CC BY
107EDUKACYJNE ASPEKTY UPRAWIANIA PRZEZ MLODZIEZ TURYSTYKI GORSKIEJ
Irena Bartusiak, Agata Nowak, Anna Romanowska-Tolloczko Akademia Wychowania Fizycznego ,Wroclaw, Polska University School of Physical Education, Wroclaw, Poland
Streszczenie. Celem podj^tych badan jest proba okreslenia roli szkoly w ksztaltowaniu zainteresowan mlodziezy turystyka gorsk^ na podstawie opinii uczniow wroclawskich szkol srednich. Poszukiwano odpowiedzi na nast^puj^ce pytania: Jakie postawy najcz^sciej prezentuj^ uczniowie szkol srednich wobec turystyki gorskiej? Czy szkola jest srodowiskiem przygotowuj^cym mlodziez do uprawiania turystyki gorskiej? Jakie walory edukacyjne niesie ze sob^. uprawianie turystyki gorskiej w Karkonoszach? Badania dowiodly, ze prawie polowa (42%) badanej mlodziezy liceum w ci^gu ostatniego roku nie byla w Karkonoszach, gorach odleglych od miejsca zamieszkania uczniow zaledwie o ok.150 km. Zdaniem respondentow szkola nie przekazuje wystarczaj^cej wiedzy na temat Karkonoszy ani tez nie zach^ca do turystyki gorskiej poprzez organizaj np. wycieczek szkolnych i rajdow. Oznacza to, ze szkola nie przygotowuje odpowiednio uczniow do uprawiania turystyki gorskiej.
Slowa kluczowe: turystyka gorska, czas wolny, rekreacja, edukacja, mlodziez.
Annotation. Bartusiak Irena, Nowak Agata, Romanowska-Tolloczko Anna. Educational aspects of practicing mountain tourism by youth. The
aim of the conducted research is to try to define a role of school in shaping mountain tourism interests among youth, according to opinions of Wroclaw secondary schools’ pupils. There has been an answer searched for the following questions. What attitudes concerning mountain tourism pupils of Wroclaw secondary schools usually have? Is school a good environment for preparing youth for practicing mountain tourism? What educational aspects does practicing mountain tourism in Giant Mountains carry? The research has proven that almost half of examined students (42%) from secondary schools has not been to Giant Mountains for the last year, only ca.150 km distant from their living place. According to respondents’ opinion, schools do not pass enough knowledge concerning Giant Mountains and does not encourage visiting them, by organizing school trips and field trips, for example. It means school does not appropriately prepare pupils for practicing mountain tourism.
Keywords: mountain tourism, free time, leisure, education, youth.
Анотація. Бартущак Ірина, Новак Агата, Романовська-Толлочко Ганна. Освітні аспекти практики гірського туризму у молоді.
Метою прийнятих опитувань є спроба визначення ролі школи у формуванні інтересів молоді до занять гірським туризмом на основі думки учнів Вроцлавских середніх шкіл. В опитуванні знайшли відбиття наступні питання. Які позиції найчастіше ставлять учні середніх шкіл перед гірським туризмом? Чи є школа середовищем, що готовить молодь до занять гірським туризмом? Які освітні аспекти несе практика гірського туризму в Гігантських Горах? Дослідження показало, що майже половина (42%) досліджуваної молоді протягом останнього року не була в Гігантських Горах і інших віддалених на 150 км. від місця перебування учнів горах. На думку респондентів, школа не передає достатнього знання на тему Гігантських Гір і не заохочує відвідування їх через організацію екскурсій і подорожей. Це означає, що школа, відповідно, не готовить учнів до практики гірського туризму.
Ключові слова: гірський туризм, вільний час, рекреація, освіта, молодь.
Аннотация. Бартущак Ирина, Новак Агата, Романовска-Толлочко Анна. Образовательные аспекты практики горного туризма у молодежи. Целью принятых опросов является попытка определения роли школы в формировании интересов молодежи к занятиям горным туризмом на основе мнения учеников Вроцлавских средних школ. В опросе нашли отражение следующие вопросы. Какие позиции чаще всего ставят ученики средних школ перед горным туризмом? Является ли школа средой, готовящей молодежь к занятиям горным туризмом? Какие образовательные аспекты несет практика горного туризма в Гигантских Горах? Исследование показало, что почти половина (42%) исследуемой молодежи на протяжении последнего года не была в Гигантских Горах и других отдаленных на 150 км. от места обитания учеников горах. По мнению респондентов, школа не передает достаточного знания на тему Гигантских Гор и не поощряет посещение их через организацию экскурсий и путешествий. Это означает, что школа, соответственно, не готовит учеников к практике горного туризма.
Ключевые слова: горный туризм, свободное время, рекреация, образование, молодежь.
Wprowadzenie
Wspólczesnie obserwuje si§ renesans rozwoju wie-lu regionów kraju, które zacz^ly rozkwitac pod wzgl^dem gospodarczym, turystycznym i kulturalnym. Coraz wi^cej osób ma swiadomosc, w jakim regionie zyje, a edukacja regionalna, która pojawila si§ w szkolach moze stanowic wspaniale antidotum przeciwko zlewaniu si§ wielu kultur. Zdaniem S.Tabol [1] nauka o najblizszym srodowisku po-winna byc odkrywaniem swoich korzeni, powinna umoz-liwic nabycie kulturowej tozsamosci, jak tez umozliwic czlowiekowi bycie obywatelem kraju i obywatelem swia-ta. Dotyczy ona takich plaszczyzn jak: historia i polityka regionu, kultura - obyczaje, tradycje, zwyczaje, folklor, j^zyk, srodowisko naturalne - ekologia, przyroda, geogra-fia, gospodarka i ekonomia wlasnej miejscowosci. Dlate-go tak wazne jest, by programy nauczania szkól wszyst-kich szczebli szeroko uwzgl^dnialy tematyk^ regionaln^. Wiele wartosci, które stara si§ wpajac szkola swoim ucz-niom mozna pelniej rozwijac w warunkach odmiennych od tych, które okreslaj^. codzienne zycie, tj. kiedy wysilek fizyczny pol^czony jest z refleksj^, obserwaj zjawisk przyrodniczych przy jednoczesnym wypracowaniu umie-j^tnosci wlasciwego wysilku fizycznego [1].
Zgodnie z powyzsz^. tez^. poznanie regionu jest
najpelniejsze wówczas, gdy mozna osobiscie zobaczyc
i zwiedzic dane miejsce. Dlatego tak wazna w zyciu
wspólczesnego czlowieka wydaje si§ byc turystyka kwa-
© Irena Bartusiak, Agata Nowak,
Anna Romanowska-Tottoczko, 2009
lifikowana, np. turystyka gorska, bo jej celem jest nie tyl-ko wypoczynek, doskonalenie sprawnosci, wydolnosci i zdrowia, ale rowniez wszechstronne poznanie najblizsze-go regionu i kraju.
Turystyka gorska _iako _ iedna z _ form spedzania cza-su wolnego miodziezy szkolnei
Turystyka gorska, jako jedna z ciekawszych form aktywnego spedzania czasu wolnego przez mlodziez ucz^c^. si§ jest, jak twierdzi W. Gaworecki [2], takze nosnikiem pewnych wartosci spolecznych, moze zatem stanowic element wychowania:
- fizycznego, ktore powoduje zmiany cielesno-fizyczne i psychomotoryczne,
- spolecznego, ktore ulatwia i przyspiesza socja-
lizacj§,
- zdrowotnego, ktore wdraza czlowieka do ochro-ny zdrowia fizycznego i psychicznego oraz jego dosko-nalenia,
- politechnicznego, ktore umozliwia przyswojenie kultury technicznej, czyli umiej^tnosci kompetentnego i efektywnego wykorzystania sprz^tu turystycznego i urz^-dzen zgodnie z ich instrukj oraz funkj przy jednoczesnym przestrzeganiu zasad bezpieczenstwa wlasnego i innych,
- estetycznego, ktore ksztaltuje wrazliwosc na pi^kno przyrody i dziel ludzkich,
- moralnego, ktore pomaga w przyswajaniu umie-j^tnosci podporz^dkowania wlasnego post^powania do-
bru zbiorowemu i zaspakajania potrzeb wlasnych w har-monii z interesem ogólu,
- resocjalizuj^cego, czyli zapobiega ujemnym wplywom wychowawczym lub koryguje je [2].
Turystykç górsk^. uprawiac mozna indywidualnie i zespolowo, w grupach nieformalnych i zorganizowanych, niekiedy w pol^czeniu z elementami wspólzawodnictwa. Podstawowymi formami dzialalnosci trnystyczno-krajo-znawczej, w których bierze udzial mlodziez ucz^ca siç wg T. Wolanskiej [З] s^:
a) wycieczki lekcyjne, pozalekcyjne i pozaszkol-
ne,
b) imprezy krajoznawczo-turystyczne, zloty, obo-zy wçdrowne, rajdy, turnieje,
c) wakacyjne wielodniowe wçdrawki,
d) kolonie, obozy, zimowiska.
Autorka zwraca uwagç, ze dzialalnosc turystyczno -krajoznawcza dzieci i mlodziezy szkolnej obejmuje rów-niez udzial uczniów w:
- pracy szkolnych kól i klubów krajoznawczo-tu-rystycznych i organizacjach spolecznych prowadz^cych itp. dzialalnosc turystyczn^,
- pracy róznych kól i klubów zainteresowan, których dzialalnosc bardzo czçsto zawiera elementy krajo-znawczo-turystyczne, itp. wycieczki biologów, geogra-fów, kolekcjonerów pami^tek turystycznych [З].
Turystyka, wzbogacona dzialalnosci^. krajoznaw-cz^. sprzyja efektywniejszemu wchlanianiu wiedzy przez ucz^c^. siç mlodziez. Uczniowie chçtnie uczestnicz^ w wycieczkach, obozach i wszelkiego rodzaju wczasach turystycznych, a proces nauczania i wychowania prowadzo-ny z wykorzystaniem wymienionych form krajoznawczo-turystycznych jest akceptowany przez dzieci i mlodziez.
Nowoczesnie rozumiany system rozwijania krajo-znawstwa i turystyki w szkole polega na krzewieniu tej dzialalnosci zarówno w pracy lekcyjnej, w ramach wy-cieczek przedmiotowych, jak i w czasie wolnym ucznia, na wycieczkach pozalekcyjnych i pozaszkolnych, na wycieczkach turystyczno-krajoznawczych, obozach, zimo-wiskach itp. Wydaje siç, ze dogodnym miejscem do tego typu dzialan jest srodowisko górskie, które jest bardzo atrakcyjne turystycznie. Z cal^. pewnosci^. do takich tere-nów zaliczaj^. siç takze Karkonosze.
Rodzaie potrzeb i motywy podeimowania rekrea-cyinei dziaialnosci ruchowei
Potrzeba aktywnosci ruchowej stanowi jedno z podstawowych zródel naszych zainteresowan oraz moty-wacji do wszelkiej dzialalnosci z obszaru kultury fízycz-nej, jak turystyka, rekreacja, sport [3].Okazuje siç, ze ten-dencje do wspólzawodnictwa, rywalizacji, podobnie jak d^zenie do sukcesu oraz zdobycia prestizu w srodowisku spolecznym, stanowi jeden z najsilniej funkcjomjcych motywów dzialania czlowieka. Równie waznymi moty-wami sklaniaj^cymi do podejmowania aktywnosci rekre-acyjnejjest motywacja oparta na potrzebie przynaleznosci do grupy spolecznej oraz potrzeba zdobywania wiedzy i rozumienia tego, co nas otacza, zarówno w sensie przy-rodniczym, jak i w sensie spolecznym, co stanowi zródlo naszego rozwoju i postçpu. Do najczçsciej wystçpuj^cych motywów generuj^cych zachowania turystyczne czlowieka zaliczamy: motyw wypoczynkowy, poznawczy, reli-
gijny, zmian oraz sluzbowy [З].
Barierv podeimowania rekreacvinei dziaianosci ruchowei
Nie wszyscy potrafí^. w pelni uczestniczyc w re-kreacji. Dla wielu ludzi istnieje mnóstwo przeszkód, które uniemozliwiaj^. im wlasciwe korzystanie w czasie wolnym z dostçpnych zajçc ruchowych. W literaturze naukowej pod pojçciem barier nalezy rozumiec zespól czynników, które powstrzymuj^. ludzi od aktywnego wy-poczynku ruchowego, utrudniaj^. go b^dz uniemozliwiaj^. [4]. Podstawowe bariery rekreacji to:
1. bariera poznawcza (poziom wiedzy, stan upo-wszechnienia wiedzy, spoleczna recepcja wiedzy),
2. bariera psychologiczna (nietrwale motywacje, male aspiracje, brak lub niedorozwój potrzeb, lçk przed osmieszeniem),
3. bariera kulturowa (history czne wzorce zacho-wan w spoleczenstwie, brak tradycji aktywnego spçdza-nia czasu wolnego, negatywne postawy wobec kultury fízycznej),
4. bariera ekonomiczna (niski poziom warunków zycia, wzrost kosztów uslug sportowych i turystycznych, wzrost cen sprzçtu rekreacyjno-sportowego i turystyczne-go),
З. bariera ideologiczna (uznanie sportu wyczy-nowego za najwazniejsz^. czçsc kultury fízycznej, próba pogodzenia rózni^cych siç modeli wypoczynku kon-sumpcyjnego, trudnosci organizacyjno-materialne, niski prestiz zawodowy specjalisty rekreacji) [4].
Turystyka górska stala siç bardzo popularna,jednak nalezy zwrócic uwagç, ze nie dla wszystkich jest dostçpna w takim samym stopniu. Wiele osób nie ma mozliwosci odwiedzania swoich ulubionych miejsc, ze wzglçdu na istniej^ce, wymienione powyzej bariery, które utrudniaj^ a czçsto uniemozliwiaj^ dzialalnosc turystyczn^.
Wvchowanie do rekreacii i turystyki
Zdaniem A.D^browskiego [З] wychowanie do rekreacji ruchowej rozumiane jako swiadomy proces roz-woju fízycznego, umyslowego, estetycznego i moralnego jednostki moze byc programem alternatywnym dla kazdej szkoly, na kazdym poziomie edukacji. Jego uniwersalne wartosci mog^. by adresowane do nauczycieli, uczniów i rodziców [З]. Szczególowe zadania wychowania do rekreacji ruchowej i turystyki T. F^k [6] okresla nastçpu-j^co:
1. rozbudzanie zainteresowan aktywnosci^. rucho-
w%
2. rozbudzanie potrzeb aktywnosci ruchowej,
3. motywowanie do stosowania rekreacji ruchowej,
4. uswiadamianie wartosci rekreacji ruchowej,
З. zapoznanie z róznorodnosci^. form rekreacji ruchowej,
6. rozwijanie umiejçtnosci ruchowych,
7. nauczanie organizacji indywidualnego wyboru form rekreacji ruchowej [6].
Edukacja w zakresie rekreacji moze byc realizo-wana z uwzglçdnieniem zasad:
- permanentnego ksztaltowania swiadomosci, potrzeb i nawyków jednostki dotycz^cych wlasciwego wy-korzystania czasu wolnego,
І6З
- integrowania dzialalnosci wychowawczej zwi^-zanej z aktywnosci^. rekreacyjn^. poprzez wszystkie krçgi oddzialywania, tj. rodzinç, szkolç, organizacje spoleczne, zaklady pracy, osrodki wypoczynkowe i srodki masowe-go przekazu [7].
Znane s^. tez metody, które sluz^. wychowaniu do rekreacji. Pokazuj^. one przyklady pozytecznego dla jed-nostki i dla spoleczenstwa zachowania i dzialania w cza-sie wolnym [S].
Szczególne znaczenie w edukacji w zakresie rekreacji odgrywa :
- doskonalenie umiejçtnosci obserwacji oraz oce-ny zjawisk i obiektów,
- nabywanie umiejçtnosci wspólzycia z grup^,
- wyrobienie umiejçtnosci dokonywania wlasci-wych wyborów, co do sposobu aktywnego wypoczynku [7].
Spoleczenstwo edukuje siç juz od najmlodszych lat , co powinno sugerowac, ze obowi^zek wychowania rekreacyjnego ci^zy przede wszystkim na instytucji jak^. jest szkola.
Rola srodowiska wychowawczego w ksztaitowa-niu zainteresowan i nawyków rekreacyinych dzieci i mio-dziezy
Rekreacja i turystyka we wspólczesnej szkole ja-wi^. siç jako dynamicznie rozwijaj^ce siç zjawiska, które znajduj^. odzwierciedlenie w róznych sferach zycia dzieci i mlodziezy tj.: spolecznej, psychologicznej, kulturowej i przestrzennej. Dziçki temu spelniaj^. one okreslone funk-cje, które wzajemnie siç przenikaj^. Najwazniejsze z nich to: funkcja wychowawcza, ksztalc^ca, wypoczynkowa, zdrowotna [9]
Na szczególn^. uwagç zasluguj^. takze podejmowa-ne w ramach turystyki i rekreacji rózne zadania na rzecz dzieci i mlodziezy takie jak:
- profílaktyka i wzmacnianie potencjalu biologicz-
nego,
- edukacja,
- ksztaltowanie charakteru,
- socjalizacja i uspolecznienie.
W ksztaltowaniu postaw wobec rekreacji i turystyki oraz krzewieniu wzorów zachowan rekreacyjno-turystycznych, które nie nios^. ze sob^. negatywnych skut-ków, szczególna rolç odgrywa dziedzina animacji, którq. T. Wolanska [10] defíniuje jako kierowanie ludzmi w ich czasie wolnym przez wl^czanie ich do bezposredniej ak-tywnosci. Animacja zas wedlug S. Toczek-Werner [9] w bezposrednim oddzialywaniu na postawç czlowieka wy-korzystuje rózne metody, w tym m.in.:
- metodç pozytywnej argumentacji zdrowotnej. Jest ona skuteczniejsza od argumentacji negatywnej, po-lega na ukazywaniu pozytywnych dla zdrowia skutków pewnych form rekreacji ruchowej i turystyki,
- metodç argumentacji hedonistycznej, która pole-ga na ukazywaniu i podkreslaniu „efektów przyjemnos-ciowych” rekreacji ruchowej i turystyki. Metoda ta stara siç ukazac, ze aktywnosc fízyczna moze byc ciekaw^. zabaw^, okazj^. do poznania nowych ludzi, przezycia ra-dosci,
- metodç przezycia wspóluczestnicz^cego. Jest to bardzo skuteczna metoda, której stosowanie polega na
doprowadzeniu odbiorcy do sytuacji jego bezposredniego uczestnictwa. Zdobyte t^. drog^. doswiadczenia s^. przez jednostkç oceniane i ksztaltuj^. jego plany i dalsze zamie-rzenia,
- metodç nasladownictwa. Metoda ta polega na prezentacji okreslonej postawy lub konkretnych zacho-wan rekreacyjno-turystycznych przez osobç, która uwa-zana jest za autorytet [9].
Material i metody badan
Celem podjçtych badan jest próba okreslenia roli szkoly w ksztaltowaniu
zainteresowan mlodziezy turystyka górsk^. na pod-stawie opinii uczniów wroclawskich szkól srednich.
Glówny problem badawczy brzmi: Jakie postawy prezentuj^. najczçsciej uczniowie szkól srednich wobec turystyki górskiej?
Dodatkowo zostaly okreslone zadania szczególo-
we:
1. Jakie czynniki decyduj^. o rodzaju prezentowa-nych postaw mlodziezy wobec turystyki górskiej?
2. Czy szkola jest srodowiskiem przygotowuj^cym mlodziez do uprawiania turystyki górskiej?
3. Jakie walory edukacyjne niesie ze sob^. upra-wianie turystyki górskiej w Karkonoszach?
Na podstawie przyjçtych problemów badawczych oraz zadan szczególowych zostaly wysuniçte nastçpuj^ce hipotezy:
Uczniowie szkól srednich charakteryzuj^. siç umiarkowanym zainteresowaniem uprawiania turysty-ki górskiej. Prefenj odmienny sposób spçdzania czasu wolnego (komputer, telewizja, spotkania ze znajomymi itp.).
1. Decyduj^c^. rolç w rodzaju prezentowanych po-staw mlodziezy wobec turystyki górskiej odgrywa przede wszystkim budzet czasu wolnego pozostaj^cy po wypel-nieniu wszystkich obowi^zków szkolnych i domowych, ilosc funduszy przeznaczonych do wlasnej dyspozycji, a takze odleglosc miejsca zamieszkania od regionu tury-stycznego.
2. Szkola nie jest srodowiskiem przygotowuj^cym odpowiednio mlodziez do uprawiania turystyki górskiej
3. Glównymi walorami edukacyjnymi wynika-j^cymi z uprawiania turystyki górskiej jest mozliwosc poznania najblizszego regionu, jego historii, zabytków i przyrody. Poza tym turystyka górska rozwija wiedzç o poruszaniu siç w terenie oraz zaspokaja podstawow^. po-trzebç ruchu i aktywnosci ruchowej niezbçdnej do funk-cjonowania organizmu.
Badania obejmuj^ce 100 uczniów (З7 chlopców i 4З dziewczyny) w wieku 17-1S lat, zostaly przeprowa-dzone we Wroclawiu w dwóch wybranych losowo liceach
- Liceum Profílowane nr 9 oraz Liceum Ogólnoksztalc^-ce nr З im. Adama Mickiewicza [11].
Analiza wyników badan
Turystyczna aktywnosc miodziezy w karkonoszach
Analizuj^c wyniki badan empirycznych pod wzglçdem czçstotliwosci przyjazdów mlodziezy licealnej w ci^gu ostatniego roku w Karkonosze, okazalo siç, ze najwiçcej uczniów obu liceów odpowiedzialo, ze w gó-rach tych nie byli wcale (42% negatywnych odpowiedzi). Jeden b^dz dwa razy w Karkonoszach bylo zaledwie 22%
respondentów. Kilka razy w ci^gu roku wçdruje po gó-rach od S% do 10% badanej populacji. Natomiast 1S% mlodziezy nie potrafílo okreslic liczby przyjazdów w Karkonosze w ostatnim czasie.
Na podkreslenie zasluguje fakt, ze Karkonosze nalez^ce do pasma Sudetów, jednych z najciekawszych gór w Europie z najwyzszym szczytem Smezk^. (1603 m npm), znajduj^. siç zaledwie ok. 1З0 km od Wroclawia.
Przeprowadzone badania mialy takze na celu ukazanie preferencji licealistów dotycz^cych wyboru najatrakcyjniejszej poru roku do uprawiania turystyki górskiej w Karkonoszach. Prawie polowa ankietowanych uznala, ze najprzyjemniej wçdruje siç po górach latem (4S%). Wiele osób dociera w Karkonosze takze zim^. (27% odpowiedzi). Jesieni^. i wiosn^. po górach wçdruje ponad 20% uczniów obu liceów (wiosna 23%, jesien 21%).
Podstawow^. form^ aktywnosci turystycznej, któr^. zajmuje siç mlodziez przebywaj^ca w Karkonoszach
jest piesza wçdrawka. Zajmuje siç піц. prawie polowa badanych uczniów (47%). Kolarstwo górskie jest popularne wsród 9 % badanych, 1З% w górach uprawia narciarstwo, wspinaczkç b^dz fotografuje przyrodç.
Edukacyine walory turystyki górskiei w ocenie uczniów liceum
Jedno z zawartych pytan w ankiecie dotyczylo motywów, jakimi kieruje siç mlodziez licealna uczestnicz^ca w turystyce górskiej w Karkonoszach. Najwazniejszym z motywów wskazanych przez respondentów okazala siç chçc zabawy (36%), ale takze potrzeba obcowania z przy-rod^. (32%) oraz poznanie nowych miejsc (29%). Wielu uczniów przyjezdza w Karkonosze by uprawiac sport, uwolnic siç od szkolnych i domowych obowi^zków oraz by przezyc przygodç i podj^c ryzyko (po 24% odpowiedzi). Prawie co pi^ty uczen jedzie w góry by poprawic swój stan zdrowia, 1З% chce poznac nowych ludzi, 12% by zobaczyc zabytki regionu Karkonoszy. Co dziesi^ty uczen liceum lubi uprawiac turystykç górsk^, bo dziçki
1-2 razy 3-4 razy 5 i wiecejç nie bylem/am trudno
ani razu powiedzic
Rys.l. Czçstotliwosc przyiazdów w Karkonosze miodziezy licealnei w ciqgu ostatniego roku (zródio [11]).
Rys.2. Preferowane przez miodziez licealnq pory roku do uprawiania turystyki górskiei ( zródio [ll]).
temu moze uwolnic siç spod kontroli rodziców.
Nalezaloby okreslic jakie przeszkody uniemozli-wiaj^. uczniom obu liceów przyjazd w Karkonosze. Analiza wyników badan wykazala, ze istotnym powodem ogramczaj^cym mozliwosc uprawiania przez mlodziez licealn^. turystyki górskiej s^. niewielkie zasoby ich czasu wolnego. Okazalo siç, ze znaczne obci^zeme nauk^. po-waznie uszczupla w ci^gu dnia budzet czasu wolnego uczniów. Równie powaznym utrudnieniem dla mlodych ludzi okazaly siç zbyt skromne wlasne fundusze. Takie odpowiedzi pojawily siç u ponad 40% badanych. Dostçp do gór utrudnia w ocenie badanej mlodziezy takze brak odpowiedniego sprzçtu sportowo-turystycznego oraz brak zgody rodziców (14%).
W badaniach starano siç takze ukazac jak mlodzi ludzie oceniaj^. stan swojej wiedzy o pobliskim rejonie górskim? Wyniki wskazuj^. na bardzo niepokoj^ce zjawi-sko, poniewaz tylko 1З% badanych ocenia swoj^. wiedzç pozytywnie, 32% twierdzi, ze nie jest w stanie obiektyw-nie ocenic swoich informacji dotycz^cych Karkonoszy,
natomiast ponad polowa (ЗЗ%) uczniów przyznaje, ze nie posiada wystarczaj^cej wiedzy na temat Karkonoszy.
Rola szkoiy w rozwiianiu zainteresowan uczniów turystykq górskq
Ponad polowa badanych uczniów (З6%) uwaza, ze szkola nie przekazuje odpowiedniej wiedzy na temat Karkonoszy. Zdaniem respondentów, jezeli juz takie in-formacje siç pojawiaj% to przede wszystkim na lekcjach geografíi i biologii. Glównym zródlem wiedzy dla mlodych uczniów jest Internet (3S%). Natomiast 27% mlo-dziezy licealnej twierdzi, ze o wszystkich atrakcjach tury-stycznych, zabytkach i przyrodzie dowiaduje siç podczas wlasnych, samodzielnie zorganizowanych wçdrówkach. W równym stopniu (po 26% odpowiedzi) uczniowie czerpi^. wiedzç na temat Karkonoszy ze szkoly i telewizji. Zaledwie co czwarty ankietowany uzyskuje potrzebne na ten temat informacje z domu rodzinnego. Co pi^ty uczen czyta specjalistyczne ksi^zki i przewodniki, natomiast З% uczniów uznaje, ze glównym zródlem informacji s^. dla nich znajomi i przyjaciele.
Rys.3. Ocena wiedzy respondentów dotyczqca Karkonoszy (zródio [ll]).
inne
wlasne w^drówki dom rodzinny telewizja Internet przewoniki, ksi^zki szkola
]5
27
24
126
]38
120
26
-----1-------1--------1-------1-------1-------1-------1-------1
0 5 10 15 20 25 30 35 40
respondenci w %
Rys.4. Zródia wiedzy miodziezy licealnei o Karkonoszach (zródio [ll]).
Znamienne s^. takze wyniki badan dotycz^ce or-ganizatorów wyjazdu turystycznego w Karkonosze - to zdaniem respondentów przede wszystkim grupa przyja-ciól (41%). Bardzo cz?sto uczniowie wyjezdzaj^. razem ze swoja rodzin^. (32%). Tylko 11% uczniów korzysta z uslug biura podrózy lub uczestniczy w wyjazdach organi-zowanych przez kosciól. Niewielka grupa (7% badanych) wyjezdza razem z klubami sportowymi lub innymi orga-nizacjami mlodziezowymi i spolecznymi. Gdy spytano respondentów czy kiedykolwiek szkola organizowala im wyjazd turystyczny w Karkonosze np. rajdy, wycieczki szkolne az 84% uczniów odpowiedzialo negatywnie.
Wnioski
• Najliczniejsz^. grup? badanych stanowili uczniowie, którzy w ci^gu ostatniego roku ani razu nie odwiedzi-li Karkonoszy, co swiadczy o niewielkim zaintereso-waniu respondentów trnystyk^. górsk^. Wsród tych, którzy odwiedzili góry, najwi?ksz^. grup? stanowili uczniowie odwiedzaj^cy sporadycznie Karkonosze, zaledwie 1-2 razy w ci^gu roku.
• Ulubion^. por^. roku, sprzyjaj^c^. uprawianiu turystyki górskiej w ocenie mlodych ludzi, jest lato i zima, na-tomiast najmniej odpowiedni^. por^. jest ich zdaniem jesien .
• Najwazniejszym motywem sklaniaj^cym licealistów do przyjazdu w Karkonosze okazala si? potrzeba przezycia dobrej zabawy oraz mozliwosc obcowania z przyrod^. Popularnym motywem jest takze ch?c poznania nowego miejsca, przezycia przygody i po-dejmowania ryzyka a takze okazja do uwolnienia si? od szkolnych i domowych obowi^zków oraz potrze-ba uprawiania sportu (narty, snowboard, kolarstwo, wspinaczka).
• Podstawow^. przeszkod^. uniemozliwiaj^c^. badanym respondentom przyjazd w Karkonosze jest przede wszystkim obci^zenie nauk^, a co za tym idzie deficyt czasu wolnego oraz brak odpowiednich funduszy.
• Mlodzi ludzie bardzo krytycznie oceniaj^. swoje wiadomosci na temat turystyki gorskiej w Karkono-szach
• Ponad polowa badanych uczniow uwaza, ze szkola nie przekazuje wystarczaj^cej wiedzy na temat Karkonoszy. Jezeli juz takie informacje si? pojawiaj^. to glownie na lekcjach geografii i biologii.
• Glownym zrodlem wiedzy o Karkonoszach dla licea-listow jest Internet oraz doswiadczenia wyniesione z wlasnych w?drowek po gorach.
• Wi?kszosc badanych respondentow stwierdzila, ze nie miala nigdy okazji uczestniczyc w turystyce gor-skiej, poniewaz szkola nie stwarzala takich mozliwo-sci np. poprzez organizacj? wycieczek lub rajdow w Karkonosze.
Pismiennictwo
1. Tabol S., Renesans edukacji regionalnej „Edukacja i Dialog” 2006, nr 4, s.38-40.
2. Gaworecki W.W., Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s.30.
3. Wolanska T., Wybrane zagadnienia rekreacji ruchowej, AWF ,Warszawa 1988 s.202.
4. Kunicki J.B, Spoleczne bariery rekreacji fizycznej, Warszawa 1984, s.80.
5. D^browski A., Zarys teorii rekreacji ruchowej, AlmaMer, Warszawa 2006, s. 61.
6. F^k T., Wychowanie do rekreacji ruchowej mlodziezy szkolnej. Stan i uwarunkowania, AWF, Wroclaw 2002, s. 12-13.
7. Siwinski W., Kielbasiewicz-Drozdowska I., Teoria i metodyka rekreacji, AWF, Poznan 2001, s.31.
8. Czajkowski K, Wychowanie do rekreacji, WSZiP, Warszawa 1979, s. 97- 98.
9. Toczek-Werner S., Podstawy turystyki i rekreacji, AWF, Wroclaw 2005, s.31.
10. Wolanska T., Rekreacja ruchowa i turystyka, AWF, Warszawa 1989, s.63.
11. Kirzejonek K., Edukacyjne walory uprawiania przez mlodziez licealn^. turystyki gorskiej w Karkonoszach, nie publikowana praca magisterska, AWF, Wroclaw 2007.
Artykul postupil do redakcji 10.07.2009 r.
