CC BY
11
©
Bozena Nosecka
Instytut Economiki Rolnictwa i Gospoderki Zywnosciowej Panstwowy Institut Badawcy, Warszawa, Polska
KONKURENCYJNOSC POLSKIEGO RYNKU ZYWNOSCIOWEGO W UE
Analiza zmian rozmiarow importu i cen importowych produktow rolnych polskiego rynku zywnosciowego przed nadmiernym lub zbyt tanim importem produktow rolnych i spozywczych z krajow trzecich w lata 2003-2007.
Key words: import, WTO, geografii przywozu, rynku zywnosciowego.
Introduction.
Po akcesji Polski do UE zwi^kszyl si$ import niemal wszystkich produktow rolnych i spozywczych uznanych przed przyst^pieniem do Wspolnoty za produkty wrazliwe. Wynikalo to przede wszystkim ze zniesienia cel w przywozie z krajow UE, ale tez zastosowania nizszych stawek w imporcie zewn^trznym (wzrosly jedynie obci^zenia celne sprowadzanych z krajow trzecich mi^sa i jego przetworow oraz produktow mleczarskich).
Aim of the article.
Celem opracowania jest analiza zmian rozmiarow importu i cen importowych produktow rolnych, ktore zgloszone zostaly przez Polsk§ do WTO od pocz^tku akcesji Polski do UE umozliwia dokonanie oceny zmian (lub ich braku) konkurencyjnosci poszczegolnych produktow na jednolitym rynku europejskim.
Results of research. Zmiany w imporcie poszczegolnych grup towarowych w latach 2003-2007 byly nast^puj^ce. Import mi^sa wieprzowego, dominuj^cego w polskim przywozie produktow zwierz^cych, systematycznie zwi^ksza si$ od pocz^tku akcesji Polski do Wspolnoty. W 2007 r. przywoz wieprzowiny byl czterokrotnie wyzszy niz w ostatnim roku funkcjonowania Polski poza Wspolnoty. Zwi^ksza si$ przede wszystkim import elementow tusz wykorzystywanych w krajowej produkcji przetworow. W pierwszym roku po akcesji czterokrotnie wyzszy niz w 2003 r. byl import mi^sa z drobiu. Jednakze w latach nast^pnych przywoz nie wzrastal z powodu zwi^kszaj^cej si$ produkcji w kraju. W 2007 r. import mi^sa z drobiu obnizyl si$ w porownaniu do poziomu z 2004 r. o ponad 30%, ale wyzszy byl w relacji do 2003 r. o 180%. Podstaw^ przywozu stanowi^ elementy tuszek kurcz^t i indykow (udka, piersi, skrzydelka). Import mi^sa wolowego zwi^kszyl si$ w 2007 r. w porownaniu do bardzo niskiego w 2003 r. trzynastokrotnie. Jednakze w 2007 r. wolowina stanowila zaledwie 2% l^cznego przywozu mi^sa, wobec 0,6% w ostatnim roku przed akcesji do Wspolnoty.
W latach 2004-2005 import przetworow z mi^sa byl zblizony do niskiego poziomu sprzed akcesji do UE. W 2006 r. przywoz tych produktow (glownie kielbas suszonych i konserw z indykow) byl wyzszy od sredniego z lat 2003--2005 o 90%, a w 2007 r. o 220%. Wzrost importu byl wynikiem wi^kszego zapotrzebowania na rynku
© Bozena Nosecka , 2009
256
wewn^trznym wywolanego popraw^ sytuacji dochodowej konsumentow. Stabilny popyt zakladow przetworczych decyduje o braku zmian importu jelit, p^cherzy i zol^dkow zwierz^t. Przywoz tych produktow w latach 2003-2007 wahal si$ wokol 35-42 tys. ton.
We wszystkich latach naszej obecnosci w UE wyzszy niz przed przyst^pieniem do Wspolnoty byl przywoz trzody chlewnej i bydla. Import tych zwierz^t zmienia si$ jednak w poszczegolnych latach w zaleznosci od popytu na rynku krajowym, ale tez przepisow weterynaryjnych na rynku rozszerzonej Wspolnoty. W 2006 r. import zywca wieprzowego i wolowego byl znacznie nizszy niz w roku poprzednim (odpowiednio o 65 i 85%). W 2007 r. przywoz zywca wieprzowego zwi^kszyl si$ w relacji do roku poprzedniego o 30%, a wolowego o ponad 250%. Podobnie jak przed akcesj^ znikomy jest, z powodu niskiego zapotrzebowania w kraju, import owiec i koz.
Tabela 1
Wskazniki dynamiki wolumenu importu produktow rolnych i
Produkty 2004 2005 2006 2006 I-IX 2007 I-IX 2007
2003 2004 2005 2003 MX 2006 I-IX 2003
Napoje mleczne 158,7 228,5 270,0 978,7 312,3 3546,9
Przetwory z jaj 307,9 270,2 193,2 1524,5 114,2 2862,3
Drob domowy zywy 237,5 436,5 141,2 1463,7 157,0 2602,9
Margaryny i jadalne mieszaniny z tluszczow 302,2 170,5 117,9 607,5 114,1 798,2
Mleko plynne 58,0 168,7 512,7 501,6 184,5 682,9
Sery 151,4 173,1 126,2 330,6 154,5 487,9
Przetwory z mi^sa (bez w^dlin) 37,8 183,7 237,1 165,3 251,3 331,0
Warzywa mrozone 73,4 305,5 125,1 280,5 118,4 322,1
Zrodlo: Na podstawie danych Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego, Ministerstwa Finansow i Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Od pocz^tku akcesji Polski do UE dynamicznie zwi^ksza si$ import" serow (glownie dojrzewaj^cych) i napojow mlecznych (przede wszystkim jogurtow). Systematyczna tendencja wzrostowa w przywozie tych produktow wynika z rosn^cego popytu na rynku wewn^trznym. Importowane sery i napoje mleczne stanowi^ uzupelnienie oferty krajowych zakladow przetworczych. W 2007 r. przywoz serow byl o ok. 50% wyzszy niz w roku poprzednim, a napojow mlecznych o ponad 200%. W relacji do 2003 r. import serow wzrosl pi^ciokrotnie, a napojow - trzydziestokrotnie. Bardzo wysoki wzrost importu w 2007 r. spowodowany byl silnym podrozeniem tych produktow na rynku wewn^trznym. Z tego samego powodu wyzszy niz w 2006 r. byl przywoz mleka w proszku oraz masla i pozostalych tluszczow otrzymywanych z mleka (wzrost przywozu odpowiednio o 110 i 30%). Import masla i mleka w proszku w latach 2003-2006 r. nie wykazywal tendencji wzrostowych z powodu systematycznego zwi^kszania cen importowych.
W 2007 r. najbardziej (co najmniej kilkunastokrotnie) w relacji do bardzo niskiego poziomu z 2003 r., zwi^kszyl si$ import zwierz^t zywych, napojow mlecznych, nieskoncentrowanego soku jablkowego, pszenicy, przetworow z jaj i
257
mi^sa wolowego. Kilkakrotnie wyzszy byl takze przywóz produktów licz^cych si$ w imporcie rolno-spozywczym przed akcesji do Wspólnoty, tj. mi^sa wieprzowego, drobiowego, przetworów pomidorowych, serów, produktów skrobiowych, karmy dla zwierz^t domowych czy tytoniu. Najwi^kszy byl w tych latach wzrost tonazu importu: produktów skrobiowych (o 270 tys. ton), karmy dla zwierz^t domowych (o 200 tys. ton), mi^sa wieprzowego (o niemal 240 tys. ton), tytoniu (o 50 tys. ton), mleka plynnego, pomidorów i mi^sa drobiowego (o ok. 40 tys. ton). Po akcesji tendencji wzrostowej nie wykazywal jedynie import: owiec, miodu, otr^b zbozowych, m^ki zytniej ale tez, z powodu podrozenia w imporcie -mleka zag^szczonego, masía i cukru.
Globalne rozmiary importu produktów uznanych za wrazliwe zwi^kszyly si$ w 2007 r. w porównaniu z ostatnim rokiem przed akcesji do Wspólnoty trzykrotnie, a nie uwzgl^dniaj^c ziarna zbóz - dwukrotnie. Produkty stanowi^ce surowce w zakladach przetwórczych (mi^so, pólprzetwory owocowe i warzywne, slód, produkty skrobiowe, tyton, ale tez zboza i kierowane do przetwórstwa owoce) stanowily w 2007 r. ok. 85% wolumenu przywozu obj^tych analiza produktów, wobec 60% w 2003 r. Oznacza to, ze po akcesji import surowców dla krajowych zakladów przetwórczych wzrastal szybciej niz produktów przezna
Z powodu aprecjacji zlotego wobec euro, spadek cen (liczonych w zlotych) wszystkich produktów byl w 2007 r. w relacji do 2003 r. znacznie gl^bszy niz wyrazonych w walucie unijnej. Ponadto nizsze w porównaniach tych lat byly, wyrazone w zl, ceny w imporcie mi^sa z drobiu, napojów mlecznych (tabela 2).
Tabela 2
Dynamika cen importowych produktów rolnych i spozywczych, których
ceny (liczone w euro/kg) byly w 2007 r. nizsze _ niz w 2003 r. (w procentach)
Produkty 2004 2003 2005 2004 2006 2005 2006 2003 1-1X2007 1-1X2007
1-1X2006 1-1X2003
Jaja ptasie 34,3 99,1 135,4 45,9 117,1 47,3
Przetwory z jai 81,3 98,6 78,7 63,1 106,9 68,2
Przetwory spozywcze otrzymywane przez sp^cznienie 87,3 75,0 113,6 74,4 89,3 72,2
Mleko plynne 183,3 68,5 50,9 63,9 110,7 80,6
Sery 99,4 94,9 98,0 92,4 99,6 91,3
Wolowina chlodzona 95,6 149,7 84,8 121,4 108,1 95,6
Zródio Napodstawie danych CIHZ, MF i CAAC
W latach 2003-2007 systematycznie zwi^kszaly si$ liczone w euro ceny w imporcie mleka zag^szczonego i masla. W 2007 r. ceny mleka zag^szczonego byly wyzsze w porównaniu do poziomu z 2003 r. o ok. 50%, a masla zwi^kszyly si$ dwukrotnie. Wzrost cen tych produktów w pierwszym roku po akcesji spowodowany byl eliminaj subsydiów w eksporcie z UE do Polski.
Po akcesji do Wspólnoty systematycznie zmniejsza si$ jedynie wartosc importu owiec zywych. W 2007 r., z powodu spadku wolumenu przywozu, nizsza niz w roku poprzednim i w ostatnim roku przed przyst^pieniem do UE, byla wartosc przywozu oleju sojowego.
258
Wartosc importu (zarowno liczona w zlotych jak i w walucie unijnej), pozostafych produktow objçtych analiz^ zdecydowanie przekraczala w 2007 r. wyniki z 2003 r. W grupie produktow charakteryzuj^cych siç systematyczn^ tendenj wzrostow^ wartosci przywozu (lista tych produktow jest znacznie dluzsza niz wykazuj^cych staly wzrost wolumenu importu), najwiçksze w prownaniach obu tych lat bylo zwiçkszenie (liczonych w euro) wydatkow na przywoz: wolowiny (56-krotnie), napojow mlecznych (30-krotnie). Sposrod produktow o zmiennej dynamice wzrostu wartosci przywozu najbardziej w 2007 r. w relacji do poziomu z 2003 r. zwiçkszyly siç wydatki na import: przetworow z miçsa (7-krotnie), miçsa z drobiu, mleka zagçszczonego, oraz cebuli, kapusty, i truskawek (3-krotnie).
W 2007 r. w relacji do 2003 r. wartosc przywozu zwierz^t zywych, miçsa i jego przetworow, mleka i jego przetworow oraz owocow i warzyw i ich przetworow zwiçkszyla siç trzykrotnie, zboz i ich przetworow - czterokrotnie, produktow oleistych i skrobiowych dwukrotnie, a jaj i ich przetworow niemal piçciokrotnie. Najbardziej w wartosciach bezwzglçdnych wzrosla w tych latach wartosc przywozu zboz i ich przetworow (o ok. 500 mln euro) oraz zwierz^t, miçsa i przetworow miçsnych (o ok. 400 mln euro). O ponad 200 min euro zwiçkszyl siç przywoz produktow ogrodniczych i skrobiowych, o ok. 100 mln euro produktow mleczarskich i oleistych i o ok. 20 mln euro jaj i ich przetworow. Sposrod pozostalych produktow, licz^cych siç w imporcie, najbardziej zwiçkszyla siç wartosc przywozu tytoniu (o ponad 130 mln euro) i karmy dla zwierz^t domowych (o 75 mln euro).
Po akcesji nie zmienila siç znacznie struktura importu produktow uznanych za wrazliwe. W 2007 r. zdecydowanie wyzszy niz w 2003 r. byl tylko udzial w przywozie zboz i ich przetworow (wzrost z 14 do 22%). Udzial miçsa i jego przetworow utrzymal siç na poziomie ok. 22%, produktow ogrodniczych - 12%, a mleka i jego przetworow - 5%. Z 18 do 13% zmniejszyl siç udzial produktow skrobiowych, a z 8 do 7% - produktow oleistych oraz karmy dla zwierz^t domowych. Nasiona roslin pastewnych stanowily 6% wartosci przywozu, wobec 4% w 2003 r., a udzial tytoniu wzrosl z 5 do 7%.
Conclusion.
Wzrost importu wiçkszosci produktow uznanych za wrazliwe nie tylko nie stanowil zagrozenia dla poziomu ich produkcji, ale przyczynil siç w duzym stopniu do jej zdynamizowania oraz zwiçkszenia eksportu wielu produktow. Procesy dostosowawcze krajowych podmiotow sektora zywnosciowego do funkcjonowania na rynku rozszerzonej Wspolnoty pozwolily na umocnienie polskich przewag komparatywnych na rynku europejskim ale tez swiatowym. Odzwierciedleniem tego jest rosn^ce dodatnie saldo w obrotach produktami rolnymi i spozywczymi, w tym rowniez produktami uznanymi przed akcesji za wrazliwe Zwiçkszony import mial jedynie istotny wplyw na obnizenie produkcji i eksportu dekstryn oraz brak tendencji wzrostowej w produkcji i eksporcie slodu i suszonych warzyw. Te sektory gospodarki zywnosciowej okazaly siç malo konkurencyjne na rynku rozszerzonej Wspolnoty.
Стаття надшшла до редакци 19.03.2009
259
