Научная статья на тему '“ЎЗТЕМИРЙЎЛЙЎЛОВЧИ” АЖ МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

“ЎЗТЕМИРЙЎЛЙЎЛОВЧИ” АЖ МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
78
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маркетинг стратегияси / маркетинг / йўловчи ташиш / темир йўл транспорти. / marketing strategy / marketing communications / passenger transportation / railway transport.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Акбаров Машхур Исманалиевич, Курбанова Феруза Тухтамурадовна

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси йўловчи ташиш соҳасидаги мавжуд камчилик ва муаммолар ўрганилган. Компаниянинг бозордаги улушини оширишда маркетинг элементларидан қандай тўғри ва самарали фойдаланиш йўналишлари таклиф этилган. Шунингдек, маркетинг лойиҳалари самарадорилигини бахолаш алгортми блок-схемаси ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WAYS TO IMPROVE THE MECHANISM FOR DEVELOPING A MARKETING STRATEGY OF «UZRAILPASS» JSC

The article deals the existing shortcomings and problems in passenger traffic. In order to increase the company's market share, it is proposed how to properly and effectively use elements of marketing communications. Also developed a structural flowchart for evaluating the effectiveness of marketing communications.

Текст научной работы на тему «“ЎЗТЕМИРЙЎЛЙЎЛОВЧИ” АЖ МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

2017 йилда "УТЙ" АЖ Испания «Patentes Talgo S.L.» компаниясининг иккита тезюрар яна иккита «Talgo-250» поездини олди. Поездларнинг умумий киймати 39,5 млн. еврони ташкил этди. Шундан 15,05 млн. евро Узбекистон Республикаси реконструкция ва ривожланиш фонди томонидан такдим этилиб, 24,45 млн. евро компаниянинг уз маблаглари хисобидан олинди.

Шундай килиб, транспорт тизими ривожланишининг тахлили Узбекистон Республикаси учун бу соха фавкулодда катта ахамиятга эгалигини курсатди. Транспорт, инфратузилманинг бошка тармоклари билан бирга, жамият хаёт фаолиятининг базавий шароитларини таъминлаб, ижтимоий, иктисодий ва ташки иктисодий масалаларни хал килишнинг мухим воситаси булиб келади.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2015 йилнинг 4 мартидаги «2015-2019 йилларга ишлаб чикаришни тузилмавий узгартириш, модернизациялаш ва диверсификация килинишини таъминлаш чора-тадбирлари дастури тугрисида»ги ПФ-4707-сон фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2016 йилнинг 11 февралидаги «2015-2019 йилларга тайёр махсулотни, бутловчи буюмлар ва материалларни саноат кооперацияси асосида махаллийлаштириш дастури тугрисида»ги П^-2298-сон карори.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2016 йил 3 февралидаги «2016-2019 йилларда поездлар харакати хавфсизлигини таъминлаш учун моддий-техника базасини мустахкамлаш, харакатдаги таркибни модернизация килиш ва замонавий мухандислик-техник воситалар билан жихозлаш буйича комплекс чора-тадбирлар тугрисида»ги 24-сон карори.

4. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2015 йил сентябридаги «"Поп - ^укон - Андижон" участкасини электрлаштириш билан "Ангрен - Поп" электрлаштирилган темир йул линиясининг курилиши» лойихасини амалга оширишга каратилган кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги 269-сон карори.

5. Узбекистон Республикаси Давлат статистикаси кумитаси «Узбекистон Республикасининг ижтимоий-иктисодий полати». Т.: 2019. 52 бет.

6. Узбекистон Республикаси давлат статистикаси кумитаси маълумотлари 2014-2019 йй.

"УЗТЕМИРЙУЛЙУЛОВЧИ" АЖ МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧЩИШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙУЛЛАРИ

Акбаров Машхур Исмоналиевич

икти. фан. номзод, Тошкент темир йул мухандислари иниститути,

Тошкент ш., Узбекистон Курбанова Феруза Тухтамурадовна

Молия-режа булим иктисодчиси, Тошкент темир йул мухдндислари иниститути,

Тошкент ш. Узбекистон

WAYS TO IMPROVE THE MECHANISM FOR DEVELOPING A MARKETING

STRATEGY OF «UZRAILPASS» JSC

Akbarov Mashxur Ismonalievich

Candidate of Economics Sciensces, Tashkent Institute of Railway Engineers,

Tashkent, Uzbekistan

Kurbanova Feruza Tuhtamuradovna

Planning economist, Tashkent Institute of Railway Engineers, Tashkent, Uzbekistan

АННОТАЦИЯ.

Ушбу маколада Узбекистан Республикаси йуловчи ташиш сохдсидаги мавжуд камчилик ва муаммолар урганилган. Компаниянинг бозордаги улушини оширишда маркетинг элементларидан кандай тугри ва самарали фойдаланиш йуналишлари таклиф этилган. Шунингдек, маркетинг лойихдлари самарадорилигини бахолаш алгортми блок-схемаси ишлаб чикилган.

ABSTRACT.

The article deals the existing shortcomings and problems in passenger traffic. In order to increase the company's market share, it is proposed how to properly and effectively use elements of marketing communications. Also developed a structural flowchart for evaluating the effectiveness of marketing communications.

Таянч сузлар: маркетинг стратегияси, маркетинг, йуловчи ташиш, темир йул транспорти.

Key words: marketing strategy, marketing communications, passenger transportation, railway transport.

Сунгги йилларда темир йул тарспортида х,ам, бошка тармоклар каби иктисодий, экологик, ижтимоий ва маданий сохдларни, тизимли муаммоларни самарали х,ал этишни таъминлайдиган турли маркетинг дастурларини ишлаб чикиш ва уни амалга оширишга алох,ида эътибор берилмокда.

Бугунги кунда сохд турларидан келиб чикиб, маркетинг дастурларини ишлаб чикиш ва амалга ошириш усуллари бир-биридан фарк килади ва самарадорлик даражаси турличадир [1], [2], [3], [6]. Шу сабабли сохд ёки тармок учун махсус маркетиг тадбирларини ишлаб чикиш лозим. Шунинг учун "Узтемирйулйуловчи" АЖ хусусиятларидан келиб чиккан х,олда маркетинг сиёсатини ишлаб чикиш ва уни амалга оширишни бошкариш жараёни бизнинг фикримизча куйидаги боскичларни уз ичига олиши лозим:

• сохднинг ижтимоий-иктисодий ривожланишининг устувор йуналишларидан келиб чикиб бош максадни белгилаш;

• белгиланган максаддан келиб чиккан х,олда маркетинг дастурларини танлаш;

• ишлаб чиккан дастурни хар томонлама самарадорлигини бах,олаш;

• келгуси молия йили учун мажбуриятлар шаклида корхона маркетинг бюджетини ишлаб чикиши ва уни жами харажатлар таркибига киритиш;

• маркетинг дастурларини амалга оширишнинг самарадорлиги ва кузланган максадга йуналтирилганлигини мониторинг килиш ва бах,олаш.

Х,озирги кунда куплаб маркетинг дастурлари самарадорлигини бах,олаш эришилган ва тасдикланган лойихд курсаткичларининг бажарилиши билан белгиланади. Лекин, бундай бах,олашда хар доим х,ам, лойихдни бошкариш ва амалга оширишда куплаб омиллар таъсири х,исобга олинмайди [4].

Шу сабабли, "Узтемирйулйуловчи" АЖни хар бир ривожланиш йуналиш буйича маркетинг лойихаларни ишлаб чикиш учун концептуал ёндашув зарур ва лойихаларни амалга ошириш механизми индивидуал тарзда амалга оширилиши керак [5]. Бундай ёндашув лойихдларни амалга оширишда, тармокни ривожлантиришда ижро этувчилар ва назоратчиларни узлуксизлигини таъминлайди.

Юкорида келтирилган фикрлардан келиб чикиб, темир йул транспортини йуловчи ташиш сохасида маркетинг фаолиятни бошкариш, ахборотлар билан таъминлаш, маркетинг лойихасини ишлаб чикиш ва амалга ошириш боскичларини, шунингдек, хар бир боскичда бошкарувнинг мантикий якунланишини таъминлайдиган усулларни куллаш технологиясини тасвирловчи услубни таклиф этамиз. Лойихаларини ишлаб чикиш ва амалга оширишнинг блок схемаси куйидаги боскичларни кетма-кет амалга оширишни уз ичига олиши максадга мувофик деб хисоблаймиз (1-расм).

Муаммоларни танлаш боскичида лойихани ишлаб чикувчиларнинг таркиби, тартиби ва муддати белгиланади [6], [9], [10]. Бу ишни компания бошкарув раисини уринбосарлари бошкаради ва иктисодий бошкармалар бевосита масъулдир.

Компания ижтимоий-иктисодий ривожланиш муаммолари куп киррали булганлиги сабабли, консултатив-маслахат гурухларига компанияда фаолият олиб бораётган ходимлар, керак булса илмий сохаларидаги мутахассислар иштирокини таъминлаши керак.

Ушбу боскичда ишчи гурух куйидагиларни аниклаши лозим:

• компаниянинг хозирги кундаги холатини ва шу асосида уз-узини ривожлантириш дастурини;

• муаммонинг ахамияти ва унинг компания ижтимоий-иктисодий ривожланишининг устувор йуналишлари ва максадларига мувофиклиги;

• киска муддатда муаммони хал этишнинг иложи йуклиги, яъни, бир молиявий йилда бу муаммони хал килиш мумкинмаслги.

1 -расм. Маркетинг лойихаларини ишлаб чикиш ва амалга оширишнинг блок

схемаси

Манба: Муаллифлар томонидан ишлаб чщилган

Кейинги боскич компаниянинг ижтимоий-иктисодий ривожланиш муаммоларини хал килишнинг максадга мувофиклигини бахолашдан иборат. Бахолаш давомида хал этиладиган асосий йуналишлардан бири белгиланган муаммоларнинг компания ривожланиш стратегиясининг устувор йуналишларига мос келишидир [7]. Ушбу муаммоларни иктисодий жихатдан самарадорлиги компания ижтимоий-иктисодий ривожланиш стратегиясига интеграциялашув даражаси ва аникланган муаммоларни хал килиш имкониятлари курсаткичлар ёрдамида бахолаш мумкин.

Компаниянинг ижтимоий-иктисодий ривожланиш муаммоларини хал килишга каратилган маркетинг лойихаларини самарадорлигини аниклаш учун курсаткичлар тизимида синергетик ёндашув талабларини тулик хисобга олган холда куйидаги бахолаш мезонларини тавсия этамиз (1-жадвалга каранг). Таклиф этилаётган мезонда бахолаш 5 баллик тизмда амалга оширилади. Мос равишда 0 балл паст, 5 балл энг юкори.

1-жадвал.

Компания ижтимоий-иктисодий ривожлантириш муаммоларини хал килишда _маркетинг лойихалари максадга мувофиклигини белгиловчи мезонлар

Мезонлар ^абул килинган киймат

1. Ижтимоий-иктисодий ривожланиш стратегиясига риоя килиш

Стратегияга мос

Стратегияга мос эмас

2. Максадларнинг долзарблиги

Муаммоли вазифа акционерлик жамият максадли дастурига киритилган

Муаммоли вазифа минтакавий жамият филиаллари максадли дастурига киритилган

4. Муайян йуналишдаги дастурий фаолиятни камраб олиш даражаси

80% дан кам эмас

50% дан юкори лекин 80% дан кам

20%-50% уратсида

20% дан кам

Умуман камраб олмаган

Урганувчи гурух томонидан компания ижтимоий-иктисодий ривожланиш муаммоларини хал этишнинг белгиланган шартларга мувофиклигини бахолайди. Бахолаш мезонлари кийматлари баллар йигиндисига асосланади: энг истикболли йуналиш 15 балл, энг кам устунлик эса 3 балл булиши керак. Олинган натижалар асосида муаммолар гурухланган (2-жадвалга каранг).

2-жадвал.

_Якуний бахолар даражасини аниклаш_

Баллардаги якуний белгиларнинг микдорий киймати Даража

10 дан 15 гача Биринчи

5 дан 9 гача Иккинчи

3 дан паст Учунчи

Ижтимоий-иктисодий ривожланиш муаммоларини хал килишнинг ижобий деб тупланган баллар сони биринчи даражага тугри келганда бахоланади. Агар танланган муаммоларни хал килишнинг максадга мувофиклигини бахолаш иккинчи

ва учинчи даражага тугри келса салбий деб топилади. Консултатив-маслахат гурухи биринчи даражага тугри келадиган муаммоларни кейинги боскичга утаказади, бу муаммони хал килишга каратилган маркетинг лойихаси ишлаб чикилади.

Умуман, маркетинг лойихани ишлаб чикишни бошкаришда комплекс, яъни куп боскичли тизим сифатида каралиши керак, чунки маркетинг куплаб таркибий элементларнинг комбинациясидан ташкил топган булиб, ички тизим ва унинг кулланилиш усуллари нуктаи назаридан фойдаланиладиган воситалар, усуллар, муносабатлар (горизонтал ва вертикал, тугридан-тугри ва тескари алокалар) ва максадларга мувофик ривожлантириш жараёнига таъсир килади (2-расм).

Маркетинг лойихасини ривожлантириш бошкарув механизми асосий функциялари кенг кулланиладиган усул ва воситалар тизимига асосланган тарзда амал килади, бу эса зарур натижаларга эришиш имкониятини яратади [6], [8]. Бундай механизм куйидаги таркибий кисмларни уз ичига олади:

• маркетинг лойихасини шакллантириш, максад ва вазифалари ва уларни компания умумий ривожланиш стратегиясига мувофиклиги;

• мавжуд лойихаларга нисбатан алтернатив вариантларни самарадорлигини тахлил килиш;

Бахолаш субъекти 1 "

Компания ташки ва ички мухдт мониторинга

1 -

Маркетинг коммуникация лойихаларини ишлаб чикиш механизми

Илмий методик таъминот тизми Ташкилий-хукукий ёрдам таъминоти тизими

Бошкарув усуллари ва инструментлар тизими Ресурслар таъминоти тизими

Бошкарув объекти (маркетинг коммуникация лойихалари)

I

Маркетинг коммуникация лохалари самарадорилигини бахолаш ва четлашишлар юз берганда тузатиш

2-расм. Маркетинг лойихасини ишлаб чикиш механизмининг умумий тузилиши Манба: Муаллифлар томонидан ишлаб чщилган

• хар бир лойиха билан боглик натижалар ва имтиёзлар мажмуи;

• маркетинг лойихасини амалга оширишда иштирок этадиган давлат органлари ва ташкилотларнинг фаолиятини мувофиклаштириш зарурияти.

Маркетинг лойихасини ишлаб чикишда самарали фаолиятнинг асоси фаолиятни бошкаришнинг иктисодий механизмини такомиллаштиришдан иборат[12].

Маркетинг карорларини куллаб-кувватлаш учун бундай механизмни такомиллаштириш максадида бошкарувнинг бошлангич боскичида ташки ва ички мухитни мониторинг килиш таклиф этилади. Буни амалга ошириш учун назорат килувчи тадбирлар мажмуаси булган ахборот базасидан фойдаланиш зарур. Шу сабали куйдаги имкониятни яратувчи "Узтемирйулйуловчи" АЖда ягона ахборот тизимини яратиш зарур.

Замонавий маълумотлар базасидан фойдаланиш самарадорликни ошириш ва бошкарув карорларини кабул килиш вактини кискартиришга ёрдам беради, бу эса маркетинг лойихаларининг самарадорлигини билвосита яхшилайди[11].

Юкорида келтирилган фикрларни умумийлаштириш, "Узтемирйулйуловчи" АЖ маркетинг фаолияти самрадорилигини куйдаги назорат килиш, ёпик айланмасини таклиф этамиз ва бу жараён назорат килишни барча боскичларини уз ичига олади.

3-расм. Маркетинг жараёнини назорат килиш ёпик айланаси.

Манба: Муаллифлар томонидан ишлаб чщилган

3-расмда маркетинг фаолиятининг асосий функциялари (режалаштириш, амалга ошириш, бухгалтерия хисоби, назорат) курсатилган булиб, улар уртасида ахборот алмашинувининг асосий йуналишлари ва мазмуни келтирилган. Маркетинг коммуникацион жараёнини назорат килиш ва асосий функциялари билан мувофиклаштирувчи жойлар хам белгиланган. Бу муайян даврийликдаги ва тизимдаги узгаришлар ва аввалги боскичларда тупланган ахборотларни хисобга олган холда айланади.

Адабиётлар руйхати

1. Бернет, Дж. Маркетинговые коммуникации: интегрированный подход. Ж.Бернет, С.Мориарти. - СПб.: Питер, 2001.

2. Дойль, П. Маркетинг, ориентированный на стоимость - СПб.: Питер, 2001.

3. Мелентьева Н.И. Маркетинговые коммуникации Учебное пособие. - СПб.: Изд-во СПбГУЭФ, 2011. - 72 с.

4. Рахматов З.Н. "Маркетинглари самарадорлигини бахолаш мезонлари". "Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон журнали. 2019 йил №4

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5. Акбаров М.И., Рахматов З.Н. "Узтемирйулйуловчи" АЖни ривожлантиришда маркетинг стратегиясини шакллантириш асослари. "Иктисодиёт ва таълим" илмий журнали 2018 - №6. 48-54б.

6. Юлдашева О.У., Окольнишнткова И.Ю. Персонолизация маркетинговых коммуникаций - ориентир адаптации маркетинг-микса к требованиям потребителей в условиях информатизации общества. Маркетинговые коммуникации. 2012 - №4 (70)С. 204-212.

7. Матанцев А.П. Эффективность рекламы. М: финпресс 2002 С 58.

8. Kulachet Mongkol. Integrated Marketing Communication to Increase Brand Equity: The Case of a Thai Beverage Company. International Journal of Trade, Economics and Finance, Vol. 5, No. 5, October 2014

9. Татаренко, В.Н. Маркетинг влияния - теоретико-методологические основы: управление информацией и межсубъектные коммуникации /В.Н. Татаренко, Н.И. Мелентьева. - СПб.: Борей Арт, 2008.

10. С. П. Азарова. Маркетинговые коммуникации : учебник и практикум для прикладного бакалавриата; под общей редакцией О. Н. Жильцовой. — Москва : Издательство Юрайт, 2014. — 456 с.

11. Романенкова О.Н. Маркетинговые коммуникации. Москва. Юрайт 2016-462

c.

12. Kevin L.K. Building strong brands in a modern marketing communications environment. Journal of marketing communications: Vol. 15, Nos. 2-3, April-July 2009, 139-155

KORXONADASAMARADORLIGINIBAHOLASHMEZONLARINIJORIYETISH

AgzamovaMargubaMirabdullayevna

kattao'qituvchi, Toshkenttemiryo'lmuhandislariinstituti, O'zbekiston, Toshkentsh.

IMPLEMENTATION OF CRITERIA FOR ESTIMATING EFFICIENCY AT

THE ENTERPRISE

Agzamova Marguba Mirabdullayevna

head teacher, Tashkent institute of railway engineers,

Tashkent, Uzbekistan

ANNOTATSIYA

Maqolada korxona samaradorlikni baholash mezonlari bo'yicha hisobga olinadigan samaradorlikning muhim ko'rsatkichlarini o'z ichiga oladi. Personallarni boshqarish va kadrlarni tayyorlash bo'limlar faoliyarini takomillashtirish doirasida "Samaradorlikni baholash mezonlari bo'yicha tavsiyalar" ishlab chiqilgan. Korxona faoliyati natijalarini shakllantirishdagi haqiqiy ishtirokidan kelib chiqib, tuzatish koeffitsienti qo'llanishi tavsiya etilgan.

ABSTRACT

The article discusses the main performance indicators taken into account by the criteria for evaluating the effectiveness of the enterprise. Proposals have been developed for evaluating effectiveness as part of improving the activities of personnel management and training departments. It is recommended to use the correction factor based on participation in the formation of the results of the enterprise.

Kalit so'zlar: Samaradorlikni baholash mezonlari, samaradorlikning muhim ko'rsatkichlari, samaradorligining yig'indi ko'rsatkichi, personallarni boshqarish, kadrlarni tayyorlash.

Key words: Performance evaluation criteria, key performance indicators, cumulative performance indicators, personnel management, training.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining «Aksiyadorlik jamiyatlarida zamonaviy korporativ boshqaruv uslublarini joriy etish chora-tadbirlari to'g'risida» 2015 yil 24 apreldagi PF-4720-son Farmoninin bajarish yuzasidan Vazirlar Mahkamasi qaror imzolangan [1].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.