Научная статья на тему 'Минтақалар ижтимоий-иқтисодий ривожланиши ҳолатининг таҳлили'

Минтақалар ижтимоий-иқтисодий ривожланиши ҳолатининг таҳлили Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1979
252
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хошимов П. З., Жумаева С. К.

Минтақалар ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг таҳлили уларнинг мамлакат иқтисодий тараққиётига қўшаётган ҳиссани баҳолашда муҳим аҳамият касб этади. Ўз ўрнида бундай таҳлил ҳар бир минтақанинг ички имконларини аниқлашда ва бу имконларни рўёбга чиқаришга хизмат қилиш нуқтаи назаридан амалга оширилади. Минтақалар ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг ҳозирги ҳолатини объектив баҳолаш учун уларнинг тарихига ва тармоқлар тизимининг шаклланишини кўриб чиқиш лозим.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Минтақалар ижтимоий-иқтисодий ривожланиши ҳолатининг таҳлили»

Хошимов П. З.

УзМУ Иктисодиёт факультети

илмий ишлар буйича декан муовини,

и.ф.н., доцент.

Жумаева С. К.

Бухоро юкори технологиялар

мухандислик-техник институти

катта укитувчиси

МИНТАКАЛАР ИЖТИМОИЙ-ИКТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШИ ^ОЛАТИНИНГ ТА^ЛИЛИ

Минтацалар ижтимоий-ицтисодий ривожлани-шининг тацлили уларнинг мамлакат ицтисодий тарацциётига цушаётган циссани бацолашда муцим ацамият касб этади. Уз урнида бундай тацлил цар бир минтацанинг ички имконларини аницлашда ва бу имконларни руёбга чицаришга хизмат цилиш нуцтаи назаридан амалга оширилади. Минтацалар ижтимоий-ицтисодий ривожланишининг цозирги цолатини объектив бацолаш учун уларнинг тарихи-га ва тармоцлар тизимининг шаклланишини куриб чициш лозим.

Узбекистоннинг минтакавий ривожла-ниши буйича тадкикотлар XX асрнинг ик-кинчи ярмидан бошлаб интенсив тарзда амалга оширила бошланди. Бундай холат республика доирасида хамда минтака ва дунё микёсида узларининг тадкикотлари билан кузга куринган иктисодчи олим-лар С.К. Зиядуллаев, К.Н.Бедринцев, К.И. Лапкин, иктисодчи-географ олим-лар З.М. Акрамов ва бошкаларнинг ном-лари билан узвий боFланган. Ундан кей-инги даврда хам, яъни 1980-2010 йил-ларда ушбу тенденция сакланиб колди, яъни жумладан, иктисодий-география му-тахассислари томонидан хам давом эт-тирилди. Энди тадкикотлар сахнасига иктисодчилардан Т.М. Ахмедов, А.М.Содиков, Б.Р. Рузметов, Ф.Т Эгамбер-диев, иктисодчи-географлардан О.Б.Ата-Мирзаев, А.С.Солиев, А.А. Каюмов ва бошкалар чикдилар.

Тадкикотларда асосий эътибор мам-лакатда районлаштириш ишларини амалга ошириш, яъни республика х,удудини минтакаларга ажратишга каратилди. Бунда

иктисодчилар хамда иктисодчи-географ олимлар ва мутахассисларнинг ёндашув-лари бир-бирига жуда якинлигини деярли барча тадкикотчилар тушуниб етди.

Биринчи гурух олимлари мамлакат худудини 6-га ёки 7-га булиш таклифи билан чикди. Шунда 6-га булиш тарафдор-лари хозирги олимларнинг купчилиги каби Тошкент, ФарFона, Куйи Амуда-рё, Жанубий, Мирзачул ва Зарафшон минтакаларини ажратиш Fоясини ил-гари сурди. Иккинчи гурух олимлари Кашкадарё ва Бухоро вилоятларини бир минтака сифатида олиб, районлар турини куйидагича таснифлашди.

Тошкент, ФарFона, Мирзачул, Самарканд-Навоий, Бухоро-Кашкадарё, Сурхондарё ва Куйи Амударё районлари.

Хозирги вактда республикада минткалар сифатида юкоридагилардан ташкари жами вилоятлар хамда Тошкент шахри ва КоракалпоFистон Республикаси-ни ажратиш Fояси тобора купрок тараф-дорларга эга булмокда. Ушбу ёндашув та-рафдорлари узлари илгари сурган ёндашув

МИНТАКАВИЙ ИКТИСОДИЁТ / РЕГИОНАЛЬНАЯ ЭКОНОМИКА

G4

кулланилганда минтакаларни бошкариш эх,тимоли реал х,ак,ик,атга айланиши мум-кинлигини исботлаб бермокда. Ушбу ён-дашув тарафдорлари (А.М. Содиков, Т.М. Ахмедов ва бошкалар) маъмурий-х,удудий ёндашув билан иктисодий ёндашувни бир ёндашув сифатида кабул килишни таклиф этмокдалар.

Ана шу ёндашувдан келиб чиккан х,олда Узбекистонда мавжуд барча 12 та вилоят, Тошкент шах,ри ва КоракалпоFистон Ре-спубликаси минтакаларга хос учта жих,ат ихтисослашув, хужаликнинг мажмуа-ли ривожланганлиги ва энг мух,ими - уни бошкариш мумкинлиги асос сифатида кабул килинган.

Узбекистон Республикасида мавжуд минтакалар куйидаги 1 жадвалда келти-рилган. Унда х,удудий-демографик х,амда баъзи-бир иктисодий курсаткичлари буйича минтакаларнинг мавкелари бах,оланган. Мамлакат минтакалари ичида майдонининг катталиги буйича КоракалпоFистон Республикаси етакчи-лик килади. Жами мамлакат х,удудининг 37,1 фоизи унга туFри келади. Шу вактнинг узида мазкур минтака - ах,оли сони буйича мамлакат, минтакалари ичида 10 уринни, ах,оли зичлиги буйича эса охиридан ол-динги 13 уринни эгаллайди. Шу вактнинг узида майдонининг катталигига бино-ан 13 уринни эгаллаган Андижон вилояти ах,олисининг сонига кура туртинчи, унинг зичлиги буйича эса 2 уринни, яна х,ам аникрок килиб айтганда биринчи уринни эгаллайди. Чунки ах,оли зичлиги буйича биринчи уринни эгаллаган минтака -Тошкент шах,ри мазкур курсаткичга оид тадкикотларда одатда х,исобга олинмай-ди (шах,арда ах,оли зичлиги 6500 кишидан ошиб кетади).

Республика минтакаларига юкоридаги курсаткичларга таяниб куйидаги уринларни ажратиш мумкин (1-жадвал). Бунда худудининг катталиги, ах,олисининг сони ва зичлиги курсаткичлари буйича минтакалар эгаллаган уринлар асос килиб олинди. Минтаканинг ушбу курсаткичлар буйича эгаллаган мавкеи бах,оланиши мумкин.

Юкорида таъкидлаб утилганидек, Узбекистон Республикасида мавжуд

14 та маъмурий-х,удудий булак, яъни К1оракалпоFистон Республикаси, ун икки вилоят ва Тошкент шах,ри иктисодий рай-онлар сифатида алох,ида макомларга эга. Бунда иктисодий район(минтака)лар хужалигининг ихтисослашуви ва мажму-али ривожланганлиги билан бир навбат-да уларни бошкариш мумкинлиги х,ам х,исобга олинмокда.

Мамлакатда мавжуд х,ар бир минтака узининг табиий-демографик салох,ияти, иктисодиётининг тармоклар тарки-би ва ривожланганлик даражаси, ташки иктисодий алокалардаги иштироки-га биноан бир-биридан фарк килади. Минтакаларни иктисодий ва ижтимоий ривожланганлик юкорида келтирилган шароит ва омиллардан ташкари бозор иктисодиётининг ривожланиши ва жой-лашишини таъминлаб турувчи омиллар билан х,ам алокадордир. Шулар каторига авваламбор инновация, инвестиция ва самарали бошкарув омиллари киради.

Узбекистон минтакалари табиий ре-сурслар ва уларнинг турлари билан тур-лича таъминланган. Республикада мавжуд барча минтакалар ер ресурслари билан яхши таъминланган.

Худудининг катталиги буйича KоракалпоFистон Республикаси ва Навоий вилояти кескин ажралиб турса х,ам унинг асосий кисмидан кишлок хужалиги ишлаб чикаришни ёки бошка максадларда фой-даланиш ута мураккаб масаладир. Чунки Устюрт платосидан, Навоий вилояти-нинг катта кисми Кизилкум чули, колдик тоFлар ва бошка турли хил ландшафтлар (ботиклар, шуртоблар, шурхоклар)дан ташкил топган. Шунга ухшаш фикрни Бу-хоро, Самарканд, Кашкадарё, Сурхонда-рё ва катор бошка вилоятлардаги айрим х,удудлар туFрисида х,ам билдириш мумкин.

Узбекистон минтакалари табиий ре-сурслар ва уларнинг турлари билан тур-лича таъминланган. Республикада мавжуд барча минтакалар ер ресурслари билан яхши таъминланган.

Худудининг катталиги буйича КоракалпоFистон Республикаси ва Навоий вилояти кескин ажралиб турса х,ам унинг асосий кисмидан кишлок хужалиги ишлаб

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 10, 2012

1-жадвал

Узбекистан минтак,аларининг х;удудий-демографик салох,ияти (2011 й.)1

Минтака номи

Майдо-ни, минг км2

Ур-ни

Ах,оли сони, млн. киши

Ур-ни

Ялпи

Х.УДУДИЙ мах,сулот, млрд сум

Ур-ни

ах,оли жон бошига

Ур-ни

Ме^нат рес. сони минг киши.

Ур-ни

1.

К,орак,алпо-

f ИСТОН

Республикаси

166,6

1,7

10

1389,8

12

826,2

14

945,5

10

вилоятлар:

Андижон

4,2

13

2,7

3679,6

1343,2

1561,2

Бухоро

40,3

1,7

3376,0

2146,7

987,6

Жиззах

21,2

1,2

12

1389,1

13

1205,9

652,1

12

К,ашк,адарё

28,6

2,7

4865,1

1933,2

1493,4

Навоий

111,0

0,9

13

3276,6

3797,5

531,6

13

Наманган

7,4

2,4

2426,6

1030,0

13

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1350,6

Самарканд

16,8

3,3

3813,1

1186,3

10

1815,7

9.

Сирдарё

4,3

12

0,7

14

1008,3

14

1372,5

12

420,7

14

10.

Сурхондарё

20,1

2,2

2229,3

10

1077,1

1174,1

о

11.

Тошкент

15,3

2,6

5571,1

2167,1

1549,7

12.

Фартона

6,8

10

3,2

4095,5

1344,9

1824,2

13.

Хоразм

6,1

11

1,6

11

1944,1

11

1159,9

11

900,4

11

о х о

14.

Тошкент шах,ри

0,3

14

2,3

9820,1

3682,5

1519,2

Узбекистан Республикаси

448,9

28,4

61831,2

2163,5

16677,0

£ 1 Узбекистан Республикаси Давлат статистика к,умитаси маълумотлари асосида муаллифлар томонидан тайёрланган.

2-жадвал

Узбекистон минта^аларининг фойдали к,азилмалар билан таъминланганлиги1

№ Минтакалар Нефть Табиий газ Кумир Олтин Кумуш Мис Бошк,а рангли металлар Фосфоритлар Калий тузлар Бошк,а кимёвий хом ашё ресурслари Мармар Гранит К,урилиш материаллари Уран Темир

1. К,орак,алпо- ■гистон Республикаси + + + + + + + + + +

2. Вилоятлар: Андижон +

3. Бухоро + + +

4. Жиззах + + + +

5. К,ашк,адарё + + + + +

6. Навоий + + + + + + + + + + + +

7. Наманган + + + +

8. Самарканд + + + +

9. Сурхондарё + + + + + +

10. Сирдарё +

11. Тошкент + + + + + + + + + + + + +

12. Фартона + + +

13. Хоразм +

ии о~>

> >

□о

П

О &

о

3=.

>

Ь сг

X

>

Ш

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

О

о х о

белгиси минтак,ада ресурс мавжудлигини англатади. белгиси минтак,ани ресурсга бойлигини билдиради. + белгиси минтакдца ресурсга жуда бойлигини англатади.

>

1 . Минтак,авий ик,тисодиёт. Ук,ув к,улланма. -Т.:"Университет". 2004, -Б.41

V_/

3-жадвал

Минтакаларнинг демографик ва ме^нат салох,ияти 1

№ Минтакалар Жамига нисбатан фоизда 2010 йилда банд а^оли сонининг 2000 йилга нисбатан

Ах,оли сони Ме^нат ресурслари сони Банд а^оли сони

2000 2010 2000 2010 2000 2010

Узбекистон Республикаси 100 100 100 100 100 100 123,0

1. К,орак,алпотистон Республикаси 6,1 5,8 5,8 5,8 5,4 5,0 114,7

2. Вилоятлар Андижон 8,9 9,1 8,8 9,3 9,2 9,5 126,4

3. Бухоро 5,8 5,8 6,0 5,9 6,5 6,6 124,6

4. Жиззах 4,0 4,0 3,6 3,8 3,3 3,2 122,0

5. Кашкадарё 8,9 9,3 7,8 8,9 8,1 8,3 125,2

6. Навоий 3,2 3,0 3,1 3,3 3,6 3,6 123,0

7. Наманган 7,9 8,1 7,4 7,9 6,8 6,9 125,3

8. Самарканд 10,9 11,1 10,0 10,7 10,3 10,5 125,1

9. Сурхондарё 7,1 7,4 6,2 7,0 6,4 6,5 125,8

10. Сирдарё 2,6 2,5 2,5 2,5 2,8 2,8 122,6

11. Тошкент 9,6 9,3 9,5 9,4 8,0 10,0 122,6

12. Фартона 10,9 11,0 10,3 10,6 11,4 11,6 125,2

13. Хоразм 5,4 5,6 5,1 5,4 5,1 5,2 123,9

14. Тошкент шахри 8,7 8,0 10,1 9,5 11,1 10,3 113,4

чикаришни ёки бошка максадларда фой-даланиш ута мураккаб масаладир. Чун-ки Устюрт платосидан, Навоий вилояти-нинг катта кисми Кизилкум чули, колдик тоFлар ва бошка турли хил ландшафтлар (ботиклар, шуртоблар, шурхоклар)дан ташкил топган. Шунга ухшаш фикрни Бу-хоро, Самарканд, Кашкадарё, Сурхонда-рё ва катор бошка вилоятлардаги айрим х,удудлар туFрисида х,ам билдириш мум-кин.

□ Узбекистон минтакаларининг де-ярли барчасида минерал ресурслар-нинг у ёки бу тури мавжуд. Лекин уларнинг ах,амияти турли минтакаларда тур-личадир. ЁкилFи-энергетика ресурслари буйича мамлакатда Кашкадарё, Сурхон-дарё, Бухоро, Андижон, Тошкент вилоят-лари х,амда КоракалпоFистон Республикаси пешкадамлик килади. Катта товар ах,амият касб этувчи табиий газнинг йи-рик кон ва зах,иралари Кашкадарё вилояти х,амда КоракалпоFистон Республикасида мавжуд.

1 Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси маълумотлари асосида тайёрланган

□ Кашкадарё вилояти нефть казиб олиш буйича хам республикада етакчи-лик килади. Нефтнинг истикболли конла-ри КоракалпоFистон Республикасида хам очилган. Тошкумирнинг икки кичик кони Сурхондарё вилоятида, кунFир кумирнинг йирик кони эса Тошкент вилоятида ишлаб турибди. Республика етишмаган нефть ва тошкумирни кушни мамлакатлардан импорт килмокда.

Маълумки, Узбекистоннинг барча минтакаларида ахоли сони усиб бормокда. Лекин унинг суръатла-ри турлича булганлиги сабабли, баъзи минтакаларнинг республика микёсидаги улуши камаймокда (КоракалпоFистон Республикаси, Навоий, Сирдарё, Тошкент вилоятлари ва Тошкент шахри), баъзи минтакаларнинг (Бухоро ва Жиззах вилоятлари) улушлари баркарорлашди, баъзи минтакаларники эса (Андижон, Кашкадарё, Наманган, Самарканд, Сурхондарё, ФарFона, Хоразм вилоятлари) купайди.

Ахоли сони ва салмоFи усиб бораёт-ган минтакалар каторига ФарFона водий-си вилоятлари кушилди. Бу бирмунча ку-

4-жадвал

Минтак,аларнинг ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг асосий курсаткичларидаги х,иссаларининг узгариши (жамига нисбатан фоизда)1

Минтакалар Ялпи ички ма^сулотдаги хиссаси Саноат махсулотининг х,ажми Кишло^ хужалиги махсулотининг х,ажми

2005 2010 2005 2010 2005 2010

Узбекистон Республикаси 100 100 100 100 100 100

К,орак,алпотистон Республикаси 2,6 2,6 1,8 1,2 3,1 3,0

Вилоятлар: Андижон 6,9 6,7 10,7 12,7 9,2 9,7

Бухоро 6,2 5,4 4,7 3,8 8,7 8,9

Жиззах 3,0 2,5 1,7 1,1 6,0 5,4

Кашкадарё 7,8 7,8 13,0 14,6 10,0 8,2

Навоий 5,6 5,4 15,5 11,2 3,9 4,2

Наманган 4,0 3,9 3,0 1,9 6,8 7,3

Самарканд 6,6 6,4 3,5 4,1 12,6 13,7

Сурхондарё 4,4 3,5 2,0 1,6 7,9 8,0

Сирдарё 1,9 1,6 2,7 1,1 4,2 3,8

Тошкент 9,6 9.2 16,3 11,8 11,8 13,6

Фартона 7,9 7,5 9,4 8,9 9,2 8,1

Хоразм 3,7 3,2 1,9 1,4 6,6 6,1

Тошкент шахри 14,3 17,7 11,3 15,8

тилмаган ва салбий окибатларга олиб ке-лиши мумкин булган жараёндир. Лекин ФарFона водийси вилоятларида бандлик даражасини нисбатан юкори булишлиги хозирча мехнат бозорида юз бериши мумкин булган нохуш ходисалар олдини олмокда.

Узбекистон Республикаси иктисодиёти давлат мустакиллиги даврининг кейинги беш-олти йил ичида юкори суръатлар би-лан ривожланмокда. Иктисодиёт фаоли-ятининг асосий индикатори - ялпи ички махсулот хажми 2009 йилдаги 57,0 триллион сумдан 2010 йилга келиб 61,8 триллион сумга етди ёки 8,5 фоизга усди. Инфляция даражаси 7,3 фоиздан ошмади.

Айрим минтакалар ижтимоий-иктисодий ривожланишининг асосий курсаткичлари узгариши 4-жадвалда келтирилган.

Ижтимоий-иктисодий ривожланиш асосий курсаткичларининг тахлили республи-када Тошкент шахри, Тошкент, Самарканд, Навоий, Кашкадарё, Андижон, ФарFона, Бухоро каби минтакаларнинг ижтимоий-иктисодий мавкеи мустахкамланиб бора-

1 Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси маълумотлари асосида тайёрланди.

ётганлигини курсатмокда. Буни х,удудий индекслар хам тасдиклайди.

Узбекистон минтакаларида

иктисодиётнинг асосий тармоFи саноат нотекис ривожланган. Барча тармоклар бир текисда ривожланган минтаканинг узи йук. Бундан Тошкент шахри хам му-стасно эмас. Лекин Тошкент шахринининг бошка минтакалардан устун жихати - унда деярли барча тармокларнинг мавжудли-ги билан боFланган. Мазкур минтакада рангли металлургия тармоFи паст даража-да булса хам, мавжуд. Шу вактнинг узида унга республика доирасида жами саноат махсулотининг 15 фоиздан ортиFи, айрим тармоклардан урмон, ёFочни кайта ишлаш ва целлюлоза - ко*оз саноати махсулотининг 45 фоиздан зиёди, маши-насозлик ва металлни кайта ишлаш саноати махсулотининг чорак кисми туFри кела-ди. Минтаканинг кора металлургия, шиша озик-овкат, электроэнергетика ва кимё саноати махсулотини ишлаб чикаришдаги улуши хам салмоклидир.

Минтакалар ичида иктисодиётининг куп функцияли эканлиги билан Тошкент, Бухоро, Кашкадарё, Самарканд, ФарFона ва Андижон вилоятлари хам ажралиб ту-

ради. Шу вактнинг узида КоракалпоFистон Республикаси, Жиззах ва Сирдарё вилоят-лари узлари эгаллаб турган мавкеларини бирмунча йукотди. Натижада улар би-лан иктисодий пешкадам минтакалар уртасидаги ижтимоий-иктисодий ривож-ланиши даражалари уртасидаги фарк яна х,ам кучайди.

Узбекистонда кадимдан дех,кончилик, энг аввало суFорма дех,кончилик ах,амиятли булиб келган. Мазкур тармокнинг роли кейинги йилларда, сув-нинг ута танкислиги туфайли, яна х,ам ошди. Бунинг асосий сабабларидан яна бири - суFориладиган ерлар х,ажмининг кискариши билан боFланган. Мамлакат-да 1999-2002 йилларда кузатилган сув танкислиги кишлок хужалигига, айникса унинг асосий тармоFи пахтачиликка катта зарар етказди, суFориладиган ерларнинг х,ажми эса кайд этилган даврда секин-аста 4,3 млн гектардан 3,7 млн гектарга-ча кискарди. Кискарган, ишлаб чикариш айланмасидан чикариб юборилган ерларнинг асосий кисми КоракалпоFистон Республикаси х,амда Хоразм, Бухоро ва Кашкадарё вилоятларига туFри кел-ди. Сув танкислиги ва суFориладиган ер массивларининг кискариши айникса КоракалпоFистон Республикаси ва Хоразм вилоятига катта иктисодий, ижтимо-ий ва экологик зарар етказди, уларда неча ун йиллар мобайнида шаклланиб келган ихтисослашувни кескин узгартирилишига сабаб булди.

Мамлакат х,аётида транспорт ти-зимининг ах,амияти х,ам мух,имдир. Узбекистонда 1990-2009 йилларда барча транспорт турларида юк ташиш 3 бара-варга ошиб, 1078,0 миллион тоннани таш-кил этди. Худди шу йилларда юк айлан-маси 24%га усиб, 77,8 млрд.тн. км.га тенг булди. Тах,лил этилаётган даврда йуловчи ташиш х,ам жиддий тарзда ошди1.

Темир йул транспорти (кувур транс-портини х,исобга олмаганда) ташки иктисодий алокаларни таъминлашда мух,им ах,амиятга эга. Импорт-экспорт юкларни ташишда тармок улуши 80%дан ошади. Мустакиллик йилларида юк та-

1 Народное хозяйство Узбекской ССР. 1990 г. Статистический ежегодник. - С. 321.

шиш, юк айланмалари, йуловчи ташиш ва йуловчи айланмалари муттасил равиш-да ошиб борди. "Бизнинг 2011 йилги ва истикболга мулжалланган иктисодий да-стуримизни амалга оширишда инфра-тузилмани, транспорт ва коммуникация курилишини комплекс ва жадал равиш-да ривожлантириш устувор йуналишга айланиши даркор" деб транспорт тизими ах,амияти юкорилигини яна бир бор таъ-кидлаб утдилар2.

Мустакиллик йилларида транспорт во-ситалари ва турларида узига хос муам-молар вужудга келди. Шу нуктаи назар-дан иктисодиётни либераллаштириш ша-роитида халк хужалигининг энг мух,им тармокларидан бири булган транспорт тизимини ривожланитириш ва унга хос минтакавий муаммоларни тадкик этиш ^еч кандай шуб^асиз долзарб а^амиятга эга.

Узбекистон минтакалари сармояла-рининг киритилиши ^ажмига биноан бир-биридан кескин фарк килади. Асосий капиталга киритилган инвестиция-лар х,ажмининг усиш суръати республика буйича 2010 йилда олдинги йилга нисба-тан 9,2 фоизни ташкил этди. Шу вактнинг узида ушбу курсаткич Наманган, Тошкент, Сурхондарё ва Андижон вилоятлари-да 4-9 фоизга, ФарFона, Самарканд, Жиззах ва Сирдарё вилоятларида 26-49 фоизга тенг булди. Тошкент шах,ри ва Хоразм вилоятида 58-72 фоиз уртасида узгарди, Навоий вилоятида эса 2,5 мартага усди. Шу билан бирга экологик вазияти мурак-каб, сув танкислиги сурункали тусга эга КоракалпоFистон Республикаси х,амда Бухоро ва Кашкадарё вилоятларида тах,лил этилаётган йилда 2009 йилга нисбатан ин-вестициялар х,ажмининг камайиши куза-тилди.

Инвестициялар х,ажми республика минтакалари доирасида ноте-кис таксимланган. Юкори инвестици-яли минтакаларни Бухоро, Навоий, Кашкадарё, Тошкент вилоятлари ва Тошкент шах,ри ташкил этади.

2 Каримов И.А. Барча режа ва дастурларимиз - ватанимиз тараккиётини юксалтириш,халкимиз фаровонлигини оширишга хизмат килади. // Халк сузи, 22 январь 2011 йил.

Улapнинг инвecтиция хaжмидaги улуш-лapи 10,3 дaн 13,1 фoизгaчa yзгapaди. Ушбу бeш минтaкaдa жaми инвecтици-янинг яpмидaн opтиFи жaмлaнгaн. Шу вaк1тнинг yзидa КopкaлпoFиcтoн Pecпy-бликacи, Xopaзм, Cypxoндapë, Cиpдapë, Нaмaнгaн вa Жиззax вилoятлapидa мaзкyp кypcaткич 2,2 дaн 3,8 фoизгaчa yзгapиб, жaми 17,5 фoизни тaшкил этaди, xoлoc. Бyндaй хoлaт минтaкaлap ижтимoий-иктиcoдий pивoжлaниши дapaжaлapидa-ги мaвжyд фapклapни янa хaм кyчaйиши-ra caбaб 6Улиши мумкин.

Узбeкиcтoндa бapкapop иктиcoдий у^шни тaъминлaш куп жихaтдaн унинг жax1oн xyжaлигигa интeгpaциялaшy-ви хaмдa экcпopт caлoхиятини ^н^й-тиpиш бyйичa aмaлгa oшиpилaëтгaн чopa-тaбдиpлapнинг aник нaтижaлapи-Ta бoFл и к. Pecпyбликaмиздa иктишдий иcлoхoтлapни чyкypлaштиpишнинг

Xoзиpги бocкичидa тaшки иктиcoдий фa-oлиятни эpкинлaштиpиш мaмлaкaтимиз-ни XXI acp бoшидa pивoжлaниш cтpaтe-гияcининг ycтyвop йyнaлишлapидaн биpи Xиcoблaнaди.

Taшки caвдoни эpкинлaштиpиш иктиcoдиëт oчиклик дapaжacининг ycишигa, ишлaб чикapиш caмapaдopлиги-

нинг oшишигa вa paкoбaтбapдoшликнинг кyчaйишигa, мaмлaкaт экcпopт caлoхияти имкoниятлapини кeнгaйтиpишгa ëpдaм бepaди.

Узбeкиcтoн Pecпyбликacи экcпopт фa-oлиятининг тaхлили кyйидaги тypт тeн-дeнцияни (кecкин пacaйиш, ycиш, кecкин ycиш) aжpaтишгa вa кyйидaги xyлocaлap-ни килишгa acoc булди.

Pecпyбликa тoвap xизмaтлap экcпopти 2000 йилдa 3264,7 миллиoн АКШ дoллapи-ни тaшкил этгaн бул^ 2011 йилдa 13044,5 миллиoнгa e^^

Aхoли жoн бoшигa экcпopт х^жми 2000 йилдaги 132,4 АКШ дoллapидaн 2010 йил-гa кeлиб 457,7 АКШ дoллapигa eтди ëки бу кypcaткич 2000 йилгa ниcбaтaн 3,5 бapo-бapгa opтди.

Экcпopт тoвap тapкибидa 2000-2010 йиллapдa кимë мaхcyлoтлapининг улуши 2,1 % гa, энepгия мaнбaлapининг улуши 23,9% гa, oзик-oвкaт мaхcyлoтлapининг улуши эca 0,6 % ^ oшгaн.

Юкopидa кaйд этилен минтaкaлap иктиcoдий pивoжлaниши дapaжaлapидaги фapклapни кaмaйтиpиш, opкaдa кoлaëтгaн минтaкaлap pивoжлaниш cypъaтлapини жoнлaштиpиш бугунги куннинг дoлзapб вaзифaлapидaн биpидиp.

Aдaбиётлap pyйхaти:

Кapимoв И.А. Бapчa peжa вa дacтypлapимиз вaтaнимиз тapaккиëтини юк^л-тиpиш, xaлкимиз фapoвoнлигини oшиpишгa xизмaт килaди. - T.: "Узбeкиcтoн", 2011. - 44 б.

Axмeдoв T.M. Peгyлиpoвaниe тeppитopиaльнoй opгaнизaции пpoизвoди-тeльныx cил и кoмплeкcнoгo paзвития peгиoнoв Узбeкиcтaнa. - T.: "ФАН", 1992.

- 79 c.

Aбдyллaeв О. Mинтaкaлap вa мaмлaкaтлap иктиcoдиëти. - T.: "Янги acp aв-лoди", 2009.- 282 б.

Mинтaкaвий иктиcoдиëт. Укув кУллaнмa. -T.:"Унивepcитeт". 2004. -Б.41 Aтa-Mиpзaeв О., Tyxлиeв Н. Узбeкиcтaн: пpиpoдa, нaceлeниe экoнoмикa. -T.: Гoc.нayч.изд-вo "Узбeкиcтoн миллий энциклoпeдияcи", 2009. - 240 c.

Coциaльнo-экoнoмичecкoe paзвитиe peгиoнoв Узбeкиcтaнa (2006-2010 гг.)

- Taшкeнт, 2011.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.