CC BY
20
Нащональний лкотехшчний унiверситет УкраХни
мой ординации. Типологическую схему упрощенно можно представить в виде четырехугольника, в центре которого расположены сообщества Querco roboris-Pinetum, a в углах: Cladonио-Pinetum, Ledo-Sphagnetum magellanici, Sphagno squarrosi-Alnetum, Potentillo albae-Quercetum. Типологическая схема отражает экологические закономерности формирования лесной растительности в зависимости от плодородия и влажности почвы.
Ключевые слова: Украинское Расточье, типология лесов, ординация.
Skrobala V.M. Ecology of the Ukrainian Roztochya Forests
The typological scheme of forest vegetation of Ukrainian Roztochya derived from phyi-toindycative assessment of environmental ecological regimes and graphical visualization of eco-floristic classification using direct ordination. Typological simplified scheme can be represented as a quadrangle where in the center there are coenosis of Querco roboris-Pinetum, and in the corners: Cladonio-Pinetum. Ledo-Sphagnetum magellanici, Sphagno squarrosi-Alnetum, Potentillo albae-Quercetum. Typological scheme reflects the environmental peculiarities of forest vegetation depending on fertility and soil moisture.
Keywords: Ukrainian Roztochya, forest typology, ordination, forest vegetation.
УДК 631.879 Prof. S. Stankowski1; adiunkt G. Hury1; dr., spec. M. Sobolewska1;
mgr inz, doktorant N. Opatowicz1; adiunkt U. Bashutska2, dr.
WPtYW NAWOZENIA SIARK^ NA PLONOWANIE I JAKOSC ZIARNA
PSZENICY OZIMEJ
Doswiadczenie polowe z pszenicy ozim^ przeprowadzono w sezonie wegetacyjnym 2013/2014 na glebie kompleksu zytniego dobrego. Badano dwa nast^puj^ce warianty: 0 -kontrolny, S - AgroSupra S (42 kg S/ha). Zastosowanie AgroSupry S jako nawozu siarkowe-go spowodowalo znaczne zwi^kszenie plonu ziarna w stosunku do wariantu kontrolnego. Wzrost plonu uzalezniony byl od liczby klosöw na m2 oraz od liczby ziaren w klosie i masy 1000 ziaren. Nawozenie AgroSupry S w poröwnaniu do wariantu kontrolnego wplyn^lo do-datnio na jakosc ziarna pszenicy poprzez zwi^kszenie zawartosci bialka i glutenu oraz znacznie wydluzenie czasu stabilnosci ciasta.
Slowa kluczowe: nawozenie siark^, plon, jakosc ziarna, pszenica ozima
Wst^p. Znaczenie siarki dla roslin uprawnych wynika z jej wielorakich funkcji fizjologicznych maj^cych znaczenie biologiczne, ochronne i gospodarcze (Gaj i Klikocka 2011). W ostatnich latach, wobec zmniejszonej imisji, zagadnienia zwi^zane z potrzebami nawozenia roslin uprawnych stalo si§ na nowo aktualne i dotycz^ nie tylko roslin wysokich wymaganiach takich jak na przyklad rzepak ale röwniez roslin o mniejszych wymaganiach jakimi s^ zboza. Pomimo ze pszenica na-lezy do grupy roslin o stosunkowo niewielkim zapotrzebowaniu na ten skladnik, to przy niedoborach siarki oraz wysokim nawozeniu azotem ulega zaklöceniu stosunek N: S i w konsekwencji znacznie obniza si§ wykorzystanie azotu. Prowadzi to nie tylko do spadku plonu ziarna, ale röwniez do pogorszenia jego jakosci poprzez ob-nizenie m.in. zawartosci bialka i glutenu (Byers i in. 1987). Klikocka (2004) i Fotyma (2003), stwierdzili, ze nawozenie siark^ powodowalo istotne zwi^kszenie zawartosci bialka i glutenu w ziarnie pszenicy ozimej w stosunku do obiektöw nienawozonych tym makroskladnikiem. Siarka wplywa röwniez, na jakosc m^ki, wi^ze si§ to z, oddzialywaniem na wlasciwosci fizyczne ciasta. Moss i in. (1983) oraz Scherer
1 Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
2 Narodowy Uniwersytet Lesno-Techniczny we Lwowie
HayKQBHH bîchhk ll.Tiy yKpaïHH. - 2015. - Bun. 25.6
(2001) stwierdzili, ze m^ka z ziarna pszenicy, ktore bylo dobrze zaopatrzone w siarkç pozwala uzyskac bochenki o wiçkszej objçtosci.
Celem pracy byla ocena wplywu nawozenia pszenicy ozimej nawozem siar-kowo- wapniowym Agrosupra S na plonowanie i jakosc ziarna pszenicy ozimej.
Material i metody. W doswiadczenie polowe przeprowadzono w sezonie we-getacyjnym 2013/2014 w okolicy miejscowosci Trzçsacz (wojewodztwo zachodni-opomorskie) na glebie kompleksu zytniego dobrego. Badano 2 nastçpuj^ce warianty: 0 - kontrolny, S - AgroSupra S (42 kg S/ha). AgroSupra S jest nawozem WE siarko-wo-wapniowym (siarczan wapnia). Zawiera 17 % siarki i 22 % wapnia w przelicze-niu na czysty skladnik (siarka w ilosci 42,5 % SO3, wapn w ilosci 30,7 % CaO). Moze byc stosowany na wszystkich typach gleb i pod wszystkie rosliny uprawne. W pierwszej kolejnosci zaleca siç przeznaczyc nawoz AgroSupra S do nawozenia gleb o niskiej zawartosci siarki oraz pod rosliny o najwyzszym zapotrzebowaniu na ten makroelement.
Pszenicç zwyczajn^ odmiany Banderola wysiano 14.10.2013 roku w ilosci 200 kg/ha (360 szt. ziaren na 1 m2). Przed siewem pszenicy zastosowano nawozenie fosforowe w ilosci 60 kg/ha oraz potasowe w ilosci 120 kg/ha. Nastçpnie 25 pazdzierni-ka 2013. Wykonano zabieg reguluj^cy zachwaszczenie, preparatem Legato Plus. Do konca sezonu wegetacyjnego cala plantacja byla chroniona insektycydami i fungicyda-mi w zaleznosci od pojawienia siç objawow, a ponadto stosowano tez regulatory wzros-tu. Wiosn^ 2014 roku przy ruszaniu wegetacji na calej plantacji zastosowano okolo 78 kg azotu i 40 kg siarki (w postaci saletrosanu), po okolo miesi^cu zastosowano ko-lejn^ dawkç azotu (92 kg/ha w postaci mocznika), a po nastçpnych 35 dniach na czçsci plantacji wysiano AgroSuprç S w ilosci dostarczaj^cej okolo 42 kg siarki na hektar.
W trakcie wegetacji wykonano oznaczenia LAI i SPAD, a przed zbiorem pob-rano proby do oceny komponentow plonu - liczby klosow na m2, liczby ziaren w klosie, masy 1000 ziaren oraz plonu ziarna z 1 m2. Na probach ziarna wykonano ana-lizy jakosciowe ziarna - MTZ, gçstosc ziarna w stanie zsypnym, celnosc ziarna, liczba opadania, zawartosc bialka ogolem, wskaznik sedymentacji m^ki Zelenyego, zawar-tosc glutenu, rozplywalnosc glutenu, index glutenu, oraz cechy farinograficzne ciasta. Wyniki opracowano statystycznie przy zastosowaniu analizy wariancji 1czynnikowej w ukladzie blokow losowych. Istotnosc roznic okreslono na poziomie p=0,05.
Wyniki i dyskusja. Wyniki plonowania pszenicy oraz komponentow plonu przedstawiono w tabeli 1.
Zastosowanie dodatkowo 40 kg S na ha w postaci AgroSupry S spowodowalo zwiçkszenie plonu z 512 g/m2 do 679 g/m2. Spowodowane bylo ono wzrostem liczby klosow z 1 m2 srednio o 55 szt. Liczba ziaren w klosie zmieniala siç w znacznie mni-ejszym stopniu i wynosila 24,8 g dla wariantu kontrolnego oraz 26,9 dla wariantu z siarkç. Masa 1000 ziaren rowniez byla wiçksza po zastosowaniu dodatkowego nawozenia siark% W efekcie wyzszy plon z klosa zostal otrzymany rowniez w warian-cie z nawozeniem siarkowym. Wyniki badan Lepiarczyka i Filipek-Mazur (2010) oraz Podlesnej i in. (2003) wskazuj^ na istotne zwiçkszenie plonu ziarna pod wplywem dodatkowego nawozenia siarkç. Z dwoch badanych parametrow fizjolo-gicznych nawozenie siarkç dawalo pozytywny efekt w przypadku zawartosci chloro-filu w lisciach oznaczonego metody fotooptyczn^ i wyrazon^ w umownych jed-nostkach SPAD. Indeks ulistnienia nie zmienial siç w sposob istotny, a roznica nie przekraczala 0,23 m/m2.
2. EKO^oria Ta aoBKÎ^^H
175
Нащональний лкотехшчний yнiверситет Украши
Tab. 1. Wplyw nawozenia siarkq na plonowanie i komponenty plonu oraz parametry fizjologiczne roslin pszenicy ozimej
Cecha Nawozenie siarkq (AgroSupra S) Istotnosc róznic
S 0
Plon z 1m2 (g) 679 512 r.i.*
Liczba klosów na 1 m2 535 480 r.i.
Liczba ziaren w klosie 26,9 24,8 r.n.
Masa 1000 ziaren (g) 47,2 43,0 r.i
Plon z klosa (g) 1,26 1,08 r.i
LAI 3,47 3,24 r.n.
SPAD 48,3 39,9 r.i.
'' r.i. - róznica istotna, r.n. -róznica nieistotna
Zastosowanie nawozenia siarkq w postaci AgroSupry S (tab. 2) spowodowalo wzrost masy 1000 ziaren w porównaniu z wariantem kontrolnym srednio o okolo 3 g.
Tab. 2. Wplyw nawozenia siarkq na cechy jakosciowe ziarna pszenicy ozimej
Cecha
Nawozenie siarkq (AgroSupra S)
Masa 1000 ziaren (g)
47,2
43,0
Gçstosc ziarna w stanie zsypnym (kg/hl)
77,4
76,5
Celnosc ziarna (>2,0 mm)
99,8
99,2
Liczba opadania (s)
428,0
410,0
Zawartosc bialka (%)
12,1
10,4
Wskaznik sedymentacji (ml)
21,8
21,8
Zawartosc glutenu (%)
24,0
20,8
Rozplywalnosc glutenu (mm)
1,5
1,0
Indeks glutenu
87,0
98,0
Wodochlonnosc mqki (%)
56,3
56,5
Czas rozwoju ciasta (min)
1,6
1,5
Stabilnosc ciasta (min)
3,85
2,10
Rozmiçkczenie (po 10 min) FU
105,0
91,0
Rozmiçkczenie (po 12 min) FU
116,0
98,0
S
0
r.i
r.n
r.n
r.i
r.i
r.n
r.i
r.n
r.n
r.n
r. n
r.i
r.n
r.n
* r.i. - róznica istotna, r.n. -róznica nieistotna
Gçstosc ziarna w stanie zsypnym i celnosc ziarna zmienialy siç w bardzo ni-ewielkim stopniu. Liczba opadania byla po zastosowaniu siarki wyzsza niz przy wari-ancie kontrolnym. Z badanych cech jakosciowych znacz^cy i istotny wzrost obserwo-wano w przypadku zawartosci bialka i zawartosci glutenu. Wskaznik sedymentacji ksztaltowal siç na zblizonym poziomie niezaleznie od wariantu nawozenia. Rozplywalnosc glutenu i indeks glutenu ksztaltowaly siç na poziomie wskazuj^cym na wysok^ jakosc ziarna niezaleznie od poziomu nawozenia siarkq. Z cech farinogra-ficznych obserwowano znacz^cy wzrost czasu stabilnosci ciasta, co swiadczy o pop-rawie jego jakosci. Nawozenie pszenicy ozimej siark^, w dawce 60 kg S na hektar, w badaniach Podlesnej i in. (2003) prowadzilo do wzrostu zawartosci bialka (o 1 %) i glutenu w ziarnie (o 2 %), a takze wzrostu szklistosci, liczby opadania i objçtosci pi-eczywa. Brak wystarczaj^cej ilosci siarki powoduje pogorszenie wykorzystania azo-tu, dlatego tez zdaniem Kocon (2005) najlepszy efekt mozna uzyskac przy dobrze zbilansowanym nawozeniu uwzglçdniaj^cym wszystkie skladniki.
Науковий вкник НЛТУ Украши. - 2015. - Вип. 25.6
Wnioski:
1. Zastosowanie AgroSupry S jako nawozu siarkowego spowodowalo znaczne zwi^kszenie plonu ziarna w stosunku do wariantu kontrolnego. Wzrost plonu uzalezniony byl od liczby klosow na m2 oraz od liczby ziaren w klosie i masy 1000 ziaren.
2. G^stosc ziarna w stanie zsypnym i udzial frakcji < 2,0 mm nie ulegaly istotnym zmianom pod wplywem nawozenia siarkowego
3. Nawozenie AgroSupry S w porownaniu do wariantu kontrolnego wplyn^lo do-datnio na jakosc ziarna pszenicy poprzez zwi^kszenie zawartosci bialka i glutenu oraz znacznie wydluzenie czasu stabilnosci ciasta.
Literatura
1. Byers M., Franklin J., Smith S.J. 1987: The nitrogen and sulphur nutrition of wheat and its effect on the composition and baking quality of the grain. Asp. Appl. Biol. - Vol. 15. - Pp. 337-344.
2. Fotyma E. 2003. Wplyw nawozenia siark^ na wykorzystanie azotu z nawozow mineralnych przez rosliny uprawy polowej. Nawozy i nawozenie. - Vol. 4[17]. - Pp. 117-135.
3. Gaj R., Klikocka H., 2011. Wielofunkcyjne dzialanie siarki w roslinie - od zywienia do ochrony. Progress in Plant Protection/Post^py w Ochronie Roslin. - Vol. 51 (1). - Pp. 33-44.
4. Klikocka H. 2004. Wplyw nawozenia siark^ na plon i sklad chemiczny ziarna pszenzyto jarego oraz wlasciwosci gleby. Framenta Agronomica XXI. - Nr 3(83). - Pp. 70-77.
5. Kocon A., 2005. Nawozenie jakosciowej pszenicy jarej i ozimej a plon i jakosc ziarna. Pam. Pul. - Vol. 139. - Pp. 55-64.
6. Lepiarczyk A., Filipek-Mazur B., 2011. Wplyw nawozenia siark^ na plonowanie i sklad elementarny ziarna pszenicy ozimej. Cz I. Wielkosc i komponenty plonu ziarna pszenicy ozimej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. - Vol. 556. - Pp. 157-163.
7. Moss H.J., Randall P.J., Wringley C.W. 1983. Alternations to grain, flour and dough quality in three wheat types with variation in soil sulfur supply. J. Cereal Sci. - Pp. 255-264.
8. Podlesna A., 2005. Nawozenie siark^ jako czynnik ksztaltjcy metabolizm roslin uprawnych i jakosc plodow rolnych. Pam. Pulawski Zeszyt. - Vol. 139. - Pp. 161-174.
9. Podlesna A., Cacak-Pietrzak G., Sowinski M., 2003. Reakcja pszenicy ozimej na nawozenie siark^ w doswiadczeniu polowym. Nawozy i Nawoz., 2003. - Vol. 4. - Pp. 169-179.
10. Scherer H.W. 2001. Sluphur in crop production - invited paper. Eur. J. Agron. - Vol. 14. -Pp. 81-111.
СтанковсьК С., Хури Г., Соболевська М, Onamoei4 Н., Башуцька У. Вплив застосування арковмкних добрив на врожай та яйсть зерна озимо! пшенищ
Польовий експеримент i3 озимою пшеницею проведено протягом вегетацшного сезону 2013/2014 на грунт комплексу хороший житнш. Поршняно два Bapiarns: 0 - контроль, S - S (AgroSupra 42 кг S / га). Застосування шрковмюного добрива AgroSupra S спричинило значне збшьшення врожаю зерна поpiвняно i3 контрольним вapiaнтом. 36i-льшення вpожaйностi залежало вщ кiлькостi колосiв на квадратному метр^ кiлькостi зерен у колош та ваги 1000 зерен. Удобрення AgroSupra S позитивно вплинуло на яюсть зерна пшеницi шляхом збшьшення вмюту бiлкa i клейковини, часу стабшьносй тiстa поpiвняно iз контрольним вapiaнтом.
Ключовi слова: удобрення иркою, вpожaйнiсть, якiсть зерна, озима пшениця.
Stankowski S., Hury G., Sobolewska M., Opatowicz N., Bashutska U. The Effect of Sulphur Fertilisation on Field and Grain Quality of Winter Wheat
Field experiment with winter wheat was conducted in 2013/2014 vegetative season on good rye complex soil. Two variants were compared: 0 - control, S- AgroSupra S (42 kg S/ha). The application of AgroSupra S, as sulphur fertilizer caused significant increase of grain yield as compared with control variant. Yield increase was the effect of greater ear density, number of grains per ear and higher 1000 grains weight. AgroSupra fertilization influenced positively on grain quality by increasing protein and gluten content and stability time of dough. Keywords: sulphur fertilisation, yield, grain guality, winter wheat.
2. Екологя та довкшля
177
