Научная статья на тему 'ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРИ ЯНГИ УСТУВОР ЙЎНАЛИШ СИФАТИДА'

ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРИ ЯНГИ УСТУВОР ЙЎНАЛИШ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

220
66
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кластер / кластер стратегияси / кластер шакллари / кластер тамойиллари / кластер субъектлари / педагогик таълим кластери / рақобатбардошлик. / cluster / cluster strategy / cluster forms / cluster principles / cluster subjects / pedagogical education cluster / competitiveness.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шахло Исамиддиновна Ботирова

Кадрлар тайёрлаш бўйича давлат сиёсатини амалга оширишда ҳудудларнинг ижтимоий-иқтисодий ўзига хослиги ва талаб ҳамда эҳтиёжларининг тўлиқ ҳисобга олинмаслиги, таълим тизимида кадрлар тақсимотининг тўғри йўлга қўйилмаслиги натижасида юзага келган айрим ҳудудлардаги педагог кадрлар тақчиллиги ва бу соҳадаги ишларда сифат кўрсаткичларининг пасайиши педагогик таълимни кластер ривожланиш моделига ўтказиш заруратини тақазо этмоқда. Мақолада педагогик таълим кластери тушунчасига таъриф берилган ва унинг зарурати, Ўзбекистон шароитида уни амалга ошириш механизмлари, тамойиллари ҳамда йўналишлари кўрсатиб берилган. Тошкент вилояти мисолида педагогик таълим кластерининг амалий аҳамияти илмий хулосаланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INNOVATION CLUSTER OF PEDAGOGICAL EDUCATION AS A NEW PRIOR DIRECTION

The need to transfer pedagogical education to the cluster development model is due to the fact that the implementation of state policy on training does not fully take into account the socio-economic specifics and needs of the regions, the shortage of teachers in some regions and the decline in quality in this area. requires. The article defines the concept of pedagogical education cluster and its necessity, mechanisms, principles and directions of its implementation in the context of Uzbekistan. The practical significance of the pedagogical education cluster on the example of Tashkent region has been scientifically summarized.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРИ ЯНГИ УСТУВОР ЙЎНАЛИШ СИФАТИДА»

ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРИ ЯНГИ УСТУВОР

ЙУНАЛИШ СИФАТИДА

Шахло Исамиддиновна Ботирова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти "Узбек тили ва адабиёти" кафедраси доценти

АННОТАЦИЯ

Кадрлар тайёрлаш буйича давлат сиёсатини амалга оширишда худудларнинг ижтимоий-иктисодий узига хослиги ва талаб хамда эхтиёжларининг тулик хисобга олинмаслиги, таълим тизимида кадрлар таксимотининг туFри йулга куйилмаслиги натижасида юзага келган айрим худудлардаги педагог кадрлар такчиллиги ва бу сохадаги ишларда сифат курсаткичларининг пасайиши педагогик таълимни кластер ривожланиш моделига утказиш заруратини таказо этмокда. Маколада педагогик таълим кластери тушунчасига таъриф берилган ва унинг зарурати, Узбекистон шароитида уни амалга ошириш механизмлари, тамойиллари хамда йуналишлари курсатиб берилган. Тошкент вилояти мисолида педагогик таълим кластерининг амалий ахамияти илмий хулосаланган.

Калит сузлар: кластер, кластер стратегияси, кластер шакллари, кластер тамойиллари, кластер субъектлари, педагогик таълим кластери, ракобатбардошлик.

INNOVATION CLUSTER OF PEDAGOGICAL EDUCATION AS A NEW

PRIOR DIRECTION

Shakhlo Isamiddinovna Botirova

Associate Professor of the Department of Uzbek Language and Literature Chirchik State Pedagogical Institute

ABSTRACT

The need to transfer pedagogical education to the cluster development model is due to the fact that the implementation of state policy on training does not fully take into account the socio-economic specifics and needs of the regions, the shortage of teachers in some regions and the decline in quality in this area. requires. The article defines the concept of pedagogical education cluster and its necessity, mechanisms, principles and directions of its implementation in the context of Uzbekistan. The

practical significance of the pedagogical education cluster on the example of Tashkent region has been scientifically summarized.

Keywords: cluster, cluster strategy, cluster forms, cluster principles, cluster subjects, pedagogical education cluster, competitiveness.

КИРИШ

Кейинги йилларда жамиятимизда юз бераётган туб узгаришлар барча сохаларга нисбатан янгича инновацион ёндашувларни, мавжуд карашлар, тушунчалар ва муносабатларни тараккиёт кузгуси ва самарадорлик мезонлари билан кайтадан тафтиш килишни таказо этмокда. Истиклол йилларида таълим ва кадрлар тайёрлаш сохасида куплаб ижобий ишлар амалга оширилганини таъкидлаган холда, айтишимиз жоизки, мулжални туFри ола билмаслик, мехнат бозори талабларини чукур урганмаслик, ундаги талаб ва таклифнинг номувофиклиги, одамларнинг ижтимоий ахволи ва хохиш-истакларининг инбатга олинмаганлиги билан боFлик анчагина жиддий хато ва камчиликлар хам кузатилди. Натижада, "Таълим туFрисида"ги конун ва "Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури"да назарда тутилган талаблар тулик ижросини топмади. Утган йиллар давомида биз барча сохалар каби таълим ва кадрлар тайёрлаш сохасида хам узимизга хос ва мос йулни топишга купрок эътибор каратдик. Аслида жамиятнинг ривожланиш конуниятларида умумий жихатлар ва табиий конуниятлар мавжуд булиб, бу борада куп холларда "Американи кайтадан кашф килиш"дан кура ривожланган мамлакатлардаги тайёр андозаларни олиш, улардан ижодий фойдаланиш яхширок натижа беради.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Дархакикат, мухтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев сунгги йилларда таълим сохасини ислох килишга, кадрлар тайёрлаш сифатини тубдан такомиллаштиришга, хусусан, тизимга ривожланган хорижий мамлакатлар тажрибасини татбик этишга жиддий эътибор карата бошлади. Бу борадаги ислохотлар 2017 йил 30 сентябрдаги "Узбекистон Республикаси мактабгача таълим вазирлигини ташкил этиш туFрисида"ги, 2017 йил 8 августдаги "Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирлиги фаолиятини такомиллаштириш туFрисида"ги, 2017 йил 14 мартдаги "Урта махсус, касб-хунар таълими муассасалари фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги, 2017 йил 20 апрелдаги "Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида"ги, 2017 йил 22 майдаги "Олий укув юртидан кейинги таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари

туFрисида"ги Президент К,арорларида уз аксини топган. Эътибор берадиган булсак, мазкур карорларда узлуксиз таълим тизимининг деярли барча турлари камраб олинганлигини куришимиз мумкин. Колаверса, "2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси"да хам таълим сохасини тубдан такомиллаштиришга эътибор каратилган. Таълим тизимини ривожлантириш ва такомиллаштиришга каратилган мазкур хужжатларнинг барчасида сохага инновацияларни киритиш, хорижий тажрибаларни узлаштириш, ижодий ёндашувларни куллаб-кувватлаш, таълим турлари уртасидаги интеграция жараёнларини кучайтириш билан боFлик умумий жихатлар мавжуд.

НАТИЖАЛАР

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 27 июлдаги ПК-3152 сонли Карори билан Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти ташкил килинган эди. Карор билан институтга вилоятдаги мактабгача, мактаб ва мактабдан ташкари таълим муассасаларининг тарбиячилар, бошлаетич синф укитувчилари, айникса, аник фанлар ва чет тиллари буйича укитувчиларга булган эхтиёжларини кондириш, туманлар ва кишлок жойларидаги таълим муассасаларини юкори малакали педагог кадрлар билан таъминлаш хамда халкаро стандартлар даражасига мос олий маълумотли педагог кадрлар тайёрлаш вазифаси юклатилган. Мазкур вазифалардан келиб чикиб бугунги кунда институт узининг асосий стратегик йуналишлари ва ривожланиш концепциясини ишлаб чикди. Концепцияга кура институтнинг ривожланиши куйидаги туртта боскичдан иборат килиб белгиланди: 1. Ташкил топиш; 2. Тикланиш; 3. Юксалиш; 4. Жа^он са^насига чи^иш. Х,ар бир боскичда амалга оширилиши режалаштирилган устувор вазифалар белгилаб олинган. Айни пайтда биринчи боскич ишлари якунланиб, иккинчи боскичда режалаштирилган вазифаларни бажаришга киришилди.

МУХОКАМА

Тошкент вилояти таълим тизимида мавжуд камчиликларни урганиш ва уларнинг тахлили шуни курсатдики, пеадгогик таълим йуналишларини мувофиклаштириш, истикболни режалаштириш, таълим боскичлари уртасидаги алока ва интегациянинг сустлиги, таркоклик худудда педагог кадрларга булган эхтиёжнинг кондирилмаслиги ва таълим сифатининг пасайишига сабаб булган. Шундан келиб чиккан холда институт Тошкент вилоятида педагогик таълим инновацион кластерини яратиш билан боFлик янги моделни узининг устувор

стратегик йуналиши сифатида белгилаб олди. Ушбу миметик метод иктисодиётнинг ишлаб чикариш тармокларида самарали хисобланган кластер моделини таълим жараёнига татбик этишни назарда тутади. Дархакикат, ишлаб чикариш тармокларида хомашёни етиштириш, хомашё, махсулот ва талаб кетма -кетлиги мавжуд булиб, ушбу кетма-кетлик педагогик таълим тизимида хам инсон капитали куринишида мавжуд. Бу эса ишлаб чикришда самарали булган кластер моделини таълим тизимига жорий этиш назарий жихатдан мумкин эканлигини курсатади.

Педагогик таълимнинг жамият баркарор ривожланишидаги юкори ижтимоий ахамиятидан келиб чиккан холда замонавий талаблар, тизимдаги муаммолар ва уларни хал килишда фан ва таълим буFинлари уртасидаги таркоклик узлуксиз педагогик таълимни кластер ривожланиш моделига утказиш заруратини таказо этмокда.

Педагогик таълим инновацион кластери узлуксиз таълим тизимидаги барча таълим турлари, илмий тадкикот институтлари ва марказлари, амалиёт базалари, илмий ва илмий-методик тузилмаларнинг бир бутунлиги булиб, уларнинг биргаликдаги таксимланган фаолияти педагогик таълим тизимини сифат жихатидан янги даражага кутариш имкониятини беради. Бинобарин, кластернинг асосий максади уз таркибига кирувчи таълимий-илмий-инновацион салохиятни нафакат юкори фукаролик ва касбий лаёкатлилик даражаси билан, балки ракобатбардошлиги, янгиликларни кабул кила олиш кобилияти, янги таълим дастур ва технологияларини лойихалаш хамда амалга ошира олиш кобилиятига эга замонавий таълим мутахассисларини тайёрлаш учун бирлаштиришдир.

Педагогик таълим ривожланишининг кластер модели таълим бериш, укув адабиётларини яратиш, педагог кадрлар илмий салохиятини ошириш, таълим ва тарбия узвийлиги билан боFлик умумий йуналишларда фаолият олиб боради. Айни пайтда бу умумий йуналишлар таълимни бошкариш ва ташкиллаштириш, таълим турлари ва йуналишлари, узвийлик ва интеграцияни таъминлаш, укитиш методлари ва воситалари каби йуналишларда хусусийлашади.

Куйидагилар кластер моделининг субъектлари сифатида иштирок этади:

- талабалар, магистрантлар ва докторантлар педагогик амалиёт утайдиган, таълимий, илмий тадкикотчилик, инновацион ва лойихалаштириш фаолиятини олиб борадиган укув ва тажриба экспериментал база вазифасини утайдиган мактабгача, умумий урта, урта махсус, олий ва кушимча таълим муассасалари;

- таълимнинг турли даражаларидаги янгиланишларга мувофик равишда катталарнинг кушимча таълими тизими муассасалари, болалар ва усмирларнинг

мактабгача, умумий урта, урта махсус касб -хунар таълими педагогик кадрларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш муассасалари;

- хамкорликдаги илмий тадкикот фаолияти билан шуFулланаётган ва уни белгилайдиган илмий ва илмий-методик тузилмалар, марказлар, илмий тадкикот институтлари;

- педагогик хамжамиятлар, ташаббускор жамоалар, жамоат бирлашмалари, давлат ва нодавлат ташкилотлари;

-хорижий олий таълим муассасалари ва илмий марказлар.

Кластер модели хар бири алохида фаолият олиб бораётган суъектларни умумий максад атрофида бирлаштиради ва айни пайтда, хар бир субъект умумий максаддан келиб чиккан холда хусусий манфаатдорликда иш юритади. Кластер модели субъектлари бир-бирини куллаб-кувватлайди ва назорат килади, хар бири алохида кластернинг маънавий ва интеллектуал майдонини яратади, ижтимоий таъсири хамда ахамиятини кенгайтиради.

Педагогик таълим инновацион кластери ало^адорлик, узвийлик, изчиллик, ворисийлик, замонавийлик, йуналтирилганлик, манфаатдорлик тамойилларига асосланади.

Педагогик таълим кластери фаолиятининг асосий ма^сади куйидагилардан иборат:

- педагогика сохасида самарали ворисийликни таъминлаш ва энг яхши укувчиларни педагог касбига тарFиб килиш;

- педагогларнинг касбий тайёргарлигини амалиётга таянган холда ва манфаатдор субъектлар тескари алокасини оператив таъминлаган холда олиб бориш;

- булажак таълим мутахассисларини инновацион тажрибага эга булган амалиётлар базасида тайёрлаш мухитини яратиш;

- ёш мутахассисларнинг касбий куникмаларни эгаллаш даврини кискартириш;

- пеадагогик таълимда янги авлод укув, укув -услубий, илмий адабиётлар, воситалар ва дидактик материаллар мажмуасини яратиш;

- педагогик таълим илмий, илмий-педагогик салохиятини ошириш;

- педагогик таълимни ривожлантиришнинг долзарб масалалари атрофида интеллектуал ресурсларни интеграциялаш;

- таълим, фан ва педагогик амалиётнинг турли шакл ва турларини излаб топиш ва таълимга татбик этиш;

- таълим ва тарбия узвийлигини таъминловчи механизмларни такомиллаштириш;

- педагог кадрларни тайёрлашда мактабгача, урта таълим ва ОТМ хамда бошка талабгорлар билан узаро тезкор кайта боFланиш имкониятини яратиш;

- педагогик таълим буFинлари уртасидаги алокадорлик, боFликлик ва хамкорлик заруриятини илмий асослаш.

Ушбу максадлардан келиб чиккан холда педагогик таълим инновацион кластери куйидаги вазифаларни бажаради:

- вилоятдаги таълим муассасалари учун замонавий билим ва малакага эга педагог кадрларни тайёрлаш;

- таълим сифатини оширишда инновацион педагогик технологиялардан самарали фойдаланиш;

- педагогика сохасида илмий фаолиятни изчил йулга куйиш;

- таълимнинг асосий (дарслик) ва ёрдамчи (луFатлар, комуслар, электрон манбалар ва б.) воситалари мазмун-мохиятининг таълим боскичлари кесимидаги узвийлиги ва узлуксизлигини таъминлаш;

- вилоятдаги таълим муассасалари укитувчиларининг билим савиясидаги бушликларни тулдириш максадида вилоят ХТБ билан хамкорликда муддатли укув курслари ташкил килиш;

- умумтаълим мактабларида фанларни укитиш билан боFлик муаммоларни бартараф килиш максадида вилоят ХТБ билан хамкорликда илмий-амалий семинарлар ташкил килиш;

- институтдаги профессор-укитувчиларнинг илмий салохиятини ошириш максадида илмий тадкикот институтлари, илмий марказлар ва таянч олий таълим муассасалари билан илмий хамкорликни кучайтириш;

- умумтаълим мактабларида илмий тадкикот олиб бориш лаёкатига эга укитувчиларни илмий-тадкикот ишларига жалб килиш;

- педагогика сохасидаги илFор хорижий тажрибаларни узлаштириш максадида етакчи хорижий ОТМга стажировкаларни амалга ошириш.

ХУЛОСА

Айни пайтда, педагогик таълим инновацион кластери институтнинг асосий илмий тадкикот йуналиши сифатида белгиланган булиб, хозирда уттиздан ортик профессор-укитувчилар мазкур илмий тадкикот йуналишида изланишлар олиб боришмокда. Барча саъйи-харакатларимиз мухтарам Президентимиз карорида белгиланган вазифалар ижросини тулик таъминлаш, вилоятнинг педагог кадрларга булган эхтиёжини сифатли кондириш, сохага илFор хорижий тажрибаларни жалб килган холда замонавий ракобатбардош педагог кадрлар тайёрлашдан иборатдир. Бу билан институт жамоаси "Хдракатлар

стратегияси"да белгиланган устувор йуналиш ва вазифаларнинг ижросини таъминлаш хамда хаётга татбик этилишида узининг камтарона хиссасини кушган булади.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз, Т.: "Узбекистон", 2016. -56 б.

2. Khodjamkulov U.N. (2020). Necessity and conditions for forming a cluster of pedagogical education (on the example of the education system of Uzbekistan). European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(4), 133-137.

3. Болоний Г.Б., Лыскова В.Ю. (1980). Кластерный подход и его использование в научно-педагогических исследованиях. Вестник ТГУ, 16(1), 200.

4. Porter М. Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitors, Cambridge, 1980, 454 pages.

5. Шамова Т.И. (2006). Кластерный подход к развитию образовательных систем. Взаимодействия образовательных учреждений и институтов социума в обеспечении эффективности, доступности и качества образования региона: Материалы 10 Международного образовательного форума. Издательство БелГУ, 1(1), 24-29.

6. Botirova Sh.I. (2018). The Role of Artistic Literature In The Spiritual Development of Youth. Мировая наука, 5(14), 26-28.

7. Ботирова Ш.И. (2020). Инсон ва хаёт вокелигини метафорик уЙFунлаштиришда бадиий психологизмнинг урни. Суз санъати, 2(3), 19-23.

8. Ботирова Ш.И. (2020). Бадиий психологизм критерийлари ва замонавий узбек романчилиги. Tafakkur ziyosi, 2(2), 146-148.

9. Матчонов С. (2020). Адабиёт дарсларида тахлил ва талкин уЙFунлиги. Тил ва адабиёт таълими. 7(7), 8-11.

10. Матчонов С. (2020). Адабий таълим тизимини технологиялаштириш ва бадиий-эстетик тафаккур муаммолари. Низомий номидаги ТДПУ Илмий ахборотлар 2020 1(1), 49-53-бет.

11. Шерматова У.С. (2019). Чулпон лирикасини урганиш технологияси. Tafakkur ziyosi, 2(2), 29-32.

12. Ботирова Ш.И. (2020). Роль художественного психологизма в метафорической гармонизации реальности человека и жизни. Преподавание языка и литературы, 10(10), 64-66.

13. Шерматова У.С. (2020). Kunduzsiz kechalar yog'dusi. Til va adabiyot ta'limi, 2020, 3(3), 23-25.

14. Шерматова У.С. (2020). Ватан тимсоли маънавий кадрият. Pedagogik mahorat. 6(6), 84-88.

15. Shermatova U. (2020). The light of nights without a day. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. 4(4), 112-117.

16. Шерматова У.С. (2020). НАУКА И МИР. Международный научный журнал, 4(80), Том 2, 57-62.

17. Sobitova T. (2020). Orzigul dostonidagi manaviy va lafziy sanatlar. Ilmiy axborotnoma SamDU, 8(4), 56-63.

18. Sobitova T. (2020). Yoshlar manaviyatini yuksaltirishda xalq og'zaki ijodining orni. Тил ва адабиёт таълими. 5(5), 26.

19. Umirova D. (2020). Authenticity and authentic materials: history and present. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. 8(10), 129-133.

20. Rasulov R. (2020). Word Valence and Syntactic Relationship. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(02), 295-300.

21. Rasulov R. (2020). Agency Valency of Voice Forms of the State Verbs (On the Material of the Uzbek Language). International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 7(7), 308-317.

22. Rasulov R. (2020). Kelajak - til sohiblariniki. Til va adabiyot ta'limi, 7(7), 63-64.

23. Ботирова Ш.И. (2020). Об обучении студентов филологии основам анализа и литературным терминам. Преподавание языка и литературы, 7(7), 82-83.

24. Botirova Sh.I. (2020). For Students of Philology Teaching Literary Conditions of Learning Basic Analysis. Science and Education, 1(5), 110-113.

25. Botirova Sh.I. (2020). Problematic Aspects Related To the Use of Educational Technologies And Interactive Methods In The Classroom. International Journal of Multidisciplinary Research, 6(8), 539-541.

26. Botirova Sh.I. (2020). The Relationship Between Symbolically Figurative Interpretation And Psychology. Asian Journal of Multidimensional Research, 9(9), 1215.

27. Botirova Sh.I. (2018). Methodology And Technology оf Social And Pedagogical Activity. Теория и практика современной науки, 1(31), 14-16.

28. Botirova Sh.I. (2018). The Role оf Artistic Literature In The Spiritual Development оf Youth. Мировая наука, 5(14), 26-28.

29. Botirova Sh.I. (2019). Poetics of artistic psychologism. Теория и практика современной науки, 2(44), 31-34.

30. Botirova Sh.I. (2018). Symbolic-figurative talk and psychological relations. «Экономика и социум». 12(55), 114-118.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.