Physical activity of young people 16-17 years old and its knowledge in regard to the role of physical preparedness in the prophylaxis of illnesses of civilization Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

э

2012

10

Aktywnosc fizyczna mlodziezy w wieku 16-17 lat, a jej wiedza na temat roli wysilku fizycznego w profilaktyce wybranych chorob cywilizacyjnych

Jakub Grzegorz Adamczyk1,2, Joanna Grzesiuk3, Dariusz Boguszewski1,

Andrzej Ochal1, Magdalena Grzechnik-Siewierska2, Marcin Siewierski2

Zakiad Rehabilitacji Oddziaiu Fizjoterapii II Wydziaiu Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego1 Zakiad Teorii Sportu Akademii Wychowania Fizycznego Jozefa Piisudskiego w Warszawie2 Sekcja Kultury Fizycznej Studenckiego Koia Naukowego Fizjoterapii przy Zakiadzie Rehabilitacji OF II WL WUM3

Аnnotation:

Adamczyk Jakub Grzegorz, Grzesiuk Joanna, Boguszewski Dariusz, Ochal Andrzej, Grzechnik-Siewierska

Magdalena, Siewierski Marcin.

Physical activity of young people 16-17 years old and its knowledge in regard to the role of physical preparedness in the prophylaxis of illnesses of civilization. An evaluation of the state of knowledge about diseases associated with the progress of civilization of young people was a purpose of this study, as well as confrontation them with physical activity undertaken by them. Totally 122 persons participated in examination (77 women and 45 men) in the age of 16-17 years. The examination was conducted with the authorship questionnaire with 22 questions and of IPAQ questionnaire. The examined group at the age of 1617 years old demonstrated low level of knowledge about civilization diseases, even though according to teaching programs they should be acquainted with these topics. Higher level of knowledge was stated about the role of physical activity in the health prevention. This knowledge didn't determine prohealthy behaviors of respondents. There were no statistically essential influence of the knowledge about civilization diseases on prohealthy behaviors and the activity of examined group. Almost half of examined group is physically inactive apart from school activities. Respondents expressed desire for supplementing the education in this matter. It can be a new direction for the researches which perhaps would let for describing the reasons for such dissonance and in the end let take effective actions aiming the change of this adverse state.

Keywords:

civilization diseases, youth, knowledge, physical activity.

Адамчук Я.Г., Грзесюк Иоанна, Богу-щевски Д., Очал Анджей, Грзечник-Сиеверска Магдалена, Сиеверски Мар-цин. Физическая активность молодежи 16-17 лет и ее осведомленность в отношении роли физической нагрузки в профилактике цивилизационных болезней. Целью работы была оценка состояния знаний молодёжи о цивилизационных болезнях, а также их конфронтации с активностью движения, которой они занимаются. В исследовании принимали участие 122 человека (77 женщин и 45 мужчин) в возрасте 16-17 лет. Исследование было проведено с помощью анкеты с 22 вопросами и анкеты IPAQ. Исследуемая молодёжь в возрасте 16-17 лет проявила низкий уровень знаний в области цивилизационных болезней, несмотря на то, что в соответствии с программой обучения они должны быть ознакомлены с цивилизационными болезнями. Одновременно констатировано относительно высокий уровень знаний роли физической нагрузки в оздоровительной профилактике. Имеющиеся знания не детерминировали об оздоровительном поведении респондентов, не доказано статистически существенного влияния знаний о рекомен-дованнном положительном отношении к здоровью на оздоровительную активность исследуемых. Почти половина исследуемых не занимается никакой физической активностью, кроме уроков физкультуры. Респонденты высказали желание дополнить знания в этой сфере. В этом отношении намечается дальнейшее направление исследований, которые, возможно, позволили бы определить причину такого диссонанса, что в конечном счете позволит предпринять эффективные действия по изменению такой ситуации.

цивилизационные болезни, молодёжь, знания, физическая активность.

Адамчук Я.Г., Грзесюк Іоана, Богу-щевські Д., Очал Анджей, Грзечник-Сієверська Магдалена, Сієверські Марцин. Фізична активність молоді 16-17 років і її обізнаність відносно ролі фізичного навантаження в профілактиці цивілізаційних хвороб. Метою роботи була оцінка стану знань молоді про цивілізаційні хвороби, а також їх конфронтації з руховою активністю, якою вони займаються. Разом дослідженню було піддано 122 особи (77 жінок та 45 чоловіків) віком 16-17 років. Дослідження було проведено з допомогою анкети з 22 запитаннями і анкети IPAQ. Досліджувана молодь віком 16-17 років проявила низький рівень знань у сфері цивілізаційних хворіб, незважаючи на те, що згідно з програмними тезами вони повинні були ознайомлені з цивіліза-ційними хворобами. Одночасно констатовано значно вищий рівень знань про роль фізичного навантаження в оздоровчій профілактиці. Знання не детермінувало прооздоровчу поведінку опитуваних, не доведено статистично суттєвого впливу знань про рекомендоване позитивне ставлення до здоров'я на прооздоровчу активність досліджуваних. Майже половина досліджуваних не займається жодною фізичною активністю крім уроків фізкультури. Опитувані виявили бажання доповнити знання в тій сфері. До певної міри це визначає подальший напрям дослідницьких пошуків, які можуть дозволити визначити причини такого дисонансу, а в результаті дозволили б почати ефективні дії, що спрямовані на зміну цього невигідного стану справ.

цивiлiзацiйнi хвороби, молодь, знання, фiзична активнiсть .

Wst^p

W ostatnim stuleciu nast^pil ogromny post^p nauki i techniki, zdecydowanie poprawily si§ warunki zycia ludzi. Niestety nieustanny rozwoj cywilizacyjny ma tez swoje minusy. Jednym z nich jest pojawienie si§ nieznanych wczesniej zagrozen zdrowotnych, zwi^zanych z ujemnymi skutkami egzystowania w wysoko rozwini^tej cywilizacji, tzw. chorob cywilizacyjnych. Schorzenia te s^ wlasciwe wyl^cznie dla czasow w ktorych aktualnie zyjemy. W przeszlosci nie pojawialy si§ one wcale lub tylko w sporadycznych przypadkach. Okresla si§ je mianem „chorob XXI wieku”, poniewaz ich wyst^powanie przybralo charakter globalny. Niektore z nich leczy si§ latwo, inne wi^z^ si§ z powaznymi powiklaniami i

© Jakub Grzegorz Adamczyk, Joanna Grzesiuk,

Dariusz Boguszewski, Andrzej Ochal,

Magdalena Grzechnik-Siewierska, Marcin Siewierski, 2012

dlugoterminowymi, kosztownymi kuracjami, jeszcze inne s^ niestety nieuleczalne [1, 2].

Aktywnosc ruchowa jest bardzo waznym elementem profilaktyki zdrowotnej, niestety cingle za malo docenianym. Rozpowszechnienie siedz^cego trybu zycia w krajach uprzemyslowionych ma charakter niemal epidemiczny. W ostatnim czasie wymiar ruchu potrzebnego do wykonania zajçc domowych, pracy czy odpoczynku zmniejszyl siç do dramatycznie niskiego poziomu. Wynikiem tego jest wysoki odsetek osob nieaktywnych ruchowo, niejednokrotnie przekraczaj^cy 30% ogolu spoleczenstwa danego kraju. Tymczasem badania wykazuj^, ze aktualne wskazniki zachorowalnosci i umieralnosci ksztaltowane s^ przez choroby przewlekle wynikaj^ce wlasnie z siedz^cego trybu zycia [3, 4].

Prowadzenie aktywnego fizycznie stylu zycia l^czy siç ze swiadomym podjçciem decyzji o systematycznym

I ПЕДАГОГІКА І та медико"біол°гічні

*-“----------* проблеми фізичного

виховання і спорту ______________________

wysilku fizycznym, a co za tym idzie rezygnaj z siedz^cego trybu zycia. Modyfikacja sposobu zycia ma podstawowe znaczenie dla zdrowia dzieci i mlodziezy i w tym wypadku moze dac ogromne korzysci spoleczne. Jednym z najdoskonalszych czynnikow predykcyjnych aktywnosci ruchowej w doroslym zyciu jest bowiem poziom sprawnosci i aktywnosci w dziecinstwie czy mlodosci [5, 6, 7].

Mlodziezy zaleca si§ umiarkowan^ lub intensywn^ aktywnosc fizyczn^, trwaj^c^ przynajmniej 60 minut przez pi§c (lub wi^cej) dni w tygodniu [8]. Cwiczenia musz^ byc dostosowane do wieku rozwojowego, a przy tym charakteryzowac si§ powinny zroznicowaniem [7]. Dzialania takie powinny obejmowac przede wszystkim zaj^cia sportowe w szkole, poniewaz dzieci/mlodziez sp^dzaj^ tam znacz^c^ cz^sc dnia [9].

Celem pracy byla ocena stanu wiedzy mlodziezy w wieku 16-17 lat na temat chorob cywilizacyjnych, sposobow zapobiegania im, a przede wszystkim na temat roli wysilku fizycznego w profilaktyce wybranych chorob cywilizacyjnych. Dane te skonfrontowano z podejmowan^ przez nich aktywnosci^ ruchow^.

Material i metody

Badan^ grup§ stanowili uczniowie obojga plci I Liceum Ogolnoksztalc^cego w Bielsku Podlaskim. L^cznie badaniu poddano 122 osoby, z czego kobiety w liczbie 77, stanowily 63% ogolu badanych zas 45 m^zczyzn stanowilo 37% badanych) w wieku 16-17 lat.

Badanie zostalo przeprowadzone za pomoc^ kwestionariusza ankiety wlasnej konstrukcji, zawieraj^cego w cz^sci I: 22 pytania zamkni^te, w cz^sci

II - 7 pytan z Mi^dzynarodowego Kwestionariusza Aktywnosci Fizycznej - IPAQ [10]. Udzial mlodziezy w ankiecie byl dobrowolny i anonimowy.

Pytania pierwszej cz^sci ankiety podzielono na kilka cz^sci:

1. Dane respondentow (plec, wiek, waga, wzrost) oraz ich subiektywna ocena wlasnej wagi, stanu zdrowia, sprawnosci fizycznej.

2. Pytania oceniaj^ce stan wiedzy z zakresu:

• chorob cywilizacyjnych;

• roli wysilku fizycznego w profilaktyce i leczeniu chorob ukladu kr^zenia, cukrzycy, niektorych nowotworow, osteoporozy;

• wybranych parametrow optymalnego wysilku fizycznego (cz^stotliwosci) oraz zalecen co do wykonywania cwiczen fizycznych w roznym wieku i stanie zdrowia.

Pytania dotycz^ce: pozaszkolnej aktywnosci sportowej badanej mlodziezy, rodzajow uprawianych dyscyplin, dost^pnosci boisk, basenow, klubow i innych obiektow sportowych w najblizszej im okolicy.

Pytania dotycz^ce zrodel i zakresu wiedzy na temat profilaktyki i promocji zdrowia oraz wzoru w kwestii postaw prozdrowotnych.

Drug^ cz^sc ankiety tworzyl Mi^dzynarodowy Kwestionariusz Aktywnosci Fizycznej - IPAQ (w wersji skroconej) [10]. Dotyczy on aktywnosci ruchowej wykonywanej w przeci^gu ostatnich 7 dni i okresla m.in.:

• czas umiarkowanego wysilku,

• czas intensywnego wysilku,

• czas spçdzony w pozycji siedz^cej.

Poziom aktywnosci fizycznej obliczony zostal na podstawie wspólczynników, które odpowiadaly poszczególnym rodzajom aktywnosci. Kazd^ z nichwyrazono wjednostkach MET - Metabolic Equivalent of Work, minuty/ tydzien. MET uzyskano mnoz^c wspólczynnik dotycz^cy danej aktywnosci, przez ilosc dni na ni^ przypadaj^cy oraz czas trwania (minuty/tydzien). Wartosc wspólczynnika MET dla chodzenia wynosila 3,3, dla aktywnosci umiarkowanej -4,0, a dla aktywnosci intensywnej 8,0.

Po zsumowaniu wyników wysilków zwi^zanych z róznymi aktywnosciami (pobytem w szkole, prac^/ pobytem w domu, lokomoj dobrowoln^ aktywnosci^ ruchow^) otrzymuje siç wartosc jednostek MET w min/ tydz. Otrzymujemy tez calkowity czas spçdzony w pozycji siedz^cej.

Zaleznosc pomiçdzy wiedzy na temat chorób cywilizacyjnych a poziomem aktywnosci fizycznej okreslono za pomoc^ wspólczynnika korelacji Pearsona. Róznice pomiçdzy frakcjami odpowiedzi w ankiecie okreslono za pomoc^ testu Chi2. Jako istotne przyjçto wartosci na poziomie p<0.05.

Wyniki

Ponad 60% badanych masç swojego ciala ocenila jako prawidlow^, jednak w przypadku 73 z nich nie znalazlo to potwierdzenia przy wyliczaniu wskaznika BMI. Az 20% dziewcz^t z BMI ponizej 18,5 swoj^ wagç ocenia jako prawidlow^, 27% znajduje siç w dolnym zakresie normy, a 13% uwaza, ze masa ich ciala nie byla prawidlowa, mimo, ze wskaznik BMI na to wskazuje (ryc. 1). Zjawiska tego nie zaobserwowano w grupie mçzczyzn. Biorçc pod uwagç fakt, ze jedn^ z chorób szczególnie czçsto wystçpuj^cych wsród mlodych kobiet jest anoreksja, takie wyniki mog^ byc sygnalem ostrzegawczym.

Analiza przedstawionych danych wykazala, ze mlodziez ma duz^ wiedzç na temat roli wysilku fizycznego w profilaktyce zdrowotnej (tab. 1 i 2). Najslabiej przedstawia siç wiedza mlodych ludzi na temat samych chorób cywilizacyjnych. Tylko co pi^ty ankietowany potrafil zaznaczyc przynajmniej 6 z 10 wymienionych chorób cywilizacyjnych (ryc. 2). Pewnym wytlumaczeniem moze byc fakt, ze 2/3 respondentów przyznaje, ze ich wiedza na temat profilaktyki i promocji zdrowia jest niewystarczaj^ca, a 70% ankietowanych chcialoby ten stan zmienic.

Co zastanawiaj^ce nie wykazano zadnej istotnej statystycznie róznicy pomiçdzy deklarowanym przez mlodziez stanem wiedzy, a jej rzeczywistym poziomem zweryfikowanym w ankiecie. W wiçkszosci przypadków nie wykazano róznicy istotnej statystycznie miçdzy stanem wiedzy, a pozaszkoln^ aktywnosc ruchow^ mlodziezy (p>0,05).

Jedyna istotna statystycznie róznica zaistniala w grupie mçzczyzn (p<0,05), którzy wykazali siç dobrç (przynajmniej 5-6 poprawnych odpowiedzi) znajomosci^ roli wysilku fizycznego w zapobieganiu i leczeniu niektórych chorób, sami chçtniej brali udzial w pozaszkolnych zajçciach sportowych przynajmniej

ПСИХОЛОГІЯ

dwa razy w tygodniu. Grupa m^zczyzn, która wskazala mniej niz 5 poprawnych odpowiedzi, praktycznie nie brala udzialu w zaj^ciach sportowych poza lekcjami wychowania fizycznego.

Prawie 80% dziewcz^t i niemal wszyscy chlopcy wymienili aktywnosc fizyczny jako jeden z trzech najwazniejszych czynników wplywaj^cych na stan zdrowia czlowieka. W przypadku % grupy dziewcz^t wiedza ta nie wplywa na zachowania prozdrowotne i nie znajduje odzwierciedlenia w poziomie aktywnosci sportowej poza lekcjami wychowania fizycznego. W grupie chlopców zaobserwowano bardziej korzystne tendencje. Tylko co trzeci z nich nie bierze udzialu w pozaszkolnych zaj^ciach sportowych. W obu grupach nie wykazano istotnej statystycznie róznicy (p>0,05) pomi^dzy wiedz^ a praktyk^.

Na podstawie drugiej cz^sci ankiety (kwestionariusza IPAQ) otrzymano wyniki okreslaj^ce poziom aktywnosci badanej mlodziezy (rycina 3). Niepokoj^cy jest fakt, ze blisko polowa kobiet wykazala niewystarczaj^cy poziom aktywnosci fizycznej.

W grupie chlopców dane wygl^daj^ duzo korzystniej, prawie % z nich reprezentuje wysoki lub wystarczaj^cy poziom aktywnosci fizycznej. Mlodziez badanej grupy sp^dzala srednio 6 godzin dziennie w pozycji siedz^cej i w tej kwestii nie wykazano istotnych statystycznie róznic pomi^dzy kobietami i m^zczyznami. Analiza statystyczna dowiodla jednak, ze pomi^dzy grupami wyst^pilo istotne statystycznie zróznicowanie w zakresie liczby dni przeznaczanych na intensywn^ (p=0,002) i umiarkowan^ (p=0,01) aktywnosc fizyczny oraz kazdorazowo czasu przeznaczanego na intensywn^ aktywnosc fizyczny (p=0,007). We wszystkich tych parametrach w badanej grupie, m^zczyzni charakteryzowali si§ wi^ksz^ aktywnosci^ niz kobiety.

Dyskusja

Fizjologiczne efekty odpowiedniego treningu kardiologicznego doprowadzaj^ do: opóznienia rozwoju chorób ukladu kr^zenia, zmniejszenia smiertelnosci wskutek ostrych incydentów sercowych, skracaj^ czas ich leczenia. Skutkiem czego jest wydluzenie i poprawajakosci zycia [11]. Praca Wosik-Erenbek [12] ocenia skutecznosc prewencji miazdzycy i choroby wiencowej w okresie rozwojowym. W publikacji w bardzo wyrazny sposób podkreslono rol§ aktywnosci fizycznej w zapobieganiu chorobom ukladu kr^zenia. Do podobnych konkluzji doszli Szmit i Filipiak [13], którzy podaj^ ze odpowiedni wysilek fizyczny korzystnie wplywa na ograniczenie wst^powania czynników ryzyka chorób serca, lagodzi ich objawy oraz redukuje smiertelnosc. Trojanowski [14] podkresla, ze wysilek fizyczny jest wci^z malo docenian^ form^ leczenia cukrzycy i innych chorób cywilizacyjnych, z czym zgadzaj^ si§ inni autorzy [4, 15] zapewniaj^c, ze podstaw^ profilaktyki przewleklych chorób niezakaznych jest skuteczne zach^canie spoleczenstwa do prowadzenia aktywnego trybu zycia. Równiez Wojtczak [16], podaj^c czynniki ryzyka zdrowotnego chorób ukladu kr^zenia, na pierwszym miejscu wymienila mal^ aktywnosc fizyczny.

W pracy zespolu Skorupskiej [17] autorzy odpowiadaj^ napytanieczysportprzynosikorzyscizdrowotnedlachorych

32012

H

na cukrzyc^. Wedlug nich aktywnosc fizyczna umozliwia powstrzymanie rozwoju cukrzycy typu 2 u osob, u ktorych wyst^puj^ czynniki ryzyka oraz spowalnia progresj^ stanu przedcukrzycowego w kierunku cukrzycy. W grupie badanych nastolatkow niemal polowa nie podejmuje zadnej aktywnosci fizycznej poza lekcjami wychowania fizycznego. Znamienne, ze znakomit^ wi^kszosc niecwicz^cych stanowi^ kobiety (ponad 80%). Podobne zachowania sprzeczne z zachowaniami prozdrowotnymi wsrod polskiej mlodziezy zaobserwowali inni badacze. W badaniach Sliza, ktory ocenial aktywnosc fizyczn^ mlodziezy szkol srednich w poludniowo-wschodniej Polsce, ponad polowa ankietowanych ograniczala swoj^ aktywnosc ruchow^ do lekcji wychowania fizycznego. Rowniez i w tym przypadku najwi^kszy odsetek niecwicz^cych stanowily kobiety [18]. Marcysiak i wspolautorzy, ktorych badania dotyczyly aktywnosci fizycznej i zachowan zywieniowych dzieci i mlodziezy z powiatu ciechanowskiego, wykazali zaleznosc mi^dzy aktywnosci^ fizyczn^ a plci^, potwierdzaj^c tendenj do wi^kszej aktywnosci ruchowej wsrod m^zczyzn [19]. Rowniez Maniecka-Bryla i wspolautorzy [20], w badaniach dotycz^cych wyst^powania czynnikow ryzyka chorob ukladu kr^zenia u mlodziezy szkolnej, potwierdzili, ze niski poziom aktywnosci fizycznej charakteryzuje niemal polow§ respondentow.

Badania wlasne prowadzone w ramach niniejszej pracy nie wykazaly istotnego z punktu widzenia statystyki wplywu zadnego ocenianego czynnika na aktywnosc prozdrowotn^ badanych. W pracy poszukiwano takze zaleznosci mi^dzy stanem wiedzy o zalecanych zachowaniach prozdrowotnych, aktywnosci^ fizyczn^ rodzicow, kontaktem z zagadnieniami profilaktyki i promocji zdrowia, mas^ ciala, plci^ oraz dost^pnosci^ obiektow sportowych w najblizszej okolicy. Zastanawiaj^ce, ze zaden z tych czynnikow nie okazal si§ byc w tej sytuacji determinuj^cym. Cieslik i wspolautorzy [21] w swoich badaniach rowniez stwierdzili, ze czynniki takie jak plec, miejsce zamieszkania, sytuacja materialna, masa ciala, w wi^kszosci przypadkow nie byly zmiennymi rozniajcymi. Takze badania przeprowadzone przez Sliza oraz potwierdzaj^ brak wplywu plci na postaw§ mlodych osob. Co wi^cej, badania Marcysiak potwierdzaj^ takze brak zaleznosci tych czynnikow z mas^ ciala respondentow. Sliz ukazal ponadto brak zaleznosci z wielkosci^ osrodka miejskiego stwierdzaj^c jednoczesnie zaleznosc z sytuacja materialn^ i promocji zdrowego stylu zycia w regionie [18, 19].

Kazdachorobaniesiezasob^okresloneskutkifinansowe, ktore mozna by traktowac jak cen§ poprzedzaj^cych j^ zaniedban zdrowotnych. Profilaktyka i promowanie zdrowia s^ wi§c zyskiem zarowno dla pojedynczych osob czy ich rodzinjak i calego spoleczenstwa. S^ one jedynymi metodami, ktore umozliwiaj^ osi^gni^cie i utrzymanie dobrego stanu zdrowia [22]. Programy prewencyjne skierowane do duzej grupy mlodziezy w szkolach b§d^ wplywaly na zmniejszenie liczby wyst^powania chorob cywilizacyjnych w spoleczenstwie [12].

Wszystkie te zagadnienia podkresj waznosc problematyki promocji

І ПЕДАГОГІКА I

ПСИХОЛОГІЯ

та медико-біологічні проблеми фізичного виховання і спорту

20-

15-

5-

0J

Czy uwazasz, ze Twoja wagajestw norrnie?

□ nie

□ tak

□ nie wiem

JZL

I I I I

1_^---—-----“------------------------------------------------------^r~

niedowaga norma norma norma nadwaga otytosc I

(<18.5) (18.5-20) (20,1-23) (23.1-24.9) (25-29,9) stopnia (30-

34.9)

Wskaznik masy ciata

Ryc. 1 Ocena prawidiowosci masy ciaia w badanej grupie dziewczqt.

Ptec

□ m^zczyzna I I kobieta

1 І І І І І І І І Г

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Liczba poprawnle wskazanych chorób (maks. 10)

Ryc. 2. Wiedza badanych nt. chorób cywilizacyjnych, liczba poprawnych odpowiedzi z uwzglfdnieniem podziaiu na piec.

32012

ц

Tab. 1

Opinia badanych nt. mozliwosci zapobiegania niektórym chorobom cywilizacyjnym poprzez wysilek fizyczny, odpowiedzi z uwzglçdnieniem podzialu na plec

Tresc pytania Plec Ogólem

Mçzczyzna Kobieta

Czy uwazasz, ze systematyczny i odpowiednio dobrany wysilek fizyczny moze zapobiegac niektórym chorobom niezakaznym (np. choroby ukladu krçzenia, cukrzyca)? nie Liczebnosc б 7 13

% danej plci 14,0% 9,5% 11,1%

tak Liczebnosc 37 67 104

% danej plci 86,0% 90,5% 88,9%

Ogólem Liczebnosc 43 74 117

% danej plci 100,0% 100,0% 100,0%

Tab. 2

Wiedza badanych nt. czçstotliwosci stosowania cwiczeñ fizycznych jako czynnika profilaktycznego, odpowiedzi z

uwzglçdnieniem podzialu na plec

Tresc pytania Plec Ogólem

Mçzczyzna Kobieta

Twoim zdaniem cwiczenia fizyczne nalezy wykonywac: niepoprawna odpowiedz Liczebnosc 11 18 29

% danej plci 25,6% 23,7% 24,4%

poprawna odpowiedz Liczebnosc 32 58 90

% danej plci 74,4% 76,3% 75,6%

Ogólem Liczebnosc 43 76 119

% danej plci 100,0% 100,0% 100,0%

□ wysoki poziom aktywnosci fizycznej

□ wystarczaj^cy poziom aktywnosci fizycznej

□ niewystarczaj^cy poziom aktywnosci fizycznej

Ryc. 3. Poziom aktywnosci fizycznej badanej grupy na podstawie kwestionariusza IPAQ.

9з

І ПЕДАГОГІКА І та медико-бюлогічш

*---“-----------* проблеми фізичнoгo

виховання Í спорту

i profilaktyki zdrowia, a uzyskane w pracy wyniki poprzez wskazanie slabych punktów mog^ stac siç przyczynkiem do dyskusji na temat optymalizacji dzialan w tym zakresie.

Wnioski

1. Badana mlodziez w wieku 16-17 lat wykazala niski poziom wiedzy w zakresie chorób cywilizacyjnych, mimo, ze wedlug zalozen programowych uczniowie szkoly ponadgimnazjalnej powinni zostac zaznajomieni z chorobami cywilizacyjnymi, przede wszystkim z chorobami ukladu ruchu, ukladu krçzenia, otylosci^.

2. Badana grupa zaprezentowala zdecydowanie wyzszy poziom wiedzy na temat roli wysilku fizycznego w profilaktyce zdrowotnej. Posiadana wiedza nie determinowala zachowan prozdrowotnych respondentów.

3. Badania nie wykazaly istotnego statystycznie wplywu wiedzy o zalecanych zachowaniach prozdrowotnych, aktywnoscifizycznej rodziców, kontaktu zzagadnieniami

profilaktyki i promocji zdrowia, masy ciala, plci oraz dostçpnosci obiektów sportowych w najblizszej okolicy na aktywnosc prozdrowotn^ badanych.

4. Niemal polowa badanych nie podejmuje zadnej aktywnosci fizycznej poza lekcjami wychowania fizycznego. Poziom aktywnosci fizycznej badanych kobiet w wieku 16-17 lat jest niezadowalaj^cy, podczas gdy mçzczyzn ksztaltuje siç na poziomie wystarczaj^cym b^dz wysokim.

5. Wiçkszosc badanych uczniów swój poziom wiedzy z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia ocenia jako niedostateczny. Respondenci wyrazili chçc uzupelnienia edukacji w tym zakresie. Wyznacza to poniek^d dalszy kierunek poszukiwan badawczych, które byc moze pozwolilyby, na okreslenie przyczyn takiego dysonansu a w efekcie pozwolily podj^c skuteczne dzialania zmierzaj^ce do zmiany tego niekorzystnego stanu rzeczy.

ПСИХОЛОГІЯ

Pismiennictwo:

1. Dyczkowski A. New lexicon PWN [Nowy leksykon PWN], Wy-dawnictwo PWN, Warszawa, 1998., pp.145.

2. Roik J. Civilization diseases [Choroby cywilizacyjne], wyd. III, wy-dawnictwo Zlote Mysli, Gliwice 2008., pp. 3-11.

3. Kwasniewska M, Kaleta D, Ruszkowska-Majzel J, Drygas W. Promotion of active lifestyle: from promotion to practise [Promocja ak-tywnego stylu zycia: od promocji do praktyki], Kardiodiabetologia,

2006, Vol. 1, pp. 53-56.

4. Ruszkowska-Majzel J, Drygas W. Effective methods of promoting an active lifestyle an hope for the prevention of non-infectious chronic illnesses [Skuteczne metody promowania aktywnego trybu zycia nadziej^ dla profilaktyki przewleklych chorob niezakaznych], Kardiodiabetologia, 2006, Vol. 1, pp. 57-62.

5. Dietary Guidelines for Americans, 2005 [Stock number 001-00004719-1]. Washington, DC: US Government Printing Office, US Department of Health and Human Services, US Department of Agriculture; 2005, pp. 1. Available at: www.healthierus.gov/dietaryguide-lines (12.06.2012).

6. Koplan JP, Liverman CT, Kraak VI. Preventing childhood obesity: health in the balance. Food and Nutrition Board, Board on Health Promotion and Disease Prevention, Institute of Medicine of the National Academies 2004, pp. 1. Available at: http://newton.nap.edu/ catalog/11015.html#toc. (09.03.2011)

7. Strong WB, Malina RM, Blimkie CJ. Evidence based physical activity for school-age youth. Journal of Pediatrics 2005, Vol.146, pp. 732-737.

8. Pangrazi RP. Promoting physical activity for youth. Journal of Sports Science and Medicine 2000, Vol. 3, pp. 280-286.

9. Zaza S, Briss PA, Harris KW, The Guide to Community Preventive Services: What Works to Promote Health? Oxford University Press; New York 2005, pp.1-4. Available at: http://www.thecommu-nityguide.org. (10.03.2011)

10. Biernat E, Stupnicki R, GajewskiA. InternationalPhysicalActivityQu-estionnaire (IPAQ) -Polish version [Mi^dzynarodowy Kwestionariusz Aktywnosci Fizycznej (IPAQ)-wersja polska],Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 2007, Vol. 6-7, pp. 4-9.

11. Dylewicz P, Jegier A, Piotrowicz R, Rudnicki S, Tylka J, Mazurek K, Przywarska I, Rybicki T, Zdrojewski T. Complex cardial rehabilitation [Kompleksowa Rehabilitacja Kardiologiczna], Folia Cardiologica, 2004, Vol. 11, suplement A, pp. 1-48.

12. Wosik-Erenbek M. Evaluation of effectiveness of the programme of the prevention of the coronary disease and atherosclerosis in the developmental period [Ocena skutecznosci programu prewencji choroby wiencowej i miazdzycy w okresie rozwojowym], Lek. Wojsk. 2000, Vol. 76, 2, pp. 125-126.

13. Szmit S, Filipiak KJ. Is the physical activity import ant for the patient with an heart disease? [Czy u pacjenta z choroby serca wazna jest aktywnosc fizyczna?], Przewodnik lekarza 2007, Vol. 7, pp.32-38.

14. Trojanowski Z. Physical effort - unsung form of diabetes treatment and diseases associated with the progress of civilization [Wysilek fizyczny - niedoceniona forma leczenia cukrzycy i chorob cywilizacyjnych], Lekarz 2002, Vol. 1, pp. 24-26.

References:

1. Dyczkowski A. New lexicon PWN [Nowy leksykon PWN], Warszawa, PWN Publ., 1998., pp.145.

2. Roik J. Civilization diseases [Choroby cywilizacyjne], Gliwice, Gold Ideas Publ., 2008., pp. 3-11.

3. Kwasniewska M., Kaleta D., Ruszkowska-Majzel J., Drygas W. Promotion of active lifestyle: from promotion to practise [Promocja aktywnego stylu zycia: od promocji do praktyki], Cardiodiabetology [Kardiodiabetologia], 2006, vol. 1, pp. 53-56.

4. Ruszkowska-Majzel J., Drygas W. Effective methods of promoting an active lifestyle an hope for the prevention of non-infectious chronic illnesses [Skuteczne metody promowania aktywnego trybu zycia nadziej^ dla profilaktyki przewleklych chorob niezakaznych], Cardiodiabetology [Kardiodiabetologia], 2006, vol. 1, pp. 57-62.

5. Dietary Guidelines for Americans, 2005 [Stock number 001-00004719-1]. Washington, DC: US Government Printing Office, US Department of Health and Human Services, US Department of Agriculture; 2005, pp. 1.

6. Koplan J.P, Liverman C.T., Kraak V.I. Preventing childhood obesity: health in the balance. Food and Nutrition Board, Board on Health Promotion and Disease Prevention, Institute of Medicine of the National Academies, 2004, pp. 1.

7. Strong W.B., Malina R.M., Blimkie C.J. Evidence based physical activity for school-age youth. Journal of Pediatrics, 2005, vol.146, pp. 732-737.

8. Pangrazi R.P. Promoting physical activity for youth. Journal of Sports Science and Medicine, 2000, vol. 3, pp. 280-286.

9. Zaza S., Briss PA., Harris K.W. The Guide to Community Preventive Services: What Works to Promote Health? Oxford University Press; New York, 2005, pp.1-4.

10. Biernat E., Stupnicki R., Gajewski A. International Physical Activity Questionnaire (IPAQ). Physical Education and Health Improvement [Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne], 2007, vol. 6-7, pp. 4-9.

11. Dylewicz P, Jegier A., Piotrowicz R., Rudnicki S., Tylka J., Mazurek K., Przywarska I., Rybicki T., Zdrojewski T. Complex cardial rehabilitation [Kompleksowa Rehabilitacja Kardiologiczna], Cardiology Journal [Folia Cardiologica], 2004, vol. 11, suplement A, pp. 1-48.

12. Wosik-Erenbek M. Evaluation of effectiveness of the programme of the prevention of the coronary disease and atherosclerosis in the developmental period [Ocena skutecznosci programu prewencji choroby wiencowej i miazdzycy w okresie rozwojowym], Medications of Troops [Lek. Wojsk.], 2000, vol. 76(2), pp. 125-126.

13. Szmit S., Filipiak K.J. Is the physical activity import ant for the patient with an heart disease? [Czy u pacjenta z choroby serca wazna jest aktywnosc fizyczna?], Explorer of doctor [Przewodnik lekarza],

2007, vol. 7, pp.32-38.

14. Trojanowski Z. Physical effort - unsung form of diabetes treatment and diseases associated with the progress of civilization [Wysilek fizyczny - niedoceniona forma leczenia cukrzycy i chorob

32012

ш

15. Kalucka S, Ruszkowska J, Drygas W. Physical activity - still unsung element of health prevention [Aktywnosc fizyczna - wci^z niedoce-niany element profilaktyki zdrowotnej], Polska Medycyna Rodzinna, 2002, Vol. 4(4), pp. 367-371.

16. Wojtczak A. Public health with challenge for systems of the health of the XXI century [Zdrowie publiczne wyzwaniem dla systemow zdrowia XXI wieku]. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, pp. 203-226.

17. Skorupska S, Chomiuk T, Mamcarz A. Whether sport is a health for the diabetes sick person? [Czy sport to zdrowie dla chorego na cuk-rzyc^?], Przegl^d Kardiodiabetologiczny 2008, Vol. 3(3), pp. 232236.

18. Sliz D, Galecka-Wegiera M, Romanowska K, Bobinski P, Krol J, Mamcarz A. Evaluation of the physical activity amongst secondary -school young people in south-east of Poland [Ocena aktywnosci fizycznej wsrod mlodziezy licealnej w poludniowo-wschodniej Pol-sce], Kardioprofil 2006, Vol. 6(15), pp. 328-335.

19. Marcysiak M. i wsp. The physical activity and dietary behaviours of children and youth of Ciechanow district [Aktywnosc fizyczna a zachowania zywieniowe dzieci i mlodziezy powiatu ciechanowskie-go], Problemy piel^gniarstwa 2010, Vol. 18(2), pp. 176-183.

20. Maniecka-Bryla I, Dziadkowska-Stachowiak E, Bryla M. Chosen risk factors of cardiovascular diseases amongst secondary school children [Wybrane czynniki zagrozenia chorobami ukladu kr^zenia wsrod mlodziezy szkolnej], Czynn. Ryz. 1997, Vol. 3/4, pp. 85-90.

21. Cieslik E, Filipiak-Florkiewicz A, Tlalka A. Level of the knowledge of young people about diseases caused by bad eating [Poziom wie-dzy mlodziezy na temat chorob powstaj^cych na tle wadliwego zy-wienia], Bromat.Chem. Toksykol. - Suplement, 2004, pp.23-29.

22. Szozda RJ. The prevention and the promotion of health - whether and whom constitute they profit for? [Profilaktyka i promocja zdro-wia - czy i dla kogo stanowi^ zysk?], Wiad. Lek. 2002, LV, supl.1, cz. I. pp. 496-499.

Information about the authors: Adamczyk Jakub Grzegorz

[email protected] Medical University of Warsaw Zwirki i Wigury 61, 02-091 Warsaw, Poland Grzesiuk Joanna

[email protected] Student’s Research Club Zwirki i Wigury 61, 02-091 Warsaw, Poland Boguszewski Dariusz [email protected] Medical University of Warsaw Zwirki i Wigury 61, 02-091 Warsaw, Poland Ochal Andrzej [email protected] Medical University of Warsaw Zwirki i Wigury 61, 02-091 Warsaw, Poland Grzechnik-Siewierska Magdalena [email protected] Jozef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw ul. Marymoncka 34, 00-968 Warszawa 45, Poland

Siewierski Marcin

[email protected] Jozef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw ul. Marymoncka 34, 00-968 Warszawa 45, Poland Came to edition 28.09.2012

cywilizacyjnych], Doctor [Lekarz], 2002, vol. 1, pp. 24-26.

15. Kalucka S., Ruszkowska J., Drygas W. Physical activity - still unsung element of health prevention [Aktywnosc fizyczna - wci^z niedoceniany element profilaktyki zdrowotnej], Polish Domestic Medicine [Polska Medycyna Rodzinna], 2002, vol. 4(4), pp. 367371.

16. Wojtczak A. Public health with challenge for systems of the health of the XXI century [Zdrowie publiczne wyzwaniem dla systemow zdrowia XXI wieku]. Warszawa, PZWL Publ., 2009, pp. 203-226.

17. Skorupska S., Chomiuk T., Mamcarz A. Whether sport is a health for the diabetes sick person? [Czy sport to zdrowie dla chorego na cukrzyc^?], Cardiovascular Diabetology Review [Przegl^d Kardiodiabetologiczny] 2008, vol. 3(3), pp. 232-236.

18. Sliz D., Galecka-Wegiera M., Romanowska K., Bobinski P., Krol J., Mamcarz A. Evaluation of the physical activity amongst secondary-school young people in south-east of Poland [Ocena aktywnosci fizycznej wsrod mlodziezy licealnej w poludniowo-wschodniej Polsce], Cardiologic type [Kardioprofil], 2006, vol. 6(15), pp. 328335.

19. Marcysiak M. The physical activity and dietary behaviours of children and youth of Ciechanow district [Aktywnosc fizyczna a zachowania zywieniowe dzieci i mlodziezy powiatu ciechanowskiego], Problems of care of patients [Problemy piel^gniarstwa], 2010, vol. 18(2), pp. 176-183.

20. Maniecka-Bryla I., Dziadkowska-Stachowiak E, Bryla M. Chosen risk factors of cardiovascular diseases amongst secondary school children [Wybrane czynniki zagrozenia chorobami ukladu kr^zenia wsrod mlodziezy szkolnej], Risk Factors [Czynniki Ryzyka], 1997, vol. 3/4, pp. 85-90.

21. Cieslik E., Filipiak-Florkiewicz A., Tlalka A. Level of the knowledge of young people about diseases caused by bad eating [Poziom wiedzy mlodziezy na temat chorob powstaj^cych na tle wadliwego zywienia], Bromatotherapy and Chemistry of Toxic logic [Bromatologia i Chemia Toksykologiczna], 2004, Suplement, pp.23-29.

22. Szozda R.J. The prevention and the promotion of health - whether and whom constitute they profit for? [Profilaktyka i promocja zdrowia - czy i dla kogo stanowi^ zysk?], Medical Information [Wiadomosci Lekarskie], 2002, T. 1, vol.1, pp. 496-499.

Информация об авторах: Адамчук Якуб Грегощ

[email protected] Медицинский университет в Варшаве ул. Звирки и Фигуры 61, 00-424, Варшава, Польша

Грзесюк Иоанна [email protected] Исследовательский Клуб Студента ул. Звирки и Фигуры 61, 00-424, Варшава, Польша Богущески Дариуш [email protected] Медицинский университет в Варшаве ул. Звирки и Фигуры 61, 00-424, Варшава, Польша

Очал Анджей [email protected] Медицинский университет в Варшаве ул. Звирки и Фигуры 61, 00-424, Варшава, Польша Грзечник-Сиеверска Магдалена [email protected] Академия физического воспитания Ул. Маримонска 34, 00-968, Варшава, Польша Сиеверски Марцин [email protected] Академия физического воспитания Ул. Маримонска 34, 00-968, Варшава, Польша Поступила в редакцию 28.09.2012г.