Научная статья на тему '“АНДИЖОН ҚОРА” УЗУМ НАВИНИ СОВУТГИЧЛИ ОМБОРЛАРДА САҚЛАШДА КИМЁВИЙ ТАРКИБИНИНГ ЎЗГАРИШИ'

“АНДИЖОН ҚОРА” УЗУМ НАВИНИ СОВУТГИЧЛИ ОМБОРЛАРДА САҚЛАШДА КИМЁВИЙ ТАРКИБИНИНГ ЎЗГАРИШИ Текст научной статьи по специальности «Промышленные биотехнологии»

CC BY
58
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Agro Inform
Ключевые слова
botrytis cinerea / двойное высвобождение / метабисульфит натрия / относительная влажность / соленость / индекс pH / повреждение серой. / botrytis cinerea / dual release / sodium metabisulfite / relative humidity / salinity / pH index / sulfur damage.

Аннотация научной статьи по промышленным биотехнологиям, автор научной работы — Актам Азизов, Нурали Юсупов, Шахноза Дехқонова

В данной статье представлена научно обоснованная информация о химическом составе сорта винограда Андижанский черный, широко распространенном в республике, об изменении в химическом составе винограда при длительном хранении в холодильных камерах и организации качественного хранения путем выявления факторов, влияющих на него.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по промышленным биотехнологиям , автор научной работы — Актам Азизов, Нурали Юсупов, Шахноза Дехқонова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article provides scientifically based information on the chemical composition of “Andijan qora” grapes varieties, which is widespread in the Republic, changes in the long-term storage in refrigerated warehouses and the establishment of quality storage by identifying the factors that affect it.

Текст научной работы на тему «“АНДИЖОН ҚОРА” УЗУМ НАВИНИ СОВУТГИЧЛИ ОМБОРЛАРДА САҚЛАШДА КИМЁВИЙ ТАРКИБИНИНГ ЎЗГАРИШИ»

йил эсa офтобгa ёйиб олиш ^a^ aгapдa мaxсyс совуткич бор xонaдa сa;лaнсa 3-5 йилгaчa яxши тypaди [1-3].

Обжуш усули узумни иш;орли ^йно; сyвгa ботириб, офтобгa ёйиб куритиш усулидир. Kypитишдaн олдин узум нaвлapгa aжpaтилиб, 2-3 кг ли элaклapгa солиниб 0.3-0,4 ли ^йно; иш;ор, яъни нaтpий гидроксид (NaOH) эpитмaсигa 4-5 секунд мyддaтгa ботириб олитади. Бу мевaдaги нaмнинг тез бyFлaнишини тaъминлaйди Ba ;уритиш жapaёни тезлa-шaди. Узум 13-15 кyндa ;уриб, мaйиз тaйёp бyлaди.

Штaбелл yсyлдa aсосaн о; paнгли yзyмлap ;уритилиб, олтингугурт билaн дyдлaнaди. Олтингугурт билaн дуд-лaшдaн aввaл узум бошлapини 0.3-0.4 ли ^йно; иш;ор нaтpий гидроксид (NaOH) эpитмaсигa 5-6 секунд мyддaтгa ботириб олинaди. Сун^ yзyмлap мaxсyс пaтнислapгa ёйи-либ, дyдлaш xонaлapигa териб кyйилaди. О; yзyмлap 1-1,5 соaт, пушти yзyмлap 30-40 минут олтингугуртли дyдлaш xонaсидa yшлaнaди Ba xэp бир кг узум учун 0,6-0,8 гр олтингугурт тyтaтилиши тaвсия этилaди. Узумни ;уритиш мyддaти 15-20 кун.

Сояки мaйизни ;уритиб тaйёpлaш yсyлдa сapик; Ba ;орэ кишмишни мaxсyс соя xонaлapдa кypитилaди. Сояки усул шaмол утиб тypaдигaн, yзyмгa ;уёш тyFpидaн-тyFpи туш-мaйдигaн жойлapдa узунлиги 6-8, эни 4-5, бaлaндлиги 3-3,5

метр килиб курилган шамол айланиб турадиган биноларда куритилади. Бинонинг ичига сим паралел килиб торти-либ, узум бошлари шу симга илиб куритилади. Узумнинг куритиш муддати 1,5-2 ой давом этади.

Тадцицот натижалари. Сояда ёйиб курутилган май-из таркибидаги макро ва микро элементлар микдорини аниклаш усуллари «Рентгенофлюресентли спектрометр Spectro Xepos 111, техник курсаткичи: 120/230В, куввати 150 Вт курилмаси (Германия) ёрдамида амалга оширилди.

Тахлил учун намунавий майиз майда хрлда тугралади ва хона хароратида кун тегмайдиган жойда 2 хафта давомида куритилади. Бу каби жараён узумни сувсизлантириш учун амалга оширилади. Тарозида куритилган майдаланган майиздан 5 г тортиб олинади ва Рентгенографик тахлил учун майиз махсус идишчаларга жойлаштирилади. Ушбу тахлил натижалари 1-жадвалда келтирилган.

Хулоса:

Олинган тахлил натижалари асосида куритилган майиз таркибидаги макро ва микро элементлар эркин ва оксид холда учраши аникланди. Шу билан биргаликда, майиз таркибидаги макро ва микро элементларнинг микдорий курсаткичи майизнинг озукавийлик кийматини хамда табиий шифобахш махсулот эканлигидан далолат беради.

Фойдаланилган адаоиётг.п.

1. Мирзаев М.М., Ризаев Р.М. Рекомендации по сушке вч.трада т фермерских хозяйствах. Ташкент, 2011 г. Б. 6-21.

2. Е. А. Шредер, К. И. Байметов, Ш. М. Ахмедов Узбеки^тон фермер хужаликларида узум кучатларини купайтириш технологияси буйича тавсиялар. Тошкент, 2015.Й. Б. 4-11.

3. Islаmov A.Kh., Smanova Z.A., Matchanov A.D., Аь^иПа^а о/а N.G., Saidova V.A., Gaybullaeva.O.O., Ishmuratova. A.S., Raхimov R.N., Khushvaqtov Z.Sh. // Technology o production of active applications with natural capsulla against diseases caused by iodine deficiency// World journal of engineering research and technology. 2020, V. 6, issue 4, 91-104.

УУТ: 631.24+631.56+634A

ТЛАКИКРТ

"АНДИЖОН ЦОРА" УЗУМ НАВИНИ СОВУТГИЧЛИ ОМБОРЛАРДА САЦЛАШДА КИМЁВИЙ ТАРКИБИНИНГ УЗГАРИШИ

Актам АЗИЗОВ,

профессор, Нурали ЮСУПОВ,

мустацил тадцицотчи, Тошкент давлат аграруниверситети, Шахноза ДЕХЦОНОВА,

мустацил тадцицотчи, Андижон цишлоцхужалиги ва агротехнологиялар институти.

Аннотация: В данной статье представлена научно обоснованная информация о химическом составе сорта винограда Андижанский черный, широко распространенном в республике, об изменении в химическом составе винограда при длительном хранении в холодильных камерах и организации качественного хранения путем выявления факторов, влияющих на него.

Ключевые слова: botrytis cinerea, двойное высвобождение, метабисульфит натрия, относительная влажность, соленость, индекс pH, повреждение серой.

40

AGRO INFORM MAXSUS SON [1] 2021

Annotation: This article provides scientifically based information on the chemical composition of "Andijan qora" grapes varieties, which is widespread in the Republic, changes in the long-term storage in refrigerated warehouses and the establishment of quality storage by identifying the factors that affect it.

Key words: botrytis cinerea, dual release, sodium metabisulfite, relative humidity, salinity, pH index, sulfur damage.

Кириш. Бугунги кунда мева-сабзавот мах,су-лотларини етиштириш ва сифатли саклаш мам-лакатни нафакат ички бозорини, балки экспорт салохиятини хам ошириш имконини яратади. Агар-да бугунги кишло; хужалиги махсулотларининг экспорти нуктаи назардан каралганда, мева-саб-завотчилик ва узумчиликнинг урни салмоклидир. Республикамизда ози;-ов;ат хавфсизлиги муам-мосини хал килишда нафакат ;ишло; хужалиги махсулотларини купайтириш, балки "етиштириш-ташиш-саклаш-сотиш" жараёнларининг турли бос;ичларида ;ишло; хужалиги хомашёси ва ози;-ов;ат махсулотларининг сифати, озукавий ва биологик кийматини максимал даражада са;лаб колиш мухим ахамиятга эга. Статистик маълумот-лар шуни курсатадики, етиштириб териб олинган хомашёларни саклаш жараёнида фитопатогенлар ва бош;а омиллар келтириб чи;арадиган зарарланиши натижасида мева ва резаворларнинг турига караб 20% дан 40% гача булиши кузатилган [1].

Андижон Кора — Андижон вилояти худудларидан, эркин чангланиш йули билан келиб чиккан, табиий дурагай. Андижон Кора (Г.И. Х,айдаркулов) Академик М.М.Мирзаев номли Богдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий ишлаб чикариш бирлашмаси Самарканд филиалида тузилган хамда нав коллек-циясига киритилган. Узум бошлари йирик булиб, улчамлари буйига 17,8 см хамда энига 12,8 см га ета-ди. Шингиллардаги узум доналари жойлашуви урта

зичлик булиб, шингилининг шакли конуссимон. Узум доналари уртача булиб, уларнинг узунлиги уртача 25 мм ва эни 17 мм хамда уртача огирлиги 5,2 граммга тенг. Шакли цилиндрсимон булиб, гужумининг пусти юпк;а, пиши;, мева эти тигиз, карсиллайди, ранги оловранг, бир томони бирмунча интенсив рангда буялган, калин мумгубор билан копланган. Узум бошларининг уртача огирлиги 200-220 гр шинги-лини банди узун. Уруглари майда, гужумларидаги уруги сони 2-3 дона [4].

Тадк;ик;от услуби ва материаллари: Совутгич-ли омборларда узок; ва;т давомида са;лаш учун узиб олинган лум бошлари дастлабки саралашдан утказилди ва бос;ичда терим жараёнида шикастлан-ган узум доналари о либ ташланди. Шундан сунг узум бошлри озик-вк;ат ма;садида фойдаланиш мумкин булган махсус полиэтилен ;адо;лар ёрдамида ба-ландли.и i0 см, буйи 50 см ва эни 38 см улчамдаги ёгоч яшикларга бир ;атор ;илиб жойланди. Яши-кларга жойланган узум бошлари 12 соат давомида д1стлабки совитиш учун совукхонага жойлаштирил-ди. Дастлабки совитиш бос;ичидан утган узум бошларининг харорати 21.7°С дан 2.1° С га тушганидан сунг, хароратлар уртасидаги тафовут натижасида юзага келган намлик таъсирида фаоллашувчи ва таркибидаги натрий метабисульфитнинг парчала-ниши натижасида узидан икки бос;ичда SO2 гази ажратиб чи;арувчи (Dual release) химоя когозлари жойлаштирилди [5].

т ш

шт

a)

б)

с)

1-расм. Узумнинг сифат хусусиятларини аницлашда фойдаланилган лаборатория жихозлари

а) иономер б) рефрактометр с) пенетрометер

MAXSUS SON [1] 2021 AGRO INFORM

41

Абориген хураки узум навларидан олинган шарбатнинг кимёвий та^лили. (Саклашга куйишдан олдинги кимёвий таркиб).

1-жадвал.

Углеводлар (%) Кислоталар(%)

Вариант Нав глюкоза фруктоза сахароза умумий левод ширинлилик даражаси умумий кисло-талар узум кислота аскорбин кислота лимон кислота

Андижон вилояти Андижон Кора 16,0 2,8 0,2 19,0 4,1 4,6 1,8 1,8 1,0

Юкоридаги тартибда кадокланган узумнинг Ан-дижон Кора хураки нави 62 кун муддат давомида (0.5°С + 2°С) х,арорат ва 90-92% намлик шароитида совутгичли омборхонага саклаш учун куйилди.

Мева шарбати таркибидаги курук модда микдорини ани;лашда ра;амли рефрактометр Atago PAL-1 дан фойдаланилди.

Узум доналари тургорлик х,олатини узгаришини тах,лил килиш ма;садида пенетрометер FT021000i7 см210г/см2 дан фойдаланилди (1-расм).

Тадк;ик;от натижалари ва уларнинг му^окамаси: Совутгичли омборларда узок муддат са клашг куйишдан олдин, узумнинг Андижон Кора хураки навининг дастлабки кимёвий таркибини саклашдан кейин узгаришини киёсий тах,лил натижалари янада ани; булишини таъминлаш ма;садида 1 та худуд (Андижон)да етиштирилган вариантлари мисол килиб олинди ва курсаткичлар аникланди (1-жадвал).

Совутгичли омборларда 62 кун муддат давомида (0.5°С + 2°С ) х,арорат ва 90-92% намлик шароитида са;лангандан сунг мах,сулотнинг кимёвий таркиби узгаришини киёсий тах,лил килиш ма;садида со-виткичдан олинган намуналар кайта текширилди ва наскжала( кайд килинди.

Ху юса- .'тказилган киёсий тах,лиллар натижа-си>а кура, барча мевалар сингари узум х,осили х,ам йигиштириб олинган вактдан бошлаб ундаги сув микдори табиий равишда камайиб, мева бандлари сувсизланиб бориши окибатида ранги, сарх,иллиги ва кимёвий таркибининг узгариши кузатилди.

Узумнинг Андижон Кора хураки нави 62 кун муддат давомида (0.5С° + 2С°) х,арорат ва 90-92% намлик шароитида саклангандан дастлабки х,олатга нисбатан глюкоза -16,9%, фруктоза-2,6%, аскорбин кислота 1,2%га камайганлиги ва аксинча сахароза + 0.3 %, узум кислотаси микдори 5,0% га ортганлиги аникланди.

OoHga^aHH^raH aga6neT^ap:

1. Max,MygoB F. 3aMoHaBHH y3yMMH^HK acocnapu. Ky^aHMa -TomKeHT -2020 178-181 6.

2. A.^.A3H30B, B.A.A6gycaTTopoB Study of the effect of different grape guard sheets for the storage of "toyfi" variety of grape Scopus. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 12 (7 Special Issue), pp.2189-2194.

3. A.m.A3H30B, EAA6gycarropoB Qualitative Organizing of Storage Process of Table Grape Varieties by Using Grape Guard Sheets in Cold Storage Scopus. International Journal of Advanced Science and Technology Australia ISSN: 2005-4238 IJAST Vol. 29, No. 11s, (2020), pp. 1943-1948 ijast@sersc.org

4. A6gy^^aeB P.M., Mup3aeB M.M., Ha6ueB y.fl., (2013) y3yM eTHmTupum Ba MaHH3 ;ypHTHmHHHr 3aMOHaBHH TexHo^oruHcu. TomKeHT: map;-HampHeTH-MaT6aa A^uflgop^HK KoMnaHHHcu. 113-116 6.

5. TeMypoB (2002) y3yMMH^HK. y36eKucroH Mh^^hh Энцнк^oпegннcн ^aB^aT H^mhh HampueTH. TomKeHT. 60-63 6.

6. Allan R., Sergio R., Saeed A, Muhammad Sh., Osmar J. (2018) Postharvest techniques to prevent the incidence ofbotrytis mold of 'BRS Vitoria' seedless grape undercold storage. Horticulturae MDPI, 18 (4,17) 1-11.

AGRO INFORM MAXSUS SON [1] 2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.