CC BY
29Cilt: 2,Sayi: 2, 2019
Vol: 2, Issue: 2, 2019
Sayfa - Page: 80-90
E-ISSN: 2667-4262
iThenticate*
3L Professional Plagiarism Prevention
ALBERT CAMUS'NUN ABSURD KAVRAMI I§IGINDA iNSANIN YA§AM VE
OLUMDE ANLAM ARAYI$I
ALBERT CAMUS' IN THE CONTEXT OF ABSURD CONCEPT HUMAN SEARCHING OF
MEANING IN LIFE AND DEATH
Ozgfin Ziilal §iM§EK*
MAKALE BÍLGÍSÍ ÖZET
1%Geli$: 11.10.2019 s/ Kabul: 10.12.2019 Nifin var oldugumuzun ya da ne if in hayatta bulundugumuzun mutlak bilgisine sahip degiliz. Dolayisiyla her insanin, ya§aminin en az bir aninda hayatin anlamini, ya§ami ya da ölümü sorgulamig olmasi muhtemeldir. tnsan nifin ya§ar? Ya da insan nifin intihar eder? Hayatin aniden sona erecegini dü§iindiigiimiiz ipin mi hayatirmzda bir anlam anyoruz? Bu ve benzeri sorular 20. yiizyilin one fikan isimlerinden biri olan Albert Camus'nun de akhndan ge^mi? olacak ki intihar kavramina dikkat Qekmi^tir. Hayatin anlamini ve ya§anmaya deger olup olmadigi hakkinda bir yargiya varmayi esas ve öncelikli felsefi problem olarak görmü§tür. Camus insanin, ya§adigi diinyaya ve kendine yabancila§masiyla ortaya Qikan absiird durumu incelemi? ve buna tannsal bir varliga baglanmayan bir tavirla yaklagmigtir. Bu falijmanin amaci Albert Camus felsefesi i?iginda ya§ama dair bir anlam arayiji, öliim, intihar ve absiird kavramlanna odaklanmak olacaktir. Onun felsefi fatisi altinda hayatm yajanmaya deger bir olgu olup olmadigi, karamsarligin, zorlugun, umutsuzlugun hatta acinin hiikiim siirdiigii bu diinyada yajamin mutlak bir deger tajiyip tajimadigi hususuna deginilmeye falijilacaktir.
Anahtar Kelimeler: Yaçamin Anlami, Absiird, Intihar, Öliim, Umut.
Ara$tirma Makalesi
ARTICLE INFO
^ Received: 10.11.2019 s/Accepted: 12.10.2019
Keywords:
Meaning of Life,
Absurd,
Suicide,
Death,
Hope.
Research Article
ABSTRACT
We do not have an absolute knowledge of why are we exist or what are we living for. Therefore, it is possible that every human being has queryed the meaning of life, living or death at least one time on his life. Why do people live? Or why do people commit suicide? Are we looking for meaning in our lives because we think life will end suddenly? These questions and similars must have come into the mind of one of the prominent names of the 20th century, Albert Camus. Because he draws attention to the concept of suicide as the only and priority problem of philosophy. He considered to make a judgment as to whether life is worth living and the meaning of live as a fundamental and philosophical problem. Camus researched the absurd state that occurs when man is alienated from the world he lives in with Incompatible and he approached it in an attitude which is independent from divine being. The purpose of this study is to focus to death suicide, quest about meaning of life and absurd concepts in the light of Albert Camus' philosophy. It will be tried to point out whether life is an event that is worth living, whether the life has an absolute value in this world where pessimism, difficulty, despair and even pain prevail with his philosphy.
* Yüksek lisans ögrencisi, Ankara Yildinm Beyazit Üniversitesi, Felsefe Bölümü, Ankara I Tiirkiye, E-mail:
zulallozguiKft'gmail.com.
ORCID https://orcid.org/ 0000-0002-0753-780X. Bu makaleyi §u çekilde kaynak gösterebilirsiniz (APA):
Çimgek, Özgün Zülal (2019). "Albert Camus'nun Absurd Kavrami Içiginda însanin Ya§am ve Öltimde Anlam Arayigi". Ulnslararasi Dil, Edebiyat ve Kültür Araçtirmalari Dergisi (UDEKAD), 2 (2): 80-90.
Extended Abstract
The aim of this study is to make an inquiry about the meaning of life and death concepts based on Albert Camus philosophy. Discordant and revolt is forms the cult concepts of Camus philosophy. His philosophical thought is to try to reach the consciousness of discordant. Camus saw the solution in the struggle against the discordant in rebellion. The phenomenon of death is the basic idea in the emergence of these two concepts.
The method of the study was to examine the subject by making explanations from Albert Camus philosophy and works. In the first part of the article, an introduction to the philosophy of Camus is made and the subject is outlined. Albert Camus saw whether life was worth living or not, as the most important philosophical problem. In many of his works, he has dealt with how people become alienated from themselves, society and the world. There are many quotes in this article. According to Albert Camus, people fell into a world who did not know the meaning of. Therefore, it develops various questions to understand this situation. However, his inability to find an answer to existential questions with reason begins to isolate him from society and the world. Because in human existential questions, mind is insufficient. According to Camus' definiton, discordant is the fact that people cannot understand the World through reason, even though he is the existence of reason. There are two options to eliminate people's discordant. These are hope and suicide. Albert Camus, however, strongly opposes both options. According to Camus, hope is to desire another life. Suicide eliminates the discordant but destroys the person. For this reason, Camus refuses to commit suicide. So hoping to eliminate discordant or suicide is not a solution. One can only stand against the discordant by accepting its existence. The subject integrity of the first part of the article is thus formed.
The section titled "Discordant", focuses on the content of the concept. This section describes Camus's incompatible problem and the solution it has developed for it. According to Albert Camus, discordant does not only represent one person. Discordant describes the lack of communication between people and the world. Human beings are curious, questioning and conscious. Therefore, he tends to understand his life. However, this orientation remains unrequited. The discordant in here is not just a person or a world. Discordant consists of a disconnect between human consciousness and the world. This situation will continue as long as the world and people exist. Therefore, Camus develops a rebellion philosophy to eliminate discordant. He examined the discordant situation that emerges from the alienation of people and himself to the world by a method that cannot be connected to the divine being. He said that people has to do to get rid of this cordant is rebellion. This point has been criticized in the article. Discordant is a fact of life and we have no choice but to accept it. So choosing to live against nonsense means rebelling against it.
Camus, who opposes suicide with a certain language, interprets it as an escape. According to him, what is difficult is to live, suicide is an easy way. Although it is difficult, it is worth living to struggle. Because he argues that choosing to die is not understanding life. Since it is not possible to escape from discordant, choosing life means giving it a value. Therefore, what makes life meaning is rebellion. These issues are explained in the "Suicide" section of the article.
As a result of the study, the importance of the concept of hope in human life was emphasized. Camus's hope has been criticized for a negative meaning. The article gave up everything and concluded that hope is the only thing that can connect a person who wants to end pain. Main theme of the article is that peole must hope to endure the cruelty of life.
Ya§ama Kar§ilik Oliim
Insan ne i?in ya§ar? Yahut ya§amayi kendi iradesiyle segmemi§, bir deyi§le adeta dunyaya firlatilmi§ olan insan, nifin ya§amaya devam eder? Budistler, putperestler, Hristiyanlar veya ateistler... Insan nifin kendi se?medigi bir ya§ama evet der? Eger iyi, orta ya da idare eder standartta bir hayat duzenine sahipseniz ya§amayi se^mek makul goriilebilir. Peki, acilar ifinde umutsuzluk, karamsarlik, yokluk, aglik, korku, kaygi, endi§e, hastaliklar ve i§kencelerle dolu Qaresiz bir hayat sava§inin ortasinda kalip da, insan ya§amayi nifin siirdtiriir? Tlim bunlar oznel cevaplardan oteye ge?emeyen biiyiik bir gizem. Biitiin insanlarla birlikte filozoflann da cevap aradigi, bu ve benzerini getiren sorular bizi Camus'un da sormu§ oldugu hayatin ya§anmaya deger olup olmadigi konusunda bir karara varmaya zorluyor.
Insan hayatinda, evrensel bir ger?eklige sahip olan oliim du§uncesi, tiim sarsiciligi ve yikiciligina ragmen her canlinin er ya da ge9 ya§amda ula§acagi kafimlmaz sondur. Muhakeme yetenegine sahip her insanm zihnini me§gul eden bir kavram olan oliim, ya§amin temel giidiisiinii ve dinamigini iginde barindiran bir nitelige sahiptir. Her ne kadar insan, olecegini bilmesine ragmen oliim kendisine hi? ugramayacakmi§ gibi bir ironide ya§asa da oliim, ya§amin bir dogal getirisidir. Ya§am aslinda oliime giden seriivendir, olmek i?in ya§amak gerekmektedir.
Insamn, iginde bulundugu dunyaya akil yoluyla yakla§masi ve bazi sorularina dunyada bir cevap bulamayi§i onun hayata ve ya§am habitatina yabancila§masina sebep olur. Bu noktada insan farkinda olmaya ve sorgulamaya ba§lar. Hepimizin belli ya§larda belli zamanlarda hayatin anlamini sorguladigimiz olmu§tur. Camus bunu §u sozlerle ifade eder: "dekorlartn yikildigi olur. Yataktan kalkma, tramvay, dort saat gali§ma, yemek, uyku ve aym uyum iginde sail, gar§amba, per§embe, cuma, cumartesi gogu kez kolaylikla izlenir bu yol. Yalntz bir gun 'neden?' yukselir ve her §ey bu §a$kinlik kokan bikkinlik iginde bailor" (Camus 2016: 31). Insan, tiim bu olup bitenlerin neden oldugunu merak eder ve onu bilmek ister. Qiinkii insan, tarih boyunca merakina yenik du§erek bilinmez olani bilme arzusunda fabalayip durmu§tur.
Yabanci adli romammn ba§kahramam Meursault'a §unlan dii§iindiiriir Camus: "Bu hayat bana ait degildi ama en kiigiik ve en giiglu mutluluklarimi; sevdigim mahalleyi, gdkyuzunun ak§amlari aldigi her ge§it hali, Marie'nin gulu§lerini ve giysilerini o hayatta bulmu§tum ben. Burada olu§umun luzumsuzlugu birdenbire canima tak etti" (Camus 2016: 95).
Camus eserlerinde pek 90k kez insamn kendine, diinyaya ve diger insanlara kar§i nasil yabancila§tigini anlatmi§tir. Insamn kendi algisinda ve toplum kar§isinda kim oluguna dair kesin bilgisinin olmamasi bireyi kendi i9inde yabancila§tirarak toplum i9inde de otekile§mesine sebep olmu§tur. Ki§i yabancila§mayi hissederek yalnizla§ir ve toplumdan, toplumsal degerlerden kopmaya ba§lar. insamn varolu§u ile ilgili sorularinda aklin yetersiz kali§i ve bireyin kendini hi9bir zaman anlayamayacagi bir diinyanin i9inde bulmasi gergegiyle ba§ ba§a birakir. Bu durum onun umuduna da ket vurur. Zamana etki edememesi kar§isinda 9aresiz duruma dii§er. Dolayisiyla akli onu bu diinyaya aykin hale getirir. Qiinkii 'sa9ma' ancak bilincin varligi ile miimkiindiir (Aki§ 2007: 120-121).
tnsan, 'dekorlann yikildigi' anda, fark ettigi bu monotonlugun i? sikintisi ve safmamn farkina varmasiyla nihilizmin kiyilarina kadar varir. Bir anlam aramaya koyuldugunda 'safma'nin bir diger atagi olan zarnarn duyumsamaya ba§lar. Bütün umutlanni, hayallerini ve arzularim gelecege baglasa da ölümü ona getirecek olan da yine zamandir. Camus, bunu bir tutarsizlik olarak görmektedir, ?ünkü ölümü getirecek olan insanin umutlanm baglami§ oldugu gelecektir (Aki§ 2007: 37).
'Sa^ma' (absürd-uyumsuz), insanin bilinfli olarak, ifinde bulundugu dünyayi bilmek istemesi ve anlamaya ?ali§masina giri§tigi ancak bunun mümkün olmadigi bir yolcugun sonucudur. Dünya ile insan arasindaki ileti§imsizlikten dogan bir uyumsuzluk durumudur. Bunu Camus "insanla ya§ami, oyuncuyla dekoru arasindaki bu kopma uyumsuzluk duygusunun ta kendisidir" (2016: 21) §eklinde ifade eder. Insanin, akil sahibi bir varlik olarak ya§adigi bu dünyayi rasyonellikle agiklayamamasi,' uyumsuz'u insanin bir sorunu haline getirir. Insan ya§adigi müddetfe pek 90k sa?ma durum ile kar§ila§ir ve bu duygu yogunla§tiginda insam ya§amak ve ölmek arasinda bir se9im yapmaya zorlar.
Intihar bir yanilmadir ifadesi ile bu konudaki tutumunu 50k net belirten Camus, bunu absürdden ka?i§in kolay bir yolu olarak izah eder. Insanin, uyumsuz duygusu ile yüzle§mesi ya§antisimn herhangi bir döneminde gerQekle§ebilir ve basit bir duygu olmaktan Qikarak insani intihara itebilir. Qünkü hayatin tekdüzeliginin farkina varan insan ifin ya§amin tüm dekorlan parfalanir ve insan bugünün, yarinin ve gelecegin de aym olacagi dü§üncesinde intiharla kar§i kar§iya gelmekten kagamaz. Ancak Camus'a göre insanin ya§am §artlari ve konforu ne durumda olursa olsun insan uyumsuz ile ya§amayi ögrenmeli ve intihardan kafinmalidir. Qünkü intihan tercih etmek uyumsuzu ortadan kaldirmak i?in ger9ek bir fözüm degildir. Bunu §u ifadeleri ile daha net anlamaktayiz:
"Ya§amak, uyumsuzu yagamaktir. Uyumsuzu ya§atmak her §eyden önce ona bakmaktir. Uyumsuz ancak kendisine sirt gevrildigi zaman ölür. Böylece tutarli olan ender felsefe durumlarindan biri ba§kaldiri olarak belirir" (Camus 2016: 67-68).
insanin iradesi di§mda ifine dü§tügü bu karma§a ve uyumsuz duygusu kar§isinda umut ya da intihari 9özümsüz gören Albert Camus, ?areyi ancak 'ba§kaldiri'da bulur. "Zithklarin bir arada var oldugu gibi sagma ile de insan birlikte varolmu§lardir ve ya§amak igin birbirlerine ihtiyag duymaktadirlar" (Özdemir 2012: 27). Bu noktada Camus ifin olmasi gereken uyumsuzu ortadan kaldirmak degil aksine onun varligini kabul ederek ve bunu bilerek uyumsuza kar§i ba§kaldirmaktir. Ba§kaldinyi sa9maya kar§i gerfekle^tirilen bir meydan okuma ol^^ gösterir.
Camus Veba axlli romaninda ba§kaldin kavramim olay örgüsü ifinde resmeder: "Veba sembolik olarak insanin acilarinin, yalnizliginin veyazgisinin bir ifadesidir" (Aki§ 2007: 65). Vebaya yakalanan insanlann Qektigi acilari ve ölümü anlatirken tipki insanlann var olmasinin kendi iradesi di§inda ger?ekle§mesi gibi hastaligin ve salgimn da insandan bagimsiz olarak meydana gelmesi arasinda bir baglanti kurar. Uyumsuzun bilincine varan insanin sa?maya ba§kaldirarak ya§amaya devam etmesini savundugu gibi Veba eserinde de insanin acilan ve kaderini kabullenerek salgina ba§kaldirmasi gerektiginin altim fizer. Buradaki ba§kaldin toplumsal bir direni§i örnekler fünkü veba tüm insanlan etkileyen ortak bir felakettir. Ancak
burada Camus'un vurguladigi onemli husus ba§kaldinmn gerekliligidir. "Ama, i§in dogrusu, o anda, agustosun ortasina, veba herkesin iistiine gdkmu§tu. Boylece bireysel yazgi diye bir §ey artik yoktu; veba ve herkesin payla§tigi duygulardan olu§mu§ toplumsal bir tarih vardi. En onemli duygu ayrihk ve surgundu, bir de bu duygularin igerdigi korku ve ba§kaldiri"
(Camus 2013: 124).
Her insan biriciktir ve bilhassa bu yiizden onu genellemelere siki§tirmamak gerekir. Dolayisiyla her birey kendine ozgii oldugu igin ya§ama ve ba§ina gelen olaylara verdigi tepkiler farklidir. Hayatta insamn ba§ina gelebilecek olaylar zinciri de geni§ bir halkaya sahiptir ve bu durum insamn ya§ayabilecegi iyi ve kotii olaylann ge^itliligini arttinyor demektir. I§te bu vaziyette iyi, orta halli veya idare edebilir diizeyde bir ya§am kalitesine ve uygun §artlara sahipsek Camus'nun savundugu gibi ba§kaldirip direnebilecek cesareti gosterebilmek zor olmayacaktir. Ancak her insan ya§adigi kotii durumlar kar§isinda da ya§amaya devam edebilme cesareti gosterebilecek kadar giiglii miidiir?
Tiim bunlardan hareketle Camus'un soylemleri, biitiin insanlik igin yapilmi§ bir genellemeyi olu§turur yorumunda bulunabiliriz. insan dedigimiz varlik ozgiindiir ve onu genellemelerle simrlandirmaya, anlamlandirmaya gali^mak onun ozgiinliigiine ters dti§erek kolaya kagmamiza neden olacaktir. Bu noktada bir hiikiim vermek igin daha dikkatli olmamiz gerekir. Kanaatimizce Camus'nun gormeyi reddettigi ya da genellemesinden kaynaklanan eksik nokta, insamn psikolojik durumu ve o an iginde bulundugu duygulandir. Ya§am ve sorumluluk baskisidir. Insani ya§antisindan sogutan ve hissettigi duygu durumundan ayn dti§iinmek bizi hataya siirukleyecektir.
Zaten bir noktada biitiin insanlann aym olmadigini dii§iiniirsek Camus'nun tiim insanlik igin aym genellemeyi yaparak, insani tek tiple§tirerek hataya dii§tiigiinii soyleyebiliriz. Tiim insanlar ve hayatlar benzersiz ve ozgiin ise insan, sagmaya ba§kaldirmalidir genellemesini yapmak hatali olacaktir.
Absurd
Absurd kelimesi; sa?ma, tutarsiz, akla uygun olmayan, mantiksiz gibi anlamlara tekabiil etmektedir. Olumsuz bir anlam ta§idigi gorunse de Camus'un bu kelimeden olumlu bir anlam gikarmaya ?abaladigini soylemek miimkiindiir. O, diinyamn akla uygun olmadigi kanaatindedir. Absiird olarak nitelendirdigi kavram, diinya ile insan arasindaki tek baglantiyi olu§turur. Ba§ka deyi§le diinya ile aklin uyu§mazligi, insamn diinyada cevap aradiklarini akil ile bulamayi§inin yarattigi kirilmaya dikkat geker:
"Agaglar arasinda bir agag, hayvanlar arasinda bir kedi olsaydim, bu ya§amin bir anlami olurdu, daha dogrusu bu sorunun hig anlami olmazdi, gunhu dunyadan bir parga olurdum. Bu diinya olurdum, oysa §imdi turn yakinlik gereksinimimle onun kar§isindayim. Oylesine onemsiz olan bu us, i§te beni tiim evrenin kar§itiyapan bu" (Camus 2016: 66). Insan sahip oldugu akil ile sorular sormaya ba§lar. tginde bulundugu diinyaya yonelerek kendine, ya§ama ve ba§kalarma yonelttigi sorular ve aradigi cevaplar ile kendisinin farkina vanr. Ancak bazi cevap bulamayi§lar ve aklin yetersiz kali§i onu kendine ve diinyaya kar§i yabancila§manin kaginilmaz bir evresine dogru siiriikler.
tnsan, sosyal ve toplumsal bir bütünün par<jasmi olu§turur. Dolayisiyla ya§adigi, §ahit oldugu, duydugu §eylerden etkilenerek kendi dünyasini olu§turur ve bilin^li olarak yapmasa da bu durum dü§üncelerinin olu§umunu da etki altinda birakir. Ki§inin kendi dünyasimn ve kendi di§mdaki 9evresel faktörlerin meydana getirdigi fikirlerin zaman zaman uyu§mamasi da insanda yabancila§ma duygusunu hissettirmeye ba§lar. Camus bunu Ya.ba.nci romaninda Meursault'nun kendisini savcinin gözünden dinlemesiyle okuyucuya hissettirir: "Ruhumu mercek altina aldigini ve higbir §ey bulamadigini söylüyordu, i§te böyle sayin jüri üyeleri. Aslinda, bende ruhtan eser yokmu§ insanliktan da, hatta insan kalbini esirgeyen ahlak kurallarinin birine bile sahip degilmi§im" (Camus 2016: 92).
Absurd (sa?ma), insanin, ya§adigi dünya ile yüzle§mesinde bir mana bulamayi§inin, insanin hayattan kopu§unun adidir. Sa9manin ilk belirtisi, insanin hayatin monotonlugu kar§isinda kendini, diger varliklari ve ya§ami sorgulamasidir. Sagma kavrami, insam, zamani degi§tiremez olu§u ve ölümün ka9inilmaz ger9ekligi ile yüzle§tirdiginde ya§antisina yabancila§masini ve yalnizligi getirir. insanin ölüm kar§isinda mutlak gü9süzlügü sa9mamn ve yabancila§manin asil zeminini olu§turur. "Camus felsefesinde diger ateist varolu§gularda oldugu gibi Tann 'nin varligi kabul edilmediginden, insan kendini birakilmi§lik ve anlamsizlik iginde bulur. Bunun sonucu ise uyumsuzla kar§ila§madir" (Akbulut 2014: 50).
Camus, ya§amin ancak ölüm ile birlikte anla§ilabilecegini dü§ünür. £ünkü aslinda insam uykusundan belki de hayattaki ko§u§turmadan kaynaklanan dalginligmdan uyandiran budur. Absürd, insanin bilin9li olarak i9inde bulundugu dünyayi bilmek gayreti ve anlamaya 9ali§masiyla ancak bunun mümkün olmadigi bir yolcugun sonucudur: " Ölüm tek gergek olarak durmaktadir önümde. Ondan sonra i§ i§ten gegmi§tir" (Camus 2016: 71).
Ölümün varligi, insanin bu dünyada zamaninin sinirli oldugunu bilmesini saglar. Haliyle ya§amina bir gaye katmak isteyen insan elini 9abuk tutmalidir. £ünkü hayatin bir bilgisayar oyunu gibi en ba§a dönmesi ya da tekran yoktur ölüm ba§li ba§ina ger9ek bir sondur. Bu hissiyat insani ölüm dü§üncesinden ürkütür. insan yalnizca kendi ölümünden degil sevdiklerinin ölümünden de korkar. Qünkü ölüm varligimizin sonu demektir. Zanmmca insan, sevdiklerine kar§i kurmu§ oldugu duygu bagim ya§ama kar§i da kurmu§ oldugu i9in ölüm dü§üncesi ona korkutucu ve üzüntü verici gelmektedir. Camus, ölümün insanda farkli etkiler biraktigina romanlannda da deginmi§tir: "Belki de ya§ami yeterince sevmiyor muyuz? Duygularimizi yalniz ölümün uyandirdigina dikkat ettiniz mi? Bizden yeni ayrilmi§ dostlarimizi ne kadar severiz degil mi? agizlari toprakla dolup hig konugmaz olmu§ hocalarimiza ne kadar hayranizdir!" (Camus 1997: 26).
Heidegger, insani ölümlü bir varlik olarak ele almaktan ziyade ölüm yönelimli bir varlik olarak ele alir. Ölümden ka9amayacak olan insanin her an ölümünün ger9ekle§ebilecek olmasi sebebiyle onu bir kaygi varligi §eklinde görmesine neden olur 9ünkü kaygi ölüm dü§üncesi ile yakindan ili§kilidir. insanin ölümlü oldugunu bilincinde olmasi bu yönünü ba§ka birine devredemeyecek olu§u onda kaygi duygusu yaratir. "Öyleyse ölüm ölüme yönelik varligin bizzat kendisinin üstlenmekzorunda oldugu bir imkändir" (Polat-A§fon 2017: 50).
Camus'nun yarn sira Sartre da sa9ma kavrami üzerine felsefe yapan bir filozof olmu§tur. Benzer felsefi kaygilari ta§isalar da sa9maya yükledikleri anlamda farkliliklar
olmasi aralanndaki kavganin nedenlerinden olmuçtur. Sartre Camus'ya kiyasla fiziksel olana daha négatif bir yaklaçim sergileyerek Bulanti adli eserinde duydugu derin tiksintiyi anlatir. "Heidegger 'in ôltimti bir olanak olarak kabul eden diiçiincesine tam bir karçitlikla kendi ôliim diiçuncesini kuran Sartre 'a gôre, ôliim tam anlamiyla absiirttiir. Diinyada olmanin nedensizligi gibi ôlecek olmanin da bir nedeni yoktur" (Polat-Açfan 2017: 52). Sartre bu nedenle ôliimiin saçma oldugu kanaatindedir. Ona gôre ôliim denilen, insanda sadece bulanti duygusu oluçturan bir olgudur.
Camus için, abstird karçisinda tek anlamli olan yol baçkaldiridir. Baçkaldm, saçmanin bilincinde olarak ona karçi gelmekle mumkun olabilir. Insarn gerçekliginden koparmadan ve bilinci yok etmeden saçmaya karçi oluçturulabilecek en dogru tavir da bu sebeple baçkaldmdir. "intihar uyumsuzu kendince çôzer. Onu da ayni ôliime siirùkler. Ama biliyorum ki surup gitmek için uyumsuzun çôzume varmamasi gerekir. Aym zamanda hem bilinç hem de ôltimun yadsinmasi oldugu ôlçude intihar dan siyrilir (...) bu baçkaldiri yaçama degerini verir" (Camus 2016: 68). Bôylelikle Camus'nun felsefesindeki sorunlara karçilik geliçtirdigi çôziimii baçkaldirida buldugunu gôrmekteyiz. Bu husustan Baçkaldiran ïnsan adli eserinde de bahseder: "Her deger ba§kaldiriyi getirmez ama her baçkaldiri yônelimi bir degeri çagirir" (Camus 1995: 11).
Camus, absiird durumu mitolojik kahraman Sisifos ile anlatir. Sisifos Sôyleni adli eserinde yer verdigi mitolojik kahraman Sisifos, Tanrilari kizdirarak bir cezaya çarptinlmiçtir. Cezasi, dinlenmeksizin bir kayayi dagin en tepesine çikarmaktir. Kayayi tepeye çikardikça agirligindan dolayi kaya tekrar açagi diiçer. Sisifos ise kayayi tekrar tepeye çikarir. Kaya tekrar açagiya yuvarlamnca Sisifos kayayi tekrar tepeye çikarmak zorunda kalir. O, sonsuza kadar bu dôngiiyle cezalandinlmiçtir.
Sisifos, dinlenmeden bin bir guçliikle dagin tepesine kayayi çikarirken insanlarin durumunun bilincine varir. Yazgisini yani çarptinldigi cezamn bilincine vararak aslinda absiird olan bu cezaya ragmen kayayi, dolayisiyla yazgisim kabullenir. Çiinkii kaya onun kayasidir. Camus'nun da felsefesinde savundugu buna benzeyen bir diiçiincedir. însan, absurde ragmen hayata sarilmalidir. Çiinkii hayat ne kadar saçma ve anlamsiz olursa olsun onun hayatidir: "Sisifos 'un tum sessiz sevinci buradadir: yazgisi kendisinindir. Kayasi kendi nesnesidir. Ayni biçimde, uyumsuz insan da sikmtisi tizerinde gôzleme baçladigi zaman tum putlari susturur" (Camus 2016: 140).
Nasil bir hayata sahip olursak olalim, her çeyin anlamsiz olugunu sôylesek bile anlamli bir diiçiince ortaya koymuç oluruz. Her çeyin anlamsiz oldugunu sôylemek tiim deger yargilanm yok etmek demektir. Anlamsiz oldugu duçunulse dahi Camus, hayatin yaçanmaya deger oldugunu inatla savunmu§tur.
Sebebini bilmedigimiz bir çekilde ve kendi irademizden bagimsiz olarak dunyada var oldugumuzu belirtmek yanli§ olmaz. insanin kendi iradesi diçmda kendisiyle alakali bir durumda bu çekilde kesin bir bilgiye sahip olmamasi, onda kafa kançikligi yaratir. Dogasinda merak duygusuna sahip olan insan bunu tarih boyunca da sorgulayip bir cevap aramaya giriçmiçtir. Ancak nesnel bir cevaba ulaçamamasi da içinde yaçadigi bu dunya ile bir uyuçmazlik olmasma neden olmuçtur. Insan daima anlamak ve anlamlandirmak ister. Çiinku
anlamak, bir §eyin sebebini bilmek insanda güven duygusunu yaratir. îçinde bulundugu dünyayi kimi zaman anlayamamasmm onda yarattigi huzursuzluk duygusu ise her §eyin saçma hayatin anlamsiz oldugu kanaatine dogru dûçiinmeye sevk eder. insanin ölüm gerçekliginden korkmasi da bu konunun bilgilerimiz diçinda olmasindandir.
Ölümün her canli için kaçimlmaz bir son oldugunu hepimiz biliyoruz ancak ölüm sonrasina dair bilgilerimiz yeterli kesinlige sahip degildir. Haliyle insani ölüm olgusundan korkutan da bu bilinmezliktir. ínsan bildigi gerçeklige kendisini hazirlayabilir, buna uygun duygular ve kendini koruma mekanizmasi geliçtirebilir ancak bilinmezlik hususunda durum böyle degildir. Dolayisiyla da insanin hem kendi ölümü konusunda hem de sevdiklerinin ölümü konusunda kaygi ve korku beslemesi kaçinilmazdir.
Insan dogasi geregi acidan kaçinan bir varliktir. Kaygi, korku ve haliyle ölüm de insana aci veren çeylerdir. Ölüm, nesnemiz olan bedenimizin yok olmasi demektir. Hâlbuki ahiret inancim dü§ündügümüzde insan daima var olmak ister yorumunu yapabiliriz. Çiinkû insan bedenen yok oldugunda yani öldügünde bile aslinda ruhen yaçamanin yani bir §ekilde var olmamn çabasinda olmuçtur demek yanliç olmaz. Bu dü§ünceye dayanarak insanin içinde yaçama ve var olma arzusu oldugunu söyleyebiliriz. Ancak tabi ki dü§ünceler zamana, mekâna ve yaçantiya göre degiçimler gösterebilir. Yani insan, yaçamayi seçebilecegi gibi intihari da seçebilir.
ïntihar
Insan yalmzca hayati saçma buldugu için ve bir anlam bulamadigi için mi intihara yönelir? ïntihar olgusu gerçekten de yaçama verilen degeri ondan eksiltir mi? Aci içinde olan bir ya§am da mutlu bir ya§am kadar degerli midir? Рек çok karmaçik ve cevaplamasi zor sorularla kar§ila§abiliriz. Intihar olgusu, insanoglunun yeryüzündeki varligi kadar eski bir tarihe sahiptir. Intihar рек çok farkli kaynakta, kiçinin kendi hayatina istemli olarak son vermesi çeklinde tanimlanmaktadir.
Camus Sisifos Söyleni eserinde intihar kavramina dogrudan deginir: "Gerçekten önemli olan bir tek felsefi sorun vardir, intihar. Yaçamin yaçanmaya degip degmedigi konusunda bir yargiya varmak, felsefenin temel sorusunayanit vermektir" (Camus 2016: 21).
Neden intihar etmiyorsunuz? Victor Frankl Insanin Anlam Агаущ adli eserine böyle çarpici bir giriçle baçliyor. Hayatin anlamini, kendi yaçamak zorunda birakildigi hayattan ve gözlemlerinden yola çikarak sorgulamaya ve cevap bulmaya çaliçan Frankl, Ikinci Dünya Savaçi sirasinda toplama kampina götürülen bir psikiyatristtir. Anlam merkezli psikoterapi olan logoterapiyi oluçturmasinda bu kampta yaçadiklan ve gördükleri etkili olmuçtur. Frankl'in dûçûncesi, toplama kamplarinda esir tutulan bunca insanin itibarim, yaçantisim, her çeyini kaybeden, tüm degerleri yikilan, açligin, sefaletin, içkencelerin altinda ezilen ve her an gaz odalarinda imha edilmeyi bekleyen ve hayatindaki tüm sevdiklerinin de bu §ekilde öldürüldügüne §ahit olan insanlann, niçin hala intihar etmediklerini onlari yaçama bagli tutan §eyin ne oldugunu anlamaya çali§masiyla baçlayan bir dü§üncedir.
Albert Camus ise farkli bir pencereden bakarak umudu bir kötülük olarak yorumlar. Onu, Tanriya ya da farkli bir hayata olan özlem olarak degerlendirir. Hayatta yaçanan tüm
yanliijliklara ve kotiiliiklere ragmen insani ayakta tutmaya, direnmeye gayret ettiren §ey umuttur. Insan, sa?manin farkina vardigi an kendine anlam yukleyebilecegi yeni bir hayat aramaya yonelir. Oysa Camus'nun savundugu, insanin sa9mayla yuzle§ip onu kabul ederek, onunla birlikte ya§amayi ogrenmesidir. Umut ise insanin bu diinyadan kopu§unu, vazge9i§ini dolayisiyla da sa?mayi reddedi§ini gosterir.
Ozellikle tanri inancim reddeden insan, umut etmeden nasil ya§ar? i?inde ya§amlan §artlar ne kadar sancili ve tirkiitiicii olursa olsun, insanin ya§am kar§isinda sorumlu oldugu duygusu onda nasil uyandirilabilir? Aciya kar§i dayanamayacak noktaya gelmi§ ve her §eyden vazgefmiij, aciyi sonlandirmak isteyen bir insani intihardan geri dondiirebilecek olan, insani ya§ama baglayan nedir? Umut. Hayattaki tiim kotiiliiklere, anlamim arayip da bulamadigimiz ya§ama ve dunyada olmaya, ancak bu §ekilde katlanabiliriz, umutla avunarak. Gelecegimize, yanmmiza dair olmasini istedigimiz yonde daha iyisini umut ederek. Umut azalirsa psikolojik bunalimlar ortaya fikar. Bunalimlar ise kaygiyi dogurur. Kaygi ise oliim dii§iincesiyle if ige ge?mi§ bir zincir gibidir. Oliimiin insana ne zaman geleceginin belirsizligi insanda kaygiyi meydana getirir. Aslinda buradan anla§ilacagi iizere biitiin duygular 19 i9e ge9mi§ karma§ik yapilardan meydana gelir. insanin da bir duygu varligi oldugunu unutmamak gerekir. Bu sebeple maddi olarak insan, duygusal ve manevi diinyasindan a^i dii§iiniilemez ve par9alanamaz. Dolayisiyla intihar eylemini ger9ekle§tiren insanlann hayatinda ilk bakilmasi gereken nokta psikoloji ve i9inde bulundugu §artlar olmalidir. Camus, bu fikre Sisifos Soyleni eserinde deginir:
"Bir intiharin pek gok nedeni vardir, genel olarak da en gok gdze garpanlari en etkenleri olmami§tir. Insanin bir du§iince sonucu intihar ettigi enderdir. Bunalimi ba§latan ¡¡eyi denetlemekhemen her zaman olanaksizdir" (Camus 2016: 23).
Ya§amadigimiz bir olay hakkinda empati kurmak 90k gii9tiir. Qiinkii empati kurarak daha onceden deneyimledigimiz duygulari hayal edebilir, canlandirabiliriz. Ancak daha once W9 ya§amadigimiz bir hissin tasvirini yapabilmek neredeyse imkansizdir. insanin hi9 olmeyecekmi§ gibi ya§amasinin sebebi de kendi oliimuniin deneyimine sahip olmamasidir. Di§andan gozlemleyip deneyimlemedigimiz durumlarda fikir beyan ederken ve bireyi intihara gotiiren nedenler hakkinda du§iiniirken bunu da unutmamak gerekir. insani intihara iten nedenleri ya da intihan se9en insanlari anleimaya 9ali§irken de bu ozveriyle yakla§abilmek elzemdir.
Intihar, hayatin anlamsizligmdan ortaya 9ikan sa9ma duygusuyla birlikte insani ve bilinci de yok eder. Bu sebeple, intihan sa9maya kar§i yapilmi§ bir galibiyet olarak degil bir yenilgi ve vazge9i§ olarak gorebiliriz. Camus, intihari tercih etmek yerine hayata dort elle sanlmak gerektigini savunur. Oliimlii oldugu ger9egini bilen insanin yapmasi gereken, hayatim daha da dolu ya§amaktir. Oliim, aslinda ya§amayi degerli kilan en belirgin unsurdur. Camus, hayatin ya§anmaya deger olmasi i9in bir anlam belirlenmi§ olmasina kar§i 9ikar. insan kendi amacini bulmali ve kendini ger9ekle§tirmelidir. Oysa anlami belirlenmi§ bir dunyada insanin ozgiirliigii hepten elinden alinacaktir. Onun asil onemli gordiigii §ey anlamin olmadigi bir diinyada, insanin bireysel ve ozel hedefleriyle kendini gerfekle^tirmesidir.
tntihan, bir kolaya ka?ma olarak gören Camus, ya§amak i?in intihardan daha fazla cesarete ihtiya? oldugunu dile getirir. Yani ölüm kolay olandir, zor olan sa?maya ragmen ya§amaktir. Ölümün, insan elinden fikma her türlüsüne kar§i durur. Cinayet, idam, intihar bunlarin hepsine aym ölfüde kar§i dururken birini digerinden ayirmaz. Intihara ba§vurmak ya§ami yok etmek demektir. Yok etmek ise §iddete ba§vurmaktan ge?er. Bu sebeple de yaratamayan insan yok etmeye yönelmi§ olur. Yok etmek ise bah§edilen hayati ortadan kaldirarak ondan 09 almak anlamini fikarmaya vesile olabilir.
tnsanin, insan i?inde farklila§masindan dogan öznellik, sorulara verilen yanitlann da beraberinde yepyeni sorular getirmesine neden olmaktadir. Bu sebeple belki de herkes kendi cevabim ve amacini bulur. insan ya§ayarak, deneyimleyerek, ögrenerek var olur. Bir nevi bu §ekilde hayata kari§ir ve kendi yolunu, kendisi olabilmenin imkänim arar. Ancak insanin kar§isina elinde olmayan sebepler, olaylar ve durumlar da ?ikar. I§te insanin iradesi de bu noktada kendi verdigi kararlar ile ortaya gikar demek mümkündür.
Sonuc
Gerfekten bir Nazi kampina kapatilsaydiniz, sevdiklerinizin acimasizca öldürülmelerine §ahit olsaydimz ve oradan kurtulma ihtimalinin olmadigini bilerek tanriya isyan etseydiniz ya da tanriyi inkar etseydiniz, intihara kar§i durabilir ve hala ya§amayi se^ebilir miydiniz? Hayatimzi ?almi§ olsalar, sevdiklerinizden gaddarca ayirmi§ olsalar, tüm benliginizi yikip tahrip etmi§ olsalar da yine de ya§amayi göze alabilir miydiniz? Bunlar 90k ciddi empati gerektiren sorular. Qünkü bir olay ba§imiza gelmeden ne derece bizi etkileyebilecegini bilemeyiz. Ama asil önemli olan umut olmadan bunlarin hi9birine kar§i koyamayacagimiz ger9egidir. Qünkü umut hayatin dinamitidir. Insam güdüleyen ve devam etme gayretini veren i9indeki umut duygusudur. Bu duygu onu kam9ilayarak mücadele ruhunu da arttiracaktir.
Umutsuz bir durumla kar§ila§tigimizda, degi§tirilemeyecek bir kaderle yüz yüze geldigimizde bile, ya§amda bir anlam bulabiliriz. Anlam istemi temel bir güdüdür. Bu anlam sadece ki§inin kendisi tarafindan bulunabilir, bu nedenle e§siz ve özel bir yapidadir. Ancak o zaman ki§inin kendi anlam istemini doyuran bir önem kazanabilmektedir. Ki§i ya§ama amacim buldugu takdirde onur kmci olan tüm davrani§lara kar§i kendi geli§imini sürdürebilir.
insan ni9in aciya katlanir? Buna cevaben Tanriya inanan insanlar, bu dünyamn bir sinav oldugu ve bu dünyadaki davrani§lariyla cenneti kazanabilme arzusu i9inde olarak ya§adiklanm kabullenme cesareti gösterip sa9maya ba§kaldirabilirler. Cenneti kazanmayi ve orada huzur bulmayi umut ederek kendilerini ya§amaya motive edebilir, aciya katlanmayi bir imtihan olarak kabul görebilirler.
insan dogar, büyür ve ölür. Basit bir olgu gibi görünse de acimasiz hakikat budur. insan, ya§am ve ölüm arasinda göreceli olsa da aslinda 90k kisa olan bir zaman dilimine kendisini sigdirmaya 9ali§ir. Kendisini bulmaya, ama9larina ula§maya ve belki de duygusal olarak tatmin olmaya 9ali§ir. Hayat ve ölümün bu araliginda illaki bir ya§am amaci bulmali miyiz? insan bir ama9 ugruna olmadan da ya§amim sürdürmeyi se9emez mi? Mevzubahis insan ise verilebilecek cevaplar da simrli degildir ku§kusuz. Qünkü insan dedigimiz varlik henüz tarn olarak bilmecesi 9özülmü§, tanidigimiz, bildigimiz, sinirlandirabildigimiz bir konu degil.
Hayata bir anlam ararken, belki de anlamli olan ya§amaktir. Qünkü her §eyi yok edecek olan ölüm, ya§ama anlamini veren degerdir. Aslinda her §eyi e§itleyen ölümdür. Tum insanlara bah§edilmi§ ya§amin ayricaliksiz tüm canlilara sundugu ve bu konuda herkesin e§it oldugu durum ölümdür. Ve ölüm ya§ama dokunmadan ewel insan hayatimn anlamini ya da amacini bulmak zorundadir.
tnsamn kendi iradesi ile ölümü se?mesine yani intihar dü§üncesine kar§i ya§am arzusuna duydugumuz saygi kadar olgun davranamiyor olabilir miyiz? Insan nasil bir durumun ifinde ya§arsa ya§asin mutlaka ölümden kafinmali ya§amaktan yana mi olmalidir? Burada agir basan akil ile verilen cevap degil duygunun vermi§ oldugu agirliktir kanaatimce. Qünkü insan ya§arken, karar verirken akli kullandigindan 90k duygulan ile de farkinda olmadan hareket eder. Her insanin duygu dünyasi ve geli§tirdigi hassasiyetler farkliliklarla doludur. Dolayisiyla insanlann aci e§igi ve katlanabilme, dayanabilme gücü de ge^itlilik gösterir. Bu sebeple bireyselligi ön planda tutarak dü§ünecek olursak ya§am, ölüm ve intihar kavramlanm daha da ciddiye almamiz gerekir.
O halde kendi tanitlamami §u §ekilde yapabilirim; bir insani insani olarak öldürmek onun elinden tüm umutlarinin ve amacinin alinmasidir. Bir insani ya§atmak ve hayata baglamak istiyorsaniz, ona tutunacagi bir umut ve bir ama9 vermelisiniz. Gerisini hayat
kendisi hediye edecektir.
Kaynak^a
Aki§, Yasemin (2007). Albert Camus Ve Jean Paul Sartre 'da 'Sagma 'nin Kar§ila§tirilmasi. Yüksek Lisans Tezi. Mugla: Mugla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Akbulut, Burcu (2014). Etik Baglamda Albert Camus'nun Ba§kaldiri Felsefesi. Yüksek Lisans Tezi. Aydin: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Camus, Albert (1995). Ba§kaldiran Insan. Istanbul: Can Yayinlari.
Camus, Albert (1997). Dü$ü§. Istanbul: Can Yayinlari.
Camus, Albert (2007). Yabanci. Istanbul: Can Yayinlari.
Camus, Albert (2013). Veba. Istanbul: Can Yayinlari.
Camus, Albert (2016). Sisifos Söyleni. Istanbul: Can Yayinlari.
Frankl, Victor Emil (2017). insanin Anlam Arayi§i. Istanbul: OkuyanUs Yayinlari.
Özdemir, Öznur (2012). Albert Camus'nün Bagkaldiri Felsefesinde Yabancila§ma Sorunu. Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Polat, Ezgi-A§kin, Zehragül (2017). "Ölüm Kavraminin Heidegger Ve Sartre Felsefesindeki Yen". Kilikya Felsefe Dergisi (1): 44-52.
