Научная статья на тему 'Академик лицеилдрдд «Органик кимё» фанини ўқитишда ахборот технологияларидан фоидаланиш'

Академик лицеилдрдд «Органик кимё» фанини ўқитишда ахборот технологияларидан фоидаланиш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
110
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
конформер / галогенлаш / фазовий динамик изомер / Macromedia Flash / анимация / конформер / галогенирование / пространственный динамический изомер / «Macromedia Flash» / анимация

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шерназаров Искандар Эргашович

Мақолада органик моддаларнинг кимёвий хоссаларини «Macromedia Flash» дастури асосида ахборот технологияларини қўллаган ҳолда видеоролик ва анимацион лаборатория ёрдамида ўқитиш акс этган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА «ОРГАНИЧЕСКАЯ ХИМИЯ» В АКАДЕМИЧЕСКИХ ЛИЦЕЯХ

В статье отображено преподавание химических свойств органических веществ с помощью видеоролика и анимационной лаборатории с использованием информационных технологий по программе «Macromedia Flash».

Текст научной работы на тему «Академик лицеилдрдд «Органик кимё» фанини ўқитишда ахборот технологияларидан фоидаланиш»

Шернaзaров Искандар Эргашович,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети эркин изланувчиси

ДКДДЕМИК ЛИЦЕЙЛДРДД «ОРГАНИК КИМЁ» ФАНИНИ УКИТИШДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛДРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

УДК: 377: 372.8

ШЕРНАЗАРОВ И.Э. АКАДЕМИК ЛИЦЕЙЛАРДА «ОРГАНИК КИМЁ» ФАНИНИ УЦИТИШДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Маколада органик моддаларнинг кимёвий хоссаларини «Macromedia Flash» дастури асосида ахборот технологияларини куллаган х,олда видеоролик ва анимацион лаборатория ёрдамида укитиш акс этган.

Таянч суз ва тушунчалар: конформер, галогенлаш, фазовий динамик изомер, Macromedia Flash, анимация.

ШЕРНАЗАРОВ И.Э. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА «ОРГАНИЧЕСКАЯ ХИМИЯ» В АКАДЕМИЧЕСКИХ ЛИЦЕЯХ

В статье отображено преподавание химических свойств органических веществ с помощью видеоролика и анимационной лаборатории с использованием информационных технологий по программе «Macromed ia Flash».

Ключевые слова и понятия: конформер, галогенирование, пространственный динамический изомер, «Macromedia Flash», анимация.

SHERNAZAROV I.E. THE COMMUNICATION TECHNOLOGIES IMPLEMENTATION IN TEACHING ORGANIC CHEMISTRY IN ACADEMIC LYCEUMS

The article deal with the help of a video and an animation laboratory displays the teaching of the chemical properties of organic substances implementing information technology using the «Macromedia Flash» program.

Keywords: conformer, halogenation, spatial dynamic isomer, «Macromedia Flash», animation.

Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида таълимнинг барча босцичларини ислоц цилиш асосий вазифа цилиб белгиланган. Ислоц цилишнинг энг муцим томонларидан бири уцув тарбия жараёнига ахборот технология ва илтор педагогик технологияларни жорий цилиш цисобланади.

«Органик кимё» фани укувчилар кийин узлаштирадиган фан булганлиги учун уни укитишда ахборот технологияларидан фойда-ланиш х,амда уларни жорий килиш долзарб муаммо шаклида намоён булмокда.

Фан ва маданият узлуксиз ривожланаётган х,озирги XXI асрда укитувчи-педагогларнинг касбий фаолиятига жуда катта талаблар куйил-мокда. Таълим тизимини замонавийлаштириш талабларидан келиб чиккан х,олда укувчи-ларни замонга кура комил инсон этиб тарбия-лаш, бошкача айтганда, таълим-тарбия тизимини сифат жих,атдан бутунлай янги боскичга кутариш лозим.

2017-2021 йилларда Узбекистон Республи-касини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналишлари буйича Харакатлар стратегияси-нинг «Ижтимоий сох,ани ривожлантиришнинг устувор йуналишлари»да:

- узлуксиз таълим тизимини янада тако-миллаштириш, сифатли таълим хизматлари имкониятларини ошириш, мех,нат бозорининг замонавий эх,тиёжларига мос юкори малакали кадрлар тайёрлаш сиёсатини давом эттириш;

- таълим муассасаларини куриш, реконструкция килиш ва капитал таъмирлаш, уларни замонавий укув ва лаборатория асбоб-лари, компьютер техникаси ва укув-методик кулланмалар билан жих,озлаш оркали улар-нинг моддий-техника базасини мустах,камлаш юзасидан максадли чора-тадбирларни куриш;

- умумий урта таълим сифатини тубдан ошириш, чет тиллар, информатика х,амда математика, физика, кимё, биология каби бошка мух,им ва талаб юкори булган фан-ларни чукурлаштирилган тарзда урганиш бел-гиланган1.

Мазкур йуналишлар доирасидаги ишлар-нинг руёбга чикарилиши натижасида ахборот

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил

7 февралдаги ПФ-4947-сон фармонига 1-илова. «20172021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегияси».

технологиялари воситалари билан тулик таъ-минлаш бир пайтда укитишнинг самарадор-лигини ошириш учун янги ахборот технология-ларини таълим-тарбия жараёнида куллаш х,озирги кун талабидир. Шунинг учун академик лицейларда укитилаётган фанлар, жумладан, органик кимё фани мавзуларини укитишда, ахборот технологиялардан фойдаланиш мух,им х,исобланади.

Ахборот технологиялари ёрдамида дарс утиш укувчиларнинг билим савиясини оши-ришнинг энг самарали усулларидан биридир. У асосан, компьютер, видеопроектор, кодо-скоп, слайдлар ва анимациялар х,амда интернет маълумотларига таянади. Замонавий ахборот технологиялар ёрдамида дарс утиш мавзуга тегишли булган х,амда укитиш воситалари ёрдамида тушунтириб булмайдиган жараёнларни анимациялар ёрдамида укувчи-ларга аник ва равон тушунтириш мумкин2. Мавзу буйича ахборот технологиялардан фой-даланиб дарс утишнинг асосий максадлари:

- укувчиларга органик моддаларнинг фазовий тузилишини анимациялар ёрдамида тушунтириш;

- укувчиларга органик моддалар олиниш усулларидаги реакцияларни анимациялар ёрдамида тушунтириш;

- укувчиларга органик моддаларнинг кимё-вий хоссаларини тулик тушунтириш учун уларга тажрибалар утказишни намойиш килиш;

- укувчиларда амалий мaшFулотлaрни бажариш усуллари ва уларнинг натижалари х,акида куникма ва малакалар х,осил килиш;

- укувчиларда кимёвий жараёнларнинг механизмлари х,акида тулик тасаввур х,осил килиш;

Ахборот технологиялар ёрдамида туйинган углеводородлар (алканлар) мавзуси мисолида органик кимё фанини укитишни такомил-лаштириш масалаларини куриб чикамиз.

2 Абдукодиров А., Пардаев А. Таълим ва тарбияда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш услубиёти. - Т.: «Истеъдод», 2014. -5-105-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 1(74)

Туйинган углеводородлар (алканлар)да С-С Алканларнинг кимёвий хоссаларидан ёруг-

ва С-Н орасидаги боF узунликларини валент лик нури таъсирида хлор гази билан реак-

бурчаклари ва уларнинг фазовий изомерлари циясини анимацион куринишидан фойда-

^олатини анимациялар ёрдамида тушунтириш ланган ^олда тушунтириш методикасини кел-методикаси мавжуд:

1 тириш мумкин1.

н

н

н.

н

I ? 4/

^Л"" \

ъ / £ \ Н ^с'

/ /|\ н н^

н I Н Н тт'

н н

н т

н

н

/

н

н

2-расм.

С - С боFи атрофида эркин айланиш нати-жасида алканларнинг фазовий динамик изомерлари (конформерлари) х,осил булади:

н-

н

-с-

н н

н-

н н

н-

С1 С1

н-

С1

Алкэнлар молекулэси тузилишини эхборот технологияси ёрдэмидэ тушунтириш методи-кэсини келтириш мумкин:

1-расм.

"Н +С12

н-

н

-с-

н н

-С1 + НС1

-С1 + С12

н-

-С1 +НС1

С1 С1

-а +С12

н-

-С1+ НС1

С1 С1

-С1 + С12

С1-

-С1 + НС1

С1

1 Зашивалова Е. Ю. Методика компьютерного обучения химии в основной школе. / Диссертация канд. пед. наук. - Санкт-Петербург: 2000. -С. 167; Бабанский Ю.К. Хозирги замон умумий урта таълим мактабида укитиш методлари. - Т.: «Укитувчи», 1990. -230-б.

Алканларнинг крекингланишидан х,осил булган мах,сулотларни анимациялар ёрдамида тушунтириш методикасини куйидаги схема асосида келтирамиз1:

З-расм.

CHj~CHji«CH2-CH2-CH2-CHj 1

гексан

H

— сн3-сн2 + сн2-сн-сн2-сн3

этил н-бутил

* I

H *

сн3-сн2 + сн2-сн-сн2-сн3

i I

сн3-сн3 + сн2=сн-сн2-сн3

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

этан бутен-1

Углеводородлар 300°С дан юкори х,аро-ратда ёниб, CO2 ва H2O х,осил килиш реакция-сини куйидаги схема асосида анимацион куринишда келтириб утамиз:

4-расм.

СН4 + 2 02 = С02 + 2 н20

Анимациялар ёрдамида алканларнинг бошк,а кимёвий хоссаларини х,ам тушунтириш мумкин.

Анимациялар орк,али мавзуни тушунтириш укувчиларнинг шу жараёнлар х,ак,ида фикрлаш доирасини х,амда тасаввурларини кенгай-тиради.

«Органик кимё» фанини узлаштиришда х,озирги кунда академик лицейларда моддий-техник база, яъни органик кимё лаборатория-ларини утказишда кимёвий реактивларнинг етишмаслигини х,исобга олган х,олда лаборатория жараёнларини укитишда замонавий

1 Абдусаматов А., Мирзаев Р., Зияев Р. Органик кимё. Академик лицей ва касб-х,унар коллежлари учун. - Т.: «Ук,итувчи», 2016. -272-б.

ахборот технологиялардан фойдаланиш укув-чиларни гурух,да уз фикрларини баён килиш, мустакил фикрлаш ва ишлаш, топкирлик, х,озиржавобликка ургатади. Уларнинг «Органик кимё» фанига булган кизикишларини оширади, укувчиларни фаолликка ундайди. «Органик кимё» фанини укитиш жараёнига замонавий ахборот технологияларидан фойдаланиш узлуксиз таълимда укув-тарбиявий жараёнга замонавий ахборот технологияла-рини жорий этиш буйича илмий асосланган хулоса ва курсатмаларни бойитади.

Органик кимё фанини укитишда замонавий ахборот технологияси ва интернет маълумот-лари асосида укувчиларга амалий х,амда лаборатория ишларини кимёвий бажариб кур-сатиш натижасида укувчиларни кимёвий реакцияларнинг мох,иятини тушуниш дара-жаси, кимёвий жараёнлардаги мах,сулотлар-нинг сифат таркиби, фазовий тузилишини тулик англай олиш имконияти ошиб боради.

Мисол тарикасида »Органик кимё» модда-ларининг олиниш усуллари ва кимёвий хоссаларини тушунтиришда ахборот технологиялар х,амда интернет маълумотларидан фойдала-нилган х,олда тайёрланган анимация ва лаборатория жараёнларини «Macromedia F^sh» дастури асосида тайёрланган видеоролик куринишларини такдим этиш мумкин (5-расм).

Хозирги кунда таълим-тарбия жараёнида интерфаол педагогик технологиялардан узлуксиз ва узвийлик тамойили асосида фойдала-нишга катта эътибор берилмокда, чунки таъ-лимнинг интерфаол тури оддий таълим жараёни таълим олувчида мустакил тафаккур х,амда тезкор фаолиятни таркиб топтиришга хизмат килади. Таълимнинг интерфаол метод-ларидан х,ар бир боскичда укувчининг узига хос психологик хусусиятлари, тафаккур тар-зини х,исобга олган х,олда фойдаланиш, аник бир укувчилар аудиториясининг узига хос жих,атларини х,исобга олиш укитувчидан катта педагогик мах,оратни талаб килади2. «Органик кимё» фанининг дарс жараёнида х,ам укувчилар фаоллигини кучайтириш ва таълим сифати, самарасини ошириш максадида илмий

2 Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълимда замонавий ахборот технологияларини жорий этишнинг илмий-назарий асослари. - Т.: «Фан», 2007. -164-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 1(74)

5-расм.

.К,», + ККМпО<+4Н2<>—»ДС^Н^+ХКОИ+НМпО^

педогогик изланишлар олиб бориш *ар бир таълим со*аси олдида турган долзарб масала-лар каторига киради.

Ахборот технология методлари таълим сифатини ошириш, талабаларнинг фаоллигини устириш, шунингдек, узининг фикрини эркин баён килиш ва куникма *осил килишга хизмат килади1.

Ахборот технологиялар ёрдамида яратилган мавзуга оид компьютер дарси видеопроектор ёки телевизор ёрдамида катталаштириб эк-ранда курсатилади. Мультипликация жараён-лари товуш оркали тушунтириб борилади.

Алканлар мавзусини ахборот техноло-гиялари воситасида укитиш апробацияси Тош-

1 Боровских Т.А. Индивидуализация обучения химии на основе современных образовательных технологий. - М.: МПГУ, Виртуальная галерея, 2011. -С. 217.

ЗСН2 + 8КМп04+4Нг0—»ЗС Н О,+8КОН+8МПО,!.

кент педиатрия тиббиёт институти кимё фан-лари чукурлаштириб укитиладиган академик лицейда утказилди.

Академик лицейнинг кимё фани укитув-чиларидан бири 302-гурух, укувчиларига туйинган углеводородлар мавзусидан анъана-вий усулда дарс олиб борди. Мазкур макола муаллифи томонидан шу лицейнинг 303-гурух, укувчиларида шу мавзудан ахборот техноло-гиялари воситасида дарс утказилди. Иккала гуру* укувчиларидан назорат ишлари олиб тах,лил килинганда, 302-гурух.ддаги 22 нафар укувчидан 11 нафари аъло ва яхши ба*о билан

11*100

ба*оланиб, сифат курсаткичи (ш =—22— =50%)

50% ни ташкил этган булса, 303-гурух.нинг 25 нафар укувчисидан 18 нафари аъло ва яхши ба*о билан ба*оланиб сифат курсаткич

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 1(74)

, 18*100 .

(ш=—25— =72%) 72% ни ташкил килди.

Олинган натижалар ахборот технологияси воситасида укитишнинг юкори самарадор-лигини курсатади.

Анъанавий дарсга кура ахборот технология-лари ёрдамида дарс утиш укувчиларнинг билим даражаси, узини-узи бахолай олиши, уз устида ишлашининг оширганлигини укувчиларнинг мавзуга доир савол-жавобларга жуда фаол катнашганидан хам билиш мумкин.

Хулоса килиб айтганда, «Органик кимё» фанини укитишда ахборот технологияларидан фойдаланиш оркали:

- биринчидан, органик кимё фанидаги реакция механизмларининг компьютер ани-мациялари ишлаб чикилади ва укувчиларга

тушунтириб, уларнинг билим савиясининг оширилишига эришилади;

- иккинчидан, органик кимё фанидаги лаборатория жараёнларининг компьютер анимациялари ишлаб чикилади ва укувчиларга анимацион лаборатория бажариш технология-лари ургатилади;

- учинчидан, укувчиларнинг мустакил ишлашини таъминлайдиган, уларнинг фаоли-яти ва билимининг узлуксиз узи томонидан назорат килиб борилишига имкон берадиган кизикарли мисол, масала ва тест саволлари ишлаб чикилади;

- туртинчидан, укувчилар вактини тежай-диган, машFулот самарасини оширадиган укув-методик мажмуалар яратиш ва ундан фойдаланиш методикаси ишлаб чикилади.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон фармонига 1-илова. «2017—2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожланти-ришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегияси».

2. Абдукодиров А., Пардаев А. Таълим ва тарбияда замонавий педагогик техноло-гиялардан фойдаланиш услубиёти. - Т.: «Истеъдод», 2014.

3. Зашивалова Е.Ю. Методика компьютерного обучения химии в основной школе. / Диссертация канд. пед. наук. - Санкт-Петербург, 2000. -С. 167.

4. Бабанский Ю.К. Хозирги замон умумий урта таълим мактабида укитиш метод-лари. - Т.: «Укитувчи», 1990. -230-б.

5. Абдусаматов А., Мирзаев Р., Зияев Р. Органик кимё. Академик лицей ва касб-хунар коллежлари учун. - Т.: «Укитувчи», 2016. -272-б.

6. Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълимда замонавий ахборот технологияларини жорий этишнинг илмий-назарий асослари. - Т.: «Фан», 2007. -164-б.

7. Боровских. Т.А. Индивидуализация обучения химии на основе современных образовательных технологий. - М.: МПГУ. Виртуальная галерея, 2011. -С. 217.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.