ZNACZENIE ROLNICTWA W ZAPEWNIENIU ŚWIATOWEGO BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCIOWEGO Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

ECONOMIC SCIENCES

ZNACZENIE ROLNICTWA W ZAPEWNIENIU SWIATOWEGO BEZPIECZENSTWA

ZYWNOSCIOWEGO

Wdowenko L.A.

prof. dr. hab.,

Winnicki Narodowy Uniwersytet Rolniczy Ukraina (Winnica) https://orcid.org/0000-0002-6283-2385

THE ROLE OF AGRICULTURE IN ENSURING WORLD FOOD SECURITY

Vdovenko L.

Doctor of Economics, Professor Vinnytsia National Agrarian University Ukraine (Vinnytsia)

PODSUMOWANIE

Wzmocnienie procesow globalizacyjnych i zaostrzenie problemow zaopatrzenia swiata w zywnosc wymaga podalszego rozwoju kompleksu rolno-przemyslowego w Ukrainie jako strategiczno waznego sektora gospodarki kraju oraz jego integracji ze swiatowym systemem zywnosciowym.

Ustala si?, ze sektor rolniczy jest priorytetowym i strategicznym sektorem gospodarki Ukrainy, ktory w ostatnich latach wykazuje dodatni^ dynamik? rozwoju, jest efektywny na tle innych branz i ma znacz^cy udzial w eksporcie produktow rolnych, st^d jest potrzeba utrwalenia dotychczasowych wynikow i utrzymania pozycji konkurencyjnej na swiatowym rynku zywnosci. Wnioski dotycz^ czolowej pozycji Ukrainy jako eksportera produktow rolnych. Przeprowadzono analiz? wskaznikow produkcji rolno-przemyslowej w Ukrainie, w szczegolnosci rentownosci glownych rodzajow produktow rolnych. Stwierdzono, ze obecny stan sektora rolnego charakteryzuje si? problemami wynikaj^cymi ze specyfiki produkcji rolno-przemyslowej oraz z powodu sezonowosci, duzej zaleznosci od czynnikow klimatycznych, niestabilnosci cen na produkty rolne, niedostatecznej atrakcyjnosci inwestycyjnej branzy, trudnosci w pozyskaniu dodatkowych srodkow finansowych, co utrudniaj^ca jego rozwoj, ogranicza konkurencj?. Jednak pogl?biaj^ca si? zmiana klimatu w srodowisku ma rowniez istotny wplyw na efektywny rozwoj produkcji rolno-przemyslowej. Aby zachowac bezpieczenstwo zywnosciowe Ukrainy i zapewnic rentownosc przedsi?biorstw rolnych, potrzebne s^ skuteczne dzialania ze strony panstwa i samych przedsi?biorstw w celu zlagodzenia negatywnego wplywu na koncowe wyniki dzialalnosci rolniczej.

ABSTRACT

Strengthening the processes of globalization and exacerbation of the problem of ensuring satisfaction with the satisfaction of production by the world's population require further development of Ukraine's agro-industrial complex as the only strategic sector of the economy and its integration into the world satisfaction system.

It is established that the agricultural sector is a priority and strategic sector of Ukraine's economy, which in recent years shows positive dynamics, is effective in comparison with various industries, which occupies a significant share in agricultural exports, because the need to consolidate existing performance and maintain competitive states in the world food market. Conclusions are made on the leading positions of Ukraine as an exporter of agricultural products. The analysis of indicators of agro-industrial production in Ukraine, in particular profitability of the basic kinds of agricultural production is carried out. It is concluded that the current state of the agricultural sector is characterized by problems caused by special agro-industrial production and seasonality of production, high dependence on climatic factors, instability of agricultural prices, lack of investment in agriculture, the composition of earned production resources. development, reduction of competitiveness. However, climate change in the environment, which is deepening and creating additional challenges, also has a significant impact on the efficient development of agro-industrial production. To preserve the food security of Ukraine and ensure the availability of agricultural enterprises, effective measures are needed by the state and the enterprises themselves to mitigate the negative effects on the final results of agricultural activities.

Slowa kluczowe: kompleks rolno-przemyslowy, swiatowy eksporter, produkty rolne, oplacalnosc, produkcja roslin, hodowla zwierz^t, kryzys klimatyczny.

Key words: agro-industrial complex, world exporter, agricultural products, profitability, crop production, animal husbandry, climate crisis.

rolno-przemyslowej i integracji kompleksu rolno-

Sformulowanie problemy. Intensyfikacja przemyslowego Ukrainy ze swiatowym systemem procesow globalizacyjnych i zaostrzenie problemow zywnosciowym.

bezpieczenstwa zywnosciowego swiata wymaga Rolnictwo to jeden z najwazniejszych sektorow

podalszego wzrostu potencjalu rozwoju produkcji gospodarki panstwa. Oprocz wlasnej konsumpcji i

zaopatrzenia surowca dla przemyslu, eksportowane s^ produkty rolne znacznie zwi^ksza potencjal eksportowy panstwa. Udzial produktow rolnych w PKB Ukrainy znacznie rosnie, i w 2017 r. osi^gn^l 13,6 % [1, s. 268].

Ukraina jest uwazana za „Europejski koszyk ziarna zbozowych", dzie powierzchnia ogolna ornej gleby stanowi 30% ornej gleby Unii Europejskiej i 2,1% swiatowego banku ornej ziemi.. Ukraina stanowi okolo 25% najbardziej zyznej gleby na swiecie, co czyni nasz kraj wyj^tkowym pod wzgl^dem potencjalu rolniczego [2].

Wzrost potencjalu sektora rolnego na Ukrainie uzalezniony jest od kierunkow polityki rolnej oraz odpowiedniego udzialu panstwa w jego tworzeniu i realizacji, dzi^ki czemu glownym zrownowazonym rozwojem jest zapewnienie panstwowego poziomu konkurencyjnosci przedsi^biorstw, ich produkcji na rynkach krajowych i zagranicznych, zapewnienia zywnosciowego bezpieczenstwa.

Celem artykulu jest okreslenie roli sektora rolnego w rozwoju gospodarki Ukrainy i zapewnienie bezpieczenstwa zywnosciowego oraz zwrocenie uwagi na wplyw czynnikow na dalszy rozwoj produkcji rolno-przemyslowej.

Analiza badan i sformulowanie zadania. Uwag§ na popraw§ efektywnosci rozwoju sektora rolnego Ukrainy zwracaj^ prace J. Gadzalo, I. Kyrylenko, Y. Lupenko, M. Martyniuk, T. Mayorova, M. Fiodorov i in.

Bior^c pod uwag§ pojawiaj^ce si§ trudnosci w sektorze rolnym gospodarki Ukrainy, zwi^zane z niedoskonal^ polityk^ roln^, istnieje potrzeba zapobiegania trudnosci sektora rolnego w celu stworzenia korzystnego srodowiska dla rolnikow.

Przedstawienie glownego materialu. Pilnosc problemu bezpieczenstwa zywnosciowego nie zmniejsza si§ wraz ze zmian^ swiatowego systemu politycznego ani post^pem naukowo-technicznym swiatowej cywilizacji.

Wsrod naturalnych czynnikow dla rozwi^zania problemu bezpieczenstwa szczegolne znaczenie ma ziemia, ale nie jest to dodatek do uprawy za 7 miliardow ludzie. Calkowita powierzchnia planety Ziemia to okolo 55 miliardow hektarow, w tym powierzchnia wody - 40 miliardow hektarow i 15 miliardow hektarow - ziemi. Grunty rolne to 4,5 miliarda hektarow, z czego powierzchnia uprawna to 1,5 miliarda hektarow. Struktura uzytkowania gruntow w roznych krajach jest bardzo rozna.

Tak wi§c w Europie i Azji odpowiednio rozowy i 17,0% z 25,3% powierzchni ziemi, podczas gdy powierzchnia gruntow ornych w Australii i Oceanii, Afryce i Ameryce Lacinskiej to odpowiednio 6,0, 6,7 i 8,9%. W strukturze uzytkowania gruntow w roznych regionach swiata pastwiska w Australii i Oceanii (56%) w Ameryce Lacinskiej zajmowane s^ pod lasami zatrudnienia (48,1%).

W dodatkowych badaniach FAO tylko 78% powierzchni ziemi ma powazne naturalne ograniczenia rozwoju rolnictwa, 13,5% owocow charakteryzuje si§ nisk^ produktywnosci^, 6% - sredni^ i tylko 3% -wysok^. Tylko 10% ziemi na ziemi to dodatkowe

prace, s^ to grunty orne. Okolo kolejnych 1800 milionow hektarow (12% calosci) mozna zagospodarowac pod grunty orne i wielonarodowe plantacje. Okolo 71% powierzchni rezerwatow znajduje si§ w krajach rozwijaj^cych si§ [3].

Rzeczywisty i pelnoprawny system bezpieczenstwa zywnosciowego Ukrainy przyczynia si§ do obj^cia nast^puj^cymi strukturami: silne i niezawodne zaopatrzenie w oparciu o krajowy kompleks rolno-przemyslowy, zdolne do stalego dostarczania ludnosci zywnosci na odpowiednim poziomie, adekwatne do warunkow na rynku zywnosci; fizyczna i ekonomiczna dost^pnosc niezb^dnych grup i skojarzen przyjemnosci dla roznych kategorii ludnosci rozci^ga si§ na ich wyplacalnosc, ktora nie moze zapewnic zaspokojenia innych podstawowych potrzeb ludzkich.

Rozwi^zanie problemow zapewnienia bezpieczenstwa zywnosciowego przy jednoczesnym zachowaniu i przywracaniu ekologii srodowiska jest priorytetem dla kazdego kraju.

Ukraina to jeden z wiod^cych krajow rolniczych, ktory zajmuje czolowe miejsce w rankingu swiatowych eksporterow.

W 2019 roku Ukraina nadal zajmowala czolowe pozycje w swiatowym rankingu eksporterow niektorych produktow rolno-spozywczych. Wedlug danych operacyjnych Panstwowej Sluzby Statystycznej Ukrainy i Mi^dzynarodowego Centrum Handlu (ITC) tradycyjnie Ukraina zajmowala pierwsze miejsce pod wzgl^dem eksportu oleju slonecznikowego. Od 2006 roku, kiedy nasz kraj zaj^l pierwsze miejsce w rankingu eksporterow tego typu produktow, sprzedaj^c na rynki swiata 1629 tys. ton oleju, zwi^kszyl eksport w 3,7 razy. W roku 2018 zagraniczne dostawy krajowego oleju slonecznikowego wyniosly 6107 tys. ton. Ukraina stala drugim eksporterem j^czmienia, rzepaku, swiezego groszku, prosa, makuchu i srotu, umacniaj^c stale swoj^ pozyj Wsrod eksporterow makuchu i srotu (glownie ze slonecznika) w 2018 roku z wielkosci^ dostaw 4471 tys. ton Ukraina zaj^la trzecie miejsce po Indonezji i Kanadzie, to w 2019 roku zwi^kszyla dostawy na 11% - do 4957 tys. ton zapewnila sobie drugie miejsce w rankingu i drug^ pozycje po Indonezji [4].

W 2019 roku Ukraina awansowala z 5 na 4 miejsce w rankingu swiatowych eksporterow pszenicy, zwi^kszaj^c eksport zboz na 22% do 20,023 mln ton. Ponadto, zwi^kszaj^c eksport j^czmienia do 4,143 mln ton (+15%), Ukraina przesun^la si§ z 4 na 2 miejsce, wyprzedzaj^c Australia i Rosj§.

Eksport ukrainskiego prosa wzrosl w 2018 roku ponad dwukrotnie - do 52 tys. ton, co pozwolilo Ukrainie przesun^c si§ z 5 na 2 miejsce, omijaj^c Franj Rosj§ i Indie.

Ponadto w raportowanym okresie w rankingu swiatowych eksporterow m^ki pszennej Ukraina zaj^la 5 miejsce, zwi^kszaj^c eksport o 20% - do 365 tys. ton. Charakterystyczn^ cech^ roku 2019 bylo utrzymanie i umocnienie pozycji w wi^kszosci rodzajow krajowego eksportu artykulow rolno-spozywczych [5].

Wi§c, Ukraina jest z pewnosci^ krajem rolniczym,

który w ostatnich latach wykazal czolow^ pozycj? w potencjale eksportowym swiata, i stale wymaga skutecznych dzialan wspieraj^cych rozwój rolnictwa.

O roli rolnictwa na Ukrainie decyduje fakt, ze 70% terytorium kraju zajmuje produkcja rolno-przemyslowa; jej produkty stanowi^ znaczn^ cz?sc PKB; prawie 70% pracowników w srednim wieku s^ zatrudnione w rolnictwie; dominuje produkcja roslinna, która stanowi ponad 70% wszystkich produktów rolnych; produkty rolne stanowi^ ponad 40% eksportu towarów.

Wedlug Panstwowej Sluzby Geodezji, Kartografii i Kadastru Ukrainy powierzchnia l^dowa na 1 stycznia 2020 r. wynosila 603,5 tys. km2, w tym ogólna orna gleba stanowila 68,7%, lasy i inne tereny lesne 15,6 %, ziemia pod wod^ - 4,0%, pozostale ziemie - 5,7%; tereny zabudowane - 6,0% [6].

Pod koniec 2019 r. powierzchnia uzytków rolnych w Ukrainie wynosila - 41310,9 tys. ha, w tym: 32757,3 tys. ha - orna gleba; 2283,9 tys. ha - pola uprawne, 5250,3 tys. ha pastwiska; 166,7 tys. ha to odlogi i 852,7 tys. ha - plantacje wieloletnie.

Niesprzyjaj^ce warunki przyrodniczo-klimatyczne do uprawy zdecydowanej wi?kszosci upraw oraz silny potencjal ludzki pozwalaj^ Ukrainie nie zapewniac wlasnej satysfakcji z bezpieczenstwa, a takze statycznych graczy na swiatowym rynku przyjemnosci. Dlatego konieczne jest przyspieszenie procesu reformowania sektora rolnego Ukrainy, co wymaga znacz^cej modernizacji w kierunku rozwoju przedsi?biorczosci na obszarach wiejskich, wprowadzenia innowacyjnych technologii w produkcji, zapewnienia dost?pu do producentów, a takze infrastruktury spolecznej i rozwoju obszarów wiejskich.

Rozklad przedsi?biorstw prowadz^cych dzialalnosc rolnicz^ w 2019 roku wedlug wielkosci uzytków rolnych przedstawia si? nast?puj^co: 38523 sztuki przedsi?biorstw (79,4%) posiadaly grunty rolne, których powierzchnia wyniosla 20113,6 tys. ha, w tym

najwi?cej przedsi?biorstw o powierzchni 20,01-50,00 ha (21,4%), 100,01-500,00 ha (15,9%) i 50,01-100,00 (9,9%) [6].

Wskaznik produkcji rolniczej - poziom zmian fizycznej wielkosci produkcji rolniczej wytworzonej w wybranych do porównania okresach. Tym samym indeks produktów rolnych Ukrainy w 2019 roku wyniósl 101,4 % w stosunku z rokiem poprzednim, czyli mniej niz w 2018 (108,2 %) i 2016 (106,3 %).

Generalnie w przypadku wi?kszosci rodzajów produktów rolnych w Ukrainie obserwujemy wzrost produkcji (tabela 1), z wyj^tkiem produkcji mleka.

Analizuj^c struktur? produktów rolnych, mozna stwierdzic, ze produkcja roslinn^ zajmuje si? glównie rolnicy, udzial których w 2019 r. stanowilo 79,1 % wobec 75,9 % w 2015 r. (77,9 % w 2016 r. ), podczas gdy produkty zwierz?ce w 2019 roku stanowily 20,9 % lub ich udzial nieznacznie spadl do 2015 r. (24,1 %) i do 2016 r. (22,1 %).

Wsród produktów roslinnych - najwi?kszy udzial w 2019 r. maj^ zboza i rosliny str^czkowe (35,2%), rosliny technisczne (28,6%) oraz ziemniaki, warzywa i melony (11,4%). Najwi?kszy udzial w produktach zwierz?cych w 2019 roku maj^ hodowla zwierz^t -10,9%, produkcja mleka - 6,3 % i jaj - 2,8%.

W zakresie produkcji roslinnej obserwujemy wzrost udzialu upraw zbóz i roslin str^czkowych, roslin techniscznych, owoców i jagód [6].

Nalezy równiez zwrócic uwag? na zmian? powierzchni zasiewów w latach 2015-2019 pod w Ukrainie: w szczególnosci 1,04 razy wzrost arealu pod zboza i rosliny str^czkowe (z 14738 tys. ha w 2015 r. do 15318 tys. ha w 2019 r), powierzchnia uprawy slonecznika wzrosla w tym okresie 1,2 razy (z 5105 tys. ha do 5928 tys. ha), powierzchnia uprawy ziemniaków wzrosla o 1,01 razy (z 1291 tys. ha do 1309 tys. ha) i tylko pod buraki cukrowe - powierzchnia zasiewów zmniejszyla si? o 1,07 razy (z 237 tys. ha w 2015 r. do 222 tys. ha w 2019 r.).

Tabela 1

Produkcja produktów rolnych w Ukrainie w latach 2016-2018

Produkcja rolnicza 2016 r. 2017 r. 2018 r. Odchylenie 2018 r. do 2016 r. (±)

Produkty zwierz?ce

Mi?so (zywa waga), mln ton 3,3 3,3 3,3 -

Mleko, milion ton 10,4 10,3 10,1 - 0,3

Jajka, miliard szt 15,1 15,5 16,1 1,0

Produkcja roslinna, mln. ton

Zboza i rosliny str^czkowe 66,1 61,9 70,1 4,0

Burak cukrowy 14,0 14,9 14,0 -

Slonecznik 13,6 12,2 14,2 0,6

Ziemniak 21,8 22,2 22,5 0,7

Warzywa i melony 9,4 9,3 9,4 -

Owocy i jagody 2,0 2,0 2,6 0,6

Zródlo: [7]

Oceniaj^c oplacalnosc glównych produktów (20,6%). Nalezy zauwazyc, ze oplacalnosc tego typu

rolnych w przedsiçbiorstwach mozna stwierdzic, ze produktów rolnych w ostatnich latach dynamicznie

najwyzsz^ rentownosc w 2019 roku wykazuje spada (rys. 1). slonecznik (23,5%), ziemniaki (15,4%) i mleko

100

78,4

str^czkowe -11,415 4

-40

■ 2 015 r. ■ 2 016 r. ■ 2 017 r. B2 018 r. И2 019 r.

Rys.l. Dynamika rentownosci (straty) gíównych rodzajów produkcji roslinnej w Ukrainie

Najbardziej nieoplacalna w 2019 r. byla produkcja takich produktów rolnych jak: buraki cukrowe (15,4%) (rys. 1), co potwierdza zmniejszenie powierzchni zasiewów pod t^ roslinç o 1,42 razy w 2019 r. w stosunku do 2017 i 1,14 razy w 2018 r. w stosunku do 2017 r.

Jednoczesnie, najbardziej nieoplacalne w 2019 r. wsród produktów zwierzçcych bylo bydlo miçsne (70 60 50 40

30 20 10 0 -10 -20 -30 -40

12,6

3,4

Bydto -16,9

-23,2

miçH

"i

-17,7

3,5

3,56,94,7

i miçH Swinie na miçso

-27,1

27,1 %), owce i kozy na miçso (-39,7%), drób na miçso -3,7%), jaja (-23,5%) i produkcja welna (-71,1%) (rys. 2) [6].

Sposród tych produktów zwierzçcych tylko mleko w latach 2015-2019 wykazuje rentown^ produkcjç, a jaja - gwaltowny spadek rentownosci 60,9% w 2015 r. do nieoplacalnej produkcji - na poziomie 23,5% w 2019 r.

60,9

26,9

12,718,6 16,120,6 _ || 1

0,5

5,4

Drób na miçso.^

mleko

jajka -9

I

-23,5

■ 2 015 r. ■ 2 016 r. ■ 2 017 r. И2 018 r. И2 019 r.

Rys.2. Dynamika rentownosci (straty) gíównych rodzajów produktów zwierzçcych w Ukrainie

W zwi^zku z tym, ukrainscy rolnicy najbardziej specjalizuj^ siç w produkcji roslinnej, która jest bardziej oplacalna z punktu widzenia dzialalnosci rolniczej.

Obecny stan sektora rolnego charakteryzuje siç problemami spowodowanymi specyfik^ produkcji rolno-przemyslowej oraz sezonowosci^, duzym uzaleznieniem od czynników klimatycznych, niestabilnosci^ cen produktów rolnych, niedostateczna inwestycja branzy, trudnosci^ w pozyskaniu dodatkowych srodków finansowych, co utrudnia rozwój konkurencyjny.

Dzis aktualn^ kwesti^ jest uwzglçdnienie róznych czynników wplywaj^cych na efektywny rozwój produkcji rolno-przemyslowej, w tym zmian klimatycznych, zwi^zanych z globalnym ociepleniem, które staj^ siç decyduj^cym czynnikiem dla zrównowazonego rozwoju w ogóle, a w szczególnosci produkcji rolno-przemyslowej.

Miçdzynarodowi eksperci oceniaj^ lata 20152019 jako najgorsze okresy ery przemyslowego rozwoju ludzkosci. Klimat na Ziemi stal siç cieplejszy niz srednio w XX wieku. Zatem srednia globalna temperatura w lipcu 2019 r. byla najgorsza od 140 lat [8, s.6].

Strefy agroklimatyczne Ukrainy, które ze wzgl?du na stosunek opadów atmosferycznych do ilosci skumulowanego ciepla dziel^ si? na stepowe, lesno-stepowe i Polesie, wraz ze wzrostem temperatury ulegaj^ przeksztalceniu i przesuni?ciu ich na pólnoc. Wedlug ekspertów wzrost rocznej temperatury o 1 °C przesuwa granic? tolerancji gatunków l^dowych srednio o 100-125 km w kierunku biegunów i 150 m w gór?. W tym samym czasie srednia temperatura roku w Ukrainie wzrosla o prawie 2 °C. Tak wi?c, jesli w latach 1961-1990 temperatura wynosila 7,8 °C, to w latach 2011-2019 wynosila juz 9,5 °C. Dlatego granica stref klimatycznych przesun?la si? o co najmniej 200 km. Jednoczesnie ponad 130 mm opadów rocznie to zamalo, aby zapewnic niezb?dn^ norm? dla rolnictwa (nie mniej niz 700 mm). Tym samym ilosc opadów maleje, a srednia temperatura rosnie, co powoduje szybkie odparowanie wilgoci, a w konsekwencji znaczne straty plonów [9].

Kryzys klimatyczny ma niejednoznaczne konsekwencje dla ukrainskiego rolnictwa. Wyst?puj^ zatem pozytywne i negatywne skutki ocieplenia, w szczególnosci pozytywne to: ogólny wzrost wydajnosci przemyslu roslinnego poprzez wydluzenie czasu trwania i dostaw ciepla w okresie wegetacji; wzmocnienie dzialania nawozów; wydluzenie czasu trwania okresu bezmrozowego; poprawa warunków zimowania upraw polowych i ogrodniczych; wczesniejsze rozpocz?cie wiosennych procesów wegetacyjnych i termin siewu roslin; przyspieszenie dojrzewania zbóz i terminów ich zbioru; poszerzenie obszaru pod upraw? roslin cieplolubnych: kukurydzy, slonecznika, soi, prosa, melonów, brzoskwin, winogron itp.; redukcja kosztów utrzymania zwierz^t gospodarskich w oborze dzi?ki podwyzszeniu temperatury i skróceniu zimowego okresu przeci^gni?cia. Do negatywnych czynników ocieplenia zaliczyc mozna: zmniejszenie produkcji rolnej brutto z powodu suszy w niektórych regionach oraz ekstremalnych opadów deszczu i powodzi - w innych; niepewnosc co do terminu rozpocz?cia siewu lub sadzenia roslin, a takze wyboru optymalnego rodzaju roslin do uprawy; oslabienie twardnienia roslin z mozliwym wzrostem prawdopodobienstwa ich uszkodzenia przez przemoczenie, rózne choroby itp.

Bior^c wszystko to pod uwag?, Ukraina musi przyspieszyc przejscie na rolnictwo zoptymalizowane pod k^tem klimatu, które zapewnia trojakie podejscie: trwal^ produktywnosc i rentownosc; adaptacja i zwi?kszenie odpornosci na zmian? klimatu; lagodzenie ich dlugoterminowych skutków poprzez redukcj? lub zaprzestanie emisji gazów cieplarnianych. Elementy te powinny stac si? imperatywnymi strategii zarz^dzania ryzykiem wywolanym obecnym kryzysem klimatycznym, a jej podstaw^ b?d^ znacz^ce usprawnienia w zakresie kompromisu i optymalnego wykorzystania ziemi i zasobów wodnych, bioróznorodnosci i energetyki [8, s. 10].

Globalny kryzys klimatyczny pogl?bia si? z kazdym rokiem, co stwarza dodatkowe wyzwania dla produkcji rolno-przemyslowej. W takich warunkach, aby utrzymac zywnosciowe bezpieczenstwo kraj u i zapewnic rentownosc przedsi?biorstw rolniczych,

potrzebne s^ skuteczne dzialania do kataklizmów pogodowych, które wplywaj^ na wytwarzanie produktów zywnosciowych. Terminowe wdrazanie strategii zarz^dzania ryzykiem zmian klimatu, które przewiduj^ przeksztalcenia adaptacyjne na poziomie krajowym, regionalnym i indywidualnym, s^ w stanie zmniejszyc antropogeniczne obci^zenie zasobów naturalnych i zapewnic zrównowazony rozwój spoleczno-gospodarczy.

Wazny element jest wprowadzanie energooszcz?dnej technologii w kompleksie rolno-przemyslowym, ukierunkowanej na rozwój rolnictwa jako waznego i priorytetowego sektora gospodarki Ukrainy.

Wnioski. W koncu rolnictwo ma priorytetowy i strategiczny sektor ukrainskiej gospodarki, kultywuj^cy niekorzystne warunki klimatyczne do uprawy zdecydowanej wi?kszosci upraw i silny potencjal ludzki, który pozwoli Ukrainie nie tylko zapewnic sobie wlasne bezpieczenstwo, ale takze skonsolidowac wiod^ce na rynku produkty.

Zwlaszcza, ze zaostrzyly si? problemy glodu na Ziemi. Wedlug prognoz ONZ do 2050 roku liczba ludnosci wzrosnie do 9,3 miliarda, podczas gdy produktywnosc upraw wyniesie zaledwie 15%, a zawartosc bialka spadnie o 20%. Wykorzystuje wi?c zadanie priorytetowe - dostarczanie zywnosci ludzkosci i zwi?kszanie wydajnosci.

Dlatego konieczne jest przyspieszenie procesu reformowania sektora rolnego Ukrainy, który wymaga znacz^cej modernizacji w kierunku rozwoju przedsi?biorczosci na obszarach wiejskich, wprowadzenia innowacyjnych technologii w produkcji, zapewnienia dost?pu do producentów, a takze infrastruktury spolecznej i rozwoju obszarów wiejskich.

Sektor rolniczy gospodarki Ukrainy od dluzszego czasu wykazuje dodatni^ dynamik? produkcji rolno-przemyslowej, jest efektywny na tle innych gospodarek sektorowych i ma znacz^cy udzial w eksporcie do UE i innych krajów. Jednak w porównaniu z praktyk^ swiatow^ poziom wsparcia finansowego dla rolnictwa pozostaje niski. Pozycja sektora rolnego gospodarki Ukrainy w przyszlosci zalezy od poziomu inwestycji dlugoterminowych, jego akcji kredytowej i realnego wsparcia finansowego producentów rolnych przez panstwo.

Literatura

1. Zhmurko I.W. (2018). Cechy ubezpieczen w rolnictwie. Infrastruktura rynkowa. Wynik 21. S. 267271.

2. Mikhailenko, O.W, Khilchenko, I. Yu. (2019). Modern Economics. №15. S. 148-152. URL: https:// modecon.mnau.edu.ua.

3. Ulyanczenko A.W, Prozorowa N.W. Bezpieczenstwo zywnosciowe jest podstaw^ bezpieczenstwa narodowego. URL: http://congressworld.com.ua/blog_article .php?id=5

4. URL: https://www.ukrinform.ua/rubric-economy/3023530-ukraina-u-svitovomu-rejtingu-eksportertiv-agroprodukcii-utrimala-najvisi-pozicii.html

5. Ukraina znacz^co awansowala w rankingu swiatowych eksporterow zboza. URL:https://agronews.ua/news/ukraina-znachno-pidnialasia-u-reytynhu-svitovykh-eksporteriv-zerna/

6. 2019. Rocznik Statystyczny Ukrainy. Panstwowa Sluzba Statystyki Ukrainy. 2020. 465 s.

7. Rozwoj spoleczno-gospodarczy Ukrainy w okresie styczen-kwiecien 2019 r. Panstwowa Sluzba

Statystyki Ukrainy. 2019. 28 s.

8. Nechiporenko, O.M. (2020). Zarz^dzanie ryzykiem globalnych zmian klimatycznych w kompleksie rolno-przemyslowym Ukrainy. Ekonomika kompleksu rolno-przemyslowego. №4. S.6-16.

9. Pod wplywem elementow. URL: https://land-lord.ua/wp-content/page/pid-udarom-stykhii-iak-mih-ruiut-klimatychni-zony-v-ukraini.

ПОДХОДЫ К ПРИМЕНЕНИЮ МЕТОДОВ ПОВЫШЕНИЯ ТРУДОВОЙ МОТИВАЦИИ

ПЕРСОНАЛА

Кирильчук С.П.

Крымский федеральный университет им. В.И. Вернадского, заведующий кафедрой экономики предприятия

Мельников Н.В. магистрант Симферополь

APPROACHES TO THE USE OF METHODS TO INCREASE STAFF MOTIVATION

Kirilchuk S.

V.I. Vernadsky Crimean Federal University Head of the Department of Enterprise Economics

Melnikov N. Master's degree Simferopol

АННОТАЦИЯ

В статье исследуются подходы к применению методов повышения трудовой мотивации персонала, основанные на содержательной и процессуальной теориях. Эти теоретические концепции отражают сложные явления и должны рассматриваться предприятием как дополняющие друг друга модели, позволяющие получить адекватную картину отражаемого явления и внутреннего состояния производительных сил.

ABSTRACT

In the article explores approaches to the use of methods to increase the motivation of staff, based on meaningful and procedural theories. These theoretical concepts reflect complex phenomena and should be seen by the enterprise as complementary models to provide an adequate picture of the reflectivity and internal state of productive forces.

Ключевые слова: персонал, мотивация, факторы мотивации, функции мотивации, теории трудовой мотивации.

Keywords: staff, motivation, motivation factors, function of motivation, theory of motivation to work.

Постановка проблемы.

Перед руководителем, озабоченным достижением высоких показателей результативности хозяйствования, высокой отдачи от своих подчиненных, стоит задача формирования такой рабочей среды, которая будет максимально эффективно воздействовать на их трудовую мотивацию. Под мотивирующей рабочей средой мы будем понимать весь контекст профессиональной деятельности персонала компании, включающий как характеристики рабочих заданий, так и характеристики рабочей ситуации, которые оказывают воздействие на трудовую мотивацию работников. В данном аспекте исследование различных подходов к применению методов повышения трудовой мотивации персонала является актуальным для науки о методах принятия управленческих решений и современной практики хозяйствования.

Анализ последних исследований и публикаций.

Исследованию теории трудовой мотивации персонала посвящены многие зарубежные и отечественные научные разработки, и публикации. В экономической литературе, в генезисе трудовой теории, в определении понятия мотивации встречаются такие трактовки, как «желания», «потребности», «стремления», «мотивы», «цели», «задачи» или «стимулы» [1-5]. Все эти понятия так или иначе можно обобщить и отразить в следующем определении мотивации. Мотивация - это внутреннее состояние человека, связанное с потребностями, которое активизирует, стимулирует и направляет его действия к поставленной цели.

Выделение нерешенных ранее частей общей проблемы.

В то же время, необходимо выделить и исследовать главное, на наш взгляд, в мотивации современного труда - ее неразрывную связь с потребностями человека. Ведь работник стремится снизить