CC BY
11
Нацюнальний лкотехшчний yнiвeрситeт УкраУни
Прокопович О.Р. Европейский опыт внедрения эколого-экономи-ческих проектов в деятельность лесных кластеров
Рассмотрен европейский опыт лесных кластеров, приведены примеры внедрения в их деятельность эколого-экономических проектов. Определены основные преимущества кластеров и их влияние на развитие лесного сектора. Отмечено значительное влияние кластеров на экологическую политику.
Ключевые слова: кластеры, кластеризация, лесной сектор, эколого-экономи-ческие проекты.
Prokopovyck O.R. Theoretical basis of formation strategy of sustainable development for furniture enterprises at the basis of cluster analysis
The article view of the European forest clusters experience and examples of implementation in their activities eco-projects. Were determinated main clusters advantages and their influence on the development of the forest sector. Was noted a significant effect of clusters on environmental policy.
Keywords: clusters, clustering, forest sector, environmental and eco-economical projects.
УДК 630*27 Prof. Slawomir Stankowski1, dr hab.; aspir. Kinga Snieg1, int-mag.;
adjunkt Ulyana Bashutska2, kandydat nauk rolniczych
WPfcY WPOPIOtU Z BIOMASY NA POCZ^TKOWY WZROST ROSLIN WYBRANYCH GATUNKÓW ZBÓZJARYCH
W doswiadczeniu laboratoryjnym zbadano wplyw zawiesiny popiolulotnego z bi-omasy (0, 2, 4, 6 %) nasiewki trzech gatuków zbózjarych (pszenica, jçczmien i owies). Zastosowa niepopiolu jako zródla skladników nawozowych spowodowalo zwiçkszenie in-tensywnosci wzrostu siewek zbóz. Optymalna dawka wynosila od 2-4 % w zawiesinie wodnej. Niestwierdzono negatywnego wplywu w zakresie stosowanym w doswiadczeniu.
Wstçp. Koniecznosé produkcji energii ze zródel odnawialnych powoduje, ze coraz czçsciej do spalania w elektrowniach zamiast wçgla kamiennego czy bru-natnego uzywana jest biomasa.
Wlasciwosci popiolu z biomasy w zaleznosci od rodzaju surowca, typu kotla czy procesu spalania mog^ siç dosé znacznie róznié. Popiól obok korzystnych skladników takich jak potas, fosfor, magnez moze równiez zawieraé metale ciçzkie (Stankowski i Maciorowski 2011). Potencjalnie moze byé wykorzystywany jako substancja do nawozenia roslin (Vance 2000, Bielinska i in. 2010).
Celem pracy bylo okreslenie wplywu zróznicowanego udzialu popiolu z biomasy w zawiesinie wodnej na wzrost siewek 3 gatunków zbóz jarych.
Metodyka. Badania przeprowadzono w laboratorium Katedry Agronomii ZUT wiosn^ 2012 roku. Porównano: 3 gatunki zbóz jarych (pszenica - odmiana Tybalt, jçczmien -odmiana Natasza i owies - odmiana Slawko oraz 4 warianty wodnej zawiesiny popiolu z biomasy (0- kontrola, 2 %, 4 %, 6 %). Popiól pochod-zil ze spalania zr^bków drewna z dodatkiem 25 procent sorga w kotle fluidalnym. Kielkowanie nasion przeprowadzono w kielkownikach Szmala. Kielkowniki przez okres trwania doswiadczenia umieszczone byly w kuwetach z zawiesiny popiolu.
1 Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
2 Nacionalny Uniwersytet Lesno-Techniczny we Lwowie
Науковий вкник Н.1Т У Украши. - 2G12. - Вип. 22.15
Liczba replikacji wynosila 4. Po wschodach okreslano w fazie 2 lisci zawartosé chlorofilu шetodц. fotooptyczn^ (SP AD) przy poшocy chlorofiloшetru SP AD 502 firrny Minolta. Dlugosé siewek oraz swiez^ шasç siewek okreslono шierz^c 25 sztuk. Such^ шasç siewek okreslono poprzez suszenie roslin w ternperaturze 130oC do stalej wagi. Analizç statystyczn^ wyników przeprowadzono przy po-шocy analizy wariancji 2 czynnikowej w ukladzie koшpletnej randoшizacji. Pólprzedzialy ufnosci wyliczono testeш Tukey'a przy poziornie istotnosci 0,05.
Wyniki i dyskusja. Siewki zbóz rosn^ce w zawiesinie z popiolern z bi-oшasy charakteryzowaly siç wiçksz^ wartosci^ wskaznika SPAD w porównaniu z wariantern kontrolnyш. Zwiçkszenie udzialu popiolu od 0 do 2 i 4 % przyczynilo siç do wzrostu wartosci odpowiednio o 1,3 i 1,8. dalsze zwiçkszenie udzialu popiolu w zawiesinie pozostalo bez wplywu na badana cechç. Reakcja badanych ga-tunków byla zróznicowana. Najsilniej reagowal jçczшien ale tylko do wariantu drugiego (2 %). U pszenicy i owsa reakcja byla slabsza ale optyrnalnyrn wariantern bylo 4 % dodatku popiolu.
Tab. 1. Wplyw popiolu z biomasy (P) na zawartosc chlorofilu (SPAD)
w lisciach 3 gatunków zboz _ jarych (G)
Udzial popiolu (%) Gatunek Srednia
jçczrnien pszenica owies
0 23,2 25,3 29,9 26,2
2 27,1 25,8 29,7 27,5
4 27,0 26,4 30,7 28,0
6 27,7 26,2 30,4 28,1
Srednia 26,3 25,9 30,2 27,5
NIR0,05 dla: G- 0,770; P- 0,980, P (G) -1,697
Pod wplywern dodatku popiolu biornasy obserwowano równiez bardziej in-tensywny wzrost siewek badanych zbóz (tab. 2, rys.). Zwiçkszenie udzialu popiolu w zawiesinie od 0 do 2 i 4 % spowodowalo wzrost dlugosci odpowiednio o 23 i 31 %. Optyшalnyш warianteш byl dodatek 4 % popiolu ale najsilniejsz^ reakcjç stwierdzono w przypadku pszenicy - 44 %.
Tab. 2. Wplyw popiolu z biomasy (P) dlugosc siewek (cm) 3 gatunków zboz. jarych (G)
Udzial popiolu (%)
Gatunek
^çczшien
pszenica
Srednia
0
16,0
16,3
11,9
14,7
17,8
22,4
14,0
18,1
19,6
23,5
14,5
19,2
19,4
23,4
15,6
19,5
Srednia
18,2
21,4
14,1
17,9
NIR0,05 dla:
G-0,88; P-1,12, P (G) -1,94
Swieza шasa siewek (25 szuk) charakteryzowala siç wyzsz^ wartosci^ przy wariancie 2 % niz wariancie kontrolnyrn (tab. 3). Dalsze zwiçkszanie udzialu popiolu w wodnej zawiesinie nie powodowalo istotnego wzrostu rnasy roslin, ale nie stwierdzono tez negatywnego efektu w postaci nizszej rnasy roslin.
Нацюнальний лкотехшчний ушверситет Украши
owies
Rys. Wpfyw udzialu popiolu (a - 0, b - 2, c - 4, d - 6 %) w zawiesinie na wzrost roslin
zbozjarych
Tab. 3. Wplyw popiolu z biomasy (P) swiezq masç siewek (g) 3 gatunkow zboz jarych
G
Udzial popiolu (%) Gatunek Srednia
jçczmien pszenica owies
0 2,64 1,54 1,16 1,78
2 3,31 2,29 1,41 2,34
4 3,44 2,54 1,44 2,47
6 3,58 2,32 1,72 2,54
Srednia 3,24 2,17 1,43 2,28
NIR0,05 dla: G-0,237; P-0,301, P (G) - r.n.
Zmiany zawartosci suchej masy siewek (tab.4) pod wplywem roznego udzialu popiolu w zawiesinie byly podobne jak w przypadku swiezej masy siewek.
MayKOBHH BicHHK I l.l'iy yKpa'i'HH. - 2012. - BHn. 22.15
Nie stwierdzono aby zawartosc suchej masy w siewkach si^ znacz^co röznila, co wskazuje na brak wplywu zröznicowanych wariantöw popiolowych na uwodnienie roslin. Najwyzsz^. zawartosci^ suchej masy charakteryzowaly si^ siewki pszenicy a najnizsz^ siewki j^czmienia.
Tab. 4. Wplyw popiolu z biomasy (P) suchq mas% siewek (g) 3 gatunkow zboz. jarych (G)
Udzial popiolu (%) Gatunek Srednia
j^czmien pszenica owies
0 0,244 0,186 0,099 0,176
2 0,308 0,290 0,124 0,240
4 0,334 0,274 0,124 0,244
6 0,319 0,258 0,144 0,240
Srednia 0,301 0,252 0,123 0,225
NIR0,05 dla: G-0,026; P-0,033, P (G) - r.n.
Wyniki badan (Stankowski i in. 2008) wskazuje na pozytywne oddzialywa-nie popiolu z biomasy na plonowanie trawy Festulolium w poröwnaniu z warian-tem kontrolnym i podobne jak nawozenie mineralne. Röwniez Stankowski i Meller (1995) oraz Murkowski i Stankowski (2002) wykazali, ze skladniki mineralne z w^gla kamiennego mialy korzystny wplyw na wzrost roslin i parametry fo-tosyntezy roslin pszenzyta, zyta i j^czmienia. Nie stwierdzono röwniez ni-ekorzystnego wplywu nast^pczego (Stankowski i in. 2011). Wnioski:
1. Zastosowanie popiolu lotnego z biomasy jako skladnika nawozowego spowo-dowalo bardziej intensywny wzrost siewek pszenicy, j^czmienia i owsa.
2. Optymalna dawk^ byl 2-4 % udzial popiolu w zawiesinie wodnej.
3. Nie stwierdzono ujemnych skutköw dodatku popiolu w zakresie stosowanym w badaniach.
Literatura
1. Bielinska J. 2010. Possibilities of utilization of ashes from biomass / J. Bielinska, E. Meller, S. Stankowski, Cz. Woloszyk // Proceedings of the International Scientific and Practical Workshop "Ashes from TPPS removal, transport, processing, landfilling", 22-23 April 2010. -Moscow. - Pp. 135-138.
2. Murkowski A. 2002.Wykorzystanie skladniköw popiolu w^glowego do nawozenia roslin pszenzyta / A. Murkowski, S. Stankowski. - Folia Univ. Agric. Stetin. 228, 87-92.
3. Stankowski S. 2011. Wplyw nast^pczy nawozenia popiolem fluidalnym z w^gla kamiennego i wapnem dolomitowym na jakosc ziarna i wartosc siewn^. nasion pszenicy jarej / S. Stankowski, G. Hury, M. Gibczynska. - Zeszyty Prob. Post. Nauk Roln. 2011, 560, 257-262.
4. Stankowski S. 1995. The effect of fertilization with pit coal ash on the quality of barley and rye seeds.Fragm / S. Stankowski, E. Meller. - Agron.2. - Pp. 164-165.
5. Stankowski S. 2011. Rolnicze wykorzystanie popiolöw z biomasy / S. Stankowski, R. Maciorowski // W: "Zagospodarowanie ubocznych produktöw spalania biomasy" Semin. Nauk. 23.11.2011. - Warszawa. - Pp. 159-180.
6. Stankowski S. 2008. Der Einfluss von Ashe aus der Biomasse auf Bodeneigenschaften und Ertrage von Festulolium / S. Stankowski, Cz. Woloszyk, E. Meller, M. Bury, J.E. Bielinska // 2. Rostocker Bioenergie Forum. Univeritat. Innovation für Klimaschutz und wirtschaftliche Entwicklung, 29-30 Oktober 2008. - Pp. 159-165.
7. Vance E.D. 2000. Beneficial use of wood ash as an agricultural soil amendment: case studies from the United States forest products industry / E.D. Vance, C.C. Mitchell // In: Power J.F., Dick W.A. (eds) Land application of agricultural, industrial and municipal by-products. SSSA, Madison. - Pp. 567-582.
2. EKoioria goBKiiiH
103
Нацюнальний лкотехшчний ушверситет УкраУни
Станковск С.1, Сьнег К.1, Башуцька У.Б.2 Вплив попелу з бюмаси на початковий picT окремих ви.ив зернових культур
Шляхом лабораторного експерименту дослiджено ефект вщ впливу водно! сус-пензи леткого попелу з бiомаси (0, 2, 4, 6 %) на аянщ трьох видiв ярих зернових культур (пшенищ, ячменю та вiвса). Застосування попелу як удобрювального компоненту тдвищило iнтенсивнiсть росту шянщв злакiв. Оптимальною виявилась доза 24 % леткого попелу у воднш суспензи. Негативного ефекту в ходi ряду експеримен-тальних застосувань не виявлено.
Ключовг слова: пошл з бюмаси, штенсившсть росту, ярi зерновi культури.
Stankowski S1., SniegK.1, Bashutska U.B.2 Effect of biomass ash on primary plant growth of some spring cereal species
In the laboratory experiment the effect of water suspension of fly ash from biomass (0, 2, 4, 6 %o) on seedling of 3 spring cereals (wheat, barley and oat) was investigated. Application of ash as a source of fertilizing components caused more intensive growth of cereal seedlings. Optimal dose was 2-4 %o in water suspension. There was no negative effect in the range used in the experiment.
УДК557.4:556.(234.421.) Доц. В.1. Мокрий, канд. ф1з.-мат наук; зав. лаб.
М.М. Паславський; асист Л.В. Калагурка - НЛТУ Украши, м. Лье1в
Б1ОФ1ЗИЧНИЙ МОН1ТОРИНГ ЕКОСИСТЕМ ШАЦЬКОГО НАЦЮНАЛЬНОГО ПРИРОДНОГО ПАРКУ
Подано математичну штерпретащю даних експрес^агностики морфофiзiоло-пчних показнигав дерев берези бородавчасто! як необхщну умову ягасного ощ-нювання бюпродуктивност насаджень Шацького Нацюнального природного парку (НПП). Розроблено комплексне забезпечення флуориметричного експрес-методу i створено техшчш пристро! для дiагностики стану фотосинтетичного апарату вищих рослин у природних умовах у режимi реального часу.
Ключовг слова: бюпродуктившсть, береза бородавчаста, дистанцшне зондування Землi (ДЗЗ), геошформацшш системи (Г1С), флуоресценщя хлороф^, Шацький НПП.
Бюпродуктившсть насаджень Шацького НПП, залежно вщ конкретики 1 типу задач, характеризуеться люотаксацшними параметрами, а також мор-фоф1зюлопчними - активнютю фотосинтетичного апарату, вмютом тгменпв, швидюстю газообм1ну СО2 або О2 та ш. Дослщження виконано з метою мате-матично! штерпретацп даних експрес-д1агностики морфоф1зюлопчних показ-ниюв рослин бюгеоценоз1в, вим1ряних флуоресцентним методом, необхщних для яюсного оцшення бюпродуктивносп насаджень Шацького НПП.
Методика дослщжень передбачае польов1 рекогносцирувальш обсте-ження територш Шацького НПП, в1дб1р зразюв, лабораторш вим1рювання морфоф1зюлопчних параметр1в рослин та формування бази даних, з викорис-танням технологш дистанцшного зондування Земл1 (ДЗЗ) та геошформа-цшних систем (Г1С). За об'ект мошторингових дослщжень вибрано одну з ос-новних люотв1рних порщ люонасаджень Шацького НПП - березу бородав-
1 Зах1днопоморський технолопчний ушверситет, Щецин, Польща (West Pomeranian University of Technology, Szczecin, Poland);
2 НЛТУ Украши, м. Льв1в (Ukrainian National Forestry University, Lviv, Ukraine)
