Научная статья на тему '“МАКТАБ ЛАБОРАТОРИЯ” ТАЖРИБА МАЙДОНЧАСИ – ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМДА ИННОВАЦИОН КЛАСТЕР ЛОЙИҲАСИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ'

“МАКТАБ ЛАБОРАТОРИЯ” ТАЖРИБА МАЙДОНЧАСИ – ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМДА ИННОВАЦИОН КЛАСТЕР ЛОЙИҲАСИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

228
35
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
“Мактаб-лаборатория” инновацион тажриба майдончаси / кластер / узвийлик / узлуксизлик / изчиллик / PISA / илмий-тадқиқот / дидактик тамойиллар / инновацион педагогик технологиялар / innovative experimental platform "School-laboratory" / cluster / membership / continuity / consistency / PISA / research / didactic principles / innovative pedagogical technologies

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Атаназар Каримович Рахимов, Дилнавоз Бактурдиевна Саидова, Ойгул Одил Қизи Расулова

Мазкур мақолада “Педагогик таълим инновацион кластери” лойиҳаси доирасидаги “Мактаб-лаборатория” инновацион тажриба майдончасида олиб борилаётган тадқиқотлар ва уларнинг таҳлили, анъанавий таълимга янгича ёндашувларни тадбиқ қилиш, педагогик жараённи такомиллаштириш, таълим мазмунини дидактик тамойиллар асосида бойитиш, ўқув жараёнини юксак даражада ташкил этиш ва уни бошқариш, таълим-тарбия жараёнларининг узлуксиз мониторинги ва назорати ҳамда сарҳисобини амалга ошириб бориш бўйича маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Атаназар Каримович Рахимов, Дилнавоз Бактурдиевна Саидова, Ойгул Одил Қизи Расулова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LABORATORY SCHOOL EXPERIMENTAL SITE IMPLEMENTATION OF AN INNOVATIVE CLUSTER PROJECT IN PEDAGOGICAL EDUCATION

The article examines the research and analysis of the innovative experimental platform "School-Laboratory" within the framework of the project "Innovative cluster of pedagogical education", the introduction of new approaches to traditional education, the improvement of the pedagogical process, enrichment of the learning content based on didactic principles. information about its management, constant monitoring and control of educational processes and the implementation of the resume.

Текст научной работы на тему «“МАКТАБ ЛАБОРАТОРИЯ” ТАЖРИБА МАЙДОНЧАСИ – ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМДА ИННОВАЦИОН КЛАСТЕР ЛОЙИҲАСИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ»

"МАКТАБ ЛАБОРАТОРИЯ" ТАЖРИБА МАЙДОНЧАСИ - ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМДА ИННОВАЦИОН КЛАСТЕР ЛОЙИХДСИНИ ЖОРИЙ

ЭТИШ

Атаназар Каримович Рахимов

п.ф.д. проф.в.б Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти "Табиий фанлар " факультети декани

Дилнавоз Бактурдиевна Саидова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

Ойгул Одил цизи Расулова

Табиий фанлар факультети Биология кафедраси катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада "Педагогик таълим инновацион кластери" лойихдси доирасидаги "Мактаб-лаборатория" инновацион тажриба майдончасида олиб борилаётган тадкикотлар ва уларнинг тахлили, анъанавий таълимга янгича ёндашувларни тадбик килиш, педагогик жараённи такомиллаштириш, таълим мазмунини дидактик тамойиллар асосида бойитиш, укув жараёнини юксак даражада ташкил этиш ва уни бошкариш, таълим-тарбия жараёнларининг узлуксиз мониторинги ва назорати хдмда сархисобини амалга ошириб бориш буйича маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: "Мактаб-лаборатория" инновацион тажриба майдончаси, кластер, узвийлик, узлуксизлик, изчиллик, PISA, илмий-тадкикот, дидактик тамойиллар, инновацион педагогик технологиялар.

LABORATORY SCHOOL EXPERIMENTAL SITE - IMPLEMENTATION OF AN INNOVATIVE CLUSTER PROJECT IN PEDAGOGICAL

EDUCATION

Atanazar Karimovich Rakhimov

Prof. Tashkent region Chirchik State Pedagogical Institute Dean of the Faculty of Natural Sciences

Dilnavoz Bakturdievna Saidova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

Oygul Odil kizi Rasulova

Senior Teacher, Department of Biology, Faculty of Natural Sciences

ABSTRACT

The article examines the research and analysis of the innovative experimental platform "School-Laboratory" within the framework of the project "Innovative cluster of pedagogical education", the introduction of new approaches to traditional education, the improvement of the pedagogical process, enrichment of the learning content based on didactic principles. information about its management, constant monitoring and control of educational processes and the implementation of the resume.

Keywords: innovative experimental platform "School-laboratory", cluster, membership, continuity, consistency, PISA, research, didactic principles, innovative pedagogical technologies.

КИРИШ

Ривожланган давлатлар сафидан урин олишни уз олдига максад килиб куйган Узбекистонимиз, халк хужалигининг барча тармоклари каби таълим сохасида хам илFор технологияларни жорий этиш ва шу оркали таълим мазмунини жахон андозалари даражасига олиб чикишга харакат килинмокда.

Бу вазифаларни бажариш таълим тизимида янги инновацион технологиялардан фойдалана оладиган, уларни хаётида кутилмаган вазиятларда куллай оладиган, амалиётга тадбик эта оладиган юксак малакали, ракобатбардош кадрларни тайёрлаш демакдир[2].

Узлуксиз таълим ижодкор, ижтимоий фаол, маънавий бой шахс шаклланиши ва юкори малакали ракобатбардош кадрлар тайёрланиши учун зарур шарт-шароитлар яратади. Х,озирги кунда таълим муассасаларини худудий йуналишга утказиш ва таркибий тузилмасини узгартириш буйича ишлар амалга оширилмокда.

Келажак авлодга таълим-тарбия беришнинг максади, вазифалари, мазмуни, услубий талабларига кура фан, техника ва илFор технология ютукларидан унумли фойдаланиш бугунги таълим тизими олдида турган долзарб муаммолардан бири хисобланади[1].

Мамлакатимизда умумтаълим мактабларининг моддий-техник базасини мустахкамлаш, укув-методик адабиётлар мазмуни ва педагог кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан янгилаш буйича амалга оширилган тизимли ислохотлар натижасида табиий фанлар, жумладан, биология фанлари тизимини укитишга

каратилган таълим технологияларини куллаш, инновацион ёндашувлар, мультимедияли таълим ресурсларини жорий этиш имкониятлари кенгайди. Шу билан бирга, укувчиларда табиий-илмий дунёкарашни ривожлантиришнинг методик таъминотини такомиллаштириш зарурати хам мавжуд[6].

Бугунги кунда бутун дунёда ёшларнинг табиий-илмий дунёкарашини шакллантириш буйича катор, жумладан, куйидаги устувор йуналишларда тадкикотлар олиб борилмокда: электрон-дастурий воситалар асосида укувчиларда табиий-илмий дунёкарашни шакллантиришнинг методик шарт-шароитларини такомиллаштириш; виртуал лабораториялар билан ишлашни ургатиш ва бу жараёнда укувчиларда табиий-илмий компетенциялар тизимини шакллантириш, биология фанлари таълими жараёнини ташкил этишда назарий ва амалий машFулотлар интеграциясини таъминлаш, укувчиларда табиий-илмий дунёкарашни ривожлантиришда инновацион таълим технологияларининг ролини ошириш, укувчиларни илмий-тадкикот фаолиятига йуналтиришнинг методик таъминотини такомиллаштириш [3].

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги —Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси туFрисидаги ПФ-4947-сон, 2019 йил 29 апрелдаги —Узбекистон Республикаси халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисидаги ПФ-5712-сон, 2019 йил 8 октябрдаги —Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисидаги ПФ-5847-сон Фармонлари, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 20 апрелдаги —Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисидаllги ПК,-2909-сон, Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 18 апрелдаги "Инновацион FOялар, технологиялар ва лойихаларни амалий жорий килиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК,-3682-сон, 2020 йил 6 ноябрдаги "Таълим-тарбия тизимини янада такомиллаштиришга оид кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК,-4884-сон карорлари хамда мазкур фаолият билан боFлик бошка меъёрий-хукукий хужжатларда белгиланган вазифалар ижросини таъминлаш буйича катор ишлар амалга оширилмокда[7].

Педагогик таълим инновацион кластери (ПТИК) - муайян ижтимоий-географик худуднинг ракобатбардош педагог кадрларга булган эхтиежини кондириш максадида бир-бири билан узаро манфаатли узвий алокадаги тенг хукукли алохида субъектлар, технологиялар ва ишчи кучларининг

интеграциялашувини таъминловчи механизм хисобланади [8]. Педагогик таълим кластери минтакавий таълим тизимининг структурасига таъсир этиб, унинг таркибида буйсунувидан катъий назар барча турдаги таълим муассасаларини ягона максад атрофида бирлаштириши минтака микиёсида педагогик таълимни ривожлантириш буйича куп йиллик меъерий хужжатлар (дастур, йул харитаси, концепция ва б.) кабул килинишини такозо этди[4].

Кластер тузилиши одатда ядро, хамкорлар, инфратузилма ва уз бошкарув органларини уз ичига олади. Шу билан бирга хар бир худудий таълим кластери унинг таркибий тузилишининг узига хос хусусиятларига эга.

Куйидагилар кластер тизимининг субъектлари сифатида иштирок этади:

Таълимни табакалаштириш ва индивидуаллаштириш - бу таълим ташкилотларининг инновацион ресурсларини яратишга ва ягона таълим мухити яратилишини таъминлайдиган интеграция ва хамкорлик жараёнларининг зарурий шарти хисобланади.

- талабалар, магистрантлар ва докторантлар педагогик амалиёт утайдиган, таълимий, илмий тадкикотчилик, инновацион ва лойихалаштириш фаолиятини олиб борадиган укув ва тажриба экспериментал база вазифасини утайдиган мактабгача, умумий урта, урта махсус, олий ва кушимча таълим муассасалари;

- таълимнинг турли даражаларидаги янгиланишларга мувофик равишда катталарнинг кушимча таълими тизими муассасалари, болалар ва усмирларнинг мактабгача, умумий урта, урта махсус касб-хунар таълими педагогик кадрларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш муассасалари;

- хамкорликдаги илмий тадкикот фаолияти билан шуFулланаётган ва уни белгилайдиган илмий ва илмий-методик тузилмалар, марказлар, илмий тадкикот институтлари;

- педагогик хамжамиятлар, ташаббускор жамоалар, жамоат бирлашмалари, давлат ва нодавлат ташкилотлари;

- хорижий олий таълим муассасалари ва илмий марказлар.

Кластер тизими хар бири алохида фаолият олиб борадиган субъектларни умумий максад атрофида бирлаштиради ва айни пайтда хар бир субъект умумий максаддан келиб чиккан холда хусусий манфаатдорлик асосида иш юритади. Кластер тизими субъектлари бир-бирини куллаб-кувватлайди ва назорат килади, хар бири алохида кластернинг маънавий ва интеллектуал майдонини яратади, ижтимоий таъсири хамда ахамиятини кенгайтиради[7].

Бугунги кунда педагогик таълим инновацион кластери модели мамлакатимиз таълим тизимига ривожланган хорижий мамлакатлардаги синовдан утган муваффакиятли тажрибаларни узлаштириш ва сохада

инновацион мухитни яратиш каби хаетий заруратлар туфайли юзага келаётгани асосланди. Педагогик таълим инновацион кластери доирасида таълим турларининг илмий, назарий, амалий, методик салохиятларини ягона максадга йуналтириш, мавжуд муаммоларни бартараф этиш ёки таълим муассасаларининг муайян йуналишдаги ишларининг самарадорлигини оширишда улардан окилона фойдаланиш каби масалалар "Мактаб-лаборатория" инновацион тажриба майдончаси тушунчаси остида бирлашди. Шунингдек, "Мактаб-лаборатория" инновацион тажриба майдончалари узлуксиз таълим жараёнида таълим турлари уртасидаги илмий, услубий ва таълим воситаларини ривожлантириш, педагогик таълим инновацион кластерини амалиётга тадбик этиш билан боFлик илмий-педагогик лойихаларни тажриба-синовдан утказишни назарда тутади. Тажриба-синов ишларида укитувчиларга педагогикага механик ёндошув ва авторитар педагогика элеменларидан воз кечиш, дарс машFулотига купрок ижодий жараён сифатида караш, укувчиларнинг уз фикрларини эркин ифода этишларини раFбатлантирувчи, адабиётларда мавжуд маълумотларни тахлил килишга каратилган методлардан фойдаланиш тавсия этилади.

НАТИЖА

"Мактаб лаборатория" инновацион тажриба майдончаларидан кутиладиган натижалар куйидагилардан иборат:

1. Х,ар бир кафедрада педагогик таълим инновацион кластери ва "Мактаб-лаборатория" тажриба инновацион майдончалари фаолияти билан боFлик янги лойихалар ва лойиха гурухлари фаолияти йулга куйилади.

2. Истикболли лойихаларни оммалаштириш имконияти пайдо булади.

3. Кафедраларда барча профессор-укитувчилар "Мактаб-лаборатория" ишига жалб килинади.

4. Талабалар ва магистрлар педагогик таълим инновацион кластери буйича илмий тадкикот ишларига раFбатлантирилади.

5. Талабаларнинг укитувчилик касбига булган мослашувчанлик даври кискаради.

6. Мактаб, мактабгача таълим муассасалари ва институт уртасидаги хамкорликнинг, демакки, педагогик таълим инновацион кластери фаолиятининг самарадорлиги ошади.

7. Педагогик таълим инновацион кластерининг амалиётга татбики тезлашади [6].

МУХОКАМА

Давлатимиз рахбари томонидан таълим тизимига куйилаётган талаблар ижросини таъминлаш максадида Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институтида дастлабки кадамлар куйилди. Институт ректорининг 2019 -йил 1-апрелдаги 01-255-сонли ва Тошкент вилояти Халк таълими бошкармасининг 2019-йил 2-апрелдаги 2-сонли кушма буйруFида белгиланган вазифаларнинг ижроси юзасидан Чирчик шахар ХТБ тасарруфидаги 11-умумий урта таълим мактабида 2019-2020 укув йилидан бошлаб "Педагогик таълим инновацион кластери" институтнинг асосий стратегик тадкикот йуналиши сифатида белгиланиши ва уни амалиётга жорий этиш максадида "Мактаб-лаборатория" инновацион тажриба майдончаси фаолиятини ривожлантириш хамда мактаб укитувчиларига укув-методик кумаклашиш, укувчиларни PISA Халкаро дастурига тайёрлаш максадида биология фанларини укитиш буйича "Ташаббускор талабалар" лойихаси фаолияти амалга оширилмокда [9]. Чирчик шахридаги 11 -мактабда рахбар-ходимлари ва укитувчилари билан инновацион таълим кластери юзасидан амалга оширилган ишлар ва мактабдаги мавжуд муаммолар суровномалар асосида урганиб чикилди. Суровнома натижалари ва факультет проф-укитувчиларининг мулохазалари асосида педагогик таълим кластери доирасида амалга ошириладиган ишлар белгиланиб олинди.

Тадкикотлар утган 2019-2020 укув йили давомида ушбу умумтаълим мактабининг 7- синф укувчилари билан зоология фани буйича билимларининг сифат курсаткичларини урганиш асосида дарс машFулотлари олиб борилди ва тажриба хамда назорат синфлари танлаб олинди. Тажриба гурухи укувчиларига зоология фанини укитишда инновацион педагогик технологиялардан фойдаланиш асосида дарс машFулотлари олиб борилди. Назорат синфларда эса анъанавий кабул килинган тартибдаги дарс машFулотлари утказилди. Тажриба синфининг сифат курсаткичи иккинчи чоракнинг кириш тестида 57% ва иккинчи чоракнинг чикиш тестида 78% га ошганлиги яъни сифат курсаткичи 21% га ортганлиги маълум булди. Пандемия бошланиши муносабати билан укув йили якунида тажриба синфида дарслар масофавий таълим шаклида утказилди. 2020-2021 укув йили бошидан тажриба синфи ота-оналари ва укувчилари таклифига биноан масофавий укитиш буйича ушбу синф укувчилари учун "Мактаб лаборатория" гурухи ташкил этилди. Ушбу гурухда "Одам ва унинг саломатлиги" фанидан барча мавзулар онлайн тарзда, инновацион ёндашувлар, мавзуларга оид слайдлар, мультимедияли таълим ресурслари, аудио хамда видео дарслардан фойдаланиш асосида машFулотлари олиб борилди. Тадкикот давомида 8 синфларда

биринчи чораги якуни буйича тажриба ва назорат синфларининг узлаштириш курсаткичлари аниклаб олинди. "Мактаб лаборатория" инновацион тажриба майдончаларида укувчиларда табиий-илмий саводхонликни шакллантиришга куйиладиган талаблар, ундан келиб чикадиган таълим мазмуни, укувчиларнинг укув - билиш фаолиятининг компетенциявий ёндашув асосида ташкил этилиши, укитиш методлари, воситалари, шаклларининг уЙFунлиги ва уни амалга оширишда инновацион технологиялардан фойдаланиш, укувчиларда илмий саводхонликнинг шаклланганлик даражасини аниклаш имконини берадиган рейтинг назорати воситалари, стандарт ва ностандарт тест топшириклари тажрибанинг мазмуни ташкил этади[5].

Укувчилар билими биринчи чорак якуний натижаларига кура киёсланди. Бунга кура курсатгичлар лойихд бошланишида олинган кириш тести натижаларига нисбатан 23%га, йил якунига нисбатан 2020-2021 йил биринчи чорагидаги натижалар 2% га ошганлиги аникланди.

Укувчиларнинг 2020-2021 укув йили I чорагидаги сифат курсаткичлари

1-жадвал

Синфлар Укувчи лар сони Сифат курсаткичла ри "Аъло"чи укувчилар сони "Яхши" укийдиг ан укувчил ар сони "Урта" бах,ода укийдиган укувчилар сони "^оникарсиз "бах,ода укийдиган укувчилар сони

8 - "A" тажриба синф 30 80% 17 7 6 -

8 - "В" назорат синф 33 69% 5 18 10 -

I ЧОРАК

80%

8 "А" 8 "В"

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтадиган булсак, "Мактаб-лаборатория" инновацион тажриба майдончаларида ташкил килинган педагогик тажриба-синов ишларининг статистик тахлили натижасида укувчиларнинг биология фанларига булган кизикишлари, назарий билимларини ошириш, хозирги замон фан ва технологиясини урганишга булган интилишларини кучайтириш, уларни ижодкорликка ундаш, назарий билимларини амалиетда куллаш малакасини хосил килиш самарадорлиги утган укув йилига нисбатан 2% га ошганлиги аникланди.

REFERENCES

1. Rakhimov, A. K., Jononova, R. N., & Egamberdieva, L. N. (2020). Methodological SupportUsing Innovative Teaching for the Development of Natural and Scientific Outlook of Students methodological SupportUsing InnovativeTeaching for the Development of Natural and Scientific Outlook Of Students. International Journal of Psychological Rehabilitation, 24(7), 8136-8142.

2. Rakhimov, A. K., (2020). Improving the Methodology for Developing Students' Natural and Scientific Worldview ("On the Example of Teaching the Subject of OThe Doctrine of Evolution"). International Journal of Psychological Rehabilitation, 24(2), 1283-1296.

3. Rakhimov, O. K. (2017). Theoretical Basis for Development Ecological Worldview as a Part of Students' Natural Scientific Worldview. Eastern European Scientific Journal, (5). 2024

4. Mirzayeva, N. A. (2020). Relevance and pedagogical basis development of environmental competencein student. Science and Education, 1(7), 565-581.

5. Рахимов А. К. (2019) Талабаларда табиий-илмий дунёкарашни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш. Педагогика фанлари доктори (DSc) диссертация автореферати Тошкент 2019 йил 4 б.

6. Ходжамкулов Умид Негматович (2019). Педагогик таълим кластери илмий-педагогик муаммо сифатида (Педагогик таълимни кластерлаштириш зарурияти). Современное образование (Узбекистан), (10 (83)), 10-15.

7. У. Н. Ходжамкулов (2020) Педагогик таълим инновацион кластерининг илмий назарий асослари. Педагогика фанлари доктори (DSc) диссертацияси автореферати. 66-б

8. Rahimov, A.K. (2019) "Efficiency of the application of private methodologicaltechnologies in teaching biological sciences," Bulletin of Gulistan State University: Vol. 2019 : Iss. 2 , Article 11.

9. Рахимов, А. К., Нурметов, Х. С., & Саидова, Д. Б. (2020). Узлуксиз таълим тизимида педагогик таълим инновацион кластерининг роли. Academic Research in Educational Sciences, 7(1), 48-53.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.