Научная статья на тему 'Андижон вилояти иқтисодиётида саноат кластерларининг аҳамияти'

Андижон вилояти иқтисодиётида саноат кластерларининг аҳамияти Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
131
33
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Life Sciences and Agriculture
Область наук
Ключевые слова
Маҳаллийлаштириш / инфратузилма / инвестиция / экспорт салоҳияти / қишлоқ ҳўжалиги / кластер / кластерлаштириш / тўқимачилик саноати / тикув трикотаж саноати / меҳнат ресурслари / саноат ишлаб чиқариш / Localization / infrastructure investment / export voltage / agriculture cluster / clustering / textile industry / knitted sewing industry / labor resources / industrial manufacture

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Эргашев Сирожидин Абдуғоффорович

Ушбу мақолада Андижон вилояти иқтисодиётида саноат кластерларнинг ўрни ва тўқимачилик саноатида кластерлаштиришнинг аҳамияти баён қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPORTANCE OF INDUSTRIAL CLUSTERS IN THE ECONOMY OF ANDIJAN REGION

This article researches the role of industrial clusters and clustering in textile industry of Andijan region.

Текст научной работы на тему «Андижон вилояти иқтисодиётида саноат кластерларининг аҳамияти»

АНДИЖОН ВИЛОЯТИ ИКТИСОДИЁТИДА САНОАТ КЛАСТЕРЛАРИНИНГ АХДМИЯТИ

Эргашев Сирожидин Абдугоффорович

Андижон давлат унверситети

Ушбу мацолада Андижон вилояти ицтисодиётида саноат кластерларнинг урни ва туцимачилик саноатида кластерлаштиришнинг ахамияти баён цилинган.

Калит сузлар:Махаллийлаштириш, инфратузилма, инвестиция, экспорт салохияти, цишлок; хужалиги, кластер, кластерлаштириш,тук;имачилик саноати, тикув трикотаж саноати, мех,нат ресурслари, саноат ишлаб чицариш

ЗНАЧЕНИЕ ПРОМЫШЛЕННЫХ КЛАСТЕРОВ В ЭКОНОМИКЕ АНДИЖАНСКОЙ

ОБЛАСТИ

В статье изложено роль промышленных кластеров и кластеризации в текстильной промышленности в экономике Андижанской области.

Ключевые слова: Локализация, инфраструктура, инвестиция, экспортный потенциал, сельское хозяйство, кластер,кластеризация, текстильный промышленность, швейно-трикотажный промышленность, трудовые ресурсы, промышленный производство.

THE IMPORTANCE OF INDUSTRIAL CLUSTERS IN THE ECONOMY OF ANDIJAN REGION

This article researches the role of industrial clusters and clustering in textile industry of Andijan region.

Key words: Localization, infrastructure investment, export voltage, agriculture cluster, clustering, textile industry, knitted sewing industry, labor resources, industrial manufacture.

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10075

Кириш: Худудларда саноат тармоцлари турли омиллар таъсирида жойлаштирилади. Саноат ишлаб чицаришининг давомийлигини ва келажак тарацциёти бевосита худуднинг узига хос хусусиятлари билан боглиц. Республика худудларида ундирувчи саноат, энергия манбаларининг мавжудлиги ва транспортнинг транзит хусусиятига эгалиги огир саноат тармоцларини устивор ривожлантириш имкониятини беради. Фаргона водийсида эса бу жихатларнинг цисман мавжуд эмаслиги сабабли худуднинг бошца имкониятларидан фойдаланиш куннинг долзарб масалалар цаторига киритади.

Асосий кисм: Шу сабабдан Андижон вилоятида енгил саноат кластерларини ташкил этиш ва бу билан жахон бозорига чицишнинг энг мацбул йулдир. Айницса енгил саноатда кластерларни ташкил этиш мехнат ресурслари етарли булган минтацада яхши самара беради. Айни вацтда, вилоят енгил саноатининг изчил ривожланишига тусиц булаётган цатор муаммолар мавжуд:

-тизим катта салохиятга эга булишига царамасдан цушимча цийматли махсулотлар яратиш етарли эмас ва бу структуравий сиёсатни амалга оширишни талаб цилади;

- замонавий бошцарув тизимини кенг жорий этилмаганлиги сабабли корхоналарни шароитга мослашувчанлигининг пастлиги ва замон талабига жавоб бермаслиги;

- ицтисодий ва ижтимоий инфратузилмаларни етарли ривожланмаганлиги, хом -ашё ва ишлаб чицариш ресурсларининг нооцилона жойлашганлиги;

- кадрлар тайёрлаш бугунги саноат корхоналари талаби даражасида эмаслиги.

Юцоридаги муаммоларни хал этиш мацсадида, Андижон вилояти саноат

тармоцларига киритилаётган маблаглар йилдан йилга ортиб бормоцда. 2018 йилдавилоятнинг асосий капиталини купайтириш мацсадида 4055,9 млрд сум мицдорда инвестициялар киритилиб, шундан хорижий инвестиция ва кредитлар 878,6 млрд сумни ташкил этди. Бу утган йилнинг шу даврига нисбатан 119.1% ортганини курсатади. ^удудлар мицёсида энг куп инвестициялар Андижон шахри(31%), Олтинкул(7.9%), Асака(7.2%), ^ургонтепа туманларига (5.6%) тугри келади. Вилоятда пахта толаси етиштириш ва уни цайта ишлаш борасида имкониятлардан тулиц фойдалана олинаётган йуц. Шу сабабдан минтацада саноат кластерларини ривожлантириш мацсадга мувофиц. Шунингдек, саноат кластерларини ташкил этишнинг бир цанча ицтисодиий географик устунликлари мавжуд:

Анаънавий ицтисодиётда саноат тармоцларида замонга мослашиш секин кечиши, ихтисослашув эгилувчанлигининг сустлиги ва ишлаб чицарилган махсулотлар бир хиллиги кузатилса, аксинча кластерларга бирикган корхоналарда ихтисослашув эгилувчанлиги ва ишлаб чицарилган махсулотларни бозор талабларига мослашувчанлигини юцори булиши кузга ташланади;

Ишлаб чицариш тармоц таркибида бугунги кунда кооперативлаштириш ва мужассамлашув, комбинатлашув яццол кузга ташланаётган булса, кластерлаштиришда тармоц таркибини шакллантириш ва жойлаштириш узаро келишилган холда амалга оширилади. Кластерга бириккан корхоналарнинг муайян худудда яхлит жойлашганлиги унинг хужалик имкониятини оширади ва бу холат замон талабидан келиб чиццан холда амалга ошрилади;

Худуддаги аксарият енгил саноат корхоналари ички ва минтаца доирасида рацобатлашаётган булса, кластерга бириккан корхоналар рацобати жахон мицёсида амалга оширилиш оцибатида махсулот сифати яхшиланади ва худуднинг республикамиз ЯИМдаги улуши ортади;

Турли тармоцларни яхлит бир худудда жойлашганлиги ва бошцарув тизимининг бирлиги улар орасида алоцани тез амалга ошириш имкониятини беради ва бу билан замон билан хамнафас булиш имкониятини кенгайтиради. Бундан ташцари, бошцарувда эркинликнинг мавжудлиги асосий жараёнларни амалга ошириш имкониятини оширади.

Андижон вилоятида ахолини иш билан таъминлаш, цишлоц хужалиги махсулотларини тулиц цайта ишлашга эришиш, жахон бозорида Узбекистан брендини танитиш мацсадида, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 28 февралдаги 149-сонли "Кишлоц хужалигида бозор механизмларини кенг жорий этиш чора тадбирлари тугрисида"ги царорига мувофиц Кур^онтепа туманида "KHANTEX CROUP" масъулияти чекланган жамияти томонидан пахта хом -ашёси кластер усулида цайта ишланмоцда. Бунинг натижасида, Кур^онтепа тумани саноат махсулотлари чицариш хажми 2018 йилда 2017 йилга нисбатан энг юцори усиш кузатилди ва у114.6% га тенг булади.

Юцоридаги жадвалдан куриниб турибдики, биргина кластернинг ташкил этилиши саноат тармоцлари таркибида ижобий силжишларни юзага келтирган ва ип калава 10,2%га, трикотаж мато 8,5%га, тайёр трикотаж махсулотлари ишлаб чицариш 8% га ортган. Корхона тула цувват билан ишга тушганда туман экспорт салохияти 61% ортириши мумкин.Уз навбатида тармоцдаги ишчилар салмоги хам 8.1% ортганлигини айтиш жоиз.

1-жадвал

Андижон вилоятида тукимачиликва тикув-трикотаж саноатининг "KHANTEX CROUP" МЧЖишга тушиши натижасида ривожланиш курсаткичлари

№ Махсулот тури Улчов бирлиги Вилоят ишлаб чикариш куввати (2019 й) "KHANTEX CROUP" МЧЖ ишлаб чикариш кувватлари Усиш суръати, Фоизда

1. Ип калава минг тонна *91,4 **9 4 10,2

2. Трикотаж мато минг тонна *24,7 **2,1 8,5

3. Тайёр тикув- трикотаж махсулотлари млн дона *124,2 **10,0 8,0

4. Экспорт салохияти млн.дона *65 **40 61

5. Ишчилар сони киши *18300 **1500 8,1

*Манба: Андижон вилоят хокимлиги Ицтисодиёт бошцармаси щсоботлари,

** "KHANTEX CROUP" МЧЖ корхонаси маълумотлари

Корхонада жами 1500 дан зиёд махаллий ёшлар иш билан таъминланди. Кургонтепа туманида жами 210,7 минг ахоли мавжуд булиб,шундан 119,4 минг мехнат ресурслари хисобланади ва биргина кластер туман ахолисининг иш билан таъминланишини купайишини таъминлайди. Бу эса мехнат ресурслари куп булган вилоятда ахолини иш билан таъминлашда мухим ахамият касб этади.

Шунингдек, ана шундай пахтачилик агрокластерларидан бири бу Улугнор туманидаги "Водий саноат фахри" МЧЖ пахта-туцимачилик кластеридир. Кластернинг шаклланиши туманда пахтачилик ва уни цайта ишлашга доир катта ишларни амалга ошириш имкониятини берди. Кластер 2018 йилда ташкил этилиб, биринчи навбатда 119 млн. сумлик инвестициялар жалб цилинди ва 200 та янги ишурни яратилди бу билан туманда мавжуд ишсизлик даражасини 7.2% цисцарди. Агрокластерга жами 4927 гектар ер бириктирилган булиб, 2019 йилда 20342 тонна пахта хом ашёси етиштирилди, шундан 589,3 тонна ип калава ишлаб чицаришга эришилди. Натижада 1272,6 минг АКШ долларлик ярим тайёр махсулот экспорт цилган холда туман экспорт хажмини (3591,1минг АКШ доллар) 35% ортишига эришилган. Иккинчи навбатда етиштирилган пахта хом ашёсини чуцурроц цайта ишлаш мацсадида 36450 млн сумлик маблаг йуналтириш кузда тутилган ва бу маблаглар цушимча 550 та ишурни яратилади хамда туман экспорт салох,ияти янада ортади.

Хулоса: цилиб айтганда енгил саноат кластерларини ташкил этиш Фаргона водийси, цолаверса, Андижон вилояти учун жуда мухим ах,амиятга эга. Саноат ва цишлоц хужалигини янги босцичга кутариб, ахолини иш билан таъминлаш ва моддий фаровонлигини оширишда, вилоят ицтисодий ва ижтимоий инфратузилмасини шакллантириш, цушимча цийматли тайёр мах,сулотлар яратиш, замонавий бошцарув тизимини тез жорий этиш, вилоят экспорт салох,иятини юксалтириш ва жах,он бозорига миллий брендларни олиб чициш ахамияти каттадир.

АДАБИЁТЛАР:

1. Узбекистон республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 28 февралдаги "Кишлоц хужалигида бозор механизмларини кенг жорий этиш чора тадбирлари тугрисида"ги 149 -сонли царори.

2. Пилясов А. Лучшая практика формирования территориальных инновационных систем регионах России // Синергия пространства, региональные инновационные системы, кластеры и проекти и знания. Москва-Смоленск.,2005. - С 46-47.

3. Захидов Г. Узбекистон енгил саноатида ишлаб чицаришни кластер усулида ташкил этиш ва бошцариш самарадорлиги. Ицтисодиёт фанлари буйича фалсафа доктори. дисс. автореф. -Тошкент, 2017.

4. Хакимов З. Енгил саноат корхоналари рацобатбардошлигини ошириш йуллари.Монография. Тошкент. "Ицтисодиёт-Молия". 2017.-б. 54-56.

5. Улугнор тумани паспорти. 2019 йил

6. Кургонтепа тумани паспорти. 2019 йил

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.