Научная статья на тему 'Академик лицеиларда «Органик киме» фанини ўқитишда интеграциялашган технологиялар ва улардан фойдаланиш'

Академик лицеиларда «Органик киме» фанини ўқитишда интеграциялашган технологиялар ва улардан фойдаланиш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
241
83
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборот технология / педагогик технология / коммуникация / интеграция / интеграциялашган таълим / коммутация / анимациялар / информационные понятия / педагогические технологии / коммуникация / интеграция / интеграционное обучение / коммутация / анимация

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шерназаров Искандар Эргашович

Мақолада академик лицейларда «Органик кимё» фанини ўқитишда ахборот-коммуникация ва педагогик технологиялардан фойдаланишнинг аҳамияти муҳокама қилинган. Мақолада ахборот ва педагогик технологиялар, интеграция, интеграциялашган таълим маъноси ва уларнинг мазмуни ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРИМЕНЕНИЕ ИНТЕГРАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА «ОРГАНИЧЕСКАЯ ХИМИЯ» В АКАДЕМИЧЕСКИХ ЛИЦЕЯХ

В статье раскрывается значение использования информационно-коммуникационных и педагогических технологий при преподавании органической химии в академических лицеях. Также объясняется значение информационных и педагогических технологий, их интеграции, роль интеграционного обучения.

Текст научной работы на тему «Академик лицеиларда «Органик киме» фанини ўқитишда интеграциялашган технологиялар ва улардан фойдаланиш»

Шерназаров Искандар Эргашович,

Тошкент педиатрия тиббиёт институти академик лицей кимё кафедраси укитувчиси

АКАДЕМИК ЛИЦЕЙЛАРДА « ОРГАНИК КИМЁ» ФАНИНИ ЦИТИШДА ИНТЕГРАЦИЯЛАШГАН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА УЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

УДК 372.854

ШЕРНАЗАРОВ И.Э. АКАДЕМИК ЛИЦЕЙЛАРДА «ОРГАНИК КИМЁ» ФАНИНИ УЦИТИШДА ИНТЕГРАЦИЯЛАШГАН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА УЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

Маколада академик лицейларда «Органик кимё» фанини укитишда ахборот-коммуникация ва педагогик технологиялардан фойдаланишнинг ах,амияти мух,окама килинган. Маколада ахборот ва педагогик технологиялар, интеграция, интеграциялашган таълим маъноси ва улар-нинг мазмуни ёритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: ахборот технология, педагогик технология, коммуникация, интеграция, интеграциялашган таълим, коммутация, анимациялар.

ШЕРНАЗАРОВ И.Э. ПРИМЕНЕНИЕ ИНТЕГРАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА «ОРГАНИЧЕСКАЯ ХИМИЯ» В АКАДЕМИЧЕСКИХ ЛИЦЕЯХ

В статье раскрывается значение использования информационно-коммуникационных и педагогических технологий при преподавании органической химии в академических лицеях. Также объясняется значение информационных и педагогических технологий, их интеграции, роль интеграционного обучения.

Ключевые слова и понятия: информационные понятия, педагогические технологии, коммуникация, интеграция, интеграционное обучение, коммутация, анимация.

SHERNAZAROV I.E. THE INTEGRATIONAL TECHNOLOGIES IMPLEMENTATION IN TEACHING OF «ORGANIC CHEMISTRY» IN ACADEMIC LYCEUMS

There is discussed in the article importance of ICT and pedagogical technologies implementation in «organic chemistry» teaching in academic lyceums. The article clarifies informational communication and pedagogical technologies, integration, integrated education and these meanings.

Keywords: IT - informational technology, pedagogic technology, communication, integration, integration education, communications, animations.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 7(80)

Кириш. Жахон микёсида илм-фан ва технология глобал ривожланишнинг асосий пойдеворига айланди. Иккала субъект хам хаёт сифатини яхшилашга хизмат килмокда, чунки бу янги кашфиётлар илм-фан ва технологиялар асосида пайдо булади. «Органик кимё» фани илм-фан, технология ва табиий фанлар дунёсида мухим роль уйнаса-да, умумтаълим ва касб-хунар таълими укувчилари хамда укитувчи томонидан узлаштиришда хар доим кийинчи-ликларга дуч келади. Умумтаълим ва касб-хунар таълими укувчилари томонидан «Органик кимё» фанини узлаштиришда моддий-техника базасини кучайтириш, олий таълим илм-фаннинг устувор йуналишлари буйича укув-илмий лаборато-рияларини замонавий асбоб-ускуналар билан жихозлаш оркали янада мустахкамлаш борасида улкан ишлар амалга оширилиб, виртуал лабора-ториялар асосида кимёвий тажрибаларнинг бажарилиш технологиясини ишлаб чикиш хамда укитишнинг услубий асосларини такомиллаш-тириш заруриятини юзага келтиради.

Бугунги кунда республикамиз хаётида сиёсий, ижтимоий ва иктисодий узгаришлар булмокда. Бу узгаришлар, жамиятни юкори малакали, мустахкам ва чукур билимли, уз устида ишлай-диган кобилиятли кадрларга булган талабига мос равишда утказиладиган касбий таълимнинг табиий жараёнига хам уз таъсирини утказмокда. Хозирги кунда янги усиб келаётган авлодни укитишда илFoр педагогик технологияларни дарс жараёнларига татбик килиш кескин ривож-ланмокда. Педагогик эксперимент натижаларида келтирилишича, укувчилар узлари утказган тажрибалар, уларга оид ёзган реакция тенгла-малари ва урганган бошка маълумотларнинг 80%ини узлаштиришлари мумкин. Хозирги кунгача «Органик кимё» фанини академик лицейларда укитиш учун органик кимё реакция-ларининг механизми, фазовий тузилишларига оид амалий хамда лаборатория мaшFулoтлaрини ташкил этиш ахборот коммуникация ва педагогик технологиялар ёрдамида утказиш методикаси ишлаб чикилмаган, лекин янги дастурий таъ-минот яратиш буйича илмий тадкикот ишлари олиб борилмокда.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистан Республи-касини янада ривожлантириш буйича Харакатлар

стратегияси туFрисидa»ги ПФ-4947-сон1, 2018 йил 19 февралдаги «Ахборот технология-лари ва коммуникациялари сохасини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFри-сида»ги ПФ-5349-сон фармонлари, 2017 йил 20 апрелдаги «Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисидa»ги ПК-2909-сон2, 2017 йил 29 августдаги «Ахборот-коммуникация технологиялари сохасида лойиха бошкаруви тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисидa»ги ПК-3245-сон, 2018 йил 5 июндаги «Олий таълим муасса-саларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисидa»ги ПК-3775-сон карорлари3 хамда Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги «Умумий урта ва урта махсус, касб-хунар таълимининг давлат таълим стандарт-ларини тасдиклаш туFрисидa»ги 187-сон карори4 мавзуга оид бошка меъёрий-хукукий хужжат-ларда белгиланган вазифаларни амалга оширишга «Ахборот-коммуникация ва педагогик технологиялар интеграциясида органик кимё фанини укитиш методикасини такомиллаштириш» мавзусидаги илмий иш муайян даражада хизмат килади.

Ахборот технологияси ёрдамида «Органик кимё» фанидаги кимёвий реакциялар механизм-ларни «жонли» намойиш килиш имконияти булган бир пайтда компьютер ёрдамида мавзуга оид анимация яратиб, у дарсда жорий этилса, дарс самарадорлигининг ошишига катта таъсир

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида»ги ПФ-4947-сон фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 20 апрелдаги «Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-2909-сон карори.

3 Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 июндаги «Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисидa»ги ПК-3775-сон карори.

4 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги «Умумий урта ва урта махсус, касб-хунар таълимининг давлат таълим стандартларини тасдиклаш туFрисидa»ги 187-сонли карори.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 7(80)

курсатиши мумкин. Демак, академик лицейлар учун «Органик кимё» укув дастуридаги мавзу-ларни анъанавий усулларда тушунтириб, мавзу-лар буйича укувчиларнинг узлаштириш дара-жасини ошириб булмайди. Бу муаммони хал килиш учун танланган мавзу материалларини ахборот ва педагогик технологиялар асосида ёритиш методикасини яратиш зарур.

Тадк,ик,отнинг мацсади ахборот коммуникация ва педагогик технологиялар интеграциясида «Органик кимё» фанини укитиш методикасини такомиллаштиришни интеграциялашган технологиялар ва улардан фойдаланиш асослари, мазмун-мохияти ва методик тизимини ишлаб чикишдан иборат.

Муаммонинг урганилганлик даражаси. Жахонда кимё фанини нанотехнология, ахборот ва педагогик технологиялар асосида укитишни такомиллаштириш буйича купгина олимлар илмий тадкикот ишларини олиб боришган. Уларга мисол тарикасида ЛАСавченко, Michael Seery, Stephanie О'Впеп, К.Б.Оралбаева, Л.А.Чернишева ва бошкаларни келтириш мумкин.

Россияда таълим сифатини яхшилашда ахборот ва педагогик технологиялар асосидаги илмий тадкикот ишлари Е.О.Емельянова, Е.Ю.Заши-валова, А.А.Сыроматников, В.Н.Лихачев, А.А.Подгорнова, А.С.Артемьева, О.Е.Гобунова, Н.С.Михайлова, А.П. Ершовлар томонидан олиб борилган.

Узбекистонда ахборот ва педагогик техноло-гияларни таълим жараёнига татбик этиш буйича М.М.Арипов, А.А.Абдукодиров, А.Х.Абдуллаев, Н.В.Апатова, У.Ш.Бегимкулов, Т.Бобоев, М.Лутфуллаев, Ж.О.Толипова, Д.Юсупова, кимё фанини ахборот ва педагогик технологияларни жорий этиб укитишда Э.У.Эшчанов, Ф.А.Алимова, Л.Т.Зайлобов, Н.А.Анваровалар тадкикот ишлари олиб борганлигини кайд этиш мумкин.

Тадцицотнинг илмий янгилиги куйидаги-лардан иборат:

- академик лицейларда «Органик кимё» фанидан укитишда педагогик технологиялардан фойдаланиш ва укувчиларга бу технолгиялар маъносини тушунтириш;

- ахборот технологиялари ёрдамида «Органик кимё» фанини укитиш методикаларини тушунтириш;

- ахборот-коммуникация ва педагогик технологиялар интеграцияси ёрдамида органик кимё фанини укитиш методикасини тушунтириш;

- укувчиларга интеграция ва интеграциялашган технологиялар маъносини тушунтириш.

Тадцицотнинг объекти сифатида кимё фани чукурлаштириб утиладиган академик лицей-лардаги «Органик кимё» таълими жараёни олинди.

Тадк,ик,отнинг предмети. Кимё фани чукурлаштириб утиладиган академик лицейларда ахборот-коммуникация ва педагогик технологиялар интеграциясида «Органик кимё» фанини укитиш методикасининг мазмун ва шаклини такомиллаштириш усул ва воситаларидан иборат.

Тадк,ик,отнинг усуллари. Кимё укитувчи-ларининг илFoр иш тажрибаларини урганиш ва умумлаштириш; моделлаштириш, социометрик (анкета, тест), суровнома утказиш; бевосита ва билвосита педагогик кузатув; киёслаш; педагогик тажриба-синов; математик статистика усуллари.

Тадкикотда таълим тизимида интеграциялашган технологиялар ва улардан фойдаланиш асослари, мазмун-мохияти ва методик тизимини ишлаб чикиш масалалари баён этилади, кузатиш, илмий-методик тахлил ва умумлаштириш метод-ларидан фойдаланилган.

Мамлакатимизда таълим тизимини ривож-лантириш ва унинг самарадорлигини ошириш йулида бир канча амалий тадкикот ишлари олиб борилмокда. Бундай тадкикот ишларининг асо-сий мазмуни куйидагилардан иборат1:

- таълим мазмунини хорижий тажрибалар асосида янгича мазмунга олиб келиш ва улар асосида янги авлод укув адабиётларини яратиш;

- компьютер технологияларидан фойдала-ниб, укув предметларини укитиш жараёнини такомиллаштириш;

- укув жараёнига янги авлод ахборот ва коммуникация технологияларини жорий этиш;

- укув жараёнига замонавий педагогик, инно-вацион ва интеграцион технологияларни жорий этиш ва хоказо.

Укув жараёнида сифатли ва кафолатланган таълим беришда таълимнинг усуллари ва воси-талари алохида ахамиятга эга. Замон талаби даражасида укув жараёнини ташкил этишда интеграцион, яъни интеграциялашган технологиялардан фойдаланиш мухимдир.

Интеграция сузи лотинча «^едгайо» сузига мос келиб, узбек тилида тиклаш, кайтадан бош-

1 Толипов У.к,., Усмонбоева М. Педагогик технология-ларнинг татбикий асослари. - Т.: «Фан»,. 2006. -264-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 7(80)

лаш, тулдириш маъноларини ифодалайди. Айрим кисмлар, элементларнинг бс^ликлик холати, уларни кушиб бирлаштиришни ифодаловчи тушунча хисобланади.

Интеграция сузидан фанларнинг якинлашиши ва узаро боFланиш жараёнини ифодалашда хам фойдаланилади. Интеграциялаш тушунчаси мухим илмий терминлардан бири булиб, у умум-лаштириш, хулосалар чикаришда методологик восита хисобланади. Фан ва техникада ушбу методологик восита ёрдамида бирор жараён ёки ходисалар мазмунлари орасидаги умумий уЙFун-лик моделлари ва алгоритмлари яратилади1.

Узлуксиз таълим тизимида бериладиган таъ-лим мазмунидаги уЙFунликларни таъминлаш муаммоларини ечишда хам интеграциялашнинг мохияти алохида ахамиятга эга. Интеграциялаш оркали укитиладиган укув предметларининг асо-сий тушунчалари умумлаштирилади. Бирор тадкикот объекти ва методологиясига оид маъ-лумотлар уртасидаги алокадорликни урнатишда хам интеграциялаш тушунчасидан фойдаланилади.

Интеграциялашган технология деганда, икки ва ундан ортик технологияларни бирлаштириш, умумлаштириш ва улар орасидаги алокадорликни урнатишдан хосил булган технологиялар тушу-нилади.

Укув жараёнида интеграциялашган техноло-гиядан фойдаланиш деганда, педагогик, ахборот-коммуникация технологияларини бирлаштириш, умумлаштириш ва улар уртасидаги алокадорликни урнатиш оркали фаолият олиб бориш холати тушунилади.

Таълим олувчиларнинг укув предметлар буйича узлаштириш даражаси дарснинг сифати ва самарадорлигини белгиловчи асосий омил-лардан биридир. Таълимнинг сифатини оши-ришда дарсни туFри режалаштириш ва максадни туFри ва аник белгилаб олиш мухимдир. Максадни белгилашда натижага эришиш учун кетадиган вакт, таълим олувчининг эхтиёжи ва имкониятлари, таълим олувчининг максадга эри-шишга харакат килишга йуналтирилган методлар ва натижани аниклайдиган назорат турларини аниклаш алохида ахамият касб этади. Бундай максадга эришиш учун укув жараёнига замона-вий педагогик технологияларни жорий килиш зарур.

1 Амиров Д.М. ва бошкалар. Ахборот-коммуникация технологиялари изохли луFати. - Т., 2010. -576-б.

Педагогик технология таълим жараёнида кулланиладиган педагогик ва технологик ёнда-шувларнинг интеграцияси махсулидир. Педагогик технология тушунчасига турли педагог олим-лар турлича ёндашиб, унга турлича таъриф бер-ганлар.

Педагогик технология - таълим методлари, усуллари хамда тарбиявий воситалар йиFиндиси, у педагогик жараённинг ташкилий-услубий воситалар мажмуидир. Педагогик технология уз олдига таълим шаклларини оптималлаштириш вазифасини куювчи бутун укитиш ва билим-ларни узлаштириш жараёнини техник ресурслар ва инсонларнинг узаро муносабатларини хисобга олган холда яратиш, куллаш ва аниклашнинг тизимли методидир. Педагогик технология маъ-лумотларни узлаштириш учун кулай шакл ва усулда узатиш ва узлаштириш жараёнидан ибо-рат. Педагогик технология - укувчининг мустакил укиш, билим олиш, фикрлашга ургатишни кафо-латлайдиган жараёндир2.

Педагогик технология жараёнида укитувчи рахбарлигида укувчи мустакил равишда билим олади, урганади, узлаштиради. Демак, педагогик технология инсонга олдиндан белгиланган максад буйича таъсир утказиш фаолиятидан иборатдир.

Ахборот технологияси - ахборотни туплаш, саклаш, излаш, унга ишлов бериш ва уни тар-катиш учун фойдаланиладиган жами услублар, курилмалар, усуллар ва жараёнлар. Ахборот тех-нологиялари - маълумотларни туплаш, уларга ишлов бериш, саклаш, узатиш ва улардан фойдаланиш жараёнида компьютердан фойдаланиш йуллари, усуллари ва услублари. Ахборот технологияси - ахборотга ишлов бериш учун ушбу ахборотдан фойдаланувчи жараёнларнинг сер-мехнатлигини камайтириш ва уларнинг ишонч-лилигини ва тезкорлигини ошириш максадида замонавий компьютердан фойдаланиш билан боFлик жараённи ифодалайди. Демак, ахборот технологиялари деганда ахборотни йиFиш, саклаш, узатиш, узгартириш, кайта ишлаш усул ва воситалари йиFиндиси тушунилади3.

Замонавий ахборот технологиялари таълим муассасаларида тахсил олаётган ёшларга янгича

2 Абдукодиров А., Пардаев А. Таълим ва тарбияда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш услубиёти. - Т.: «Истеъдод», 2014.

3 Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълимда замонавий ахборот технологияларини жорий этишнинг илмий-назарий асослари. - Т.: «Фан», 2007. -164-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 7(80)

ёндашишлар асосида, билим, малака ва куник-маларни шакллантириш билан боFлик1 укув жараёнини ташкил этиб, таълимни янги сифат боскичига кутариш имконини бериши мумкин булган технологиядир.

Коммуникация инглизча «communication» сузидан олиниб, узбек тилида алока, хабар, алока воситаси, ахборот воситаси, туташма, мулокот, уланиш, ахборот узатиш усуллари ва воситалари маъносида кулланилади. Коммуникация тизими бошка тизимлар орасида ахборот узатиш билан боFлик ёрдамчи вазифаларни бажарадиган тизимдир.

Коммуникацион технологиялар - тармокдаги компьютерлар орасида ахборотларни узатиш учун маршрутлаш (характерларни белгилаш) ва боFланишларни коммутация килиш вазифасини бажарадиган технологиялардир.

Таълим тизимининг ахборот-коммуникация технологиялари куйидаги асосий функциялар ва талабларни бажаради5:

• таълим олувчилар ва уларнинг ахборот мух,итидан фойдаланиш фаолиятларини кайд этиш;

• таълим берувчи ва таълим олувчиларнинг фаолиятини маслах,ат йули билан куллаб-кувват-лашни х,исобга олиш;

• таълим олувчиларга зарурий укув матери-алларини мустакил узлаштириш учун тавсия килиш;

• укув жараёнида таълим олувчилар томони-дан узлаштирилган билим, куникма ва малака-ларнинг тест ёрдамида, шунингдек, оFзаки ва ёзма усулдаги назоратини ташкил килиш;

• ахборот базасида таълим олувчиларга тавсия килинган укув материаллари, кушимча ада-биёт ва бошка воситалардан фойдаланиш учун укув муассасаси ахборот ресурсларидан масофа-дан туриб фойдаланиш имконини яратиш;

• виртуал лаборатория машFулотлари ва амалий топширикларни бажаришда масофадан туриб таълим муассасаси ходимларининг мас-лах,ати ва бошка ёрдамларини уюштириш ва х,оказо.

Интеграциялашган технологиялар асосида ташкил этиладиган укув жараёнида укув пред-метларининг асосий мазмуни куйидаги укув-услубий материаллардан иборат булади1:

1 Боровских. Т.А. Индивидуализация обучения химии на основе современных образовательных технологий. -М., МПГУ. Виртуальная галерея, 2011. -217-б.

• электрон укув-услубий мажмуалар;

• узини узи назорат килиш учун тест дастур-лари ва саволлар мажмуаси;

• виртуал лаборатория ишлари ва уларнинг тавсифи;

• мустакил ишлар ва назорат ишлари;

• х,исоблаш дастурлари, электрон маълумот-номалар, электрон иловалар;

• кушимча дастурий таъминотлар.

Интеграциялашган технологияларнинг кулла-

нилиши натижасида укув машFулотлари масофадан туриб тармок технологиялари имкониятла-ридан фойдаланган х,олда ташкил этишга олиб келади. Бу эса масофали укитишни ташкил этиш-нинг асосидир2.

Масофали укитишда тармок технологиялари-нинг асосий вазифаси укув жараёнида укитувчи ва укувчи орасидаги мулокотни таъминлашдан иборат. Укитувчи ва укувчилар орасидаги дои-мий мулокотсиз ташкил килинган укув жараёни кузланган самарани бермайди. Таълим тизимининг кундузги шаклида укитувчи ва укувчи орасидаги мулокот бир вакт, бир жойда укув ауди-ториясида амалга оширилади. Масофали укитишда эса бу жараён телекоммуникацион воси-талар асосида компьютернинг тармок технологиялари оркали амалга оширилади.

Юкорида куриб чикилган учта технологияларнинг интеграциялашган х,олатини таълим бериш ва узлаштиришнинг энг макбул техноло-гияси деб караш мумкин. Педагогик ва ахборот технологиялари имкониятларидан фойдаланган х,олда таълим олувчилар учун ахборот-таълим мух,итини яратиб, коммуникация технологиялари воситалари асосида таълим олувчиларга етказиб бериш жараёнлари интеграциялашган технологиялари асосий технологияларнинг асосий вазифаси х,исобланади.

Мамлакатимиз таълим тизимида х,озирги вактда катта узгаришлар содир булмокда, чунки бу таълимни ривожлантириш тенденцияси тараккий этаётган барча мамлакатлар учун хос булган умумий хусусиятдир. Бундай боскичда халк хужалиги учун узининг танлаган касби буйича билимдон, муаммолар ечимини мустакил топа оладиган эркин фикрловчи, тадбиркор, етук мутахассислар керак. Бундай мутахассисларни тайёрлаш учун олинган назарий билимларни

2 Зашивалова Е. Ю. Методика компьютерного обучения химии в основной школе. Диссертация канд. пед. наук. -Санкт-Петербург. 2000. -С. 167.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 7(80)

амалиётда куллаш ва фандаги янги илмий муам-моларни мустакил эгаллаш куникмасига эга булиш талаб килинади. Чунки бугунги кунда таъ-лим сохасида олиб борилаётган кенг куламли ислохотлар, таълим мазмунини такомиллашти-ришга оид кабул килинган давлат карорлари таълимни хаёт билан боFлашни, укитиш самара-дорлигини оширишни, тез тараккий этиб бора-ётган жамият учун хар томонлама шаклланган баркамол авлодни тарбиялаб етиштиришни талаб килади.

«Органик кимё» фанида интернет маълумот-ларидан фойдаланиш, укувчиларни гурухда уз фикрларини баён килишга, мустакил фикрлашга ва ишлашга, топкирлик, хозиржавобликка ургатади. Уларнинг «Органик кимё» фанига булган кизикишини оширади, укувчиларни фаолликка ундайди. Шунинг учун «Органик кимё» фанини укитиш жараёнига инновацион технологияларни жорий этиш ва уни такомил-лаштириш масаласини хар жихатдан тахлил килиб ёритиш максад килиб олинади.

Таълим сохасида юз бераётган узгаришлар, катта ахборот окимининг кириб келиши билим-ларни тезкор эгаллаш эхтиёжининг пайдо булиши таълим сохаларида интеграциялашувни жорий этишни талаб килмокда. Шунингдек, укитишда замонавий ахборот технологиялари-дан фойдаланиш хам алохида долзарблик касб этиб бормокда.

Ахборот-коммуникация ва интернет маълу-мотларидан фойдаланишнинг «Органик кимё» фани дарсларида жорий этилиши буйича мав-жуд холатларни урганиб чикканимизда аксарият укитувчилар дарс жараёнларининг кизикарли ва самарали булганлигини таъкидлашган. Узлуксиз таълимда укув-тарбиявий жараёнга ахборот тех-нологияларини жорий этиш буйича илмий асос-ланган андоза ва курсатмалар етарли эмас.

Ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) дарсда кулланилиши «Органик кимё» фанини укитиш учун янги истикболлар ва самарали укитиш имкониятларини очади. Шу билан бир каторда мустакил равишда укиш кобилиятини ривожлантириш ахборот технологиялари билан ишлашда муайян саводга йуналтириб, бунинг узи укувчиларнинг интеллектуал ривожланиши учун зарур шароитдир. «Органик кимё» дарсларида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш, интернет ресурсларини куллаш оркали уй вазифаларни масофадан туриб укитувчи

томонидан берилиши ва укувчи томонидан бажарилган вазифаларни текшириш мумкин. АКТ укув материалларини узлаштиришни назо-рат килишнинг энг кулай усулидир.

Хулоса килиб айтганда, замонавий талаб даражасида укув жараёнини ташкил этиш, таълим мазмунларини умумлаштириш ва тулди-ришда интеграциялашган технологиялар алохида ахамият касб этиб, кузланган максадга эришишни кафолатлашга ёрдам беради.

Тадкикот юзасидан олиб борилган изланиш ва утказилган тажриба-синов натижалари куйидаги хулосаларни чикаришга асос булди:

1. Академик лицейларнинг табиий фанлар йуналишида «Органик кимё» фанини укитишда укувчиларда шакллантирилган куникма ва мала-калар аникланди, укитиш жараёнида билимларга бoFлик холда уларни ахборот ва педагогик технологиялари воситаларидан фойдаланиш зарурат эканлиги тушунтирилди.

2. «Органик кимё» фанини укитишда фой-даланиладиган ахборот технологиялари восита-ларининг дидактик функциялари аникланди ва уларни амалга ошириш йулларининг белги-ланиши таълим самарадорлигини орттиришга замин яратди хамда таълим-тарбия жараёнининг илмий-методик жихатлари аникланди.

3. «Органик кимё» фанини укитишда ахборот-коммуникация ва педагогик технология интегра-циясидан дарслар, дарсдан ташкари ишлар, экскурсиялар ва синфдан ташкари мaшFулoтлaрдa фойдаланишнинг илмий-методик асослари ишлаб чикилди ва укув жараёнига татбик этилди.

Юкоридаги фикрларга асосланиб тадкикот иши юзасидан куйидаги тавсиялар ишлаб чикилди:

1. Ахборот ва педагогик технологиялар воси-талари «Органик кимё» фанидан ташкил этила-диган таълим-тарбия жараёнининг зарурий таркибий кисми саналади. Шу сабабли, ахборот ва педагогик технологиялардан укув дастуридан урин олган барча мавзуларни укитишда таълим мазмунига мувофик фойдаланиш таълим самарадорлигини кафолатлайди.

2. Академик лицейларнинг табиий фанлар йуналишида педагогик фаолият курсатаётган кимё укитувчиларининг малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш курсларида ташкил этиладиган таълим-тарбия жараёнига ахборот ва педагогик технологияларни киритиш лозим.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 7(80)

3. Тадкикот давомида яратилган ахборот технологияларининг махсуллари булган анима-циялар, моделлар, слайдлар ва компьютер воситасида укувчиларнинг «Органик кимё» фанидан узлаштирган билим, куникма ва мала-каларини назорат килиш тест топширикларидан умумий урта таълим мактабларида «Органик кимё» фанини укитишда муваффакиятли фой-даланиш тавсия этилади.

4. Органик кимё фанини укитишда ахборот технологиялари махсулларидан фойдаланиш кимё укитувчисидан муайян тайёргарлик куришни талаб килганлиги сабабли тадкикот натижаларидан педагогик кадрларни тайёрлаш тизимида, шунингдек, урта махсус, касб-хунар таълими кимё укитувчиларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш курсида фойдаланиш тавсия этилади.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида»ги ПФ-4947-сон фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 20 апрелдаги «Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-2909-сон карори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 июндаги «Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисидa»ги ПК-3775-сон карори.

4. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги «Умумий урта ва урта махсус, касб-хунар таълимининг давлат таълим стандартларини тасдиклаш туFрисидa»ги 187-сонли карори.

5. Толипов У.К., Усмонбоева М. Педагогик технологияларнинг татбикий асослари. -Т.: «Фан», 2006. -264-б.

6. Амиров Д.М. ва бошкалар. Ахборот-коммуникация технологиялари изохли луFати. - Т., 2010. -576-б.

7. Абдукодиров А., Пардаев А. Таълим ва тарбияда замонавий педагогик техноло-гиялардан фойдаланиш услубиёти. - Т.: «Истеъдод», 2014.

8. Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълимда замонавий ахборот технологияларини жорий этишнинг илмий-назарий асослари. - Т.: «Фан», 2007. -164-б.

9. Боровских Т.А. Индивидуализация обучения химии на основе современных образовательных технологий. - М.: МПГУ. Виртуальная галерея, 2011. -С. 217.

10. Зашивалова Е. Ю. Методика компьютерного обучения химии в основной школе: Диссертация канд. пед. наук. - Санкт-Петербург: 2000. -С. 167.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 7(80)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.