CC BY
18
Ewa Rosiak®
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Zywnosciowej, Panstwowy Instytut Badawcy, Polska
SWIATOWY RYNEK RZEPAKU: PERSPEKTYWY ROZWOJU
Rozwoj swiatowogo rynku rzepaku i mozliwi perspectywy wzrostu w krajach UE
W sezonie 2007/2008 produkcja soi - najcz^sciej wykorzystywanej przemyslowo rosliny oleistej w skali swiata - b^dzie nizsza niz w sezonie poprzednim. Mozliwy wzrost produkcji w krajach Ameryki Poludniowej nie zrekompensuje przewidywanego bardzo duzego spadku zbiorow soi w Stanach Zjednoczonych, najwi^kszego jej producenta. Amerykanscy farmerzy ograniczyli znacz^co areal uprawy soi na rzecz kukurydzy, wykorzystywanej coraz szerzej w produkcji etanolu. Przewiduje si$ tez spadek swiatowych zbiorow slonecznika. Zbiory rzepaku natomiast znacz^co co wi^ksze.
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
_
.—■ ,—n i i i i i i
UE-27 Chiny Kanada Indie Ukraina Australia USA Rosja
□ sezon 2006/07-47,3 mln ton - szacunek ■ sezon 2007/08 - 52,4 mln ton - prognoza
Zrodlo: opracowanie wtasne na podstawie Oil World nr 21/2007 Rysunek 1. Swiatowe zbiory rzepaku (wg producentow)
Wedlug oceny Oil World przeprowadzonej pod koniec maja, zbiory rzepaku w sezonie 2007/2008 wynios^ 52,4 mln ton i o ponad 5 mln ton wieksze niz w sezonie poprzednim. Wzrost zbiorow spodziewany jest u wszystkich jego producentow (z wyj^tkiem Chin), w tym bardzo duzy w UE-27, Kanadzie i Australii. Duzy wzrost zbiorow przewidywany jest takze w Indiach, Rosji i na Ukrainie. W tych dwoch
® E.Rosiak, 2011
461
ostatnich krajach rolnicy znacznie zwiçkszyli areat uprawy rzepaku, gtównie kosztem slonecznika.
Gtówna przyczyn^ rosnacej produkcji rzepaku jest dynamiczny rozwój swiatowej produkcji biodiesla, która spowodowala wzrost cen rzepaku i oleju rzepakowego. W slad za tym nast^pila poprawa oplacalnosci produkcji rzepaku w stosunku do innych upraw i wzrost jego zasiewów pod tegoroczne zbiory.
Unia Europejska nie jest duzym producentem nasion oleistych w skali swiata. Udzial Wspólnoty w swiatowej produkcji dziesiçciu najwazniejszych nasion i owoców roslin oleistych wynosi tylko ok. 6% (sezon 2006/2007), z czego ok. 4% przypada na „stare" i ok. 2% na „nowe" kraje czlonkowskie. Jednak bior^c pod uwagç produkcjç rzepaku i slonecznika, dwóch podstawowych upraw oleistych w krajach Wspólnoty, udzialyte te s^ znacznie wyzsze i wynosz^ odpowiednio 34 i 21%.
Tabela 1
WyszczegóJnienie 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 Zmiany %
Zapasy pocz^tkowe 2,67 3,14 6,39 7,18 5,10 -29,0
Zbiory 39,15 46,35 49,40 47,26 52,40 10,9
UE-27 11,13 15,45 15,67 16,16 18,62 15,2
Chiny 11,42 13,18 13,05 12,70 11,00 -13,4
Kanada 6,85 7,73 9,66 8,80 9,80 11,4
Indie 6,15 6,20 6,90 5,80 6,50 12,1
Australia 1,62 1,43 1,44 0,51 1,30 154,9
Ukraina 0,05 0,15 0,28 0,60 1,37 128,3
USA 0,69 0,61 0,72 0,63 0,83 31,7
Rosja 0,19 0,28 0,30 0,53 0,83 56,6
Pozostate kraje 1,05 1,32 1,38 1,53 2,15 40,5
Zasoby 41,83 49,49 55,79 54,44 57,50 5,6
Zuzycie 38,68 43,10 48,61 49,34 52,40 6,2
Zapasy koncowe 3,14 6,39 7,18 5,10 5,10 0,0
*zródlo: opracowanie whisne na podstawie Oil World nr 21/2007.
Daje to aktualnie UE-27 pierwsz^ pozycjç na swiecie w produkcji rzepaku i drug^, po Rosji, w produkcji slonecznika. W 2007 roku zbiory rzepaku w UE-27 bçd^ prawdopodobnie bardzo wysokie; wynios 4 18,6 mln ton i bçd^ o 2,5 mln ton wiçksze niz przed rokiem oraz 7,5 mln ton wiçksze niz przed czterema laty. Areal uprawy szacuje siç na ok. 6 mln ha, 0,7 mln ha wiçcej niz przed rokiem i o 1,9 mln ha wiçcej niz przed czterema laty. Wiçksze tez bçd^ prawdopodobnie plony, z
462
uwagi na dobre przezimowanie rzepaku i male straty u wszystkich kluczowych jego producentów. Najwiçkszy wzrost zbiorów przewiduje siç we Francji, po ich znacz^cym spadku w roku poprzednim; duzy w Niemczech i Polsce.
Mimo wysokich tegorocznych zbiorów, ceny rzepaku na europejskim rynku bçd^ wysokie. Zadecyduje tym przewidywany dalszy rozwój europejskiego rynku biopaliw i w slad za tym wzrost zapotrzebowania na olej rzepakowy zuzywany w produkcji biodiesla.
Umacnianiu cen rzepaku bçdzie takze sprzyjac obnizenie produkcji i wzrost cen konkurencyjnej soi.
Tabela 2
Powierzchnia uprawy, plony i zbiory rzepaku w Unii Europe.jskie.j (27)*
Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007 Zmiany %
Powierzchnia uprawy (mln ha), w tym: 4,16 4,56 4,86 5,39 6,09 13,0
Niemcy 1,27 1,28 1,34 1,43 1,53 7,0
Francja 1,08 1,13 1,23 1,40 1,56 11,4
Polska 0,43 0,54 0,55 0,62 0,70 12,9
Plony (w t/ha) 2,68 3,39 3,22 2,99 3,06 2,3
Zbiory (w mln t), w tym: 11,13 15,45 15,67 16,16 18,62 15,2
Niemcy 3,63 5,28 5,05 5,34 5,60 4,9
Francja 3,42 4,00 4,53 4,13 5,26 27,4
Polska 0,79 1,63 1,45 1,65 1,82 10,3
*zródlo: opracowanie wtasne na podstawie Oil World nr 12 i 21/2007.
Poprawa plonowania wynikala nie tylko z wjtkowo korzystnych dla uprawy rzepaku warunków pogodowych, ale takze ze wzrostu nakladów na jego produkcjç i coraz wiçkszego udzialu w zasiewach wyz ej plonuj^cych odmian mieszancowych.
Tabela 3
Wyszczególnienie 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 Zmiany %
Zapasy poczqtkowe 0,31 0,25 1,31 1,32 1,05 -20,5
Produkcja 11,13 15,45 15,67 16,16 18,62 15,2
Import 0,21 0,08 0,41 0,50 0,83 66,0
Eksport 0,12 0,20 0,30 0,09 0,20 122,2
Przerób 10,41 13,25 14,66 15,79 17,80 12,7
Pozostale zuzycie 0,88 1,02 1,10 1,05 1,10 4,8
Zapasy koncowe 0,25 1,31 1,32 1,05 1,40 33,3
*zródlo: opracowanie wlasne obejmuj^ce okres lipiec-czerwiec na podstawie
Oil World nr 21/2007.
463
Duze zasiewy wynikafy glownie z utrzymania siç wysokiej oplacalnosci produkcji rzepaku wzglçdem pszenicy oraz przewidywan wskazuj^cych na utrzymanie siç dobrej koniunktury na rynku rzepaku. W sezonie 2007/2008 przewiduje siç bowiem dalszy rozwoj krajowego rynku biopaliw i wzrost zuzycia oleju rzepakowego w produkeji biodiesla, sytuacja podazowo-popytowa na rynku krajowym, ale takze na rynku europejskim. Jak wynika z powyzszego, osi^gniçcie zalecanego przez UE udzialu biopaliw w rynku paliw pfynnych (5,75% w 2010 roku) wymaga, w porownaniu ze stanem dotychczasowym, kilkakrotnego wzrostu ich produkcji i zuzycia, i w slad za tym wzrostu produkcji surowcow roslinnych, glownie zboz i rzepaku do 2010 roku.
Summary Rosiak E.
Institute of the Agriculture and Food Economics, Poland WORLD RAPESEED MARKET: PERSPECTIVES OF DEVELOPMENT
The article describes the world rapeseed market development. The main modern tendencies of rapeseed market are considered and perspective forecast are conducted.
Стаття надшшла до редакцП 14.04.2011р.
464
