Научная статья на тему 'Фарғона минтақаси экспорт салоҳияти ва унга таъсир қилувчи омиллар'

Фарғона минтақаси экспорт салоҳияти ва унга таъсир қилувчи омиллар Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
344
88
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Р. Раҳмонов

Фарғона минтақаси ҳудудий-маъмурий жиҳатдан Андижон, Наманган ва Фарғона вилоятларини ўз ичига олади. Минтақанинг иқтисодий район шаклида ажратилиши, энг аввало, унинг географик ўрни ва демографик салоҳияти билан тавсифланади. Бу ерда район ҳосил қилувчи ишлаб чиқариш тармоқлари бўлиб пахта ва пилла етиштириш, боғдорчилик, енгил ва озиқ-овқат саноатлари хизмат қилади. Шунингдек, кимё, нефт ва нефт кимёси ҳамда машинасозлик, айниқса автомобилсозлик ривожланиб бормоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Фарғона минтақаси экспорт салоҳияти ва унга таъсир қилувчи омиллар»

Р. Ра^монов

УзМУ тадкикотчиси

ФАРГОНА МИНТАКАСИ ЭКСПОРТ САЛОЩТИ ВА УНГА ТАЪСИР КИЛУВЧИ ОМИЛЛАР

Фаргона минтацаси цудудий-маъмурий жицатдан Андижон, Наманган ва Фаргона вилоятларини уз ичига олади. Минтацанинг ицтисодий район шаклида ажратилиши, энг аввало, унинг географик урни ва демо-график салоцияти билан тавсифланади. Бу ерда район цосил цилувчи ишлаб чицариш тармоцлари булиб пахта ва пилла етиштириш, богдорчилик, енгил ва озиц-овцат саноатлари хизмат цилади. Шунинг-дек, кимё, нефт ва нефт кимёси цамда машинасозлик, айницса автомо-билсозлик ривожланиб бормоцда.

Фаргона минтацаси Узбекистоннинг шар^ий ^исмида жойлашган булиб, у деярли хамма томондан тоглар билан уралган. Фа^ат гарбда унча катта булмаган Хужанд дарвозаси ор^али Мирзачул текислиги билан туташади. Минта^а худуди шимол, шар^ ва жанубда Киргизистон Республикаси билан, жануби-гарбда Тожики-стон Республикаси билан асосан тог тизмалари ор^али туташган. Fарбда эса Тошкент минтацаси худуди жойлашган. Келгусида Фаргона минтацаси ор^али Хитой ва Покистонга чи^иш имкони яратилиши билан минтацанинг берк холати йуцолади хамда уни ицтисодий географик урнининг ахамияти ортади.

Шу уринда таъкидлаш жоизки, Буюк Ипак йулининг тикланиши, Трансконтинен-тал Европа-Осиё магистралининг очилиши минтаца ицтисодий географик урнини тубдан узгартиради, унинг берк холатини йуцотади ва яна шарцца томон йул очади. Шубхасиз, маз-кур омил минтацани ижтимоий-ицтисодий барцарор ривожланиши хамда унинг экспорт салохиятини оширишга хизмат цилади.

Фаргона минтацаси узининг ижтимоий-ицтисодий хамда бошца бир цатор жихатларига кура бошца минтацалардан узига хос фарц цилади. Хусусан, минтацанинг майдони 19,2 минг кв. км.га тенг булиб, у республика худудининг 4,2 фоизни ташкил этади холос. Аксинча, минтаца ахоли сони буйича

минтацалар орасида энг юцори курсаткичга эга. 2009 йилда минтацада уртача доимий ахоли сони 7811,4 минг кишидан зиёдни ташкил цилди. Бу эса мамлакат ахолисининг 28,1 фоизига тугри келади.

Фаргона минтацаси ахоли ва мехнат ресурс-лари сони буйича мамлакат минтацалари орасида биринчи уринда туради. 2009 йилда Фаргона минтацасида мехнат ресурслари сони 4505,9 минг кишига тенг келиб, бу республика-даги мавжуд мехнат ресурсларининг 27,9 фои-зини1 ташкил этади. Мехнат ресурслари сони янги иш уринларини ташкил цилишга нисбатан юцори суръатларда усмоцда. Бу эса уз навба-тида минтацада ишчи кучи салохияти юцори эканлиги ва ундан экспорт имкониятларини кенгайтиришда оцилона фойдаланиш лозим-лигини англатади.

Умуман олганда, минтацада ахоли куп, ер-сув манбалари эса чеклаган. Айнан шундай номувофицлик минтацанинг асосий ижтимоий-ицтисодий муаммоларини келтириб чицаради. Энг мухими - бу ерда ахоли бандлигини яхши-лаш, минтацавий мехнат бозорини шакллан-тириш, цушимча иш уринларини яратиш, ицтисодиётни юксалтириш негизида ижтимоий ривожланишни таъминлаш зарур.

Фаргона минтацаси ялпи худудий махсулот (ЯИМ), ялпи саноат махсулоти, ялпи цишлоц

1 Узбекистан Республикаси Давлат Статистика кумитаси маълу-

мотлари.

хужалиги махсулоти, импорт ва таш^и савдо айланмаси хажми буйича республика минта^алари орасида 2-уринни эгаллайди. Шунингдек, минта^а экспорт хажми буйича 3-урин, и^тисодиётга жалб этилган инвести-циялар, шу жумладан хорижий инвестициялар хажми буйича 4-урин хамда таш^и савдо саль-доси буйича эса минта^алар орасида 5-уринни эгаллайди (1-жадвал).

2009 йилда Фаргона минта^аси Узбекистонда ишлаб чи^илган ялпи ички махсулот хажмининг 18,1 фоизини, саноат махсулоти хажмининг 23,5 фоизини ишлаб чи^арди ва бу курсаткичлар буйича Тошкент минта^асидан кейин иккинчи уринда туради (1-жадвал). Кишло^ хужалик махсулоти салмоги 25,3 фоизга тенг, бу курсаткич буйича эса Зарафшон минта^асидан кейинги иккинчи уринни эгаллайди. Минта^ада ^адимдан пахтачилик ва пиллачилик билан шурулланиб келинган, бунга унинг географик урни, яъни Буюк Ипак йулида жойлашганлиги хам уз таъсирини курсатган. Минта^анинг айнан ана шундай транзитлик хусусияти утмишда бу ерда хужалик ва маданиятининг ривожланиш йуналишларини ^исман белгилаб берган. Шунингдек, минта^ага мамлакат чакана товар айланма хажмининг 22,5 фоизи, ишлаб чи^арилган истеъмол молларининг 39,9 фоизи, асосий капиталга киритилган инвестициялар-нинг 12,7 фоизи хамда республика таш^и савдо айланмасининг 12,9 фоизи турри келди2.

2 Статистическиое обозрение за 2009 год. www.stat.uz/

Фаргона минта^асида республикада мавжуд саноат тармо^ларининг деярли барчаси ривож-ланган. Муста^иллик йиллари янги тармо^лар вужудга келди. Фаргона минта^аси 2009 йилда 6575,8 млрд. сумлик саноат махсулоти ишлаб чи^арди ёки Узбекистонда ишлаб чи^арилган ялпи саноат махсулоти хажмининг 23,5%ини беради3. Саноатнинг етакчи тармо^ларига ё^илги-энергетика, машинасозлик, айни^са, автомобилсозлик, электротехника, кимё, бинокорлик ва ^урилиш материаллари, пахта тозалаш ва ^айта ишлаш, енгил ва ози^-ов^ат тармо^лари киради.

Минта^анинг ё^илги саноати - нефть ва газ ^азиб чи^аради ва ^айта ишлайди. Энергия манбалари ишлаб чи^ариш саноатининг минта^а экспортидаги роли сезиларли дара-жада ю^ори салмо^а эга. 2009 йил Фаргона минта^аси экспортининг 17,3% энергия манбалари экспортига турри келди4.

Минта^а саноатининг яхши ривожланган сохаларидан бири машинасозликдир. Жумладан, 2009 йилда минта^а экспортининг 27,8 фоизи ушбу саноат тармогида ишлаб чи^арилган махсулотларга турри келади. Республика машина ва асбоб-ускуналар экспортининг эса, 76,7 фоизини ташкил этди5.

Машинасозлик саноати автомобиллар, ^ишло^ хужалик машиналари ^исмлари,

3 Статистический ежегодник Узбекистана за 2009 год.

4 Уша манба.

5 Узбекистан Республикаси И^тисодиёт вазирлигининг 2009 йил учун бюллетени. 60-бет

1 - жадвал

Узбекистан минтакаларининг макроиктисодий курсаткичлари (2009 йил, фоизда)

Минта^алар Ахоли сони ЯИМ ЯСМ якхм Инвестициялар Хорижий инвестициялар Экспорт Импорт Таш^и савдо айланмаси Таш^и савдо салдоси

Фаррона 28,1 18,1 23,5 25,3 12,7 4,1 7,9 18,9 12,8 -36,6

Тошкент 17,2 26,9 27,6 13,3 26,0 19,8 38,1 66,4 50,7 -76,3

Зарафшон 19,9 17,2 19,1 26,4 28,6 48,7 7,3 8,7 7,9 1,7

Жанубий 16,7 11,3 16,2 16,6 21,6 21,7 19,2 4,3 12,6 79,3

Мирзачул 6,5 4,2 2,2 9,2 3,5 1,2 1,2 0,8 1,0 2,7

Куйи Амударё 11,4 5,8 2,7 9,1 7,0 3,0 1,7 0,8 1,3 5,3

Республика** 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

* Жадвал Узбекистон Республикаси Давлат Статистика ^умитасининг 2009 йил маълумотлари асосида муаллиф томонидан тайёрланди.

http://stat.uz/upload/iblock/f25/doklad rus.doc, http://stat.uz/upload/iblock/8ea/doklad rus.pdf

** Минта^алар буйича та^симланмаган улушларни хисобга олган холда

пахта тозалаш, туцимачилик ва бошца саноат тармоцлари учун машина ускуналари, ирригация ва мелиорация учун машиналар, электротехника махсулотлари ишлаб чицаради. Минтацадаги машинасозликнинг йирик мар-кази Андижон шахри булиб унда "Коммунар", "Электродвигатель", "Электроаппарат", "Эталон", "Машинасозлик" цурилиш ва ирригация машинасозлик заводлари салмоцли уринни эгалайди.

Асака шахридаги "УзДЭУАвто" (хозирда унинг низом фонди узгартирилиб '^М O'ZBEKISTON" деб атала бошлади) цушма корхо-насининг ишга туширилиши билан мамлакатда биринчи бор автомобилсозлик саноатига асос солинди ва Узбекистон дунёдаги 28 та автомобиль ишлаб чицарадиган мамлакатлардан бирига айланди.

Минтаца экспорт салохиятини белгилаб берувчи саноат тармоцларидан яна бири кимё саноатидир. 2009 йилда минтаца кимё саноати махсулотлари экспорти республика курсаткичининг 10,4%ини ташкил этди6. Маз-кур саноат тармоги асосан Фаргона вилоятида ривожланган. 2009 йилда минтацадан экспорт цилинган кимё ва пластмасса махсулотларининг 99,4%и вилоят хиссасига тугри келади7. Колган вилоятларда эса бу тармоц жуда суст ривожланган.

Фаргона вилоятида жами ишлаб чицарилган саноат махсулотининг 7,5% кимё саноатига тугри келади. Бу курсаткич Андижон вилоятида 2,8%ни, Наманган вилоятида 1,0%ни ташкил цилади8. Минтацада "Узкимёсаноат" давлат акциядорлик компанияси таркибига кирувчи 4 та йирик кимёвий заводлар: "Фаргонаазот" очиц акциядорлик жамияти, "Куцон суперфосфат" очиц акциядорлик жамияти, "Фаргона кимёвий тола заводи", "Фаргона фуранли бирикмалари кимёвий заводи" жойлашган.

Мазкур корхоналарда усимликларни химоя цилишнинг кимёвий воситалари, азотли ва фос-форли угитлар, хлорат натрий ва хлорат магний дефолианти, цишлоц хужалик усимликларини касаллик ва зараркунандалардан кимёвий химоя цилишда цулланиладиган олтингугурт кукуни, ацетат иплар, целлюлоза ацетати, тех-

6 Уша манба.

7 Узбекистон Республикаси Давлат Статистика кумитасининг 2009 йил учун маълумотлари.

8 Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюлле-

тень, 2009 год. Ташкент 2010. стр.60

ник ва озиц-овцат саноати учун этил спирти, мебель саноати учун синтетик смолалар ишлаб чицарилади.

Шунингдек, минтаца цурилиш материаллари саноатига эга. Табиий хом ашёдан цурилиш материаллари сифатида фойдаланилади. «Кувасой цемент» заводи республикадаги 5 та йирик цемент ишлаб чицарадиган корхона-лардан бири хисобланади. Корхона 2010 йил-нинг прогноз якунларига кура 78 млн. сумлик махсулотлар ишлаб чицарган9. Минтаца респу-бликада ойна ишлаб чицариш буйича олдинда туради. Унинг йирик корхонаси «Кувасойшиша» ишлаб чицариш бирлашмасидир. Бу корхона консерва шиша идишлари, бутилка ва "GM O'ZBEKISTON" корхонаси учун ойна, шунингдек дераза ойналари ишлаб чицаради. Андижон, Фаргона, Куцон ва Кувасой шахарларида йигма темир-бетон ва уйсозлик комбинатлари мавжуд.

Минтацанинг енгил саноат тармоги махаллий хом ашё ресурслари хисобига ривож-ланиб бормоцда. Енгил саноатнинг етакчи тармоцларидан бири булган туцимачилик саноати махаллий мехнат ва материал захиралари билан ишончли тарзда таъминланган.

2009 йил минтацада цишлоц хужалик махсулотининг ялпи хажми 3202,9 млрд. сумни ташкил этди ёки республика цишлоц хужалик махсулоти ялпи хажмининг 25,3 фоизи етиш-тирилди. Минтацада барча экин майдони 742,8 минг гектарни ташкил этади. Бу республика экин майдонининг 21%ига тенг10. Минтацада ер-сув ресурсларидан унумли фойдаланиш дехцончилик махсулотларини купайтиришнинг асосий омили хисобланади.

Минтацани ижтимоий-ицтисодий жихатдан ривожлаштиришнинг мухим омили сифатида унинг экспорт салохиятидан имкон цадар оцилона фойдаланиш талаб этилади. Минтацаларнинг ижтимоий-ицтисодий ривожланиши куп жихатдан шу худудда мав-жуд булган ресурс ва экспорт салохиятига богл и цдир. Маълум да ражада ресурслар билан таъминланганлик ва инфраструктура тизими-нинг юцори даражада «барпо цилинганлиги» минтаца экспорт салохиятидан оцилона фой-даланишни таъминлайди хамда айни пайтнинг

9 Узбекистон Республикаси И^тисодиёт вазирлигининг 2009 йил учун бюллетени.

10 Статистическое обозрение за 2009 год. стр.63.

узида худуднинг тез фурсатларда ривожлани-шига мухим шароит яратади.

Фаррона минта^асининг потенциал имкони-ятлари энг аввало, мехнат ресурсларининг сони, ишлов бериладиган ер майдони, асосий ишлаб чи^ариш фондлари ^увватининг бирмунча ю^орилигида ва автомобил йулларининг зичли-гида намоён булади. Республикада ишлов бериладиган ер майдонининг 20%и, асосий фонд-ларнинг 25 %га я^ини минта^а хиссасига турри келади. Республикада автомобил йулларининг зичлиги жихатидан Фаррона минта^аси етакчи уринни эгаллайди.

Республикада автомобил йулларининг зичлиги хар бир км. кв, га 100 м дан турри келса, минта^ада хар бир кв.км.га уртача 500 м йул турри келади. Мазкур курсаткич бир ^арашда ижобий бахоланса-да, ахоли зичлигига нисба-тан та^ослаганда буни куп деб айта олмаймиз. Чунки, минта^ада ахоли зичлиги ю^ори булиб, у республика уртача курсаткичидан 6-7 марта купдир. Шунинг учун хам инфраструктура тизи-мини яхшилашда йул ^урилишига - эътибор ^аратиш минта^а экспорт салохиятидан сама-

рали фойдаланиш имкониятини оширади.

Маълумки, минта^аларнинг экспорт салохияти бевосита ва билвосита омиллар таъсирида шаклланади. Хусусан, минта^анинг табиий географик урни, инвестицион мухити, ижтимоий демографик мухит, минта^а и^тисодиётидаги таркибий узгаришлар; таш^и бозорларга чи^ишда маъмурий, техник ва информацион туси^ларнинг мавжудлиги ёки йу^пиги; минта^а и^тисодиётининг очи^лиги; яшаш ва бандлик даражаси ва хоказоларни санаб утиш мумкин. (Расм 1.)

Узбекистан Республикаси экспорти 20002009 йиллар мобайнида 3,6 мартага усди. Ушбу холат республика минта^алари кесимида урганиладиган булса, Жанубий (10,8 баробар), Тошкент (3,8 марта) ва Фаррона (2,4 марта) минта^аларида ю^ори усиш кузатилади (2 -жадвал).

Фаррона минта^аси экспорт хажми буйича Тошкент ва Зарафшон минта^аларидан кей-инги 3-уринни эгаллайди.

2009 йилда Фаррона минта^асида экспорт хажми 933,0 млн. АКШ долларини ташкил этди.

Расм 1.

Минтака экспорт салохиятини шакллантирувчи омиллар*

Та Гжий- гм: рафи к муцит

- Экспорт IИ1Н Ье?в[к:н1й гаъсир Этуичи рмилпЭр

- зксгорт сапоциятига 6иласч;нта тэъеир этувч и омиллар

Расм муаллифтомонидан пшлабчикилгак

Бу курсаткич 2008 йилга нисбатан 34,6%га цисцарди.

Гарчан Фаргона минтацасининг экспорти 2000-2009 йиллар давомида 2,4 мартага орт-ган булса-да, унинг республика ялпи экспорти-даги улуши 2000 йилдаги 11,9%дан 2009 йилда 7,9%га тушиб цолди (2 - жадвал). Бунинг асосий сабаби жахон молиявий-ицтисодий инцирози оцибатида жахон махсулот ва хизматлар бозор-ларидаги кескин нархнинг пасайиши хамда цолган минтацалар экспорт хажмларининг ошиши билан хам изохланади.

Экспорт салохиятини оширишга бевосита таъсир этувчи омиллардан бири кадрлар тар-кибидир. Бу ерда суз экспортёр корхоналар-нинг замонавий илгор техника ва технология-лар билан ишлай оладиган етук хамда малакали кадрлар билан таъминланганлик даражаси хацида боради. Чунки, хозирги кунда жахон бозорида жуда хам кучли рацобат шакллан-ган, махсулот ва хизматлар ишлаб чицарадиган техника ва технологиялар эса кун сайин тако-миллашиб бормоцда. Бу эса уз навбатида мил-лий ишлаб чицарувчиларни янгиликларидан доимо бохабар булиш билан бирга уларни тез фурсатларда ишлаб чицариш жараёнига тадбиц цилишни хам тацозо цилади. Натижада эса, миллий махсулотларнинг халцаро мицёсда рацобатбардошлиги ошиб, мамлакат экспорт салохиятини оширишга хизмат цилади.

Маълумки, ишчи кучининг иш уринларига мос келмаслиги ицтисодий инцирозни кел-тириб чицаради. Долзарб масала сифатида мехнат ресурсларининг усиш суръати билан иш жойларини усиши суръати уртасидаги мувофицликни тартибга солиш ва сацлаш, товар ишлаб чицариш олдидаги мавжуд тусицларни бартараф этиш ва кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш асосида мехнат ресурсларидан самарали фой-даланиш турибти. Президент И.Каримов таъ-кидлаб утганларидек "... энг катта ютугимиз ялпи ички махсулот таркибида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг улуши купайгани хамда мамлакатимиз ицтисодиётини ривож-лантиришда унинг роли сезиларли даражада ошганида намоён булмоцда"11.

2009 йилда Фаргона минтацасида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари сони 47,8 мингтани ташкил этди. Улар томони-дан минтаца ялпи худудий махсулотнинг 57%га яцини тайёрланди12. Шунингдек, 2009 йилда Фаргона минтацаси экспортининг 18,7%и кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлар томо-нидан амалга оширилди. Бу холат вилоятлар кесимида урганилса, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорларнинг экспортдаги улуши Наман-

11 И.Каримов. Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз тараккиётини юксалтириш, халкимиз фаровонлигини оширишга хизмат килади. Халк сузи, №16, 22 январ 2011 й.

12 Узбекистан Республикаси фаровонлигини оширишга хизмат килади. Халк сузи, №16, 22 январ 2011 й.

2 - жадвал

Минтацалар экспорт сало^ияти ва унинг усиш суръати*

Минтацалар Экспорт хажми (млн. АКШ долл.) ва республикада тутган улуши (%) 2009 йилда 2000 йилга нисбатан, %да

2000 йил 2005 йил 2009 йил

Узбекистон 3264,7** 100,0 5408,8** 100,0 11771,3** 100,0 3,6 м.

Республикаси

Фаргона 389,9 11,9 684,0 12,6 933,0 7,9 2,4 м.

Андижон в. 126,9 3,9 398,9 7,4 337,8 2,9 2,6 м.

Наманган в. 77,1 2,3 78,9 1,4 86,2 0,7 111,8

Фаргона в. 185,9 5,7 206,2 3,8 509 4,3 2,7 м.

Тошкент 1169,7 35,8 2234,9 41,3 4486,3 38,1 3,8 м.

Зарафшон 544,4 16,7 657,6 12,2 858,8 7,3 157,8

Жанубий 208,7 6,4 393,4 7,3 2259,4 19,2 10,8 м.

Мирзачул 160,5 4,9 127,6 2,4 140,0 1,2 87,2

Куйи Амударё 121,7 3,7 146,6 2,7 203,7 1,7 167,4

* Узбекистан Республикаси Давлат статистика цумитасининг 2000, 2005, 2009 йил учун маълумотлари асосида муаллиф томонидан тайёрланди. ** Минтацалар буйича тацсимланмаган улушларни хисобга олган холда

ганда 67,5%, Фарронада 19,8% ва Андижонда 3,3%ни ташкил ^илди13.

Минта^а экспорт салохияти ва ижтимоий-и^тисодий курсаткичларининг худудий тарки-бини тахлили ^уйидаги холатларни ани^лашга ёрдам берди:

минта^а таркибидаги учта вилоятларнинг ижтимоий-и^тисодий ривожланиш даражалари ва суръатларининг тахлили номутаносибли-клар мавжудлигини курсатди. 2009 йил минта^а ЯХМининг 41,5%и Фаррона вилоятига, 37,1% и Андижон вилоятига ва 21,4% и Наманган вилояти хиссасига турри келди. Демак, минта^а ЯИМда Фаррона вилоятининг хиссаси ю^ори. Биро^, ЯХМ ишлаб чи^аришда Фаррона вилояти ю^ори салмо^а эга булсада, унинг усиш суръатлари (106,8%) Андижон (109,6%) ва Наманган (109,9%)14 вилоятларига нисбатан паст.

Минта^анинг ^улай и^лим шароитлари ва ахолисининг анъанавий мамлакаларидан минта^а экспорт салохиятини юксалтиришда кенг фойдаланиш зарур. Бунда ахолининг мева ва сабзавот етиштириш буйича мала-калари назарда тутилмоеда. Мисол учун, Тура^урроннинг туршагию ^о^илари, Куванинганорлари, Олтиари^нингузуми каби ра^обатбардошликда тенги йу^ меваларини узо^ ва я^ин хориж мамлакатларига етказиб бериш учун тайёрлаб берадиган замонавий корхоналарни ташкил ^илиш лозим.

Фикримизга кура, Узбекистон бу сохада дунёда етакчи мамлакатлар тажрибасини татби^ ^илиши ма^садга мувофиедир. Бу эса Узбекистонда хам экспортга йил давомида саб-

13 Статистическое обозрение за 2009 год. стр.63.

14 Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюллетень, 2009 год. Ташкент 2010. стр.61.

завот етказиб берувчи бутун бир сохани яра-тиш имконини беради. Етиштирилган махсулот Узбекистон мева ва сабзавотларининг анъана-вий истеъмолчилари булган Козористон, Рос-сиянинг Сибирь, Урал ва бош^а минта^аларига етказиб берилади.

Дарха^и^ат, мева ва сабзавот ишлаб чи^ариш хамда уни ^айта ишлаш мамла-кат экспорт салохиятини олдинга тортувчи хисобланиши мумкин. Шунинг учун, ишлаб чи^аришнинг бу турига жуда катта эътибор ^аратиш ва давлат ёрдамини курсатиш биз-нингча зарур хисобланади.

Маълумотлар тахлилига таяниб, Фаррона минта^асининг хозирда хамда исти^болда экспортбоп махсулот ва хизматлар ишлаб чи^арадиган тармо^лари (кимё ва нефткимё, ози^-ов^ат махсулотлари, ^ишло^ хужалиги махсулотларини ^айта ишлаш, машинасоз-лик ва металлни ^айта ишлаш, ^урилиш каби исти^болли саноат тар-мо^лари)га инвести-циялар хажмини жадаллаштириладиган булса, бу:

аввало, ^ушимча янги иш уринларини барпо ^илиш эвазига мехнат ресурслари бандлигини янада оширади;

ялпи худудий махсулот ишлаб чи^ариш кенгаяди, о^ибатда эса минта^а экспорти янги махсулот ва хизмат турлари хисобига диверси-фикацияланиб, унинг хажмини ортиради;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

махсулот ва хизматларни махаллий-лаштириш хисобига эса минта^анинг импортга ^арамлиги камайиб, унинг импорти билан борли^ валюта харажатлари камаяди хамда таш^и савдода ижобий сальдоси янада орти-шининг эришишига хизмат ^илади.

Адабиётлар руйхати:

1. Каримов И.А. Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз тарацциётини юксал-тириш, халцимиз фаровонлигини оширишга хизмат цилади. Халц сузи, №16, 22 январ 2011 й.

2. Рахмонов Р.Н. Жахон ицтисодий инцирози шароитида минтацалар ташци савдо фаоллиги рейтинги // Жахон молиявий-ицтисодий инцирозининг Узбекистон ицтисодиётига таъсирини юмшатиш омиллари ва уни бартараф этиш йуллари - Профессор-уцитувчилар, аспирант, магистрант хамда ицтидорли талабалар-нинг илмий ишлари туплами. Т: 2009.

3. Рахмонов Р.Н. Узбекистон минтацаларининг экспорт салохияти // Узбекистон ицтисодиётининг барцарорлиги ва мутаносиблигини мустахкамлаш бугунги куннинг устувор вазифаси - Илмий-амалий конференция материаллари туплами. Т: Университет, 2009.

4. Рахмонов Р.Н. Фаргона минтацасида кимё саноатининг экспортдаги урни // Узбекистон ицтисодиётининг барцарорлиги ва мутаносиблигини мустахкамлаш бугунги куннинг устувор вазифаси - Илмий-амалий конференция материаллари туплами. Т: 2009.

5. Рахмонов Р.Н. Инцирозга царши чоралар дастурини амалга ошириш шароитида минтацалар экспорт салохиятини ошириш йуллари // Баркамол авлод-мамлакат ижтимоий-ицтисодий тарацциёти пойдевори - Ёш олимлар, ицтидорли талаба-лар ва магистрларнинг анъанавий апрел конференция материаллари туплами. Тошкент 2010.

6. Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюллетень, 2009 год. Ташкент 2010.

7. Узбекистон Республикаси Ицтисодиёт вазирлигининг 2009 йил учун бюллетени.

8. www.uzex.com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.