CC BY
19YflK 631.212
AGROTURYSTYKA W REJONIE BOROW TUCHOLSKICH - STAN I
UWARUNKOWANIA
M. KLUBA, B. SZYDA
UniwersytetMikolaja Kopernika w Toruniu, Poland [email protected]; [email protected]
Wstçp. Spadek znaczenia rolnictwa, zwlaszcza jako dziedziny zapewniaj^cej miejsca pracy mieszkancom oraz zrôdlo dochodôw spowodowal, ze rozwôj ekonomiczny wsi i poprawa warunkôw zycia na wsi nie mog^ bye dokonywane wyl^cznie przez rozwoj produkcji rolnej [1]. Wymusil tym samym wzrost inicjatyw i przedsiçbiorczosci na tych terenach, ktôre istotnie wplywj na poprawç dobrobytu mieszkancôw wsi. Wsrôd najwazniejszych czynnikôw tego rozwoju - obok przetwôrstwa rolno-spozywczego, handlu i uslug - uznaje siç agroturystykç [2]. Agroturystyka moze stanowie potencjalne zrôdlo dochodu i miejsc pracy dla mieszkancôw wsi. Moze stae siç tym samym waznym elementem w ozywieniu gospodarki wiejskiej. Dlatego w agroturystyce upatruje siç szansy rozwoju obszarôw wiejskich, ktôre borykaj^ siç z wieloma problemami [3]. Waznym jest, aby wzrost aktywnosci mieszkancôw i rozwôj ekonomiczny terenôw wiejskich nie spowodowal zagrozen srodowiska naturalnego, zwlaszcza kiedy dotyczy obszarôw przyrodniczo cennych. Nalezy zatem wybrae taki sposôb ich uzytkowania, ktôry z jednej strony zapewni im odpowiedni^ ochronç, z drugiej zas pozwoli na spelnienie fundamentalnego warunku rozwoju zrôwnowazonego.
Materialy i metody badawcze. W pracy wykorzystano literaturç dotycz^c^ agroturystyki - zarôwno samego pojçcia (terminu) w jego zrôznicowaniu semantycznym, jak rôwniez przestrzennym (miçdzynarodowym) na przykladzie literatury niemieckiej, angielskiej, rosyjskiej i polskiej - za J. Wojciechowski [4]. Zwrôcono uwagç na walory i korzysci wynikaj^ce z agroturystyki, zarôwno ze strony podazowej (gospodarstwa agroturystyczne), jak rôwniez popytowej (turysci).
W dalszej czçsci pracy podkreslono wplyw walorôw przyrodniczych na rozwôj agroturystyki, zwlaszcza obecnosci obszarôw przyrodniczo cennych. W tym kontekscie przedstawiono rozmieszczenie gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych w rejonie Borôw Tucholskich. Analizie poddano gospodarstwa zlokalizowane w dwôch powiatach - tucholskim (gminy: Cekcyn, Gostycyn, Kçsowo, Lubiewo, Sliwie, Tuchola) i swieckim (gminy: Bukowiec, Dragacz, Drzycim, Jezewo, Lniano, Nowe, Osie, Pruszcz, Swiecie, Swiekatowo, Warlubie) w wojewôdztwie kujawsko-pomorskim, na obszarze ktôrych znajduje siç znaczna czçse kompleksu Borôw Tucholskich. Pozostala czçse kompleksu polozona jest w wojewôdztwie pomorskim w powiatach: chojnickim - gminy Chojnice, Czersk, Brusy, Konarzyny, koscierskim - Stara Kiszewa, Karsin, Dziemiany, Lipusz i starogardzkim - Smçtowo Graniczne, Osiek, Osieczna, Kaliska, Lubichowo, Skôrcz. Badanie przeprowadzono na podstawie materialôw dostçpnych na stronie internetowej Kujawsko-pomorskiego Osrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie dla 2014 roku.
Metoda opisowa oraz analiza wskaznikowa wykorzystane zostaly jako glôwne metody badawcze do ukazania walorôw przyrodniczych i przestrzennego zrôznicowania gospodarstw rolnych w rejonie Borôw Tucholskich.
Pojçcie agroturystyki. W krajach Unii Europejskiej dotychczas nie wypracowano jednolitej definicji agroturystyki, pomimo podejmowanych dyskusji zarôwno w pismiennictwie, jak rôwniez na miçdzynarodowych konferencjach poswiçconych tej problematyce zwlaszcza po 2000 roku. Dyskusje dotyczyly wyznaczenia zakresu prawnego, ekonomicznego, kulturowego, ekologicznego, marketingowego i in., ktôre okreslalyby zakres znaczeniowy pojçe, zostawiaj^c jednak duzy margines dowolnosci w ich interpretacji i definiowaniu w poszczegôlnych krajach. Dla przykladu w Niemczech agroturystykç uznaje za formç turystyki wiejskiej, gdzie kryterium wyrôzniaj^cym jest zakwaterowanie w gospodarstwie rolnym, funkcjonuj^cym w pelnym lub niepelnym zakresie [5]. Innym kryterium moze bye mozliwose wspôluczestniczenia turysty w zyciu funkcjonuj^cego gospodarstwa rolnego, za ktôrym opowiada siç S. Mann, K. Teppel [6], ale rôwniez Anglicy E. T. Davies, D. C. Gilbert [7].
W literaturze rosyjskojçzycznej, w pismiennictwie autorzy stosuj^ zarôwno pojçcia anglojçzyczne, np. „rural tourism", jak rôwniez odpowiednie ich tlumaczenia na jçzyk rosyjski [8]. Termin „sielskij turizm" A.N. Bulgakowa [9] definiuje nastçpuj^co: „jest to szczegolny rodzaj turystyki, obejmujqcy zorganizowane i niezorganizowane formy wypoczynku w wiejskiej miejscowosci w celach udostqpnienia
przyrody, zaznajomienia z wiejskim stylem zycia, tradycjami prowadzenia wiejskiego gospodarstwa - na profesjonalnym i nieprofesjonalnym poziomie" lub w sposob bardziej ogolny A. L. Skoblikowa [10], wedlug ktorej „sielskij turizm" nazywany zamiennie jako „agroturizm" lub „agroekoturizm", jest to: forma turystyki na terenie wiejskim, w ramach ktorej turysci w czasie swojego wypoczynku prowadzq wiejski styl zycia w gospodarstwach i wsiach" - za J. Wojciechowski [4].
W polskich pracach dotyczicych zjawiska turystyki na wiejskich obszarach spotkac mozna rozne terminy, np. ruch letniskowy, letniska, wczasy pod gruszi, turystyka na terenach wiejskich, turystyka na wsi, turystyka wiejska, agroturyzm, agroturystyka i agroekoturystyka. Obecnie jednak si uzywane najczçsciej dwa z nich, tj. turystyka wiejska i agroturystyka. Jeszcze na poczitku lat dziewiçcdziesiitych terminy: „agroturystyka" i „turystyka wiejska" byly utozsamiane i stosowane zamiennie. Dopiero w polowie lat dziewiçcdziesiitych zostal wyraznie wyodrçbniony zakres znaczeniowy: „agroturystyki" od „turystyki wiejskiej". Pojawil siç takze nowy termin „turystyka na terenach wiejskich", ktory wedlug S. Iwickiego [11] obejmuje wszystkie formy turystyki wystçpujice poza obszarami zainwestowania miejskiego.
Ewolucja pojçc zwiizanych z turystyki na obszarach wiejskich w polskiej literaturze cechuje siç hierarchizacji. Pojçciem o najmniejszym zakresie znaczeniowym jest „agroturystyka", bçdica skladowi szerszego pojçcia, jakim jest „turystyka wiejska". Pojçciem o najszerszym zakresie jest „turystyka na terenach wiejskich".
Podjçto takze probç zdefiniowania agroturystyki oraz turystyki wiejskiej - za J. Wojciechowski [4]. Agroturystyka jest to forma turystyki wiejskiej, stanowiica specyficzne przedsiçwziçcie turystyczne w funkcjonujicym gospodarstwie rolnym, organizowane przez rodzinç rolniczi, na bazie zasobow wlasnego gospodarstwa oraz walorow turystycznych okolicy, a takze wspolpracy z lokalni spolecznoscii, dla turystow poszukujicych ciszy i spokoju, zainteresowanych zyciem i obyczajami wsi.
Turystyka wiejska to formy turystyki odbywajice siç na wsi, zwiizane z rolnictwem,
lesnictwem, ogrodnictwem lub rybolowstwem, oparte na atrakcjach przyrodniczych, kulturowych oraz atutach codziennego zycia ich mieszkancow, organizowane przez podmioty niekoniecznie posiadajice spoleczni lub gospodarczi przynaleznosc do tych terenow.
Walory i korzysci agroturystyki. Rejony recepcji turystycznej zalezi w glownej mierze od walorow turystycznych, wsrod ktorych nalezy wymienic:
- walory wypoczynkowe, ktore sluzi regeneracji sil fizycznych i psychicznych;
- walory krajoznawcze, bçdice podstawi turystyki krajoznawczej, ktore zachçcaji do poznania otoczenia - srodowiska naturalnego, jak rowniez antropogenicznego;
- walory specjalistyczne, ktore umozliwiaji uprawianie roznych form turystyki kwalifikowanej.
Wymienione powyzej walory turystyczne mozna zaliczyc do walorow przyrodniczych, wsrod ktorych
znajduji siç elementy Srodowiska naturalnego lub do walorow pochodzenia antropogenicznego - w szczegolnosci dobra kultury i sztuki ludowej, zabytki architektury i skanseny oraz Slady historii [12].
W gospodarstwach agroturystycznych proponuje siç turystom spçdzanie czasu w sposob niekonwencjonalny, specyficzni domowi atmosferç, czas dla rodziny, Swieze powietrze, wiejski ciszç, poprawç zdrowia i kondycji fizycznej, domowi wiejski kuchniç i wspolne posilki z gospodarzami, wspolni pracç, poznawanie metod produkcji zywnosci, naukç gotowania i pieczenia oraz wykonywania prac domowych i gospodarskich, bezposredni kontakt z przyrodi, formç zarobku, bidz oszczçdnych wakacji (pomagajic rolnikom w pracach gospodarskich), uczestnictwo w wiejskich imprezach kulturalno-rozrywkowych, degustacje miejscowych produktow zywnosciowych (np. mleka, serow, dzemow, miodu, sokow, warzyw, owocow), naukç robienia przetworow i przygotowanie ich na zimç (korzystajic z produktow, ktore oferuje gospodarstwo), ogniska, zbior i suszenie ziol, zbieranie jagod, grzybow, lowienie ryb, polowania, robienie bukietow z suchych kwiatow, wçdrowki piesze po ciekawych krajobrazowo terenach i wiele innych propozycji.
W zaleznosci od mozliwosci finansowych oraz od miejsca, w ktorym zlokalizowane jest gospodarstwo agroturystyczne, oferta moze byc jeszcze bardziej urozmaicona proponujic turystom na przyklad: sprzçt plywajicy, jazdç konno, bryczki, saniami, kuligi, place zabaw dla dzieci, brodziki, baseny, warsztaty artystyczne, naukç haftu, wykonywania kompozycji z korzeni, kwiatow i traw, rçkodziela, rowery, wçdki, sprzçt do grillowania, stawy rybne, sale kominkowe, stoly do tenisa, bilard, boiska do gry w pilkç, organizacjç wycieczek krajoznawczych, imprez okolicznosciowych itp.
Agroturystyka to nie tylko forma wypoczynku w czynnym gospodarstwie rolnym, ktora pozwala turyscie zaspokoic potrzeby poznawcze, emocjonalne, wypoczynkowe. Jest traktowana jako forma przedsiçbiorczosci rolnika rozumianej jako umiejçtnosc racjonalnego dzialania i osiigania wybranego celu, ktorym w warunkach rynkowych jest dodatkowy zysk gospodarstwa rolnego [13].
Czynnikiem sprzyjaj^cym rozwojowi agroturystyki na obszarach wiejskich w Polsce s^ konkurencyjne ceny kwater agroturystycznych wzgl?dem typowych osrodków wypoczynkowych, w których ceny s^ porównywalne z cenami ofert zagranicznych. To zach?ca do urlopowych wyjazdów za granic?, ale istnieje znacz^ca grupa osób, która nie moze pozwolic sobie na korzystanie, zarówno z oferty wczasów krajowych, jak i zagranicznych. Mozna przypuszczac, ze tansza oferta agroturystyczna dla tej grupy osób moze byc zach?t^ do wypoczynku na wsi.
Czynnikiem bezwzgl?dnie przemawiaj^cym za potrzeb^ rozwoju dzialalnosci agroturystycznej, podobnie jak kazdej innej dzialalnosci pozarolniczej jest sytuacja dochodowa ludnosci zwi^zanej z rolnictwem i bezrobocie na obszarach wiejskich. Agroturystyka stanowi istotny element aktywizacji zawodowej ludnosci zwi^zanej z rolnictwem. Podj?cie dzialalnosci gospodarczej w tym zakresie stwarza mozliwosci pracy dla wszystkich czlonków rodzin uzytkowników gospodarstw rolnych, a takze innych osób zamieszkalych na terenach wiejskich.
To takze dodatkowe, pozarolnicze zródlo dochodów z wynajmowania kwater, zywienia turystów oraz sprzedazy produktów rolnych. Agroturystyka moze stac si? szczególnie istotnym zródlem dochodów dla ludnosci zwi^zanej z malymi gospodarstwami rolnymi o malej skali produkcji rolniczej i niskim poziomie jej towarowosci. Skupiska malych, rozdrobnionych gospodarstw s^ zlokalizowane m.in, we wschodniej i poludniowo-wschodniej cz?sci kraju, czyli na terenach atrakcyjnych geograficznie i krajobrazowo pod wzgl?dem turystycznym. Agroturystyka to takze realna forma dzialalnosci pozarolniczej na obszarach typowo rolniczych polozonych w poblizu wi?kszych miast.
Rozwój agroturystyki stwarza mozliwosci rozwoju innych dzialalnosci, poniewaz przyci^ga turystów i generuje popyt. Wymusza koniecznosc podejmowania i rozszerzania dzialalnosci typu handel, gastronomia, uslugi fryzjerskie, transportowe, rekreacyjno-sportowe. Zwi?ksza popyt na produkty zywnosciowe i uslugi. Powstaj^ i rozszerzaj^ dzialalnosc piekarnie, masarnie, zaklady malej gastronomii itp. Tworz^ si? nowe miejsca pracy. Wobec powyzszego, agroturystyka prowadzi do tworzenia wielu pozarolniczych zródel dochodów. To szansa ozywienia gospodarczego obszarów wiejskich.
Obok wielu korzysci jakie dostarcza agroturystyka rolnikom w Polsce wspomniec nalezy takze o przeciwnosciach wynikaj^cych z ogólnej sytuacji gospodarczej - brak dostatecznych srodków finansowych na inwestycje w agrogospodarstwach, jak równiez stan infrastruktury na obszarach wiejskich. Brakuje dostatecznej sieci i jakosci dróg, wodoci^gów a zwlaszcza kanalizacji. Lokalnie jest utrudniony dost?p do banków, urz?dów pocztowych, placówek sluzby zdrowia. Brakuje osrodków rekreacji, sportu, kultury. Barier^ jest takze brak znajomosci j?zyków obcych, co uniemozliwia zaproponowanie oferty cudzoziemcom. Istniej^ce bariery przekladaj^ si? na stan rozwoju agroturystyki i atrakcyjnosc wypoczynku na obszarach wiejskich.
Walory przyrodnicze rozwoju agroturystyki w rejonie Borów Tucholskich. W rejonie Borów Tucholskich szczególn^ rol? odgrywaj^ tereny lesne, w tym takze zaliczane do obszarów przyrodniczo cennych, które obj?te s^ róznymi formami ochrony przyrody [14], a które stanowi^ o wartosci turystycznej regionu. Udzial obszarów chronionych w niektórych gminach omawianego rejonu przekracza 90% ogólnej ich powierzchni (gmina Osie w powiecie swieckim), a nawet 95% - gminy Dragacz (pow. swiecki) oraz Sliwice i K?sowo (pow. tucholski) - por. rye.
] 20,01 - 40,00 | | powyiej 60,00 [%]
Ryc. - Udzial obszarów prawnie chronionych w rejonie Borów Tucholskich [w %]
Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych GUS [BDL].
Sytuacja powyzsza jest efektem wyst?powania dose osobliwych cech krajobrazu, ktore maje duze znaczenie dla zachowania unikatowych typow srodowiska. To wlasnie one zdecydowaly o utworzeniu na analizowanym obszarze takich form ochrony przyrody jak: rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, uzytki ekologiczne, obszary chronionego krajobrazu, zespoly przyrodniczo-krajobrazowe. W obr?bie Borow Tucholskich w granicach wojewodztwa kujawsko-pomorskiego powstaly dwa parki krajobrazowe -Tucholski Park Krajobrazowy (TPK) o powierzchni ponad 25660 ha oraz Wdecki Park Krajobrazowy (WDK) - 23786 ha, na terenie ktorych zlokalizowano w sumie 11 rezerwatow przyrody. Ze wzgl?du na obecnose rzek Brdy i Wdy oraz licznych jezior, omawiany obszar cechuje si? dobrze rozwini?t^ turystyk^ wodn^. Uzupelnienie stanowi turystyka piesza i rowerowa, ktora wykorzystuje wytyczone szlaki piesze lub rowerowe - l^cznie 46 szlakow o dlugosci ponad 1885 kilometrow. Szlaki gwarantuje dotarcie nie tylko do atrakcyjnych przyrodniczo miejsc na terenie Borow Tucholskich, ale takze do wielu miejscowosci, w ktorych znajduje si? roznego rodzaju instytucje kulturalne, przechowuj^ce roznorodne eksponaty charakteryzuj^ce region i jego historic - zwlaszcza zbiory poswi?cone dziejom miasta i zyciu dawnych mieszkancow tych terenow. Znaleze mozna takze szereg ciekawych informacji na temat fauny i flory tutejszych borow. Oprocz wspomnianych ekspozycji, ktore maje charakter staly, odbywaje si? rowniez wystawy lokalnych malarzy, rzezbiarzy i hafciarek. Bogactwo walorow przyrodniczych i antropogenicznych w rejonie Borow Tucholskich sprzyja rozwojowi roznych form turystyki, z ktorych wazne miej sce stanowi agroturystyka.
Dzialalnosc gospodarstw agroturystycznych w rejonie Borow Tucholskich. Analizowany obszar Borow Tucholskich wykorzystuje swoje atrakcyjne atuty, ktore przejawiaje si? wyst?powaniem unikatowych walorow turystycznych, np. pojezierny krajobraz z polodowcowymi jeziorami wytopiskowymi, wysoka lesistose, niski stopien urbanizacji, liczne zabytki itp. Walory te odpowiednio wykorzystane moge przyczynie si? do zwi?kszenia dochodow rodzin rolniczych i rozwoju regionu m.in. przez rozwoj agroturystyki, ktora sposrod wszystkich form turystyki jest szczegolnie zgodna z zasadami zrownowazonego rozwoju.
Tabela - Gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne w Borach Tucholskich (wojewodztwo kujawsko-pomorskie)
Gospodarstwa Gospodarstwa Gospodarstwa
L.p. Powiat/Gmina rolne ogolem agroturystyczne ekologiczne
liczba liczba % ogolem liczba % ogolem
Pow. swiecki 4834 44 0,91 9 0,19
1 Bukowiec 453 2 0,44 0 0,00
2 Dragacz 411 2 0,49 1 0,24
3 Drzycim 335 0 0,00 1 0,30
4 Jezewo 467 2 0,43 1 0,21
5 Lniano 425 5 1,18 0 0,00
6 Nowe 314 6 1,91 2 0,64
7 Osie 248 8 3,27 1 0,40
8 Pruszcz 778 2 0,26 1 0,13
9 Swiecie 688 7 1,02 0 0,00
10 Swiekatowo 272 4 1,47 0 0,00
11 Warlubie 443 6 1,35 2 0,45
Pow. tucholski 2934 85 2,90 12 0,41
1 Cekcyn 559 29 5,20 7 1,25
2 Gostycyn 346 1 0,29 1 0,29
3 K?sowo 313 3 0,96 0 0,00
4 Lubiewo 776 18 2,32 1 0,13
5 Sliwice 438 9 2,05 0 0,00
6 Tuchola 502 25 4,98 3 0,60
Zrodlo: Opracowanie wlasne na podstawie danych KPODR w Minikowie.
Dzialalnose agroturystyczne w rejonie Borow Tucholskich w 2014 roku prowadzilo 129 gospodarstw rolnych, ktore wykazywaly duze zroznicowanie przestrzenne w skali gmin - od 29 gospodarstw w gminie Cekcyn i 25 gospodarstw w gm. Tuchola do zaledwie jednego gospodarstwa w gm. Gostycyn (wszystkie
w pow. tucholskim). Duzym zroznicowaniem cechowal siç takze wskaznik udzialu gospodarstw agroturystycznych w ogolnej liczbie gospodarstw rolnych w poszczegolnych gminach. Najwyzszy byl w gm. Cekcyn (5,20%) oraz gm. Osie (3,27%, pow. swiecki), podczas gdy w gm. Pruszcz tylko 0,26%. Obecnosc gospodarstw ekologicznych na badanym terenie byla znacznie mniej liczna - tylko 21obiektow. Rowniez ich rozmieszczenie wykazywalo duze roznice przestrzenne - od 7 gospodarstw w gm. Cekcyn do ich braku w 6 gminach analizowanego obszaru (gminy: Kçsowo i Sliwice - w pow. tucholskim, oraz Bukowiec, Lniano, Swiecie i Swiekatowo - w pow. swieckim) - por. tab.. Takie zroznicowanie gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych wynikalo nie tylko z nieco odmiennych uwarunkowan (walorow turystycznych), ale przede wszystkim z aktywnosci i chçci podjçcia ryzyka przez ich wlascicieli (rolnikow).
Podsumowanie. Przyjmuje siç, ze turystyka wiejska, w tym agroturystyka, moze stanowic jeden z wielu czynnikow rozwoju obszarow wiejskich. Wsrod terenow o wysokim potencjale rozwoju funkcji turystycznej, gdzie turystyka moze wyst^pic jako istotny ekonomiczny czynnik rozwoju, znajduj^ siç przede wszystkim tereny przyrodniczo cenne (duzy udzial obszarow chronionych). Dotyczy to takze omawianego obszaru Borow Tucholskich, zwlaszcza w gminach Cekcyn i Tuchola, w ktorych udzial gospodarstw agroturystycznych wynosi ponad 5% wszystkich gospodarstw rolnych i jest 10-krotnie wyzszy niz przeciçtnie w Polsce.
Agroturystyka na terenach wiejskich to przede wszystkim dodatkowe zrodlo dochodow dla ludnosci zwi^zanej z rolnictwem, ale moglaby stac siç alternatywnym zrodlem dochodow wzglçdem nieefektywnej dzialalnosci rolniczej wielu, szczegolnie drobnych gospodarstw rolnych. Agroturystyka to takze mozliwosc rozwoju innych dzialalnosci, czyli rozwoju gospodarczego regionow atrakcyjnych pod wzglçdem turystycznym. Jej rozwoj warunkuj^ przede wszystkim mozliwosci finansowania inwestycji i promocja walorow wypoczynku na terenach wiejskich.
Literatura
1. Wyrwicz E., 2003, Turystyka na terenach wiejskich i agroturystyka. [w:] A. Gordon (red.), Turystyka w gminie i powiecie, Warszawa.
2. Mickiewicz A., 2002, Przedsiçbiorczosc mieszkancow wsi w procesie rozwoju obszarow wiejskich [w:] A. Kozuch (red.), Rozwoj obszarow wiejskich - teoria i praktyka, Siedlce.
3. Babuchowska K., Arazna E., 2011, Rola stowarzyszen agroturystycznych we wspieraniu turystyki na obszarach wiejskich, Roczniki Naukowe SERiA. Z. 2 T. 13.
4. Wojciechowska J., 2007, Systematyka i wyrozniki pojçc dotycz^cych turystyki na obszarach wiejskich, [w:] W. Kurek, M. Mika, red, Studia nad turystyk^. Tradycje, stan obecny i perspektywy badawcze, Wyd. Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellonskiego, Krakow.
5. Oppermann M., 1996, Rural tourism in southern Germany, Annals of Tourism Research, 1.
6. Mann S., Teppel K., 2002, Urlaub auf dem Bauernhof - zweites Standbein oder Ausstiegsoption aus der Land - wirtschaft? Berichte über Landwirtschaft, Zeitschrift für Agrarpolitik und Landwirtschaft, 80, 4.
7. Davies E. T., Gilbert D. C., 1992, A case study of the development of farm tourism in Wales, Tourism Management, 1.
8. Birzakow M. B., 2005, Wiedienije w turizm, Nationalnaja Akademija Turizma, Baltijskij Miezdunarodnyj Institut Turizma, Moskwa-St.Petersburg.
9. Bulgakowa A. N., 2003, Osobiennosti razwitja sielskogo turizma w Zarubieznoj Ewropie, [w:] Teorja i praktika miezdunarodnogo turizma, Sbornik statiej, Moskwa.
10. Skoblikowa A.L., 2005, Sowriemiennyje probliemy razwitja ekologiczieskogo turizma w Rossii, Sowriemiennje probliemy razwitja turizma i turistskogo sierwisa, 1, Sbornik naucznych dokladow i statiej, St.Petersburg.
11. Iwicki S., 2001, Rola turystyki w zrownowazonym i wielofunkcyjnym rozwoju obszarow wiejskich, [w:] Turystyka jako czynnik rozwoju regionow, miast i obszarow wiejskich, WPSTiH w Bydgoszczy.
12. Kiryluk H., 2005, Formy turystyki na obszarach przyrodniczo cennych, [w:] B. Poskrobko (red.), Zarz^dzanie turystyk^ na obszarach przyrodniczo cennych, Wydawnictwo Wyzszej Szkoly Ekonomicznej w Bialymstoku, Bialystok.
13. Sikora J., 2014, Turystyka wiejska, w tym agroturystyka, w kontekscie rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce. Analiza wynikow badan empirycznych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecinskiego, Ekonomiczne Problemy Turystyki, Nr 3 (27).
14. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880.
DEVELOPMENT OF AGROHOMES INTO TUKHOLSKY BOARES - PROBLEMS AND
PROSPECTS OF DEVELOPMENT
MIECZYSLAWKLUBA, BARBARA SZYDA
Summary
The increasing role of agriculture led to changes in areas of rural development. The growth of entrepreneurial initiatives in rural areas significantly affects the improvement of welfare of rural residents. Among the most important factors of this development - in addition to the food industry, trade and services - is considered to be rural tourism. Agritourism is a potential source of income and employment for the rural population, as well as an important element in the revival of agriculture.
Статья поступила 22 марта 2017г.
