини утказиш мажбурийлигини таъминлаш мухимдир.

Уз навбатида, бизнес инкубаторлари билан бир каторда, аёлларни таълим ва фан сохасида раFбатлантириш, шунингдек, STEM (Фан, технология, мухандислик, математика) лабораториялар яратиш оркали уларни табиий ва техник фанлар сохасига жалб килиш чораларини куриш зарур. Бу, уз навбатида, аёлларнинг бандлигини, замонавий мехнат бозорида ракобатбардошлигини оширишга ёрдам беради.

ХУЛОСА

К,абул килинаётган чора-тадбирлар мамлакатнинг барча худудлари ва хотин-кизларнинг барча тоифаларини камраб олиши керак. Хусусан, 2030 йилгача булган даврда БМТ Глобал кун тартибининг Баркарор ривожланиш максадларини изчил амалга ошириш кун тартибидаги тамойилларни, айникса, "хеч кимни ортда колдирмаслик" тамойилини хисобга олган холда, хар хил камситиш шаклларига мойил булган хотин-кизларнинг холатига алохида эътибор каратиш долзарб масаладир. Бу ерда мамлакатнинг чекка худудларидаги кишлоклардаги хотин-кизларга, этник озчилик гурухлари, ногиронлар, ОИВ/ОИТСга чалинган аёллар, озодликдан махрум килиш ва чеклаш жойларидаги хотин-кизларга (шу жумладан камокхоналар, пансионатлар, кариялар уйлари ва рухий касалликлар шифохоналари), инсон хукуклари химоячилари, фукаролиги булмаган шахслар ва кочкинларга асосий эътибор каратилади.

Уз навбатида, Узбекистондаги БМТнинг жамоаси айни пайтда барча миллий хамкорлар ва бошка манфаатдор томонларнинг кенг маслахатлашувлари билан ишлаб чикилаётган "2021-2025 йилларга мулжалланган Баркарор ривожланиш хамкорлик дастури" доирасида гендер тенгликни таъминлаш учун мамлакатга хар томонлама ёрдам беришда давом этади.

REFERENCES

1. "Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук хамда имкониятлар кафолатлари тугрисида"ги УР^-562-сон ^онуни. (^онун хужжатлари миллий базаси 03,09,2019)

2. "Хотин-кизларни тазйик ва зуравонликдан химоя килиш тугрисида"ги УР^-562-сон ^онуни. (^онун хужжатлари миллий базаси 03,09,2019)

3. А.Х. Саидов Инсон хукуклари умумий назарияси. -Т. 2012.

4. Hojiyev R.B., Xolmominov G.B., Sharipov M.L. (2020) Raising a Harmoniously Developed Generation is a Priority of Democratic Reforms in Uzbekistan // European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, №8(5). 1-3.

5. Хажиев, Р.Б. (2014) Факторы развития общественной активности у студентов и молодёжи. Молодой ученый, №20, С. 532.

6. Hojiyev R. B., Adilov Z. Y. (2017) The source of developing ^еИес^! ability. Молодой ученый, №22 (4), С. 389-393.

7. Хажиева, М.С., Хажиев, Р. Б. (2015) Роль молодёжи в реализации социальной активности толерантности. Журнал научных публикаций аспирантов и докторантов. №2, 30-32.

8. Khodjiev, R.B. (2015) The Conceptions on Developing Student Youth Social Activity. Austrian Journal of Humanities and Social Sciences, №7-2, P. 52.

9. Икрамов Р.А., Хожиев Р.Б. (2020). Воспитание гармонично развитого поколения является приоритетом государственной молодежной политики. Вестник науки и образования. № 14 (92). Часть 1. С. 88-90.

10. Maksuda Khajieva, Rasulbek Khajiev (2015). The Role of the Tolerance in Society and its Philosophical Interpretation. Young scientist. Vol. 2. P. 159-161.

11. Umid Abdalov, Rasulbek Hadjiyev (2015). The Role of Community in the Development of Society of Citizenship. Young scientist. Vol. 2. P. 107-109.

12. Makhmudova, N.D., Hojiyev R.B. (2014). The scientific inheritance of great ancestors who worked in the mamun Academy. Сборники конференций НИЦ Социосфера. Issue 45, С. 34-35.

13. Хажиева, М.С., Хожиев Р.Б. (2014). Хусайн воиз кошифийнинг гуманистик Fоялари. Сборники конференций НИЦ Социосфера. С. 148-150.

14. Хажиева, М.С., Хожиев Р.Б. (2014). Толерантлик ва унинг хусусиятлари. Сборники конференций НИЦ Социосфера. С. 39-40.

15. Атажанова, Р. Р. (2020). Рабочая тетрадь по изобразительному искусству как средство повышения крэативного мышления самостоятельной работы учеников в младших классах. Academic Research in Educational Sciences, 1(2), 201-204.

16. Халилов Р. Ш., Атажанова Р. Р. (2018). Использование рабочей тетради в обучении изобразительной деятельности в начальном классе. Молодой учёный, № 7 (193). 196-199.

17. Атажанова, Р. Р., & Атаева, Н. Р. (2020). Роль изобразительной деятельности во всестороннем развитии дошкольников. Academic Research in Educational Sciences, 1 (4), 450-454.

18. Rakhimovna, A. R. (2020). Art workbook as a means of improving the efficiency of independent work of pupils in younger classes. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8 (5), 54-56.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.