CC BY
63
УДК - 76Т М.И.ДAДОБОЕВA
ББК 85.153 (2Т)
HA3APE БA ТAЪРИХИ ИНКИШОфИ УСУЛ^ОИ ТAЪЛИМИ РАССОМИ
Вожа^ои калидй: pacм, уоул, pаcмкашй аз ал, нycxабаpдopй, анатомияи плаотикй, шакщои ^анцаоавй, ycтyxoни cаp, пycтлoxидаpаxт, цаcтxацo.
Аз омузиши таъpиxи ташаккули cанъати pаccoмй маълум мегаpдад, км даp Рycи кадим он даp ду cамт инкишоф ëфтааcт: хамчун фанне, км ба хдма таълмм дода мешуд ва чун шхам маxcycм тайëp каpданм pаccoмoнм каcбй.
Ба cифати фанни таълммй pаcмкашй дopoм ycyiy вocмтахoм муайяне буда, хадафи аcocии он ммcлм дмгаp фанхо coхмбcавoд каpданм бачагон буд. Даp аcpи XI хyнаpм даcтxатнавмcй ва минëтypа ба cатхм муайяни инкишоф pаcида, ^pm6 даp тамомм китобу даcтxатx,oи он давpа pаcм ва cаpхаpфхoм opoдoда ба мушохида меpаcанд.Маълyм мешавад, км xoнандагoн даp баpoбаpм cавoдoмyзй маходатм мycаввмpмpo низ ба даст меoваpданд.
Бешак,ммpyз пyppа муайян каpдани чигунагим pавандм омузиши cанъатм таcвиpй ва ycyл таълммм он даp давpам змкpшyда дyшвop аcт, аммо гуфтан мумкин аст, км аcocи oмyзмшpo ycyлм нycxабаpдopй ва аз нав таcвиp каpданм намунах,о ташкил медод.Ба шoгмpдoн аввал oмyзгopoнм юнониву pyмй ва баъдтаp py^oнмëнм pyc даpc медоданд.Ин маълумот даp натичам чycтopхoм бocтoншмнocoнм шypавй ба даст омадааст.
Соли 1956 даp димнам Нoвгopoд ваpакахoм аз ^craoxM даpаxти тyc oмoдашyдаpo бо навиштахо ва pаcмx,oи пмcаpак Онфим даpëфтанд. Олимон мyкаppаp каpданд, км мн ваpакахo ба шлхом 1224-1238-м мелодй тааллук дopанд ва ycyлм кopм муаллифм онхо ба pавмшм кopм pаccoмoни Юнонм кадим, км бо аcбoби маxcyc-cтмлyc даp pyM таxтачам мумандуд pаcм мекашиданд, шабохат дopад (б, 49).
ycyiM навиштану таcвмp даp pyM таxтачаx,oм мумандуд даp миëни кмcмм змëдм pаccoмoнм Aвpyпo poM4 буд. Мушкил будани coxтанм таxтачаx,o аз даpаxтм шамшод вoдop намуд, км он бо ваpакахo аз ^craoxM даpаxтм тyc иваз каpда шавад.Чунмн ваpакаx,o кopкаpдм маxcycpo талаб намекаpданд ва хамеша даcтpаc буданд.
Даp аcpхoм X-XI талабагон даp pyM ^craox бо чyбчам нрттез pаcм мекашиданд, ммнбаъд, аз огози аcpи XV, мcтмфoдам паpм гоз ва cMë^ï, хамчунин мyйкаламy pангхo маъмул гаpдмд.
Хда як навъм ^p, xox, бо паpм гоз бошад, xox, бо муйкалам, ycyiM таълммм маxcycpo такозо мекаpд.Малакавy маходати кop бо мн вocмтахopo талабагон даp мактабхом назди дайpхo ^poM занон ва маpдoн) меoмyxтанд.Маx,opатм pаccoмиpo шoгмpдoн аcocан таpмкм pyйбаpдop каpдани кмтoбx,o,нycxабаpдopмм cаpлавхавy навиштачоти маxcyc xocmï менамуд.
Омузиши нозукихом pаcмкашй баpoи онхое, км бо oфаpмданм иконахо машгул буданд,ба тавpм чмддй cypат мегмpмфт, зеpo мн малака кмcмм мух,мми фаpoгмpмм cанъатм мазкyp ба шyмop меpафт. Махopатм xyбм pаcмкашй ба мycаввмpoн ммкон медод, км че^а ва андомм мнcoнpo бо тамомм чyзъиëт ва таъcмpбаxш таcвиp намоянд.Чунончм, тммшлхом pyмдевopмм ëpoнм Иши Магех даp Kалмcoм Дммтpмй (oxMpM а. XI) даp шахpм Bладимиp, км хангомм oфаpмданм онхо pаccoм хаp як чyзъмëтм чехpа, холатм даcтoнy зону oдамoнpo багоят дакик нишон дoдааcт, гувохм онанд, км баpoи пайдо каpданм чунин cатхи маходатм таcвмpгаpй омузиши чмддй заpyp буд (6, 5).
Баpoм хocил каpданм малакам xyбм pаcмкашй ба шoгиpдoн, пеш аз хама, таpзy ycyлм кop бо муйкалам ва xoма омузонда мешуд, зеpo мн навъм ^p ycтyвopмм даcтoнpo такозо дошт. Пpoфеccop A.A. Смдopoв кайд мекунад: "Махз аз xyд каpдани малакам pаcмкашй бо xoмавy муйкалам даp ном аввал мемcтoд. Даp баëзхoм он давpа cахмфахoе хастанд, км даp онхо, якинан, pаccoмoн таpзм кашидани кмcмхoм алохидам cаpy pyй, муйхо, чинхом лмбoc, дасту пoйхopo машк каpдаанд"(4, 6).
Хдочанд шoгмpдoн pавандм oмyзмшpo аз нycxабаpдopй шypyъ мекаpданд, лекин M^poM мн ^p низ ба онх,о якбopа мч,озат дода намешуд, зеpo даp мн мавpмд ycyлy pавмшм муайяни таълмм вучуд дошт. Пеш аз хама, шoгиpд нycxабаpдopй каpданм pаcмpo ба вocмтам когазм шаффоф, яъне нycxагиpии меxанмкмpo бояд меoмyxт. Баъдтаp, y метавoнмcт ба маpхалам дигаpи омузиш -бевocмта нycxабаpдopй аз pyM мycавваpахo гyзаpад.
Аз байни рассомоне, ки гайр аз офаридани иконахо оид ба пахлухои гуногуни санъати мусаввирй андешахои худро баён кардаанд, Иосиф Владимиров ва Симон Ушаковро ном бурдан мумкин аст. И. Владимиров бар он акида буд, ки рассом бояд мушохидакор бошад ва табиатро маърифат намояд, аз дигарон низ омузад: "Мисли он ки занбурони асали мехнатдуст гирди гулхои хушбуи зиёде парида, шахд чамъ мекунанд, а;ли дарроки мусаввир низ бояд тасвири вокеии мухитро омузад" (4, 8).
С. Ушаков ба масъалахои парвариши мусаввирони оянда ва усулу равишхои таълими рассомй таваччухи махсус зохир менамуд. Ин шахси бомаърифат ва огох аз тамоми нозукихои техникаи мусаввирй кушиш мекард, ки санъати рассомии рус аз полати рукуд ва кухнапарастй баромада, ба вокеият наздик гардад.
С.Ушаков дарк менамуд, ки барои аз худ кардани махорати баландпояи рассомй мавчудияти мактаби хуб зарур буда, фарогирии амалияи санъати рассомй мавчудияти асосхои назарии онро такозо дорад. У орзу дошт, ки китоби "Алифбои санъат"-ро нависад ва дар он расмхои анатомияи инсонро чой дихад, аммо ин орзуяш амалй нагардид. С.Ушаков масъалаи чорй намудани расмкаширо хамчун фанни таълими умумй ба миён гузошта буд. Аммо бо вучуди изхори андешахои чолибу навоварона у дар чараёни таълим аз усули нусхабардорй истифода мебурд.
Х,амин тарик, ба хулосае омадан мумкин аст, то асри XVIII нусхабардорй ба сифати усули асосии омузиши санъати рассомй бокй мондааст.
Афзудани и;тидори Русия ва ислохоти Петри 1 барои рушди фарханг дар мамлакат мусоидат карданд.Талабот ба шахсоне, ки хунари тартиб додани харитаро доштанд, хамчунин онхое, ки барои китобхои марбут ба кори харбй ва мухандисй, сохахои тиб, ботаника ва гайра расм кашида метавонистанд, зиёд гардид. Дар аксар сохахо ба одамон зарурати фаро гирифтани махорати рассомй ба миён омад.
Соли 1711 Петри 1 дар назди чопхонаи Петербург мактаби рассомиро таъсис медихад, ки он чо на факат нусхабардорй, балки тасвири худи ашё низ ба рох монда шуд. Омузгорон-рассомони хоричй, аз чумла Д.Вухтерс аз Дания, Георг ва Мария Доротея Гзел аз Швейтсария, И. Гриммел аз Олмон, Б. Тарсия аз Итолиё, Л. Каравак аз Фаронса даъват шуданд, ки дар асоси шартнома ба фаъолият шуруъ карданд.
Омузиши санъати рассомй дар муассисахои гуногуни таълимй торафт бештар густариш меёбад.Чунончй, он ба номгуи фанхои таълимии Академияи бахрй (1715), Мактаби чаррохии назди госпитали харбии Санкт-Петербург (1716),Мактаби ба номи Карпови Феофан Прокопович (1721), Корпуси кадетхо (1732), Гимназияи назди Академияи илмхо (1747) ва Академияи илмхои Русия (1724) дохил карда шуд.
Бо максади дуруст ба рох мондани таълими ин фан дар ин муассисахо китоби И.Д. Прейслер "Коидахои асосй ё маслихатхои мухтасар оид ба санъати тасвирй" бо ду забон -русй ва олмонй аз чоп баромад, ки якумин дастури чиддии методй оид ба санъати рассомй дар Русия ба шумор мерафт.
Таълим аз руи низоми Прейслер аз фахмонидани вазифаи хатхои росту кач шуруъ гардида, сипас шаклхои хандасавй (геометрй) ва чисмхо шарх меёфтанд ва дар охир коидахои истифодаи онхо дар амалия баён мешуд. Муаллиф пай дар пай нишон медихад, ки чй тавр бо гузаштан аз сода ба мураккаб махорати рассомй хосил кардан мумкин аст.
Мисли аксари рассомон-омузгорони он давра низоми таълими Прейслер бар хандаса асос ёфта буд.Хдндаса ба рассом барои дидан ва фахмидани шакли ашё ёрй расонида, хангоми тасвири он чараёни сохтанро осон мегардонд.Аммо Прейслер дар дастураш огох мекунад, ки корбасти шаклхои хандасавй бояд бо назардошти ;оида ва ;онунхои перспектива ва сохти пайкари инсон ба рох монда шавад.
Барои он ки талаба дуруст ва базудй пай бурдани харакатхои инсонро омузад,Прейслер ба у дар хотир нигох доштани тарххои асосии харакатро пешниход мекунад. Баъди дарёфти шакл ва харакат таносубро мукаррар кардан лозим аст, ки донистани ;онунхои антропометрияро такозо дорад.
Кайд бояд кард, ки нахустин омузгорони хоричие, ки ба шогирдони русзабон санъати рассомиро меомухтанд, китоби Прейслерро на ба сифати дастури методй, балки хамчун китоби намунахо барои нусхабардорй истифода мебурданд.Эхтимол, барои омузгорон бо забони русй фахмонидани матлабхои дастур душвор буд, бинобар ин, онхо шогирдонро водор мекарданд, ки факат расмхои онро руйбардор кунанд. Ин боис гардид, ки минбаъд мухаккикон методи Прейслерро усули "нусхабардорй" номиданд. Бешак, чунин бахогузориро аз дидгохи таърихй
дуруст шуморидан мумкин нест, зеро дастури мазкур дар тули сад сол багоят маъруф буд, харчанд ки дар ин муддат чандин китобу рахнамои мухталифи таълими расм хам дар Русия ва хам берун аз он интишор ёфтанд.
Дар охири асри XVIII расмкашй ба сифати фанни таълими умумй васеъ пахн мегардад. Дар ин давра иктидори Русия афзуда, муносибатхои фархангй ва тичоратии мамлакат бо давлатхои дигар беш аз пеш густариш меёбанд.
Дар сохаи педагогика гояхои чолиб, ки барои рушди маориф ва фарханг таъсиргузор буданд,ба миён омаданд.Яке аз машхуртарин маорифпарварони ин давра И.И.Бетской ба шумор меравад, ки ташкили таълимгоххои нав аз хидматхои шоёни у мебошад.
Ба густариши санъати тасвирй ба сифати фанни таълимй дар мактабхо фаъолияти олими бузурги рус М.В. Ломоносов низ мусоидат намуд.Худи у ба ин шугл рагбати зиёд дошта, ахамият ва чойгохи онро дар пешрафти афкори илмию техникй, хамчунин инкишофи хунархои миллй дарк менамуд. М.В.Ломоносов оид ба манфиати омузиши санъати рассомй на танхо андешахои чолибе баён кардааст, балки муаллифи якчанд кошинкорихоест, ки ба ганчинаи санъати тасвирии рус ворид шудаанд.
Дар нимаи якуми асри XVIII русхо маълумоти махсуси рассомиро асосан дар коргоххои шахсии сохибхунарон ё дар хоричи кишвар фаро мегирифтанд. Дар ин радиф коргоххои шахсии мусаввир И.Аргунов, хайкалтарош Л.Роллан, рассом П. Ротари, ки бо сатхи хуби таълим имтиёз доштанд, хеле маъруф буданд.
Нимаи якуми асри XIX мактаби академии рассомй дар Русия ба сатхи баланди инкишоф расида, дар Аврупо яке аз бехтаринхо ба шумор мерафт. Дар Академияи рассомй омузиши илмии андоми инсон чорй гардида, курси анатомияро омузгори бомахорат, олими шинохта, профессори Академияи тиббию чаррохй И.В. Буялский таълим медод. У лексияхоро на дар аудиторияхо, балки дар театри анатомй мехонд. Шогирдони Академияи санъати рассомй анатомияро на аз руи аёният, балки тарики муоинаи часадхои ба таври махсус омодашуда меомухтанд. И.Буялский узвхои инсонро пеши назари шогирдон чудо карда, ;онунияти сохти бадани инсонро мефахмонд, харакати хар як мушаку устухонро нишон медод.
Мувофи;и методи И.Буялский донистани анатомияи пайкар барои рассом хатмй буд, зеро ин донишхо минбаъд барои дурусту дакик тасвир кардани андоми инсон, тасвири вижагихои харакатхои тани инсон ёрй хоханд дод.
Раванди хуби таълим дар Академияи санъати тасвирй, такмили усули таълими расмкашй барои инкишофи он ба сифати фанни тахсилоти умумй таъсири самарабахш расонид.
Талабот ба дастурхои таълимй, таълимию методй торафт зиёд мешуд. Дастуру рахнамохое, ки дар мактабхои тахсилоти умумй мавриди истифода карор доштанд, асосан барои рассомони навомуз ва омузишгоххои махсуси рассомй мураттаб шуда буданд. Барои омузонидани санъати рассомй ба хонандагони мактабхои тахсилоти умумй самту равиши дигаре лозим буд.
Соли 1834 "Курси расмкашй" ном дастури методии мухандиси сохаи харбй, рассом А.П. Сапожников аз чоп мебарояд, ки якумин дастури методй барои таълимгоххои тахсилоти умумй ба хисоб меравад.
Мохияти усули А.П.Сапожников дар он аст, ки рассом бояд хангоми ичрои кор фикр ронад, тахлилу ташхис намояд. Хдма ашё, аз чумла тани инсон, аз шаклхои хандавй иборатанд, шогирдон бояд онхоро дар инсон дида тавонанд, яъне дарк намоянд, ки кадом ;исми тани инсон ба кадом шакли геометрй монанд аст ва баъдан тасвир намоянд.
Ба а;идаи А.П.Сапожников, омузгор кори шогирдро бояд танхо бо фахмонидан ислох кунад, на ин ки худаш кашида дихад, хонанда муста;илона фикр ронда, рохи ислохи хатохоро бояд омузад.
Аёнияти пешниходкардаи А.П.Сапожников, ки аз когази картон ва симхо сохта шуда буданд, хангоми омузиши нозукихои санъати тасвирй ёрии калон мерасониданд. Дар модели сари инсон симхо ба хам чунон печонида шуда буданд, ки хар як ;исми сари инсонро дар алохидагй хуб инъикос менамудДангоми давр занондани модели сар,мувофи;и ;онунхои перспектива дур шудани ;исмхои онро мушохида кардан мумкин буд.
Моделхои картонии А.П.Сапожников барои мушохидаи холатхои соярушной ва перспектива дар мисоли чоркунча ва давра тартиб дода шудаанд. Хднгоми дигар кардани мавкеи онхо, тагйироти вобаста ба соярушной ва конунхои перспектива ба миён омада, дур шудан ва тагйир ёфтани намуди зохирии ;исмхоро мушохида кардан мумкин буд.
Усулхое, ки А.П.Сапожников пешниход кард, натичахои хуб доданд ва Академияи рассоми барои нашри такрории дастури методии у якчанд маротиба карор кабул кард.
Дигар аз рассомони маъруф В.К.Шебуев аст, ки дар чустучуи роху равиши дурусти тасвири андоми инсон захматхои зиёде кашида, усул дар тачриба санчидаашро дар китоби хеш "Курси пурраи коидахои расмкашИ ва анатомия барои тарбиягирандагони Академияи рассомИ" пешниход кардааст. У аз огози фаъолияти омузгориаш ба тахияи дастур оид ба антропометрия пардохта, дар ин замина зарурати донистани сохти андоми инсонро исбот намуд. Ба андешаи у, дар чараёни тасвир хар як чузъиёти расм бояд аз нуктаи назари илмИ тахлил шавад. Соли 1812 В.К.Шебуев устоди хамаи муассисахои тарбиявии Санкт-Петербург таъйин гардида, сазовори унвони профессор мешавад.
Х,амин тарик, аз огози асри XIX ба масъалахои методикаи таълими расмкашй, аз нуктаи назари хам амалия ва хам назария диккати махсус зохир гардид.Дар корхои назарии олимони он давра асосхои илмии методикаи таълими расмкашИ тархрезй шудаанд, ки дар ин радиф А.Иванов, П.Чекалевский, И.Урванов,И.И.Виен,П.В.Басин ва дигаронро номбар намудан мумкин аст.
И.И.Виен навиштааст:"Чунин пиндоштан мумкин нест, ки донишхо оид ба анатомияро факат хангоми тасвири андом ба даст овардан мумкин аст. Хднгоми дурудароз истодан инсон хаста гардида, мачбур мешавад, ки холати худро иваз кунад. Дар натича шакли мушакхо дар холати бардамии пештара нею, балки каме хаста менамоянд ва ин ба тасвири бесифати мушакхои инсон оварда мерасонад"(2, 53).
Бо баробари изхори чунин андеша И.И.Виен дар назди омузгор як катор масъалаи методиро мегузорад:оид ба ташкили мушохидаи андом (натура), тарзи гузоштан ва истифодаи андом дар рафти таълим, дар бораи усули ташкили дарсхо. Чизи асосие, ки дар ин маврид ба рассом ёрй мерасонад, илм аст.Ба рассом дар рафти кор на фаросату идрок ва на истеъдоди фитрй, балки донистани хандаса, перспектива, оптика, механика ва анатомия бо кисматхои асосиаш -устухоншиносй (остеология), мушакомузй (миология), рагшиносй (антеология) кумак мерасонад.
Афкори пешкадами намояндагони низоми академии таълими санъатро шоир Княжнин чунин ифода кардааст:
Бе донишомузИ хама кушиш бенатича аст:
ХдйкалсозИ -лухтакбозй, мусаввирИ -ифлоскорист (4, 53).
Дар замони мо низ ба санъати рассомИ диккати махсус зохир мешавад, рассомони муосир бо истифода аз усулхои рассомони гузашта ва илова кардани усулхои наву замонавИ, роххои гуногуни хубу босифат ташкил намудани дарсхои расмкашИ, мусаввирИ, композитсияро ба рох монда истодаанд.
Усули нусхабардорИ, ки дар замони гузашта дар рафти омузиши санъати тасвирй истифода мешуд, борхо дар бахсу баррасихои олимон хамчун усули нодуруст шарх ёфтааст. Мухаккиконе низ буданд, ки зарурати истифодаи ин усул исбот намуда, дар рафти таълим чорИ мекарданд. Чунин тачриба дар факултети санъати тасвирИ ва технология низ рохандозй шуда, натичахои хуб медихад. Дар баробари тасвири инсон ва ашё, ба донишчуён нусхабардорИ аз руи корхои намунавии рассомон супориш дода мешавад. Хднгоми мукоисаи корхои донишчуён бочуръат будани онхо дар нусхабардорИ ба назар мерасад. Бо гузашти начандон зиёди вакт ин чуръат дар тасвири бевоситаи ашё низ зохир мегардад.Пурсиши донишчуён ошкор намуд, ки онхо дар интихоби ранги планхои пеш ва акиб дар огоз душворИ мекашанд ва баъди нусхабардорихо тарзи интихобу молидани ранг, тагйирёбии ранги ашёхоро хангоми дуршавИ мушохида карда метавонанд. НусхабардорИ яке аз усулхоест, ки барои дарки вазъу холати ашё дар фазо, шинохтани ранг, риояи хатмии конунхои композитсия ба навомузон-рассомон кумак мерасонад. Ин собит месозад, ки захматхои рассомони гузашта барабас нарафта, дар офаридани асархои безавол то хол мададрасон хастанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Арсиховский, А.В.Новгородские грамоты на бересте/А.В.Арсиховский, В.И.Барковский.-М.,1963, С.48-63
2. Виен,И.И.Краткое историческое обозрение скульптуры и живописи с полным показанием сильного влияния анатомии в сии два свободных художествах/И.И.Виен.-СПБ.,1803,С.109-113
3. Михайлова, О.В. Учебный рисунок в Академии художеств 18 века/О.В.Михайлова.-М.,1951, С.10-15
4. Ростовсев, Н.Н. История методов обучения рисованию/Н.Н.Ростовсев.-Москва, Просвещение 1982.- 227 с.
5. Сидоров,А.А. Рисунок старых русских мастеров/А.А.Сидоров.-М.,1956.-31с.
6. Янин,В.Л.Я послал тебе бересту/в.Л.Янин-М.,1965,С.49-54.
REFERENCES:
1.Arsikhоvskiy,A.V.Novgorod literacy on birch bark/A.V.Arsikhcvskiy,V.LBarkovskiy-M.,1963,P.48-63
2.Viyen,I.I. A brief historical review of sculpture and painting with a full indication of the strong influence of anatomy in these two free arts/LLViyen.-SPB.,1803,p.109-n3
3.Mikhaylova,O.V.Educational drawing at the Academy of Arts of the 18th century/O.V.Mikhaylova.-M.,1951.-P.10-15
4.Rostovsev,N.N.History of educational methods of drawing/N.N.Rostovsev.-Moscow,Prosvesheniye 1982-227 р.
5.Sidorov,A.A.Drawing of ancient Russian masters/A.A.Sidorov.-M.,1956.-31р. 6.Yanin,V.L.I sent you birch bark/V.L.Yanin.-M.,1965.- P.49-54
Об истории развития методов обучения рисованию
Ключевые слова :рисунок, метод, рисование с натуры, копирование, пластическая анатомия, геометрические фигуры1, череп, береста, рукописи.
В статье излагается история обучения рисованию в Древней Руси с древнейших времен до наших дней. Анализируются основные направления творческих поисков художников - педагогов прошлого и современности, приводятся примеры1 методов обучения знаменитых художников прошлого как: С. Ушакова, И. Владимирова, И.А. Прейслера, В.К. Шебуева, раскры1ты>1 замечательные методы1 использования учебно- методических пособий в виде приборов для демонстрации явлений светотени А.П. Сапожникова опы1ы талантливого хирурга- анатома И.В. Буяльского и т.д. Далее сапоставляются методы1 примененные педагогами прошлого с новыми методами современных художников- педагогов, дается оценка с точки зрения методики преподавания в современных художественных училищах, вузах.
Abaut the history of drawing teaching methods
Keywords: picture, method, drawing from nature, copy, plastic anatomy, geometric shapes, skull, birchbark, manuscripts.
This article describes the history of teaching painting in ancient Russia from ancient times to the present day. The basic directions of creative searches of artists - teachers of the past and present, are examples of famous artists of the past as the methods of training, S. Ushakov and I. Vladimirov, I. A. Preisler, V.K Shebuev opened remarkable methods of using teaching aids in the form of devices for demonstrating the phenomena of light and shade Sapozhnikov AP, experiments talented surgeon -anatomist I. V Buyalsky etc. Further, compared methods applied by teachers of the past with new methods of contemporary artists - teachers, an assessment in terms of teaching methods in modern art schools and universities.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Дадобоева Му^арам Наимцоновна, номзади илщои педагогй, дотсенти кафедраи технология ва методикаи таълими они донишгохи давлатии Хуцанд ба номи академик Б. Fафуров (Цущурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), E-mail: [email protected]
Сведения об авторе :
Дадобоева Мухарам Наимджановна, кандидат педагогических наук, доцент кафедры1 технологии и методики её преподавания Худжандского государственного университета имени Б.Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), E-mail: [email protected]
Information about the author :
Dadoboeva Muharam Naimjonovna, Candidate of Pedagogy, Assistant professor of Department technology and methods of its teaching, Khujand State University named after academician B. Gafurov (Republic of Tajikistan, Khujand), E-mail: [email protected]
УДК 371 M.M.PA^MATOBA
ББК 74.00
ACOC^OH AХЛОKИИ ТAТБИKИ СТAНДAРТИ ДAВЛAТИИ TA^CttHOTO ИБТИДОЙ
ДAР ФAЪOЛИЯТИ МAKТAБXOИ МИЁНA
Вожа^ои калидй: cтaнцapти тахоилоти ибтидой, шаxc^яIти ватандуот, аpзишхoи миллй, таpбияи аxлoкй, фаpханги шаxой, фаpханги ичтимой, фаpханги оилавй, ташаккули маънавй, низоми маopиф, низоми маopиф.
Мактаби мyocиpи точикй ма^ади таpбияи шаxcияти озод, эчoдкop, xyдташаккyлëбандаpo дopад, км пешpафтм чамъмят ва кoмëбихoи oнpo муайян меcoзад. Даp мн холат набояд фаpoмyш каpд, км ижон танхо даp чамъмят метавонад ба шаxcият табдил ëбад. Aз мн py, таpбмя бояд беpyн аз вакт, фаpханг ва чомеа мутлакан шаxcй-тамoюлй бошад, ва даp навбатм аввал ба таpбмям шаxcияти шахpвандм Тoчмкмcтoн pавoна каpда шавад. Даp мн мyнocмбат гоям мyocиpи мнcoнгаpoëна бо cмфатхoм зеpмнм шаxcиятpo чун ватандycтй, шахpвандмят, xмдмат ба Bатан, cадoкат ба cyннатхoм гузашта мyшаxxаc мегаpдад.
Даp шаpoмтм тачаддуди давлат ва чамъмят вахдатгаpoй дopoи ахаммяти мухимм ичтимой ва cMëcï буда, пайгмpй ба даcт oваpдани даcтoваpдхoм cмфатан нави шyypм чамъиятй, такммли хаëтм шаxcй бо гояхои ичтимой мебошад. Aммo мн гаpoиш бидуни алока бо гузашта имкoнпазиp намебошад. Шаxcмятм ватандycт, эчoдкop, шзанда бояд на танхо Тoчмкмcтoнpo дуст дopад, балки даp назди таъpиx, мyocмpoн ва ояндагон эхcocм чавoбгаpй намояд. Тачаддуди Ч,yмхypмм Тoчмкмcтoн ба xyдии xyд ба анчом намеpаcад, балки ycyлм тагмp додани хаëт даp мамлакат ба бехтаpмн, ба вучуд oваpданм шаpoмтм xyбм аетокй, мнcoнгаpoëна ва мнcoнcoзoнавy мувофик ба ниëзхoи зиндагонй ба шyмop меpавад. Баpoм андoзагмpмм мнcoнгаpoëна ва аxлoкии тачаддуд ба низоми таpбмя вopид намудани аpзмшхoм cyннатмм миллй, км ба маpдyми Тoчмкмcтoн тааллук дopанд, заpyp аcт. Aз мн py, мнтмxoбм гоям миллим таpбмявй (макcадхo)даp назди дмгаp манфиат ва ма^адхои гypyхй афзалмят дopад. Даp мн холат ма^ади низоми мyocмpм маopиф - таpбмям фазилатхом маcъyлмятшмнocй, ташаббушокй ва cалoхмятшмнocмм шахpвандoнм Ч,yмхypммм То-Чмкмcтoн мебошад, км бояд мн яке аз вазифахом афзалмятноки чамъмят ва давлат низ ба шyмop pавад.
Boбаcта ба мн даp Стандаpтхoм давлатми тахcмлoтм ибтидой pаванди тахcмлoт на танхо хамчун азxyдкyнии низоми дониш, махopат ва ycy^oM фаъолмятм эчодй, км аcocм cyдманти cалoхмятхoм xoнандагoнpo ташкил медиханд, фахмида шавад, балки хамчун pавандм таpбия ва pyшдм шаxcмят, кабули аpзишхoи маънавй- аxлoкй, ичтимой ва оилавй фахмида шавад. Ин ммкон медихал, км натичахои таpбия, км даp мcтмлoхoтм вазифахом калидим таpбмявй тача^ум ëфтаанд, муайян каpда шаванд. Ин истилохот cамтхoм аcocмм pyшдм шаxcиятpo даp pавандм таълмм тачаccyм мекунанд:
1. Фарх,анги шахсй:
- Омодагй ва мктмдopм xoнандагoн ба ваcеъгаpдoнй ва татбики cалoхмятхoм маънавй -аxлoкй - «бехтаpмн шудан»;
- Ба вучуд oваpдани тамоюлхом аpзишманд, аpзмшхoм аxлoкй; coфдмлй, xайpxoхй, cамимият, гамxopй, маpдoнагй ва г.;
- pyшди xyдшмнocй, xyдбахoдмхмм пешкадам ва xyдэхтиpoмй;
- омодагй баpoм озодона баëн намудани фмкpм xyд ва ба акидам xyд ycтyвop будан инъикoc намудан;
- тавонмандй ба pафтop ва амалхом мycтакмлoна, км чавoбгаpй ба натичахои онхо, хамчунин хадафмандй ва ycтyвopмpo даp чаpаëни pаcмдан ба натичахои муфид такозо мекунад;
- мехнатдустй, xyшбмнй, тавонмандим мyкoбилкаpopгиpй ба мушкилот ва махopати coхмб шудан ба онхо;
- маъpифати аpзмшхoм хаëт, чмлавгмpй аз амалхо ва таъcмppаcoнмхoе, км ба хаëти мнcoн, cалoматмм чмcмoнй ва аxлoкии шаxcмят xатаp дopанд.
2. Фарх,анги ичтимой:
- Ташаккули хуввияти шахpвандм Тoчмкмcтoн баp аcocм кабули аpзишхoи миллй, маънавй ва аxoкй аз чониби xoнандагoн;
- Бoваpй ба Тoчмкмcтoн, хмccм чавoбгаpмм шаxcй баp такцмpм он даp назди наалхои оянда;
- Омодагй даp мукобили муаммохом глобалми чахонм мyocиp;
- Ташаккули хмccм ватандycтй ва хамдилми шахpвандй;
