CC BY
25
©
Stanislaw Kaminski
Prezes Agencji Rynku Rolnego, Poland
ROZWOJ SWIATOWEGO RYNKU ZBOZ
Prognoza sytuacji na rynku zboz jest uzalezniona od przewidywanej wzajemnej relacji popytu i podazy zarowno na krajowym, jak i swiatowym rynku zboz. Wzrost znaczenia sektora biopaliw oraz poziomu zycia w sezonie 2007/2008 moze spowodowac zwiqkszone zapotrzebowanie na surowce rolne, w tym na zboza. Utrzymanie na zadowalajqcym poziomie bezpieczenstwa zywnoscio-wego na swiecie bqdzie wymagalo redukcji zapasow, moze miec wpfyw na utrzymywanie siq cen zboz na relatywnie wysokim poziomie.
Swiatowy rynek zboz w sezonie 2007/2008 spodziewany jest wzrost produkcji zboz, zwlaszcza paszowych. Ocenia si§, ze swiatowa produkcja pszenicy moze osi^gnacc poziom 610 mln t, o ok 3% wyzszy niz w poprzednim sezonie. Zbiory zboz paszowych mog^ powiekszyc s$ o ponad 8% w porownaniu do 2006 roku i wynios^ 1056 mln t. Najbardziej wzrosnie produkcja zyta (o blisko 18%), kukurydzy (o ok. 10%) oraz owsa (o ok. 9%). Prognozy te mog^ zostac nieznacznie obnizone ze wzgl^du na niekorzystne warunki pogodowe, jak dlu-gotrwala susza w Europie Poludniowej oraz Wschodniej (w tym na Ukrai-nie i w Rosji) czy opady deszczu podczas zbiorow w USA (tab. 1).
W ostatnich dwoch sezonach produkcja zboz nie pokrywala zapotrzebo-wania, przez zapasy ziarna ulegfy znacznemu obnizeniu. W sezonie 2007/2008 swiatowe zuzycie pszenicy b^dzie prawdopodobnie na poziomie zblizonym do poziomu z poprzedniego sezonu i wyniesie 620 mln t. Wzrosnie natomiast zuzycie zboz paszowych (o 4,5%) i uksztaltuje si$ na poziomie 1060 mln t. Oznacza to, ze zapotrzebowanie na zboz a b^dzie wyzsze niz przyrost ich zbiorow. Poci^ga to za sob^ dalszy spadek swiatowych zapasow zboz, ktore osi^gn^ poziom najnizszy od wielu lat. Zapasy pszenicy mog^ obnizyc si$ do 112 mln t i 8% mniejsze niz w sezonie 2006/2007, a stan zapasow zboz paszowych zmniejszy si$ 3%, do poziomu 122 mln t.
W sezonie 2007/2008 nie przewiduje si§ wi^kszych zmian w obrotach zbozami w handlu mi^dzynarodowym. Ocenia si$, ze obroty pszenicy obniz^ si$ o 2%, do 105 mln t, ich redukcji przes^dzi spadek potrzeb importowych w Azji Poludniowej, a takze w Rosji i w obydwu Amerykach.
Przewidywany jest wzrost zapotrzebowania na to ziarno krajow UE-27 oraz panstw Afryki Polnocnej i Bliskiego Wschodu. Jednoczesnie swiatowe obroty zbozami paszowymi nieznacznie wyzsze (0,8%) nzi w sezonie 2006/2007 i ukstaltuj^ si$ na poziomie 106 mln t. Przewiduje si$ rowniez wzrost importu ziarna paszowego w Ameryce Polnocnej (o 17%), glownie w USA, ze wzgl^du na wzrost zuzycia kukurydzy w sektorze biopaliw oraz na Bliskim Wschodzie (o 2%), przy znacznym
® S.Kaminski , 2011
455
spadku w UE-27 (o 31%) oraz w krajach WNP, m.in. w Rosji, na Ukrainie i w Kazachstanie (o 25%).
Zbozaw UE ocenia si$, ze w sezonie 2007/2008 produkcja zboz ogolem w UE-27 moze byce wi^ksza o ok 4% w porownaniu do 2006 roku i wyniesie 273 mln t. Wynika to z nieco wi^kszego (o ok. 2%) arealu uprawy zboz oraz dobrego przezimowania roslin, chociaz wiosenna susza na poludniu Europy moze wplyn^c na obnizenie plonow.
Tabela 1
Swiatowy bilans produkcjj i zuzycie pszenicy i zboz paszowych (mln ton)
Wyszczegolnienie 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 Zmiana (w%)
Produkcja
Pszenica 629,1 622,3 594,1 610,2 2,7
Zboza paszowe 1016,9 978,6 976,0 1056,4 8,2
Zuzycie
Pszenica 609,8 624,5 621,1 620,1 -0,2
Zboza paszowe 979,3 993,1 1014,1 1060,2 4,5
Zapasy koncowe
Pszenica 151,2 149,0 122,0 112,0 -8,2
Zboza paszowe 177,9 163,4 125,4 121,5 -3,1
Zrodto: FAS USDA: Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2007.
Przewiduje si$ niewielki (o 2%) wzrost zbiorow pszenicy do 127 mln t. Mimo to, jej unijne zasoby ulegna - z powodu znacznie nizszych (o blisko 9 mln t) zapasow - obnizeniu o ok 4% w porownaniu do poprzedniego sezonu. Szacuje si$ rowniez mniejsze zapotrzebowanie na to ziarno 2%, w efekcie pokryj^ zasoby wewn^trzne, ale zmniejsz^ si$ mozliwosci eksportowe tego ziar-na, a zapasy pszenicy ponownie obniz^ si$ do 13 mln t (tab. 2).
Na rynku zboz paszowych zbiory mog^ bye wyzsze blisko 5% i uksztalto-wac si$ na poziomie 145 mln t. Jednak nizsze niz przed rokiem (o 19%) zapasy pocz^tkowe sprawi^., ze zasoby zboz paszowych wzrosn^ tylko w niewielkim stopniu (o ok. 1%). Przewiduje si§ natomiast wzrost zuzycia na rynku unijnym o ok 2%, co pogl^bi spadek zapasow o ok. 7 %.
W obrotach handlu zagranicznego glownymi zbozami paszowymi s^ kukurydza i j^czmien. Ocenia si$, ze zbiory kukurydzy w 2007 roku mog^ osi^gn^c 56 mln t i uksztaftowac si§ na poziomie nieznacznie wyzszym (o ok. 1%) niz przed rokiem. UE zawsze byla importerem netto ziarna kukurydzy. Szacuje si$, ze w sezonie 2007/2008, przy wi^kszych zapasach pocz^atkowych kukurydzy (o 8%), dla zrownowazenia wzrastaj^cego ponad 3% (do poziomu 61 mln t) zapotrzebowania na ziarno, niezb^dny b^dzie import w wysokosci ok. 3,5 mln t.
456
Tabela 2
Bilans zbóz w krajach UE-27 (mln ton)__
Wyszczególnienie 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 Zmiana (w %)
Pszenica
Zapas pocz^tkowy 11,5 27,5 23,4 14,5 -38,0
Zbiory 146,9 132,4 124,8 127,3 2,0
Zasoby ogólem 158,4 159,9 148,2 141,8 -4,3
Zuzycie ogólem 123,2 127,5 125,7 123,0 -2,1
Nadwyzki 35,2 32,4 22,5 18,8 -16,4
-eksport netto 7,6 8,9 8,0 6,0 -25,0
-zapasy koncowe 27,5 23,4 14,5 12,8 -11,7
Zboza paszowe
Zapas pocz^tkowy 13,0 25,0 22,6 18,3 -19,0
Zbiory 166,5 146,7 138,7 145,3 4,8
Zasoby ogólem 179,5 171,7 161,3 163,6 1,4
Zuzycie ogólem 152,6 147,5 144,3 147,0 1,9
Nadwyzki 26,9 24,2 17,0 16,6 -2,4
-eksport netto 1,9 1,6 -1,2 -0,4 -66,7
-zapasy koncowe 25,0 22,6 18,3 17,0 -7,1
Zródto: FAS USDA: Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2007.
Zapasy si^gac tylko okolo 9 mln t. W przypadku j^czmienia przewiduje si$ wzrost produkcji do 58 mln t, o 3% wi^cej niz w 2006 roku. Mniejsza (w porównaniu do poprzedniego sezonu) podaz tego ziarna, spowodowana znacznie nizzzym poziomem zapasów (o ok. 3 mln t), b^dzie równowazona mniejszym zapotrzebowaniem, a takze mniejszym eksportem (tab. 3).
Na unijny rynek zboz w sezonie 2007/2008 b^dzie mialla wplyw sytuacja w krajach WNP. Niekorzystne warunki pogodowe w tych krajach mog 4 uksztaltowac zbiory pszenicy na poziomie zblizonym do poziomu roku ubieglego. Jedynie w Kazachstanie ulegn^ one obnizeniu o ok. 7 %. Produkcja zbóz paszowych wzrosnie natomiast w Kazachstanie (o 17%) i Rosji (o ok. 4%), aobnizy na Ukrainie ( o ok 6 %). Szacuje si$, z e l^czna produkcja zbóz w krajach WNP wyniesie 84,6 mln t i b^dzie 1,6 % mniejsza niz w 2006 roku. Taka sytuacja wplynie na obnizenie podazy pszenicy oraz zbóz paszowych z tego kierunku, moze miec wplyw na sytuacja cenow^ w Europie.
Rynek zboz w Polsce w sezonie 2007/2008 ksztaltowal si$ pod wplywem przewagi popytu nad spowodowan^ niskimi zbiorami (21,8 mln t) podazy. Do obrotu rynkowego wprowadzono ok. 25% mniej zboza niz w poprzednim sezonie, zwlaszcza pszenicy i kukurydzy. Mala podaz ziarna ze zbiorów w 2006 roku przyczynilla si$ do gl^bokiego spadku zapasów.
Wedhig IERiGZ, przy zalozeniu przeci^tnych warunków agrometeorologicznych utrzymuj^cych si$ w kolejnych tygodniach, produkcja zbóz w 2007 roku moze uksztaltowac si$ na poziomie 27,6 mln t, 27% wyzszym niz w poprzednim roku, ale 7% nizszym niz w rekordowym 2004 roku (29,6 mln t). Mimo spodziewanego znacznego wzrostu zbiorow zbóz, krajowe zasoby mog^ zwi^kszyc si$
457
tylko ok. 11% (ze wzglçdu na niski stan zapasow ziarna) i wynios^ ok. 28,0 mint (tab.
Jak ocenia IERiGZ, krajowe zboz zuzycie sezonie 2007/2008 moze byc mniejsze o ok. 2% niz w poprzednim sezonie i wyniesc 26,4 mln t. Tradycyjnie, najwiçksz^ pozy j po stronie rozchodow jest zuzycie zboz a na cele paszowe, ktore moze zmniejszyc siç 0,8 mln t, do poziomu 16,6 mln t. Skala spadku krajowego zuzycia zdeterminowana bçdzie glownie poprzez: 1)spadek poglowia trzody chlewnej. 2)spadek poglowia bydla.
Tabela 3
Bilans zbóz w Polsce ogo çm (mln ton
Wyszczególnienie 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 Zmiana (w %)
Zapas pocz^tkowy 743 4400 3430 448 -86.9
Produkcja* 29561 26846 21714 27599 27.1
Zasoby krajowe 30305 31245 25144 28047 11.5
Import 1027 979 3223 1410 -56.3
Ogólem zasoby 31331 32224 28366 29457 3.8
Zuzycie krajowe 25940 27053 27048 26358 -2.6
Eksport 992 1741 871 1110 27.4
Zapasy koncowe 4400 3430 448 1989 345.0
* bez prosa i gryki
Zródto: GUS. Szacunki i prognozy IERIGZ- PIB
Bior^c pod uwagç przewidywane dobre zbiory zbóz, które bçd^ wyzsze od krajowego zuzycia, nalezy przypuszczac, ze krajowy rynek zbóz w sezonie 2007/2008 bçdzie w miarç ustabilizowany. Niedobory w podazy zbóz, glownie konsumpcyjnych, bçd^ uzupelnione importem. Eksport bçdzie natomiast ograniczany ze wzglçdu na wysokie koszty transportu i ubezpieczenia towarów. Nast^pi czçsciowa odbudowa zapasów ziarna, których poziom l^cznie z zapasami interwencyjnymi moze wynosic ok. 2 mln t, stanowi^c ok. 7,5% zuzycia krajowego.
Summary Kaminsky S.
Agency of Agricultural Market, Poland
THE DEVELOPMENT OF WORLD GRAIN'S MARKET
The main tendencies of development of world grain's market in 2007-2008 marketing year are explored. The future prognoses of Poland grain's market are considered.
Стаття надшшла доредакцп 14.04.2011 p.
458
