Научная статья на тему 'КЛАСТЕР ТАЪЛИМГА НИСБАТАН ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ СИФАТИДА'

КЛАСТЕР ТАЪЛИМГА НИСБАТАН ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

258
56
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кластер / кластер стратегияси / кластер шакллари / кластер тамойиллари / кластер субъектлари / педагогик таълим кластери / рақобатбардошлик / миметик метод / интеграция / инновацион занжир / инновацион ѐндашув / латерал стратегия / фокусли стратегияcluster / cluster strategy / cluster forms / cluster principles / cluster actors / pedagogical cluster / competitiveness / mimetic method / integration / innovation chain / innovative approach / lateral strategy / focus strategy / cluster / cluster strategy / cluster forms / cluster principles / cluster actors / pedagogical cluster / competitiveness / mimetic method / integration / innovation chain / innovative approach / lateral strategy / focus strategy

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Ғ. И. Мухамедов

Мақолада педагогик таълим кластери тушунчасига таъриф берилган ва унинг зарурати, Ўзбекистон шароитида уни амалга ошириш механизмлари, тамойиллари ҳамда йўналишлари кўрсатиб берилган. Тошкент вилояти мисолида педагогик таълим кластерининг амалий аҳамияти илмий хулосаланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article describes the concept of a pedagogical cluster and its necessity, mechanisms, principles and directions for its implementation in the context of Uzbekistan. The practical role of the pedagogical cluster on the example of the Tashkent region is scientifically substantiated.

Текст научной работы на тему «КЛАСТЕР ТАЪЛИМГА НИСБАТАН ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ СИФАТИДА»

КЛАСТЕР ТАЪЛИМГА НИСБАТАН ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ СИФАТИДА

F. И. Мухамедов

Чирчик давлат педагогика институти ректори, Узбекистан Республикаси Фан арбоби

Аннотация: Маколада педагогик таълим кластери тушунчасига таъриф берилган ва унинг зарурати, Узбекистон шароитида уни амалга ошириш механизмлари, тамойиллари хамда йуналишлари курсатиб берилган. Тошкент вилояти мисолида педагогик таълим кластерининг амалий ахамияти илмий хулосаланган.

Калит сузлар: кластер, кластер стратегияси, кластер шакллари, кластер тамойиллари, кластер субъектлари, педагогик таълим кластери, ракобатбардошлик, миметик метод, интеграция, инновацион занжир, инновацион ёндашув, латерал стратегия, фокусли стратегия.

Аннотация: В статье описывается понятие педагогического кластера и его необходимость, механизмы, принципы и направления его реализации в контексте Узбекистана. Практическая роль педагогического кластера на примере Ташкентской области научно обоснована.

Ключевые слова: кластер, кластерная стратегия, кластерные формы, кластерные принципы, кластерные субъекты, педагогический кластер, конкурентоспособность, миметический метод, интеграция, инновационная цепочка, инновационный подход, латеральная стратегия, фокусная стратегия.

Abstract: The article describes the concept of a pedagogical cluster and its necessity, mechanisms, principles and directions for its implementation in the context of Uzbekistan. The practical role of the pedagogical cluster on the example of the Tashkent region is scientifically substantiated.

Keywords: cluster, cluster strategy, cluster forms, cluster principles, cluster actors, pedagogical cluster, competitiveness, mimetic method, integration, innovation chain, innovative approach, lateral strategy, focus strategy.

Жамиятда юз бераётган туб узгаришлар, шубхасиз, таълим сохасини хам камраб олмокда. Миллий таълим тизимимизнинг кейинги чорак асрдаги фаолиятига назар ташлайдиган булсак, куплаб ижобий ишлар амалга оширилганининг гувохи буламиз. Айни пайтда, айтишимиз жоизки, кадрлар тайёрлаш сохасида таълим турлари уртасидаги алока ва узвийликнинг таъминланишида айрим камчиликлар хам кузатилдики, бу пировардида, максадни белгилашдаги таркокликка ва таълим сифатининг пасайишига сабаб булди. Кадрлар тайёрлаш буйича давлат сиёсатида худудларнинг ижтимоий-иктисодий узига хослиги ва талаб хамда эхтиёжларининг тулик хисобга олинмаслиги, мехнат бозоридаги талаб ва таклифнинг чукур урганилмаслиги натижасида кадрларнинг худудлар кесимидаги таксимотида мувозанатнинг бузилиши кузатилди. Бу айрим худуларда педагог кадрларга булган эхтиёжнинг йиллар давомида кондирилмаслигига сабаб булди.

Тизимдаги бу каби камчиликларни бартараф этиш максадида кейинги икки йилдан ошикрок вакт мобайнида таълим ва кадрлар тайёрлаш сохаларига оид бир катор президент ва хукумат карорлари кабул килинди [1].

Таълим тизимини ривожлантиришга каратилган мазкур хужжатларнинг барчасида кадрлар тайёрлаш сифатини тубдан такомиллаштириш, хусусан, тизимга ривожланган хорижий мамлакатлар тажрибасини татбик этиш, сохага инновацияларни киритиш,

хорижий тажрибаларни узлаштириш, ижодий ёндашувларни куллаб-кувватлаш, таълим-фан-ишлаб чикариш учлиги уртасидаги интеграция жараёнларини кучайтириш билан боглик умумий жихатлар мавжуд.

Таълим тизимида кадрлар таксимотининг тугри йулга куйилмаслиги натижасида юзага келган кадрлар такчиллиги масаласи, бевосита, узлуксиз таълим тизимида назарда тутилган таълим турлари уртасидаги узлуксизлик, узвийлик ва интеграциянинг таъминланмаганлиги, худудларда кадрларга булган талабнинг истикбол режалари мавжуд эмаслиги билан юзага келди. Умуман, бу муаммо кенг камровли ва купкиррали ижтимоий масала булиб, унинг ечими хам бир ёки икки сабабнинг кондирилиши билан уз ижросини топа олмайди. Бу масала худудий хокимликлар ва уларнинг тасарруфидаги тегишли булинмаларнинг айни масала буйича тизимли иш олиб бориши натижасида узининг ижобий ечимини топиши мумкин. Уз навбатида педагогик таълим тизимида шундай янги механизм яратилиши хаётий заруратга айландики, унда таълим турлари уртасида узаро назорат хам, ракобат хам, манфаатларнинг кондирилиши хам таъминланиши зарур. Иктисодиёт ва таълимни ислох килиш мамлакатимиз олий таълим тизимининг инновацион компонентларини самарали ривожлантириш ва жахон бозорида таълим хизматларининг ракобатбардошлигини таъминлашга зарурат тугдирмокда. Педагогик таълимнинг жамият баркарор ривожланишидаги юкори ижтимоий ахамиятидан келиб чиккан холда замонавий талаблар, тизимдаги муаммолар ва уларни хал килишда фан ва таълим бугинлари уртасидаги таркоклик бугунги кунда узлуксиз педагогик таълимни кластер ривожланиш моделига утказиш заруратини таказо этмокда.

Иктисодиётдаги кластер назариясининг асосчиси америкалик иктисодчи, Гарвард бизнес мактаби профессори М.Портер кластернинг шаклланиш механизмини узаро ракобатбардошлигининг усишига сабаб буладиган бир-бирига бевосита боглик сохаларнинг жамланиши, деб тушунтиради [3] ва ушбу хамкорликнинг давлат иктисодиётидаги ролини аниклаб беради.

Рус олимаси Т.И.Шамова эса кластерни алохида соха (таълим, иктисодиёт ва б.) сифатида тасаввур килиб, ракобатбардош самарадорликка эришишдан манфаатдор булган сохалар бирлашишининг ташкилий шаклларини кучайтириш механизми, деб тушунади

[5].

Яна бир рус олимаси Л.Беспалова кластерни ихтиёрий компонентлар каторида узининг тулик функционал ишчанлик кобилиятини саклайдиган бир нечта тенг хукукли булаклардан иборат булган тузилма, деб хисоблайди [6].

Ушбу таърифларда мазмунни ифодалаш билан боглик фарклар кузатилса-да, уларни бирлаштириб турадиган умумий жихатлар мавжуд. Бу куйидагилардир: кластер -узаро манфаатли хамкорликни таъминлайди; ракобатбардошликни кучайтиради; тенг хукукли бир нечта компонентлардан ташкил топади; субъектларни ягона умумий максад остида бирлаштиради; умумий максаддан хусусий манфаатдорликка караб келинади; давлат учун иктисодий, ижтимоий, хукукий ахамиятга эга булади.

Илмий адабиётларда кластер тушунчаси борасида билдирилган фикрлардан келиб чикиб, педагогик таълим кластери тушунчасига куйидагича таъриф бериш мумкин: педагогик таълим кластери - муайян географик худуднинг ракобатбардош педагог кадрларга булган эхтиёжларини кондириш максадида бир-бири билан узвий алокадаги тенг хукукли алохида субъектларнинг, технологияларнинг ва инсон ресурсларининг интеграциялашувини кучайтирувчи механизмдир.

Демак, педагогик таълим кластери миметик ( грек тилида mimiomai - таклид килмок) метод булиб, иктисодиётнинг ишлаб чикриш сохасида самарадорликка олиб келган моделни педагогик таълим тизимига жорий этишни назарда тутади. Педагогик таълим кластери "таълим - илм-фан - таълим воситалари - технология - бошкарув -бизнес" инновацион занжирини хосил килади ва уни илмий нуктаи назардан тадкик

килиш бугунги педагогикамизнинг олдидаги мухим вазифалардан булиб турибди. Таълим мажмуасини ташкил килувчи бугинлар уртасида мавжуд табиий алокани манфаатдорлик ва самрадорлик нуктаи назаридан, маълум худуднинг ижтимоий-иктисодий ахволи ва эхтиёжларидан келиб чиккан холда таъминлаш тобора заруратга айланиб бормокда.

Таълим мажмуасининг асосий махсулоти ракобатбардош кадрлар ва таълим хизматлари хисобланади. Таълим кластерининг пировард максади таълим ва илмий жараёнларни такомиллаштиришга каратилган булади. Бу эса тизимда бошкарув, тузилма ва сифат билан боглик жиддий узгаришлар билан бирга мутахассисларни тайёрлаш тизимида айрим ташкилий ва таркибий узгаришларни хам талаб килади. Айни пайтда, бу борадаги ишларнинг барча боскичларида янги шакллар ва усулларни излаш, таълимнинг барча турларини максаднинг умумийлиги ва манфаатларнинг хусусийлиги буйича алокадорлигини кучайтириш, улар уртасидаги интеграцияни таъминлаш масаласи ётади.

Илмий-педагогик адабиётларда инновацион жараёнларни тахлил килишда асосий узгаришлар билан бошлангич узгаришлар уртасидаги чизикни топиш осон эмаслиги кайд килинган. Шунингдек, инновацияларнинг ижобий натижаларини таълим турлари уртасида таксимлашда тенглик принципи шарт булмайди. Бугунги кунда сохалар ривожи ва самарадорлигини инновацияларсиз тасаввур килиш кийин.

Таълим тизимига нисбатан бу каби инновацион ёндашув, агар у хакикий ривожланиш жараёнининг мантигига мос келадиган булса, албатта, самарадорликни оширади. Айникса, таълим муассасаларининг бошкарув тузилмасида мавжуд муаммоларга нисбатан муносиб инновацион ёндашувлар жорий килинса, мавжуд вазиятни олдиндан бахолай олиш, ходисаларнинг ривожланишини тугри тахмин килиш, уз вактида чоралар куриш ва ташкилий бошкарув тузилмасига тузатишлар киритиш имкониятлари пайдо булади.

Таълим тизими кластери бу каби муаммоларнинг ечимига нисбатан тугри ёндашувни карор топтиради. Зеро, кластерли интеграция жараёнлари моддий, молиявий, технологик, информацион, услубий ва кадрлар сохасидаги барча ресурсларни жалб килганлиги билан хам энг кучлиси, деб эътироф этилади. Кластер мослашувчан тарзда уз тузилмалари учун бошкарув тизимини куриш, узаро ишончни таъминлаш учун хакикий ривожланишни олдиндан айтиш (прогнозлаш) имконини беради [7]. Таълим тизимининг таркибий кисмларида сифат узгаришлари булиши, мазмунли фаолият, умумий ва махсус бошкарув функциялари, дастурлари, технологиялари ва усуллари, иштирокчиларнинг кадрлар салохиятини ривожлантириши билан боглик жараёнлар кластер мухитини яратиш имкониятини беради.

Рус олимлари томонидан таълим кластерларини шакллантириш ва ривожлантиришнинг назарий асосларини урганиш касбий таълимга нисбатан кластер ёндашуви (Б.Пугачева, А.В.Леонтиев), фаолият ва педагогик лойихалаш назарияси (В.В.Давыдов, В.П.Беспалько, Г.И.Ибрагимов, Б.Ц.Леднев, М.И.Махмутов, А.А.Сластенин), узлуксиз таълим концепцияси (Б.С.Гершунский, Г.В.Мухаметзянова, А.М.Новиков), касб-хунар мактабларида таълимнинг ижтимоий шериклик ва бошкарув муаммоларини очиб берувчи тадкикотлар (П.Ф.Анисимов, Г.В.Мухаметзянова, Г.И.Ибрагимов, Е.А.Корчагин, В.П.Панасюк, А.С.Субетто) каби йуналишларда олиб борилган [8].

Айни тадкикотчилар томонидан кластернинг еттита асосий стратегияси кайд килиб утилган:

- географик стратегия, кичик махаллийдан тортиб глобал масштабгача булган худудларда ёйилган кластер турлари;

- горизонтал стратегия, бир нечта кластерларнинг бирлашувидан ташкил топган кластернинг мигаструктура шакли;

- вертикал стратегия, бирлаштирувчи, яъни бир хил даражадаги субъектларни бирлаштирувчи кластерлар;

- латераль стратегия, хар хил структурадаги субъектларни бирлаштирувчи, улчовни иктисод билан таъминлай оладиган, янги комбинацияларга олиб келадиган кластерлар;

- технологик стратегия, бир хил технологиядан фойдаланадиган тузилмалар тупламида кузга ташланадиган кластерлар;

- фокусли стратегия, битта марказ атрофида жойлашган кластер субъектлари;

- сифат стратегияси, ташкилотларнинг хамкорликни кандай амалга ошириш асосий масала сифатида турадиган кластер шакли [8].

Бизнингча, рус тадкикотчилари томонидан кайд килинган юкоридаги йуналишларни кластер стратегиялари сифатида эмас, балки кластер шакллари ёки йуналишлари сифатида таснифлаш максадга мувофик. Чунки уларда кластерни амалга оширишнинг устувор максадлари - стратегиясидан кура унинг кандай шакл ва турларда намоён булиши уз ифодасини топган.

Шунингдек, таълим кластерининг самарали ривожланиши куйидаги шарт-шароит ва омилларга бевосита боглик:

• талабга жавоб берадиган технологик ва илмий инфраструктуранинг мавжудлиги (Д.А.Ялов);

• катнашчиларнинг узаро хамкорликка рухий жихатдан тайёрлиги (Д.А.Ялов, В.П.Третьяк);

• кластерни ривожлантиришнинг мустахкам худудий стратегиясининг мавжуд булиши;

• лойихани бошкариш усулини муваффакиятли куллаш имконияти;

• кластер субъектлари уртасида ахборот алмашишни таъминловчи кучли ахборот технологиялари (А. А. Мигранян) [7].

Шундай экан, педагогик таълимни кластерлаштириш билан боглик илмий-амалий ишларни муваффакиятли амалга ошириш, уларда самарадорликка эришиш учун биздан мавжуд технологик ва илмий инфраструктурани жараёнга мослаштириш, субъектларда таргибот-ташвикот ишларини амалга ошириш воситасида уларнинг мазкур инновацион жараённи тула англаб етишларига эришиш, хамкорлик куп томонлама манфаат келтиришини англашларига имкон яратиш, кластерни ривожлантиришнинг пухта уйланган стратегиясини, лойихани муваффакиятли бошкаришнинг усул ва йулларини ишлаб чикиш, катнашчилар уртасида тезкор ахборот алмашиш имкониятини яратиш зарур булади. Бу жуда кенг куламдаги ташкилий жараён булиб, вакт ва аник максадли йуналтирилган фаолиятни талаб килади. Аммо ушбу ташкилий жараёнларнинг мазмуни олиб бораётган фаолиятимиздан ажралган холат эмас. Дархакикат, педагогик таълимни кластерлаштириш билан шугулланган рус олимлари: Н.Н.Давыдова, Б.М.Игошев, А.А,Симонова, С.Л.Фоменко кабиларнинг таъкидлашларича, кластерни ривожлантиришнинг аник самаралари 5-7 йилда кузга ташлана бошлайди [7].

Педагогик таълим инновацион кластерининг аник максад ва вазифаларини белгилаш, фаолият уфкларини олдиндан кура билиш учун дастлаб унинг кандай тамойилларга таяниши белгилаб олиниши лозим. Узбекистон шароитида биз педагогик таълим кластерининг куйидаги тамойилларини таклиф киламиз :

> табиий алоцадорлик, кластер субъектлари уртасидаги хамкорлик, алокадорлик масаласининг табиийлиги, яъни богликлик масласининг худудий, сохавий ёки вазифавий жихатдан объективлиги;

> узвийлик, кластер субъектларининг узаро богликликда занжир хосил килиши, занжирни хосил килувчи хар бир бугиннинг узининг аник вазифаларига эга эканлиги;

> изчиллик, кластер сyбъектларининг вертикал ягона чизикда жойлашyви, бyнда куйидан юкорига, оддийдан мyраккабга караб боскичма-боскич харкатланиш тенденциясига амал килиниши;

> ворисийлик, кластернинг авлодлар алмашинyвидаги роли, тьюторлик фаолияти, педагогик таълимни кластерлаштириш натижасида сyбъектларнинг малакали педагог ходимларга булган эхттежининг мyнтазам кондирилишига эришиш;

> зaмoнaвийлик, сохага оид замонавий илм-фан ютyкларини тизимга жорий килиш, илгор хорижий тажрибаларни yзлаштириш, ахборот-коммyникация технологияларидан окилона фойдаланиш;

> йyнaлтирилгaнлик, кластер доирасида амалга оширилаëтган хар бир фаолият турининг аник максадга йyналтирилганлиги, кyтилаëтган натижаларнинг олдиндан чамалаш ва бахолаш имкониятининг мавжудлиги;

> мaцcaднинг муштaрaклиги, кластер субъектларининг хусусий максадларидан ташкари глобал аспектдаги ягона максад атрофида бирлашуви;

> мaнфaaтлaрнинг хусусийлиги, педагогик таълим кластери моделида хар бир субъектнинг хукукий, ижтимоий, иктисодий жихатдан манфаатдор 6Улиши, субъектларининг хусусий манфаатлари пировардида умумий манфаат учун хизмат килиши;

> yзaрo нaзoрaт, кластер модели доирасида бирлашган таълим субъектларининг Узаро ягона тизимни хосил килиши ва бу тизимнинг нуксонсиз ишлашидан хар бир субъектнинг манфаатдор эканлиги, маълум субъектда йул куйилган хато ëки камчилик бошка субъектларнинг фаолият самарадорлигига таъсир кyрсатиши, субъектлар фаолиятини yзаро бахолаш тизимининг йулга кУйилиши.

Юкоридаги тамойиллардан келиб чиккан холда пдагогик таълим кластерини яратишда бир нечта мухим йyналишларни белгилаб олиш мумкин бyлади. Улар куйидагилардан иборат: биринчидан, кластер субъектлари Уртасида умумий максаднинг мавжудлиги; иккинчидан, субъектларнинг биргаликдаги фаолиятининг хукукий асосга эгалиги; учинчидан, кластер доирасида бирлашган субъектлар Уртасидаги yзаро манфаатли муносабатлар тизими; туртинчидан, бошкарув механизмини мувофиклаштирилганлиги; бешинчидан, субъектлар томонидан амалга оширилаëтган ишларнинг умумий максаддан чекинилмаслиги; олтинчидан, субъектлар Уртасида Узаро назорат тамойилига амал килиш.

Педагогик таълим кластери тизимда мавжуд муаммоларни, Уз навбатида, унинг кучли ва кучсиз томонларини аниклашга имконият яратади. Кластерда ишларнинг холати хакида маълумотларнинг жуда объектив булиши мухим ахамиятга эга. Кластер ëрдамида хукумат, таълимни назорат килувчи давлат идоралари кластер амал киладиган минтакадаги таълимни ривожлантириш учун амалга оширилган тажриба ва тадкикот натижаларини самарали куллашлари мумкин булади. Таълимга нисбатан кластер ëндашyви бошкарув органларига тизим ичида самарали узаро таъсир утказиш учун муайян воситалар билан таъминлаш, муаммоларни яхширок тушуниш, минтакада ривожланишнинг илмий асосларини режалаштириш имконини беради.

Педагогик таълим кластерининг ахамиятини сохалар буйича куйидагича таснифлаш мумкин: ицтисодий cocada: самарали таълим хизматлари бозорини шакллантиришда; ижтимоий cocada: педагогик таълим муассасалари битирувчиларини иш билан таъминлашда; маркетинг co^ac^a: инновацион таълим технологияларини, таълим муассасаларининг укув-тарбиявий ишларида янги имкониятларни оммалаштиришда; ууцущй cocada: кластер доирасида узаро хамкорликни йулга куйишнинг, шунингдек, таълим муассаларини бошкаришнинг янги шаклларига утиш билан боглик меъëрий-хyкyкий асосларини яратиш; педaгoгикa co^ac^a: узлуксиз таълим

тизимда педагог кадрларни тайёрлашни хамкорликда лойихалаш сохаларида кузга ташланади [7].

Бу барча иштирокчиларнинг узаро куллаб-кувватланишини ва назорат килинишини таъминлайдиган узаро таъсир ва очиклик кластернинг самарадорлигига хизмат килади. Бир-бирига якинлик, ички алокалар, доимий шахсий алокалар ва умумий очиклик узаро алокани ва ахборот узатишни осонлаштиради. Кластерлаштириш билан боглик масалалар таълим сохасидаги янгиликлар, янги таркибий кисмлар ва укув кулланмаларининг мавжудлиги, таълим жараёнини синаб куриш, таълим тизимининг ривожланишидаги янги тенденцияларни урганишни таказо килади.

Таълим кластери фаолияти миллий педагогикамизда янги йуналиш булиб, уни амалиётга киритиш педагогик шартларни белгилашни ва малакали мутахассисларни шакллантириш самарадорлигини экспериментал текширишни талаб килади. Олий таълимнинг кластердаги урни инновацион махсулотни ишлаб чикаришда намоён булади. Кластер субъектлари булган илмий-тадкикот институтлари ва ишлаб чикариш муассасалари амалиётлар базасига айланиб, узларининг илмий ва укув фаолияти буйича мутахассисларни шакллантиришда уларнинг эхтиёжлари ва ривожланиш истикболларига мувофик равишда иштирок этиш имкониятига эга буладилар.

Кластернинг барча субъектлари малакага эга булган мутахассисларни тайёрлашнинг куп боскичли тизимини ташкил килади ва тартибга солади. Иш берувчи хам, умумтаълим мактаблари хам, урта махсус, касб-хунар таълими муассасалари хам, олий таълим хам бу интеграциялашувдан уз манфаатидан келиб чикиб жараён иштирокчисига айланади.

Педагогик таълим кластерини Тошкент вилояти мисолида курадиган булсак, куйидаги илмий-амалий ахамиятга эга хулосаларга келиш мумкин: Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 27 июлдаги П^-3152 сонли ^арори билан ташкил топган булиб, унинг илмий ва таълимий тамойиллари куйидагилардан иборат:

• таълимий, илмий ва инновацион жараёнларни иктисодиёт ва ижтимоий соха билан биргаликда жамлаш;

• укув жараёнларининг узлуксизлиги, узвийлигини ва интеграциясини кучайтириш;

• фан, таълим ва ишлаб чикариш интеграциясини таъминлаш;

• таълимни бошкаришга нисбатан самарали инновацияларни куллаш;

• ташкилий, укув-услубий, илмий ва ахборот-тарбия воситаларини интеграциялаш.

Субъектларнинг узаро алокалари Тошкент вилояти ижтимоий-иктисодий

ривожланишининг асоси сифатида таълим тизимини шакллантириш доирасида амалга оширилади ва институтнинг тегишли факультетлари ва кафедралари билан якин алокада амалга оширилади.

Амалга ошириладиган барча ишлар кластер иштирокчиларнинг бошлангич, профессионал, юкори профессионал ва касбий тайёргарлик даражасига бевосита боглик булиб, илмий ва таълим-тарбия кластерини руёбга чикаришга каратилган булмоги лозим. Шу билан бирга, худуддаги мактабгача таълим муассасалари, умумтаълим мактаблари, лицей ва касб-хунар коллежлари, олий таълим муассасалари, шунингдек, кластернинг таркибий кисми булган бошка турдаги ташкилотлар умумий максадга ишлашлари зарур. Укитишда кушимча ва масофавий таълим хам назарда тутилиши лозим. Шунингдек, кластерда республиканинг катор илмий-тадкикот институтлари, саноат корхоналари ва бошка муассасаларини хам фаол жалб этиш учун зарур шароитлар яратишга алохида эътибор бериш мухимдир. Бунинг натижасида худудда:

> биринчидан, малакали педагог кадрларга булган эхтиёж сифатли кондирилади (ижтимоий оцибат);

> иккинчидан, самарали таълим хизматлари бозори шакллантирилади (щтисодий оцибат);

> учинчидан, инновацион таълим технологияларини, таълим муассасаларининг укув-тарбиявий ишларида янги имкониятларни тезкор оммалаштириш имкониятлари пайдо булади (маркетинг со^асидаги оцибат);

> туртинчидан, таълим муассасаларининг узаро хамкорлигини йулга куйишнинг, шунингдек, таълим тизимини бошкаришни янги ташкилий шаклига утиш билан боглик меъёрий-хукукий асослар яратилади (ууцуций оцибат);

> бешинчидан, педагог кадрлар тайёрлаш тизимини кластер субъектлари билан хамкорликда лойихалаш йулга куйилади (педагогик оцибат).

Шундай килиб, таълимга кластер ёндашувни татбик килиш таълим тизимидаги узлуксизлик ва алокани, таълим турлари уртасидаги интеграция жараёнларини мустахкамлайди. Буни таълимга нисбатан инновация сифатида караш ва самарадорлигини чамалаш хамда амалга ошириш механизмларини ишлаб чикиш илмий жамоатчиликнинг олдидаги мухим муаммолардан саналади. Кластер ёндашуви давлат таълим сиёсатининг мазмунини тубдан узгартириб, субъектлар муносабатларига ривожланиш ва самарадорлик мезонлари билан караш имкони беради. Натижада кластер таълимга нисбатан инновацион ёндашув сифатида худуддаги инсон ресурслари, ташкилотлар ва технологияларни бирлаштирувчи кучли механизмни юзага келтиради.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг ^арори, "Узбекистон Республикаси мактабгача таълим вазирлигини ташкил этиш тугрисида", Тошкент ш., 2017 йил 30 сентябрь, П^-3305-сон; Узбекистон Республикаси Президентининг ^арори, "Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирлиги фаолиятини такомиллаштириш тугрисида", Тошкент ш., 2017 йил 30 сентябрь, П^-3304-сон; Узбекистон Республикаси Президентининг ^арори, "Урта махсус, касб-хунар таълими муассасалари фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида", Тошкент ш., 2017 йил 14 март, П^-2829-сон; Узбекистон Республикаси Президентининг ^арори, "Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида", Тошкент ш., 2017 йил 20 апрель, П^-2909-сон; Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг ^арори, "Олий укув юртидан кейинги таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида", Тошкент ш., 2017 йил 22 май, 304-сон.

2.Г.Б.Болоний, В.Ю.Лыскова. Кластерный подход и его использование в научно-педагогических исследованиях. Вестник ТГУ, т.16, вып.1, 2011.

3. Porter М. Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitors, Cambridge, 1980, 454 pages.

4. Шамова Т.И. Кластерный подход к развитию образовательных систем// Взаимодействия образовательных учреждений и институтов социума в обеспечении эффективности, доступности и качества образования региона: Материалы 10 Международного образовательного форума (Белгород. 24-26 окт. 2006 г.): в2 ч. / БелГУ, МШ У, МАНПО; отв. ред. Т.М. Давыденко, Т.И. Шамова. Белгород: Издательство БелГУ, 2006. Ч. 1. C. 24-29.

5. Беспалова Л. Что такое кластер? URL: http://siok.rightside.ru/siok/ 2009-12-01-06-24-41. Загл. с экрана.

6. Шарай Н., Кластерный подход в интеграции, «УГ Москва», №15 от 14 апреля 2015 года.

7. Давыдова Н.Н., Игошев Б.М. и др. Образовательный кластер как системообразующий компонент региональной модели непрерывного педагогического образования, Педагогическое образование в России, 2014. № 10, стр.75

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.