Научная статья на тему 'НАқШИ АНЪАНАҳОИ МИЛЛӣ ДАР ЭҳЁИ ҳУНАРҳОИ МАРДУМӣ'

НАқШИ АНЪАНАҳОИ МИЛЛӣ ДАР ЭҳЁИ ҳУНАРҳОИ МАРДУМӣ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
56583
2354
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РЕМЕСЛЕННИЧЕСТВО / ТРАДИЦИИ / НАСЛЕДСТВО / ВЫШИВКА / РЕЗЬБА ПО ДЕРЕВУ / УТВАРЬ / ШЁЛК / ЛАРЁК / ЛИТЕРАТУРА / КУЛЬТУРА / ҳУНАРМАНДӣ / АНЪАНАҳО / МЕРОС / ГУЛДӯЗӣ / КАНДАКОР / ҷИҳОЗ / АБРЕШИМ / ДӯКОН / АДАБИЁТ / ФАРҳАНГ / CRAFTSMANSHIP / TRADITIONS / HERITAGE / EMBROIDERY / WOODCARVING / UTENSILS / SILK / STALL / LITERATURE / CULTURE

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Дадобоева М.Н.

В статье уделено огромное внимание проблеме народных промыслов, истории и развитию народного творчества, а также отмечается важная роль национальных традиций в возрождении этих промыслов. Следует подчеркнуть, что народное творчество и разнообразные его традиции занимают особое место в жизни народа и являются главным явлением в национальной культуре таджиков. В ходе знакомства с исследованиями таких видных учёных, как Р. Масов, Н.Нурджанов, Ю. Якубовский, М.Рузиев и других можно прийти к выводу о том, что творчество, основанное на национальных традициях развивается. Примерами могут служить свадебные сюзане, простыни, коврики для молитвы, скатерти, расшитые вручную, а также сшитые из лоскутков. Также автор подчёркивает, что возрождение и развитие такого промысла, как резьба по дереву, можно увидеть в изготовлении блюд, касы, национальных топчанов, красивых колонн, подарочных изделий и колыбели.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Роль народных традиций в возрождении народных промыслов

In her article the author pays particular attention to the problem dealing with national crafts, history and development of folk creation and concerned with an important role of national traditions targeted at a revival of these crafts as well. One should mention that folk creation and diversity of its traditions occupy an especial place beset with the life of people and are considered as the main phenomena in national culture of Tajiks. In the course of acquaintance with the researches of such prominent scientists as R. Masov, N. Nurdzhanov, Yu. Yakubovsky, M. Ruziyev and others she comes to the conclusion that creativity develops being grounded on national traditions. Wedding syuzanes, sheets, rugs for prayers, clothes embroidered dastarkhans are swen manually from shreds. The author lays an emphasis upon the idea that both the revival and development of such trade as woodcarving can be seen in the production of dishes, cash desks, national trestle beds, beautiful columns, presents wares and cradles as well.

Текст научной работы на тему «НАқШИ АНЪАНАҳОИ МИЛЛӣ ДАР ЭҳЁИ ҳУНАРҳОИ МАРДУМӣ»

УДК-74 ББК 85.12

М. Н.ДАДОБОЕВА

НАЦШИ АНЪАНА^ОИ МИЛЛИ ДАР Э^ЁИ ^УНАР^ОИ МАРДУМЙ

Санъати ороишии амалй падидаи чолиб ва мураккабе дар фарханги бисёрчабхаи хар як хал;у миллат аст. Он падидаи гуногунпахлу буда, навъхои мухталифро фаро мегирад, бо баробари пайдо шудани хал;у миллатхо ба миён омада, бо решахои фархангии куханаш имруз хам дар инкишоф мебошад.

Санъати амалии хал;й ва навъхои гуногуни он дар хаёти мардум чойгохи хоса дошта, як падидаи мухими фарханги миллии точикон мебошад. Бо вучуди он ки имруз дар шахру нохияхои чумхуриамон хунармандони зиёде машгули эчоди асархои чолиби бадей хастанд, инкишофи навъхои гуногуни санъати хал;ии точикон дар сатхи каноатбахш карор надорад.

Дар рохи инкишофи хунархои санъати дастй муаммохои гуногун вучуд доранд, хатто бархе аз онхо дар нохияхои шимоли Точикистон ;ариб аз байн рафтаанд. Бинобар ин, холо зарурати халли масъалахои марбут ба рушди ин намуди санъат ба миён омадааст. Пеш аз хама, санъати амалии хал;й ба дастгирии хамачониба ниёз дорад.

Дар доираи татбики Ивдоми Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон оид ба эх,ё ва рушди хунархои мардумй то имруз даххо мактаби хунармандон дар шахру нохияхои Точикистон ташкил шуда, ба фаъолият огоз намуданд. Дар ин мактабхо аз руи усули анъанавии миллии "устод-шогирд" шогирдон тарбия меёбанд.

Ин усул яке аз анъанахои ;адимаи миллии точикон буда, мухаккик П.А.Гончарова онро дар радифи дигар усулхои шогирдтайёркунй баррасй намудааст. Тад;и;оти у ба зардузй - яке аз хунархое, ки густариши васеъ дорад, бахшида шудааст. Мухаккик нуктаи чолиберо кайд мекунад, ки зардузй дар ;адим аслан хунари мардон буд, зеро дар руи матохои дурушту гафс, ба монанди бахмал, сузан задан лозим меомад. Дар бораи яке аз мардони сохибхунари Х,ирот - Хдсани Зардуз Зайниддин Восифй дар ёддоштхои худ сухан меронад.

Дар аморати Бухоро дарбори амир фармоишгари асосии махсулоти зардузй буд, ки ин зарурати ташкили устохонахоро дар назди дарбор ба миён овард. П.А.Гончарова дар бораи ташкили устохонахои зардузй, тарзи ;абул ва хатми шогирдон, ки дар ин замина як катор маросим роич буд, маълумот медихад (3, 6).

Дар он давра садхо нафар зардузи мохир ба духтани либосхои ;иматбахои дарбориён машгул буданд ва факат як ;исми ночизи махсулоти онхо ба бозор бароварда мешуд. Либосхои бо зардузй ородода - чомахои мардона, камзулхо, шалворхо, пойафзол, тасма, каллапушхо, чихози аспхо танхо бо фармоиши амир ва пайвандони у омода мешуданд. Дигар хеч кас, хатто шахсони воломаком ба чунин фармоиш ху;у; надоштанд. Танхо дар ва;тхои муайян ин гуна либосхо аз тарафи худи амир тухфа мешуданд.

Бо мурури замон берун аз дарбор низ устохонахо ташкил шуданд, ки дар онхо ба хунармандон о;са;ол, яъне сардори зардузон рохбарй мекард. Тамоми корхо, аз чумла, хариду фуруши махсулот, ;абули шогирдон танхо бо ичозати о;са;ол ичро мешуданд. Барои дар ва;ти таъйингардида ичро шудани фармоишхои хатмй о;са;ол ба хамаи устохонахои гирду атроф корро та;сим мекард. О;са;ол барои мехнаташ музд намегирифт, ба у фа;ат тухфа аз тарафи дарбор супорида мешуд. Аъзои ташкилоти сеххои зардузй шахсе шуда метавонист, ки курси дарозмуддат ва душвори ин хунарро аз усто омухта, барои фаъолияти мустакилона аз устодаш ризоият гирифта бошад.

П.А.Гончарова ;айд мекунад, санъати зардузии бухорой хунари меросй буд, он аз бобо ба падар, аз падар ба писар мегузашт. Агар дар оила писар набошад, ин хунар ба ягон хеши наздик, масалан чиян омузонида мешуд (3,14).

Ба омузиши ин хунар писарбачахои 10-12 сола ва баъзан калонтарро чалб мекарданд. Ба шогирдй додани писар як руйдоди мухим ба шумор рафта, дар ин замина як ;атор маросим ичро мешуд.

Падар ё хеши наздики писарбача бо як таба; хуроки махсус ва халвои тар ба назди усто рафта, розигии уро барои ;абул мегирифт. Баъди он ки усто ризоият дод, хузурдоштагон хурокро истеъмол мекарданд, ки рамзи кушоиши кор ба хисоб мерафт.

Усто на танхо омухтани хунар, балки хурондану пушонидани писарбачаро низ ба ухда мегирифт. Байни тарафайн ягон шартномаи хаттй баста намешуд, таълим бепул сурат мегирифт. Усто ба шогирд хунари худро зуд ёд намедод. Соли якуми тахсили писарбача ба корхои хона ёрй медод, аз чумла рубучин мекард, об мекашонд, ба бозор мерафт ва танхо дар ва;ти бекор монданаш у ха; дошт, ки кори дузандагонро мушохида намояд. Баъди гузаштани як сол ба шогирд ичозат дода мешуд, ки сари дукони зардузй нишинад. Барои ичрои кор ба шогирд музд дода намешуд, мухлати таълим му;аррар набуд ва метавонист аз 4 то 7 сол идома ёбад. Х^олатхое хам мешуд, ки усто барои гум накардани шогирди болаё;ат уро 8-10 сол назди худ нигох медошт.

Вакте ки шогирд майлу хохиши муста;илона кор карданро зохир менамуд, ба сифати миёнарав о;са;ол даъват мешуд, то ки устохо барои озод гаштани шогирдон ризой диханд.

Маросими устоталбон дар хонаи шогирд гузаронида шуда, усто ба "арвохи пири миёнбандон" дуо хонда, миёни шогирдро бо руймол баста, "Ба номи Шохи мардон бастам" мегуфт. Дар ин маросим, ки шогирд номи "усто"-ро мегирифт, ба муаллим "сарупо" тухфа мешуд, яъне волидайни шогирд аз сар то по ба у либоси нав мепушониданд. Х,амчунин ба о;са;ол ва ёвари у низ тухфахо дода мешуд. Дар баъзе мавридхо устодон ба шогирди камбизоат барои огози кори муста;илона асбобхои заруриро медоданд.

Дар замони муосир ба хотири эхёи хунархои халкй мактабхо, сеххо, коргоххои хунармандон ташкил мешаванд. Ин марказхои хунармандй тахти рохнамоии устохои машхуру боистеъдод фаъолият мебаранд.

Хунархои дастй дар инсон зав;и бадеиро ташаккул дода, тахаммулу тозакориро тарбия менамояд ва дунёи ботинии шахсро ганй мегардонад. Дар замони мо хунархое, ки замоне фаромуш шуда буданд, эхё гардида, арзиши махсулоти дастй нисбат ба молхои оммавй меафзояд.

Хунархои халкй бехтарин ва холистарин анвои санъат буда, хамеша ба хаёти инсон алокаманданд. Онхо хисси зебоипарастии халкро тачассум мекунанд. Гузашта аз ин, на фа;ат эчоди асархои санъат, балки дастгирии хунармандон халк, ки эчодкорони зебой хастанд, нишони камолот ва олихимматй мебошад.

Дар ин самт то хол масъалаву муаммохое хастанд, ки ахамияти махсусро такозо доранд.Татбики дастовардхои илмию амалй, идомаи анъанахои миллй, назардошти урфу одатхо, омузиши таъсири равияхои гуногуни санъат ба тарзи ороиши маснуот, вазъи тарбияи мехнатй ва хунаромузии донишчуёни муассисахои таълимии олии кишвар бехбудиро мехохад.

Инкишофи хисси зебоипарастии инсонро дар бозёфтхои бостоншиносон, ба монанди китобу дастхатхои нодир ва мусавварахо, ки дар онхо фарханг, хунари меъморй ва рассомй, хамчунин хусусияти рузгори маишии мардуми даврахои ;адим инъикос ёфтаанд, пайгирй метавон кард. Ч,омеаи даврахои гуногун равияхои хосро дар сохахои мухталифи санъату хунар ба мерос гузошт, ки дар хар яке тарзи зиндагии мардум тачассум ёфтааст. Мушохидахо собит менамоянд, ки дар ва;ти хукмронии ягон чараён таъсири он дар ороиши ашё, намунахои хунари меъморй, сару либос, чихози манзил амри вокеист.

Дар замони мо тад;и;оти илмй дар сохаи тарбияи чавонон бо назардошти таълими хунархои мардумй мав;еи назаррасро ишгол мекунад. Хддафи олимон баходихй ва тахлили рушди хунармандй ва таъсири он, ба чавонон омузонидани хунархои ачдодй, бо такя ба онхо ташаккул додани хунархои наву муосир мебошад.

Санъати ороишй, ки бо зиндагии мо робитаи зич доранд, тарики офаридани ашёи гуногун ва ороиши меъморй амалй мешавад. Дар намунахои санъати ороишй на;шу нигор дар шакли холис вучуд дошта наметавонад, он тачассуми хамбастагии зебой ва фоидаву зарурат мебошад.

Инкишофи хунархои меъморй, кулолгарй, мисгарй, заргарй, ;олинбофй ва кашидадузй ба рушди на;;ошй низ мусоидат кардааст. Намунахои нодири на;шу нигоре, ки бостоншиносон дар Тирмиз, Панчакенти ;адима ва дигар махалхо дарёфтаанд, бозгуи фарханги бою рангини гузаштагон хастанд.

На;;ошони точик бехтарин анъанахои хунармандони гузаштаро идома дода, санъати на;шофариро такмил додаанд. Имруз анъанахои хунари на;;ошй хангоми бунёду ороиши бинохои фархангию маърифатй (тарабхона, чойхона, масчид, ;асри фарханг ва f.) корбаст мешаванд.

Устохои хал;й, аз чумла на;;ошону кулолгарон, мисгарону зардузон ва ;олинбофону косибон дар офаридахояшон на;шу нигорро чун воситаи асосии ороиши бадей корбаст менамуданд. Хдр як на;шу нигор маънои хос дошта, аз чониби хал; номгузорй мешуд ва аксари онхо нишони эъти;оду бовар ба урфу одате буданд. Масалан, соли 1960 санъатшиносон Н.Юнусова ва М. Рузиев дар ;ишло;и Сино тад;и;от гузаронида, на;ши камзулчаи бачагонаро, ки тасвири ду мор

Ba мохро дошт, тaхлил кapдaнд. Мaълyм шуд, ки тибки бовapи мapдyми ин мaxaл ду мори бa шaкли чиллик тacвиpшyдa бaчapо aз иблис эмин медоpaд, мох бошaд Уро чун мохи нaв зебо мекутад.

Нaкшxои точиконро, xaмчyн нaкшxои дигар хaлкxои Оcиëи Миëнa бa ду гурух чудо кapдaн мумкин acr: якум - нaкшxои клaccикй, ки дap acpxои миëнa шaкл гиpифтa, дap кишвapxои Шapки мусулмонй, aз Мaвpитaния, Миср, Туркия, Эрон cap кapдa то Х,индустон, Оcиëи Мдата Ba Туркистони Шлр;й пaxн шyдaaнд. Онxо дap xap кишвap cифaтxои хоси мaxaллй, обу paнг Ba тaфcиpи мaхcyc пaйдо кapдa бошaд xaм, acоcи он дap xaмa чо як хел acт. Ин нaкшxо мyкaммaл бyдa, aз гиpеx - шaклxои мyхтaлифи хaндacaвй, ислимй - pacми бa шaкли мyaйян дapовapдaи нaвдaxо, бapгy гyлxо ибоpaт мебошaнд.

Нaкшy нигори гypyxи якум aз офapaндaгони худ - ycтоxои нaккош дониcтaни фaнxои мaхcyc, aз он чyмлa, илми xaндacapо, ки дacтpacи xap кac нaбyд Ba бa омyхтaни он cолxои дapоз capф мешуд, тaлaб мекapд. ^исми acоcии онxоpо мapдон тaшкил медодaнд. Ин нaвъи нaкшy нигор бештap дap биноxои пypшyкyx, дap кaндaкоpии руи филизот, дap мacнyоти aълоcифaти зapгapй, дap ороиши дacтнaвиcxо, чyзгиpxо Ba дигap cоxaxои caнъaти aмaлй коpбacт мешуд.

Нaкшy нигори гypyxи дуюм acоcaн aнъaнaxои хaлкии мaxaллиpо инъикос менaмояд. Асоси yнcypxои ин нaкшxоpо aкcapaн тacвиpи aшë тaшкил медиxaд, ки aз caбaби cодa гapдидaн Ba хусусияти оpнaментaлй тайдо кapдaн дap бештapи мaвpидxо шaкли вокеии худро гум мекyнaнд.

Яке aз нycхaxои мaxбyби устодони точик «тaxaфтод» ë «ишкелбaнд» ном такш бa xиcоб меpaфт. Он aз ду хaти бо дaвpaю гyлxо гиpеxхypдa ибоpaт бyдa, дap хиштмонй (acpxои X-XII), кошинкорй, гaчкоpй, таччорй Ba нaккошй коpбacт мешуд. Дap caнъaти точики дaвpaи пеш aз ислом тaxaфтод бa мyшоxидa нaмеpacaд. Он фaкaт дap ëдгоpиxои меъмории acpи X бa нaзap меpacaд. Бa aндешaи мyxaккикон, пaйдоиши он эxтимол бо иcтифодaи хишти пyхтa бa cифaти мaводи сохтмон Ba ороишдщй ë ин ки тaшaккyли хaти «куфй» вобacтa мебошaд. Бо ин такш пешток, дapy дapвозa, меxpоб, шифт Ba як нaвъи мacнyоти косибй хошиябaндй мешyдaнд.

^исми зиëди нaкшy нигори мaкбapaи чубини кдшлоки Чоpкyx бap шaклxои xaлкaгapдон (яъне «3» шaкл) acоc ëфтaacт. Аз бaйни онxо нycхaxои бодому кaлaмфypмонaнд хеле пaxн гapдидaaнд. Рочеъ бa мaънои ин нaвъи та;шу нигор як зyмpa мyxaккикон фикру мyлоxизaxо бaëн кapдaaнд.

Бa aндешaи олими мaшхypи cохa Г. А. Чепелеветcкaя нycхaи бодому кaлaмфyp вокеaн дap эчодиëти хaлк инъикос ëфтa метaвониcт. Аммо нycхaxои хурди KTOBarä дap нaкшxои бодом бapои кaллaпyшxои точикй бa нaк,шxои aз Тирмиз ëфтшyдaи (acpxои I-II) napy болxои xaйвоноти aфcонaвй, нaкши кaнотxои мycичa Ba нycхaи шутур бa таккошии девоpи кacpи Bapaхшa (acpxои V-VIII) Ba capи apхap бa такши кacpи Киш (acpxои V-VIII), мaтоъxо, мacнyоти нaккошй, кyлолгapй Ba оxaнгapии кaдимaи мaшpикзaмин монaндй доpaнд.

Бо тaкя бa фикри мyxaкк,ик Г. Гpигоpев гyфтaн мумкин acт, ки нycхaи бодом нa дap зaминaи pacми мурги дaштй, хурусу TOByc, бaлки дap acоcи тacвиpи шaкли кaнотxои онxо пaйдо шyдaaнд. Хднгоми бa дapyни дaвpa такши xaлкaгapдон дохил кapдaн нaкши бодом xоcил мешaвaд, лекин мaънои он aз мaзмyни нaкши гули бодом фapк доpaд. Л. И. Ремпел чунин мешyмоpaд, ки ин нaкш aз нycхaи ду моx - caфедy cиëx ë ки ду адноти дapyни дaвpa (яъне осмон) тapкиб ëфтa, пaдидaxои бa xaм мукобили тaбиaт, яъне торикию paвшaнй, гармию capдй, xaëтy мapгpо ифодa мекутад. Бa aндешaи В. Алекcеев ин такши дyгонa Ин Ba Ян ном доpaд Ba paмзи чодугарист. Дap фapxaнги мyгyлxо paмзи xyшëpй, ягонaгии мapдy зaн acт.

Тaчaccyми хyнapхои миллй дap ороиши capy либос, чихози хонa, мухити зист Ba Faйpa мyшохидa мешaвaд. Мacaлaн, бapои омузиши тaъpихи либос acapхои caнъaти тacвиpй, меъморй, aдaбиëт, хyччaтхои тaъpихие, ки зиндaгии мaишии мapдyм Ba фapxaнги дaвpaхои гyзaштapо инъикос меcозaнд, capчaшмaхои acоcй бa хисоб меpaвaнд. Шaкл Ba хусусияти capy либос дap хaмa дaвpy зaмон фapxaнги мaънaвии хaл;, урфу одaт Ba мyноcибaти мapдyмpо бa ин ë он пaдидaвy xодиca нишон медиxaд. ТaFЙиpи шaклy нaмyди xaмaи нaвъxои либоси миллй бa хусусияти ин ë он минтa;a вобacтa acт. Аз ин py, омузиши либоси миллй Ba тaFЙиpи шaклхои он pобитaи либосро бо тaъpихи этникии миллй ошкор меcозaд.

Бa вижaгиxои либоси оcиëимиëнaгй дap Авpyпо xaнyз дap acpхои миëнa тaвaччyx зоxиp гapдид Ba шaхcоне, ки aввaлин шyдa бa тacнифи либоси хaл;хои Оcиëи Миëнa тaвaччyx зоxиp кapдaнд, caйëхон Мapко Поло, Гилом Рубрук, Kлaвихо Рюи Гонзaлеc бyдaнд. Бо вyчyди он ки дap нaвиштaxои онxо aкcapaн тacнифи мyхтacapи capy либоси ин ë он хaлк овapдa шyдaacт, ин мaълyмот бapои мyxaккикон axaмият доpaд. Чунончи, Мapко Поло дap китоби хеш либоси мapдyми кухистони Помирро тacниф нaмyдa, чунин кдйд кapдaacт: '^ap ин чо одaмон кaмонвapони олидapaчaaнд, биcëpтap либоcxои aз пусту ташми хaйвонот омодaшyдapо, ки apзиши бaлaнд доpaнд, бa бap мекyнaнд" (4, 12).

Дар асри XVIII ва нимаи аввали асри XIX як зyмра сайëхони русу хоричй, аз чумла Ф. Ефремов, Ф. Назаров, Н. Неболсин дар бораи матоъхои махаллй, сару либос ва шугли мардум маълумоти чолиби диккатро чамъ оварданд. Чунончи, дар навиштахои Ф. Ефремов дар баробари таснифи либоси он давра рочеъ ба кирмакпарварй маълумот фарохам омада, технологияи истехсоли нахи абрешим барои матоъхои шохй маънидод гардидааст. Сайëх мушохидахояшро дар бораи вижагихои хоси сару либоси осиëимиëнагй, ки ба шаклгирии он мухити зист, и;лим, дин таъсир гузоштаанд, баëн месозад. Масалан, оид ба таррохии куртаи занона y чунин менависад: "Пеш аз хама ба ;улай будани курта ва сипас ба риояи одоб ахамият дода мешавад". Барохат будани либос, фарохии он, чинхои зиëд доштани он ба хисоб гирифта шудааст, ки барои озодона нишастан монеа пеш намеорад, харакатро махдуд намекунад, дар хавои гарм ба нафаскашии бадан халал намерасонад (4,7).

Дар асрхои XIX ва XX дар Хучанди бостонй дyзандагй яке аз шохахои асосии касбу хунар ба шумор мерафт. Тибки маълумоти таърихй соли 1895 дар бозори Панчшанбе ва атрофи он 23 дУкони дyзандагй мавчуд буд. Дар ин дуконхо мардон дyзанда буданд, занони чевар дар хона кор мекарданд. Дар охири асри XIX ва ибтидои асри XX сохаи истехсоли сару либоси анъанавй хунари асосии занон гардид.

Либоси анъанавии мардуми одй аз либоси намояндагони табакахои боло ва шахсони маъруф фар; дошт. Тафовути сару либос на дар тархи он, балки дар навъи матоъ буд. Ин фар; на танхо дар сифати матоъ ва тарзи ороиши либос, балки мачмуи либос зохир мешуд.

Табаддулоте, ки дар даврахои муайяни таърихй дар хаëти халкхо руй медиханд, ба хастии моддй ва маънавии мардум дигаргунихо ворид мекунад ва бешак, ба либосхои миллй низ таъсир мерасонад.

Санъати ороиши либос бо зардузию кашидадузй, гулдузии куртахои чакани хал;хои Осиëи Мтена хар яке бо сабки хос инкишоф ëфтаанд, зеро дар тули асрхо ороиши сару либос (бештар дар кухистон), чихози хона ва ашëи рузгор (дар водихо), хуллас, аз бисоти тифл то чихози арус, дар худи хонадон ба чо оварда мешуд.

Омухтани таърихи сару либос, чихози хонаводаи миллии хар як хал;, барои онхое, ки бо таърих ва фарханги он хал; шинос шудан мехоханд, аз чумла, санъатшиносон, кормандони театр ва кинематография, рассомон ва намояндагони сохахои дигари фарханг мухим аст.

Аз тарафи дигар, дар чараëни шиносой бо таърихи либоси миллй то андозае аз вижагихои либоси миллии хал;хои дигари хамсоя низ огох шуда, монандй ë тафовут, иртибот ва таъсири этникию фархангии онхоро ба хамдигар дармеëбем, ки ин ба муайян кардани этногенезиси хал;хои Осиëи Mиëна мусоидат мекунад.

Шиносой бо тадкикоти олимони маъруф Р. Масов, Н. Нурчонов, Ю. Якубовский, М. Рузиев ва дигарон ба хулосае меорад, ки хунару хунармандй дар асоси анъанахои миллй ташаккул ва ривочу равнак ëфтаанд. Инро дар мисоли туи арусию домодй, ки бидуни сузаниву руйчое, ки хам кашидадузй ва хам ;уро;дузй шудаанд, дастурхону чойнамоз ва дигар намунахои хунархои дастй барпо намешаванд, дидан мумкин аст. Х,унари кандакорону чубтарошонро дар сохтани таба;у коса, кати миллй, сутунхои зебо, маснуоти армyFOнй, гахворахо мушохида мекунем.

Хунармандони точик дар баробари фаъолияти пурсамар дар тарбияи шогирдони боистеъдод низ сахм гузоштаанд. Дар тайëрии касбии хунармандон ва омузгорони оянда машгулияти санъати ороиши амалй накши асосй доранд, зеро онхо аз донишчyëн фаъолии хотираи биной, хаëлоти рангин, мачмуи дониш ва малакаву махоратро талаб мекунад.

Тачрибаи чандинсолаи тадрис дар донишгох собит менамояд, ки дар чараëни машгулияти хунарй дар донишчyëн малакаи шинохтани зебой ва дарки арзиши бадеии асархои санъати ороиши амалй инкишоф меëбад.

Дар замони мо як катор амалхое, ки пештар дастй ичро мешуданд, тавассути компутерхо тархрезй мешаванд. Бешубха, хуб аст, ки донишчУëн аз дастовардхои чахони муосир бархурдор мегарданд, аммо фаромуш набояд кард, ки хунари анъанавии точикон аз кучо сарчашма гирифтааст ва корхои эчодии хунармандон бо кадом технология офарида мешаванд. Гузашта аз ин, донишчyëн бояд аз анъанахои хунармандии хал;и точик огох бошанд. Зарур аст, ки дар таълими фанхои тахассусй - кандакорй, гачкорй, на;;ошй, кашидадузй, кундалрезй, армyFOнсозй ва Fайра анъанахои миллии хал;амон самаранок истифода шаванд. Инъикоси анъанахои миллй дар офаридани осори хунархои мардумй ба инкишофи хисси худшиносй, ватандориву ифтихори миллй, инчунин такмили махорат мусоидат менамояд.

ПАЙНАВИШТ:

1. Болдырев, А.Н. Тезкире Хасана Насори как новый источник для изучения культурной жизни

Средней Азии XVI в. Тр. Отдела истории культур и искусства Востока, гл. 3, Л.,1940 - 299 с.

2. Воронина, В. Л. Архитектура древнего Пенджикента (Результаты раскопок 1954-1959 гг.). Мат-лы и исследования по археологии СССР, № 124/В.Л.Воронина.- М.- Л., 1964 - 85 с.

3. Гончарова, П.А. Санъати зардузии Бухоро. - Нашриёти "Адабиёт ва Санъат" ба номи F. F^tom/ П.А. Гончарова.- Тошканд, 1986. - 110 с.

4. Исаев, А. Б. Таджикский костюм в контексте народной художественной культуры/А.Б. Исаев // Дисс. на соискан.ученой степени канд. искусствоведения. - М., 1992 .

5. Муродов, М. Р. Устодони санъати амалй-халкй (мактаби "Устод-шогирд")/М.Р.Муродов. -Душанбе, 2005. - 154 с.

6. Марко Поло.- М.,1955.- С.75.

7. Рузиев, М. Ёдгории кандакории Чоркух/М.Рузиев. - Душанбе: "Дониш",1975 - 68 с.

8. Пугаченкова, Г. А. Очерки искусства Средн. Азии. Древность и средневековье/Г.А.Пугаченкова, Л.И.Ремпель. - Москва, 1982. -3 с.

9. Сухарева, О. А. Опыт анализа покроев традиционной «туникообразной» среднеазиатской одежды в плане их истории и эволюции/О.А. Сухарева // Костюм народов Средней Азии. - М. : Наука, 1979. -79 с.

REFERENCES:

1. Boldyrev, A. N. Tezkires of Hassan Nasori as a New Source for Studying of Cultural Life of Central Asia of the XVI-th Century. The Works of Department of History of Cultures and Art of the East, chapter 3, L., 1940. - 299 pp.

2. Voronina, V. L. The Architecture of Ancient Panjekent (Results of the Excavation of 1954 - 1959). Materials and Researches on Archeology of the USSR, -#124/ V. L. Voronina.- M - L., 1964 - 85 pp.

3. Goncharova, P. A. Sanjati of Bukhoro's Art of Embroidered with Golden Thread in Bukhara. /P.A.Goncharova.- Toshkand: Literature and Art publishing-house, 1986. - 110 pp.

4. Isaev, A. B. The Tajik Costume in the Context of National Art Culture.// Doctorial dissertation art studies/ A.B.Isaev.- M, 1992.

5. Murodov, M. R. Talented-Popular Preceptors in Art Studies («Ustod-Shogird» school) / M. R. Murodov. - Dushanbe, 2005. - 154 pp.

6. Marco Polo. - M., 1955. - 75 pp.

7. Ruziyev, M. Engraving Memory in Chorkukh /M.Ruziyev.- Dushanbe: Knowledge, 1975 - 68 pp.

8. Pugachenkova, G. A. Art Sketches on Central Asia. Antiquity and Middle Ages/G. A.Pugachenkova, L. I. Rempel.- Moscow, 1982. - 3 pр.

9. Sukhareva, O. A. Experience of the Analysis of Cuts in Regard to Traditional "Tunic-like" Central Asian Clothes in Plane of their History and Evolution/O.A.Sukhareva // Costume of the people of Central Asia. - M.: Science, 1979. - 79 pр.

Нацши анъанахои миллй дар э^ёи хунархои мардуми

Вожахои калиди: цунарманди, анъанацо, мерос, гулдузи, кандакори, цицоз, абрешим, дукон, адабиёт, фарханг

Дар мацола ба масъалаи цунару цунарманди, таърихи инкишофи он, санъати амалии халци диццати махсус дода шуда, нацши анъанацои милли дар эцёи цунарцои мардуми муфассал барраси шудааст.

Цайд карда мешавад, ки санъати амалии халци ва навъуои гуногуни он дар цаёти мардум цойго^и хоса дошта, як падидаи мууими фарцанги миллии тоцикон мебошад.

Шиносой бо тадцицоти олимони маъруф Р. Масов, Н. Нурцонов, Ю. Якубовский, М. Рузиев ва дигарон ба хулосае меорад, ки цунару цунарманди дар асоси анъанацои милли ташаккул ва ривоцу равнац ёфтаанд. Инро дар мисоли туи арусию домоди, ки бидуни сузаниву руйцое, ки цам кашидадузй ва цам цуроцдузй шудаанд, дастурхону цойнамоз ва дигар намунахои цунарцои дасти барпо намешаванд, дидан мумкин аст.Инчунин муаллиф цайд менамояд, ки тацассуми цунари кандакорону чубтарошонро дар сохтани табацу коса, кати милли, сутунцои зебо, маснуоти армугонй, гацворацо мушохида кардан мумкин аст.

Роль народных традиций в возрождении народных промыслов

Ключевые слова: ремесленничество, традиции, наследство, вышивка, резьба по дереву, утварь, шёлк, ларёк, литература, культура

В статье уделено огромное внимание проблеме народных промыслов, истории и развитию народного творчества, а также отмечается важная роль национальных традиций в возрождении этих промыслов.

Следует подчеркнуть, что народное творчество и разнообразные его традиции занимают особое место в жизни народа и являются главным явлением в национальной культуре таджиков.

В ходе знакомства с исследованиями таких видных учёных, как Р. Масов, Н.Нурджанов, Ю. Якубовский, М.Рузиев и других можно прийти к выводу о том, что творчество, основанное на национальных традициях развивается.

Примерами могут служить свадебные сюзане, простыни, коврики для молитвы, скатерти, расшитые вручную, а также сшитые из лоскутков.

Также автор подчёркивает, что возрождение и развитие такого промысла, как резьба по дереву, можно увидеть в изготовлении блюд, касы, национальных топчанов, красивых колонн, подарочных изделий и колыбели.

The Role of National Traditions in National Crafts Revival

Keywords: craftsmanship, traditions, heritage, embroidery, woodcarving, utensils, silk, stall, literature, culture

In her article the author pays particular attention to the problem dealing with national crafts, history and development of folk creation and concerned with an important role of national traditions targeted at a revival of these crafts as well.

One should mention that folk creation and diversity of its traditions occupy an especial place beset with the life of people and are considered as the main phenomena in national culture of Tajiks.

In the course of acquaintance with the researches of such prominent scientists as R. Masov, N. Nurdzhanov, Yu. Yakubovsky, M. Ruziyev and others she comes to the conclusion that creativity develops being grounded on national traditions.

Wedding syuzanes, sheets, rugs for prayers, clothes embroidered dastarkhans are swen manually from shreds.

The author lays an emphasis upon the idea that both the revival and development of such trade as woodcarving can be seen in the production of dishes, cash desks, national trestle beds, beautiful columns, presents wares and cradles as well.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Дадобоева Му^арам Наимцоновна, номзади илмуои педагоги, дотсенти кафедраи технология ва методикаи таълими они Донишгощ давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров (Цумуурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), E-mail: dadoboeva1962@mail.ru Сведения об авторе:

Дадобоева Мухарам Наимджановна, кандидат педагогических наук, доцент кафедры технологии и методики её преподавания Худжандского государственного университета имени Б.Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), E-mail: dadoboeva1962@mail.ru Information about the author :

Dadoboeva Muharam Naimjonovna, candidate of pedagogical sciences, Associate Professor of the department of technology and methods of its teaching under Khujand State University named after academician B. Gafurov (Tajikistan, Khujand), E-mail: dadoboeva1962@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.