Научная статья на тему 'Хотин-қизлар меҳнат миграциясининг ижтимоий хусусиятлари'

Хотин-қизлар меҳнат миграциясининг ижтимоий хусусиятлари Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
341
71
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
миграция / мигрант / аҳоли миграцияси / меҳнат миграцияси / иммиграция / эмиграция / миграцион сальдо / иқтисодий жазибадор минтақа / аҳамият / ижтимоий гравитацион модель / тенг имкониятлар / адолатли миграция / ижтимоий ҳимоя. / migration / migrant / population migration / labor migration / immigration / emigration / migration balance / economically attractive region / significance / social gravity model / equal opportunities / fair migration / social protection.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Аҳмедова Д. О.

Макур мақолада хотин-қизлар меҳнат миграциясининг замонавий тенденциялари таҳлил қилинган. Шунингдек, Ўзбекистонда хотинқизлар меҳнат мигрантларининг ижтимоий манфаатларини муҳофазалаш сиёсатининг устувор йўналишлари кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOCIAL CHARACTERISTICS OF WOMEN'S LABOR MIGRATION

This article analyzes the current trends in the female labor migration course. Priority directions of activity of subjects of social protection of female labor migrants in Uzbekistan are indicated.

Текст научной работы на тему «Хотин-қизлар меҳнат миграциясининг ижтимоий хусусиятлари»

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

ХОТИН-ЦИЗЛАР МЕХНАТ МИГРАЦИЯСИНИНГ ИЖТИМОИЙ

ХУСУСИЯТЛАРИ

Ахмедова Д.О.

УзМУ

Аннотация: Макур маколада хотин-кизлар мехнат миграциясининг замонавий тенденциялари тахлил килинган. Шунингдек, Узбекистонда хотин-кизлар мехнат мигрантларининг ижтимоий манфаатларини мухофазалаш сиёсатининг устувор йуналишлари курсатилган.

Таянч иборалар: миграция, мигрант, ахоли миграцияси, мехнат

миграцияси, иммиграция, эмиграция, миграцион сальдо, иктисодий жазибадор минтака, ахамият, ижтимоий гравитацион модель, тенг имкониятлар, адолатли миграция, ижтимоий химоя.

SOCIAL CHARACTERISTICS OF WOMEN’S LABOR MIGRATION

Ahmedova D.O.

UzNU

Abstract: This article analyzes the current trends in the female labor migration course. Priority directions of activity of subjects of social protection of female labor migrants in Uzbekistan are indicated.

Key words: migration, migrant, population migration, labor migration, immigration, emigration, migration balance, economically attractive region, significance, social gravity model, equal opportunities, fair migration, social protection.

Бугунги кунда халкаро миграция ички миграцияга нисбатан кучли окимларни хосил килиб, бир томондан норасмий мехнат миграцияси улуши ошиб борса, иккинчи томондан, мажбурий ташки миграция сальдоси усмокда. Натижада, кабул килувчи мамлакатлар, мигрантларнинг нисбатан ожиз катламлари саналган аёллар ва болаларни жойлаштириш ва улар учун зарурий ижтимоий шарт-шароитларни яратиб беришда молиявий муаммоларга дуч келмокда.

Хусусан, хотин-кизларнинг мехнат миграциясига тортилган кисми орасида ижтимоий муаммолар кулами кенгайиб бормокда. Бундай муаммолар хотин-кизларнинг нафакат мехнат фаолияти балки оилавий хаётида чукур из колдирмокда. Айникса, анъанавий оилавий-никох муносабатларига асосланган

ГМ

177

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

жамиятларда бундай муаммолардан азият чекаётган хотин-кизлар микдори ошиб бормокда. Алохида олинган оилаларда миграция молиявий ахволни яхшиласа-да, оиланинг катта ёшли аъзолари, айникса аёлларнинг доимий иш билан бандлиги туфайли болалар тарбияси билан етарлича шутулланилмайди1. Натижада, мигрантлар фарзандлари орасида девиантликка мойиллик хатари ошади. Давлат микёсида оммавий, тартибсиз миграциялар боис, унинг сиёсий, демографик ва иктисодий окибатлари каторида санитар-эпидемиологик вазият ёмонлашади. Бундай холатдан азият чекувчи асосий катлам эса аёллар ва болалар булиб колмокда.

Халкаро даражада мигрантларни кабул килувчи давлатлар АКЩ, Европа давлатлари, Лотин Америкаси, Жанубий-шаркий Осиё мамлакатлари, ЖАР, Исроил каби давлатлар булиб, ушбу давлатларда ишчи кучига булан эхтиёжнинг деярли 70%и мигрантлар хисобидан тулдирилади. Жахон мехнат бозорида ишчи кучини етказиб берувчи давлатлар руйхатида эса Х,индистон, Покистон, Жазоир, Мексика, Ирландия, Туркия ва МДХ, давлатларининг улуши катта1.

Х,озирда БМТнинг статистик маълумотларига мувофик дунё микёсида ахоли кучиш интенсивлиги назорат килиб булмас даражада кучайган. Инсоният тарихининг турли даврларига нисбатан дунё ахолисининг катта кисми узи тутилган давлатда эмас, кучиб борган давлатларда муким урнашмокдалар. Сунгги маълумотларга мувофик, халкаро микёсда 2019 йилда мигрантлар сони 272 млн. га етди. 2000 йилда бу курсаткич 173 млн.ни ташкил этган эди2. К,иска вактда ушбу курсаткич 100 млн.га ошганлиги эса халкаро экспертларни ташвишлантирмокда.

Эътиборлиси, мигрантлар ялпи улушининг 48% ини аёллар ташкил этса, 38 млн. болалар ушбу жараённинг фаол иштирокчиси булмокда3.

Миграцион жараёнлар куламининг ошиб бориши, мигрантлар ва уларнинг оила аъзолари манфаатлари мухофазасини янада кучайтириш талабини илгари сурмокда. БМТ Бош Ассамблеяси 1990 йил 18 декабрда 45/158-сонли резолюция билан «Ишчи-мигрантлар ва уларнинг оила аъзоларининг хак-хукукларини мухофазалаш тутрисида»1ги Халкаро Конвенцияни кабул килди. 2000 йил айни санада эса БМТнинг 55/93-сонли карорига мувофик 18 декабрь санаси «Халкаро мигрантлар куни» деб эълон килинди. * 11

11 Илимбетова А.А. Глобальный процесс феминизации миграции. // Век глобализации. Журнал. - 2013. - №1. -С. 79-91.

11 Migration data portal. The total number of international migrants at mid-year 2019. Source: UN DESA, 2019.

22 Общее будущее общими силами. Цели в области устойчивого развития. Глобальные вопросы: миграция. www.un.org.

33 Migration data portal. The total number of international migrants at mid-year 2019. Gender and migration. Source: UN DESA, 2019. http://www.migrationdataportal.org.

11 «Ишчи-мигрантлар ва уларнинг оила аъзоларининг хак-хукукларини мухофазалаш тугрисида»ги Халкаро Конвенция. БМТ Бош Ассамблеяси 1990 йил 18 декабрда 45/158-сонли резолюцияси.

ГМ

178

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

Халкаро ташкилотларнинг саъйи-харакатлари боис, замонавий миграция жараёнларини тартибга солиш ва бошкаришда «адолатли миграция» тамойили кулланилмокда. Ушбу тамойил 2014 йилда Халкаро Мехнат Ташкилоти томонидан ишлаб чикилиб, унга кура, замонавий миграция окимида бош масала мигрантларга нисбатан муносабатда адолат тамойилларига катъий риоя этиш масаласи булди2. Мазкур тамойил асосида ишланган дастурга мувофик ишчи-мигрантларнинг инсоний хак-хукукларини хурмат килиш ва ижтимоий мухофазалаш, уларга ишлаш ва яшаш учун муносиб шарт-шароитларни яратиб бериш устувор вазифа килиб урнатилди. Шундай булса-да, айни дамда 141 млн. мигрантлар Европа ва Шимолий Америка давлатларида утроклашдилар. Уларнинг 50 млн.дан ортоти эса биргина АКШ улушига туFри келади.

Республикамизда мехнат мигрантлари ижтимоий манфаатларининг мухофазаси йулида амалга оширилаётган чора-тадбирларнинг мантикий давоми сифатида 2018 йил 12 декабрда Халкаро миграция ташкилоти Конституцияси ратификация килинди. Шу аснода, 2019 йил Узбекистан Республикаси ва Халкаро миграция ташкилоти уртасида хамкорликни ривожлантириш буйича чора-тадбирлар режаси ишлаб чикилди. Ушбу кадам республикамизни Халкаро миграция ташкилотининг 173 та аъзоси ва 8 та кузатувчи давлатлари сафига киритди ва мигрантлар ижтимоий хак-хукуклари мухофазасига йуналтирилган куйидаги фаолиятда иштирокини таъминлади.

Мехнат миграцияси иштирокчиларининг ижтимоий манфаатлари химояси борасида ишлар янада такомиллашиб, 2019 йил 20 августда Узбекистан Республикаси Президентининг «Хорижда вактинчалик мехнат фаолиятини амалга ошираётган Узбекистан Республикаси фукаролари ва уларнинг оила аъзоларини химоя килиш кафолатларини янада кучайтириш чоралари туFрисида»1ги Фармони кабул килинди. Мазкур хужжатда вактинчалик ишлаш учун чет элга кетаётган фукароларнинг хукук ва манфаатлари химоя килинишини таъминлаш билан бирга, мехнат мигрантлари ва улар оила аъзоларининг яшаши, мехнат фаолияти учун муносиб шароитлар яратиш борасида хам катор вазифалар белгилаб берилди. Шунингдек, мехнат мигрантлари ва уларнинг оила аъзолари учун уй-жой, маиший шароитларни яхшилаш, молиявий ёрдам, хаёти ва соFлиFини химоя килиш масалаларида ижтимоий куллаб-кувватлаш механизмларини яратишни назарда тутувчи комплекс чора-тадбирлар ишлаб чикилди. Бунда асосий эътибор куйидаги йуналишларга каратилди:

22 Трудовая миграция (Восточная Европа и Центральная Азия). https://www.no.org.

11 Узбекистан Республикаси Президентининг «Хорижда вактинчалик мехнат фаолиятини амалга ошираётган Узбекистан Республикаси фукаролари ва уларнинг оила аъзоларини химоя килиш кафолатларини янада кучайтириш чоралари тугрисида»ги Фармони. 2019 йил 20 август.

179

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

- хотин-кизлар орасида миграцион окимларнинг глобаллашуви. Бунда деярли барча мамлакатлар камраб олинган булиб, иммиграция ёки эмиграция устуворлиги кузатилаётган давлатларда хотин-кизлар мехнат миграциясининг ижтимоий окибатлари тафовутланади;

- хотин-кизлар мехнат миграцияси окимида сифатий узгаришларнинг кузатилаётганлиги, квалификация ва касбий компетентлик даражаси юкори аёл мигрантлар улушининг усиб бораётганлиги;

- хотин-кизлар мехнат миграциясининг нафакат моддий манфаатдорлик учун эмас шахсий танлов даражасига кутарилиши;

- хотин-кизларнинг мехнат миграцияси ижтимоий окибатларининг долзаблашуви натижасида миграцион сиёсатнинг кучайтирилиши ва тартибланиши.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Илимбетова А.А. Глобальный процесс феминизации миграции. // Век глобализации. Журнал. - 2013. - №1. - С. 79-91.

2. Migration data portal. The total number of international migrants at mid-year 2019. Source: UN DESA, 2019.

3. Общее будущее общими силами. Цели в области устойчивого развития. Глобальные вопросы: миграция. www.un.org.

4. Migration data portal. The total number of international migrants at mid-year 2019. Gender and migration. Source: UN DESA, 2019. http://www.migration dataportal.org.

5. Total number of international migrants at mid-year 2019. Migration data portal. UN DESA, 2019. http://www.migrationdataportal.org.

6. Житин Д.В., Краснов А.И., Шендрик А.В. Географические особенности миграционных связей Европы. // Балтийский регион. 2016. №3. - С. 75-92.

7. Айтбаев Е.Е., Мырзахметова А.М. Миграционные процессы в странах Центральной Азии. - Алматы: Вестник КазНУ, 2015. - С. 4.

8. «Ишчи-мигрантлар ва уларнинг оила аъзоларининг хак-хукукларини мухофазалаш туFрисида»ги Халкаро Конвенция. БМТ Бош Ассамблеяси 1990 йил 18 декабрда 45/158-сонли резолюцияси.

9. Трудовая миграция (Восточная Европа и Центральная Азия). https://www.Ilo.org.

10. Безопасная и легальная миграция отвечает всеобщим интересам - ООН. https://www.gazeta.uz/

11. Узбекистон Республикаси Президентининг «Хорижда вактинчалик мехнат фаолиятини амалга ошираётган Узбекистон Республикаси фукаролари

ГМ

180

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

ва уларнинг оила аъзоларини химоя килиш кафолатларини янада кучайтириш чоралари т^рисида»ги Фармони. 2019 йил 20 август.

181

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.