CC BY
82э
2012
11
Ocena poziomu aktywnosci fizycznej osob niepelnosprawnych zmodyfikowanym Miçdzynarodowym Kwestionariuszem Aktywnosci Fizycznej (IPAQ)
Dariusz Boguszewski1, Jakub Grzegorz Adamczyk12, Beata Kurkowska3
Zakiad Rehabilitacji Oddziaiu Fizjoterapii II Wydziaiu Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego1 Zakiad Teorii Sportu Akademii Wychowania Fizycznego Jozefa Piisudskiego w Warszawie2 Sekcja Nauk Kultury Fizycznej Studenckiego Koia Naukowego Fizjoterapii przy Zakiadzie Rehabilitacji OF II WL WUM3
Аnnotation:
Boguszewski Dariusz, Adamczyk Jakub Grzegorz, Kurkowska Beata. Evaluation of physical activity of disabled people by modified International Physical Activity Questionnaire (IPAQ). Introduction. The aim of the study was an adaptation the International Physical Activity Questionnaire for disabled people moving on wheelchairs, and check and objectification of the proposed tool.
Material and methods. The
research covered 69 disabled people (8 women and 61 men). All group was divided into two subgroups: regularly practicing sportsmen - Group 1 and people who were not practicing any sport - Group 2. Research tool was International Physical Activity Questionnaire (short version) adapted for disabled people. Results. Averaged results of physical activity, expressed in MET, showed the differences between groups (Groups 1 average 7418 MET, Group 2 average 2158 MET, p=0.000). The biggest differences (p=0.000) were spotted in
intensive physical activity. People regularly practicing sport training also devoting more time on activities related to locomotion. 31 of sportsmen characterized high level of physical activity and 6 - medium. In the second group 9 people were in high level, 11 in medium and 14 in low level of physical activity.
Conclusions. 1. Almost half of people who were not practicing any sport was characterized by an insufficient level of physical activity. It means that the persons who not taking sports activities are also less active while performing daily chores and leisure. 2. The modified International Physical Activity Questionnaire (IPAQ) can be an effective tool for the evaluation of physical activity of disabled people moving on wheelchairs. teywords: disability, physical, activity, estimation.
Богущески Дариуш, Адамчук Якуб Гре-гощ, Курковська Беата. Оцінка фізичної активності людей з обмеженими можливостями за допомогою модифікованого Міжнародного опитувальника фізичної активності (IPAQ).
Вступ. Метою роботи було адаптація Міжнародної Анкети Фізичної Активності для потреб неповносправних осіб, які користуються візком, а також перевірка і об'єктивізація запропонованого інструменту.
Матеріал і методи. Опитано 69 неповно-справних осіб (8 жінок та 61 чоловіка), які рухаються за допомогою візків. Для порівняння досліджуваних було поділено на дві групи: особи, які беруть участь в регулярних фізичних заняттях - Група 1 та особи, які не займаються спортом - Група 2. Досліджувальним інструментом була Міжнародна Анкета Фізичної Активності - IPAQ (в скороченій версії) модифікована для потреб неповносправних осіб, які користуються візком.
Результати. Підсумовані усереднені результати, які представляють фізичну активність досліджуваних осіб виражену в одиницях MET, розкривають значну різницю між групами (Група 1 в середньому 7418 MET, Група 2 в середньому 2158 MET, p=0,000). Найбільші різниці (p=0,000) зафіксовано в категорії інтенсивної рухової активності. Особи, які займаються регулярним спортивним тренінгом більше часу присвячують також діям, пов'язаним з пересуванням. Серед спортсменів 31 особа характеризувалась високим рівнем активності, а 6 - достатнім. У другій групі лише 9 осіб було класифіковано, як особи з високою активністю, 11 характеризувала достатня, а 14 недостатня фізична активність.
Висновки. 1. Серед осіб, які не займаються спортом майже половина досліджуваних характеризувалась недостатнім рівнем активності. Це означає, що особи, які не є активними в рекреаційній або спортивній сфері також менш активні під час виконування щоденних обов'язків та у вільний час. 2. Модифікована Міжнародна Анкета Фізичної Активності (IPAQ) може стати ефективним інструментом оцінки рухової активності наповносправних осіб, які рухаються на візках.
неповносправність, фізична активність , оцінка
Богущески Дариуш, Адамчук Якуб Гре-гощ, Курковска Беата. Оценка физической активности людей с ограниченными возможностями модифицированным Международным вопросником физической активности (IPAQ).
Введение. Целью работы было адаптация Международной Анкеты Физической Активности для нужд лиц, передвигающихся на инвалидных колясках, а также проверка и объективизация предложённой методики. Материал и методы. Опрошено 69 инвалидов (8 женщин и 61 мужчину), передвигающихся на колясках. Для сравнения исследуемые были разделены на две группы: лица, участвующие в регулярных физкультурных занятиях - Группа 1 и лица не занимающиеся спортом - Группа 2. Исследовательским инструментом служил Международный вопросник Физической Активности - IPAQ (в сокращённой версии) модифицированный для нужд лиц, передвигающихся на инвалидных колясках. Результаты. Подсчитанные усредненные результаты, отображающие физическую активность исследуемых лиц выражённую в единицах MET, обнаруживают значительную разницу между группами (Группа 1 в среднем 7418 mEt, Группа 2 в среднем 2158 MET, p=0,000). Предельные разницы (p=0,000) зафиксированы в категории интенсивной активности движения. Лица, занимающиеся регулярным спортивным тренингом, больше времени отдают на действия, связанные с передвижением. Среди спортсменов 31 человек характеризовался высоким уровнем активности, а 6 -достаточным. Во второй группе всего лишь 9 человек классифицировано как лица с высокой активностью, 11 характеризовала достаточная, а 14 недостаточная физическая активность.
Выводы. 1. Среди лиц не занимающихся спортом почти половина исследуемых характеризовалась недостаточным уровнем активности. Это означает, что лица, не предпринимающие рекреационной или спортивной активности, также менее активны во время выполнения ежедневной нагрузки и в свободное время. 2. Модифицированная Международная Анкета Физической Активности (IPAQ) может быть эффективным инструментом оценки активности движения лиц передвигающихся на инвалидных колясках.
инвалидность, физическая, активность, оценка.
Wprowadzenie
Postçp cywilizacyjny czyni zycie ludzkie dluzszym i latwiejszym. Powoduje jednak takze negatywne skutki w postaci zmian nawykow zywieniowych czy niedostatecznej ilosci ruchu (w miastach ludzie pracuja i odpoczywaja glownie siedzac) [5, 6, 10, 14, 16, 18]. Efektem niezdrowego © Dariusz Boguszewski, Jakub Grzegorz Adamczyk,
Beata Kurkowska, 2012 doi: 10.6084/m9.figshare.97375
stylu zycia sa przede wszystkim choroby ukladu krazenia, dolegliwosci bolowe aparatu ruchu. Wobec zwiçkszajacego siç zagrozenia chorobami XXI wieku propagowanie zdrowego stylu zycia w ramach profilaktyki powinno byc jednym z podstawowych zadan lekarzy, fizjoterapeutow i specjalistow nauk o zdrowiu [12, 21, 22].
Grupami szczegolnie narazonymi na negatywne skutki akinezji sa dzieci, osoby starsze i niepelnosprawni.
Aktywizacja tych grup jest powinnosci^ calego spoleczenstwa. Obecnie w Polsce powstaje coraz wi^cej Uniwersytetów Trzeciego Wieku prowadz^cych mi^dzy innymi zaj^cia rekreacyjno-rehabilitacyjne dla seniorów. W szkolach i klubach sportowych prowadzone s^ zaj^cia sportowe dla dzieci finansowane z programu „Sportowy talent”. Równiez oferta zaj^c ruchowych dla osób niepelnosprawnych, szczególnie w duzych miastach, jest dosc szeroka. Mimo to, bariery fizyczne i psychiczne sprawiaj^, ze osoby niepelnosprawne rzadko pracuj^, realizuj^ hobby i udzielaj^ si§ spolecznie. Wplyw na wykluczenie osób niepelnosprawnych ma jakosc infrastruktury miejskiej - brak podjazdów dla wózków, wind, specjalnych oznaczen w miejscach publicznych [4, 11, 13, 25].
Elementem profilaktyki chorób cywilizacyjnych, ale tez rehabilitacji ruchowej osób niepelnosprawnych, powinna byc regularna aktywnosc fizyczna. Cele rehabilitacyjne coraz cz^sciej realizowane s^ poprzez sport. Pelni on nie tylko rol§ usprawniaj^c^, ale równiez, a moze przede wszystkim, integracyjn^. Niepelnosprawni sportowcy bowiem cz^sciej praoj zawodowo, zakladaj^ rodziny niz osoby nieaktywne charakteryzuj^ce si§ podobnymi schorzeniami i dysfunkcjami [1, 7, 15, 19, 23, 24].
Celem pracy bylo zaadaptowanie Mi^dzynarodowego Kwestionariusza Aktywnosci Fizycznej dla potrzeb osób niepelnosprawnych poruszaj^cych si§ na wózkach oraz sprawdzenie i obiektywizacja zaproponowanego narz^dzia.
Material i metody
W badaniach wzi^lo udzial 69 osób (8 kobiet i 61 m^zczyzn) niepelnosprawnych poruszaj^cych si§ na wózkach. U wi^kszosci osób (81%) przyczyn^ niepelnosprawnosci bylo uszkodzenie rdzenia kr^gowego. Pozostali to osoby po amputacjach lub z wadami (chorobami) wrodzonymi. Badani mieli od 18 do 44 lat - srednio 29,72 lat (±5,62). Wi^kszosc (61%) mieszka na stale w Warszawie, pozostali w mniejszych miastach województwa mazowieckiego.
W celach komparatystycznych podzielono badanych na dwie grupy: osoby uczestnicz^ce w regularnych zaj^ciach sportowych (rugby na wózkach n=15, koszykówka na wózkach n=5, podnoszenie ci^zarów n=4, tenis n=4, siatkówka na siedz^co n=4, inne n=5) - Grupa 1, oraz osoby nieuprawiaj^ce wyczynowo sportu - Grupa 2. Dodatkowo wsród m^zczyzn wyodr^bniono dwie grupy, za kryterium podzialu przyjmuj^c wiek - ponizej (n=34) i powyzej (n=27) 30 roku zycia.
Szczególowa charakterystyka osób badanych zamieszczona jest w tabeli 1.
Narz^dzie badawcze stanowil Mi^dzynarodowy Kwestionariusz Aktywnosci Fizycznej - IPAQ (w wersji skróconej) [2] zmodyfikowany dla potrzeb osób niepelnosprawnych poruszaj^cych si§ na wózkach (zal. 1). Kwestionariusz zawiera pytania dotycz^ce aktywnosci ruchowej podejmowanej w ci^gu ostatnich siedmiu dni okreslaj^c: czas wysilku umiarkowanego, czas wysilku intensywnego, czas sp^dzony w pozycji siedz^cej. Obliczanie poziomu aktywnosci fizycznej odbywa si§ na podstawie wspólczynników odpowiadaj^cych poszczególnym rodzajom aktywnosci. Dzi^ki nim kazdy
rodzaj aktywnosci mozna wyrazic w jednostkach MET (Metabolic Equivalent of Work - minuty/tydzien), który uzyskujemy mnoz^c wspólczynnik przypisany danej aktywnosci (8 - dla intensywnej aktywnosci fizycznej, 4 - dla umiarkowanej aktywnosci fizycznej i 3,3 - dla przemieszczania siç) przez liczbç dni na ni^ przypadaj^cy i czas trwania w minutach na tydzien. Na podstawie uzyskanych wyników, badan^ osobç klasyfikuje siç na jeden z trzech poziomów aktywnosci fizycznej: wysoki, wystarczaj^cy i niewystarczaj^cy [2].
Posluzono siç standardowymi narzçdziami
statystycznymi sredni^ arytmetyczn^, wraz z odchyleniem standardowym. Róznice pomiçdzy poszczególnymi danymi obliczono za pomoc^ testów t-Studenta. Minimalny poziom istotnosci ustalono na poziomie p<0,05.
Wyniki
Zsumowane usrednione wyniki przedstawiaj^ce aktywnosc fizyczn^ badanych osób, wyrazon^ w jednostkach MET, ujawniaj^ znacz^c^ rôznicç miçdzy grupami (Grupa 1 srednio 7418 MET, Grupa 2 srednio 2158 MET, p=0,000). Najwiçksze róznice (p=0,000) odnotowano w kategorii intensywnej aktywnosci ruchowej. W grupie niesportowej az osiemnascie osób nie zadeklarowala zadnej intensywnej aktywnosci podjçtej w ostatnim tygodniu. Najmniejsze, choc równiez istotne (p=0,011) róznice zaobserwowano pod wzglçdem umiarkowanej aktywnosci fizycznej. Do braku umiarkowanej aktywnosci przyznalo siç trzynascie osób z Grupy 2 i jedna osoba z Grupy 1. Osoby uprawiaj^ce regularny trening sportowy wiçcej czasu poswiçcaj^ tez na czynnosci zwi^zane z lokomoj (ryc. 1). Sredni czas spçdzony w bezruchu wyniósl 259 minut tygodniowo w grupie pierwszej i 438 - w drugiej. Wsród sportowców 31 osób charakteryzowaly siç wysokim poziomem aktywnosci, a 6 wystarczaj^cym. W grupie drugiej zaledwie 9 osób sklasyfikowano jako osoby o wysokiej aktywnosci, 11 cechowala wystarczaj^ca, a 14 niewystarczaj^ca aktywnosc fizyczna (tab. 2).
Podzial uwzglçdniaj^cy wiek nie ujawnil znacz^cych róznic pomiçdzy badanymi osobami. Poziom aktywnosci fizycznej mçzczyzn ponizej i powyzej 30 roku zycia byl zblizony - odpowiednio 4435 i 4443 MET. Podobny byl równiez deklarowany czas spçdzony w bezruchu (316 i 358 min/tyg.). W grupie sportowców wyzszy poziom aktywnosci deklarowali mçzczyzni w wieku powyzej 30 lat, wsród niesportowców tendencja byla odwrotna.
Sportowcy, którzy nie przekroczyli 30 roku zycia charakteryzowali siç podobnym poziomem umiarkowanej aktywnosci fizycznej i przemieszczania siç - mierzonym w MET. W kategorii umiarkowanego wysilku róznice miçdzy grup^ aktywna i nieaktywn^ nie byly istotne statystycznie. Najwiçksze róznice (p=0,016) pomiçdzy badanymi grupami zaobserwowano pod wzglçdem intensywnej aktywnosci fizycznej (ryc. 2). Az szesnastu (z osiemnastu) sportowców zostalo sklasyfikowanych jako osoby o wysokim poziomie aktywnosci. W grupie drugiej takich osób bylo piçc, a az siedem cechowalo siç niewystarczaj^cym poziomem aktywnosci (tab. 3).
Poziom aktywnosci ruchowej osób nietremjcych powyzej 30 roku zycia nie przekroczyl 1000 MET, w
І ПЕДАГОГІКА I
а2012 ц
Tabela 1.
Charakterystyka badanych osób
grupy plec n wiek [lata] wzrost [cm] masa ciala [kg]
Grupa 1 (sportowcy) kobiety 5 32,6 ±10,4 163,2 ±2,94 59 ±9,48
mçzczyzni 32 29,28 ±4,88 177,87 ±7,78 73,16 ±7,74
Grupa 2 (nie-sportowcy) kobiety 3 32,33 ±2,88 169 ±4,35 62,33 ±6,65
mçzczyzni 29 30,2 ±5,98 178,13 ±6,5 74,17 ±9,41
Tabela 2.
Liczba osób sklasyfikowanych w poszczególnych kategoriach aktywnosci fizycznej
grupy plec POZIOM AKTYWNOSCI FIZYCZNEJ
wysoki wystarczaj^cy nie-wystarczaj^cy
Grupa 1 (sportowcy) kobiety 4 1 0
mçzczyzni 27 5 0
Grupa 2 (nie-sportowcy) kobiety 1 1 1
mçzczyzni 8 10 13
І ПЕДАГОГІКА I
Tabela 3.
Liczba osob ponizej i powyzej 30 roku zycia, sklasyfikowanych w poszczegolnych kategoriach aktywnosci fizycznej
grupy wiek POZIOM AKTYWNOSCI FIZYCZNEJ
wysoki wystarczaj^cy nie-wystarczaj^cy
Grupa 1 (sportowcy) ponizej 30 r.z. 17 3 0
powyzej 30 r.z. 8 4 0
Grupa 2 (nie-sportowcy) ponizej 30 r.z. 4 6 4
powyzej 30 r.z. 3 3 9
zadnej z kategorii. Najwyzsze wartosci MET w tej grupie odnotowano dla umiarkowanej aktywnosci (srednio 820). Odmienne tendencje zaobserwowano w pierwszej grupie. M^zczyzni uprawiaj^cy sport cechowali si§ znacznym poziomem intensywnej aktywnosci (srednio 4740 MET). Najnizsze wartosci MET (srednio 1440) odnotowano natomiast w kategorii wysilku umiarkowanego (ryc. 3). Osmiu sportowcow powyzej 30 roku zycia charakteryzowalo si§ wysokim, a jeden wystarczaj^cym poziomem aktywnosci. W grupie drugiej az siedmiu (54%) m^zczyzn sklasyfikowano jako osoby o niewystarczaj^cym poziomie aktywnosci fizycznej (tab. 3).
Dyskusja
Sport osob niepelnosprawnych, zgodnie z pierwotnymi zalozeniami, ma sluzyc rehabilitacji i przyspieszac powrot do zdrowia i samodzielnego zycia. Poza oddzialywaniem na sprawnosc fizyczn^, aktywnosc sportowa wywiera wplyw na ksztaltowaniu pozytywnego obrazu wlasnej osoby, akceptacji dysfunkcji, nawi^zywanie interpersonalnych, umozliwia uczestnictwo w zyciu spolecznym. Prowadzone w ostatnich latach badania naukowe nad sportowcami niepelnosprawnymi potwierdzaj^ przede wszystkim pozytywne aspekty treningu. Sport jest bowiem nie tylko elementem rehabilitacji ruchowej, ale rowniez psychicznej i spolecznej [1, 7, 8, 9, 15, 19, 20, 23, 24].
Uczestnictwo w zaj^ciach sportowych i rekreacyjnych poza korzysciami rehabilitacyjnymi jest elementem
zdrowego stylu zycia, profilaktyki chorob cywilizacyjnych, ktore dotycz^ rowniez osob niepelnosprawnych. W grupie pierwszej osoby o niewystarczaj^cym poziomie aktywnosci stanowily przeszlo 20% (w grupie drugiej 45%). Nawet wsrod ludzi mlodych, ponizej 30 roku zycia osob niedostatecznie aktywnych bylo 12% (w grupie drugiej 29%). W badaniach przeprowadzonych na studentach polskich uczelni odsetek osob sklasyfikowanych jako niewystarczaj^co aktywne wynosil niespelna 2% [17]. Mozna wi§c przypuszczac, ze poziom aktywnosci osob niepelnosprawnych jest nizszy niz ich pelnosprawnych rowiesnikow. Potwierdzaj^ to takze badania Biernat [3], prowadzone wsrod mieszkancow Warszawy w wieku 2060 lat. Ponad 64% m^zczyzn i 57% kobiet cechowalo si§ poziomem aktywnosci powyzej 2999 MET. W przebadanej dla potrzeb niniejszej pracy grupie niepelnosprawnych odsetek ten wyniosl 52%, ale dla osob nieuprawiaj^cych sportu - zaledwie 18% [3].
Osoby niepelnosprawne s^ jedn^ z grup ryzyka zagrozonych negatywnymi skutkami akinezji. Ich aktywizacja moze przyniesc wymierne korzysci w postaci np. zwi^kszenia liczby osob zdolnych do pracy czy minimalizacja ryzyka chorob cywilizacyjnych. Kompleksowa rehabilitacja, uczestnictwo w zyciu spolecznym, praca zawodowa, realizacja hobby (ktorym bywa rekreacja ruchowa i sport) wplywaj^ na jakosc zycia, stanowi^c takze jeden z elementow zdrowego stylu zycia.
Mi^dzynarodowy Kwestionariusz Aktywnosci Fizycznej (IPAQ) jest narz^dziem subiektywnym. Badany sam okresla ilosc zrealizowanego wysilku, w ostatnich siedmiu dniach. Sam rowniez klasyfikuje swoj^ aktywnosc jako malo, srednio lub bardzo intensywn^. Nie zawsze ta ocenajest zbiezna z rzeczywistym fizjologicznym kosztem wysilku. Obiektywizacja oceny jest jeszcze trudniejsza w przypadku osob niepelnosprawnych, gdzie dodatkowym czynnikiem jest rodzaj i stopien niepelnosprawnosci. Szczegolnie jednak w tym przypadku, subiektywna, indywidualna ewaluacja jest wartosciowym wskaznikiem. Trudno jest porownywac poziom aktywnosci czy jej intensywnosc ludzi niepelnosprawnych do pelnosprawnych. Zmodyfikowany kwestionariusz IPAQ choc, subiektywny i w pewnym sensie umowny, tak^ mozliwosc stwarza.
a2012
u
Wnioski
Badanie ankietowe za pomoc^ zmodyfikowanego kwestionariusza IPAQ i przeliczenie uzyskanych danych na umowne jednostki MET, wykazalo, ze niepelnosprawni sportowcy charakteryzowali si§ znacznie wyzszym poziomem aktywnosci niz osoby nietremjce.
Wsrod osob nieuprawiaj^cych sportu prawie polowa badanych cechowala si§ niewystarczaj^cym poziomem aktywnosci. Oznacza to, ze osoby podejmuj^ce aktywnosci rekreacyjnej lub sportowej rowniez s^ mniej nieaktywne podczas wykonywania codziennych obowi^zkow i w czasie wolnym.
Zmodyfikowany Mi^dzynarodowy Kwestionariusz Aktywnosci Fizycznej (IPAQ) moze byc skutecznym narz^dziem ewaluacji aktywnosci ruchowej osob niepelnosprawnych poruszaj^cych si§ na wozkach.
Pismiennictwo:
1. Bialas M. Sport czynnikiem integracji spolecznej i walki z kalectwem, Niepelnosprawnosc i Rehabilitacja, 2009, 1, s. 59-67.
2. Biernat E., Stupnicki R., Gajewski A. Mi^dzynarodowy Kwestionariusz Aktywnosci Fizycznej (IPAQ) - wersja polska. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 2007, 6-7, s. 4-9.
3. Biernat E., Stupnicki R., Lebiedzinski B., Janczewska L. Assessment of physical activity by applying IPAQ questionnaire. Physical Education and Sport, 2008, 52, s. 46-52.
4. Biernat E., Tyburcy M., Gajewski A. Participation in competitive sport and sport leisure among working inhabitants of Warsaw based on selected groups. Polish Journal of Sports and Tourism, 2011, 18, s.17-32.
5. Boguszewski D., Adamczyk J., Ochal A. Physical activity and eating habits of young physiotherapists. Human and Health, 2010, 4(1), s. 90-101.
6. Cutt H., Giles-Corti B., Kniuman M., Timperio A., Bull F. Understanding Dog Owners’ Increased Levels of Physical Activity: Results From RESIDE. American Journal of Public Health, 2008, 98(1), s. 66-69.
7. Czerwiak G., Lewicki R., Wybraniec-Lewicka B., Glowacka M.D., Mojs E., Glowacka-R^bala A. Rola sportu w akceptacji wlasnej niepelnosprawnosci osob z dysfunkj narz^du ruchu, Medicina Sportiva, 2007, nr 11, s. 65-69.
8. Jacobs. P.L. Effects of resistance and endurance training in persons with paraplegia, Medicine & Science in Sports & Exercise, 2009, 41 (5), s. 992-997.
9. Jeffrey S.M. Mulidimensional Self-Efficacy and Affects in Wheelchair Basketball Players, Adapted Physical Activity Quarterly,
2008, 25, s. 275-288.
10. Kolarzyk E., Szot W., Pastucha E., Bartosinska M., Szczepanska B., Karczewski J., Marcinkowski J.T., Klosiewicz-Latoszek L., Trafalska E., Marcinkowska U. Physical and mental components of life quality among women aged between 45 and 60 years in Polish national research. Part 10. Collective results. Probl Hig Epidemiol,
2009, 90(4), s. 548-552.
11. Koziel D., Trafialek E. Assessing the influence of the studying at the University of the Third Age on life satisfaction of elderly people. Gerontologia Polska, 2007, 15(3), s. 104-108.
12. Lisinski P., Sklepowicz K,, Stryla W. Computer work as a cause of neck pain. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 2005, 7(2), s. 204-208.
13. Marchewka A., Kluba M. Problemy funkcjonowania spolecznego osob niepelnosprawnych poruszaj^cych si$ na wozkach, Kultura Fizyczna, 2002, nr 1-2, s. 16-18.
14. Marcysiak M., Golatowska D. Marcysiak M., Skotnicka-Klonowicz G. Evaluation of dietary behaviour and physical activity, as well as the knowledge on obesity among pupils of primary school in Ciechanow. Medicina Sportiva Practica, 2007, 8(4), s. 114-119.
15. Migas A. Problemy psychospoleczne osob z ograniczon^ sprawnosci^. Niepelnosprawnosc i Rehabilitacja, 2008, tom 4, s. 22-42,
16. Mojska H., Swiderska K., Stos K., Jarosz M. Fast foods as a source of salt in children and youth diet. Probl Hig Epidemiol, 2010, 91(4), s. 556-559.
17. Mynarski W., Rozpara K., Garbacial W. Aerobic Capacity of Student with Different Levels of Physical Activity as Assessed by IPAQ.
References:
1. Bialas M. Sport as a factor of social integration and the fight against disability [Sport czynnikiem integracji spolecznej i walki z kalectwem], Disability and Rehabilitation [Niepelnosprawnosc i Rehabilitacja], 2009, vol.1, pp. 59-67.
2. Biernat E., Stupnicki R., Gajewski A. International Physical Activity Questionnaire (IPAQ) - Polish version [Mi^dzynarodowy Kwestionariusz Aktywnosci Fizycznej (IPAQ) - wersja polska]. Physical Education and Sport [Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne],
2007, vol.6-7, pp. 4-9.
3. Biernat E., Stupnicki R., Lebiedzinski B., Janczewska L. Assessment of physical activity by applying IPAQ questionnaire. Physical Education and Sport, 2008, vol.52, pp. 46-52.
4. Biernat E., Tyburcy M., Gajewski A. Participation in competitive sport and sport leisure among working inhabitants of Warsaw based on selected groups. Polish Journal of Sports and Tourism, 2011, vol.18, pp.17-32.
5. Boguszewski D., Adamczyk J., Ochal A. Physical activity and eating habits of young physiotherapists. Human and Health, 2010, vol.4(1), pp. 90-101.
6. Cutt H., Giles-Corti B., Kniuman M., Timperio A., Bull F. Understanding Dog Owners’ Increased Levels of Physical Activity: Results From RESIDE. American Journal of Public Health, 2008, vol.98(1), pp. 66-69.
7. Czerwiak G., Lewicki R., Wybraniec-Lewicka B., Glowacka M.D., Mojs E., Glowacka-Rebala A. The role of sport in acceptation of disability by disabled [Rola sportu w akceptacji wlasnej niepelnosprawnosci osob z dysfunkj narz^du ruchu], Medicina Sportiva, 2007, vol.11, pp. 65-69.
8. Jacobs. PL. Effects of resistance and endurance training in persons with paraplegia, Medicine & Science in Sports & Exercise, 2009, vol.41 (5), pp. 992-997.
9. Jeffrey S.M. Mulidimensional Self-Efficacy and Affects in Wheelchair Basketball Players, Adapted Physical Activity Quarterly, 2008, vol.25, pp. 275-288.
10. Kolarzyk E., Szot W., Pastucha E., Bartosinska M., Szczepanska B., Karczewski J., Marcinkowski J.T., Klosiewicz-Latoszek L., Trafal-ska E., Marcinkowska U. Physical and mental components of life quality among women aged between 45 and 60 years in Polish national research. Part 10. Collective results. Problems of Hygiene and Epidemiology [Problemy Higieny i Epidemiologii], 2009, vol.90(4), pp. 548-552.
11. Koziel D., Trafialek E. Assessing the influence of the studying at the University of the Third Age on life satisfaction of elderly people.
Polish Gerontology [Gerontologia Polska], 2007, 15(3), pp. 104108.
12. Lisinski P., Sklepowicz K,, Stryla W. Computer work as a cause of neck pain. Orthopaedy Traumatology Rehabilitation [Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja], 2005, vol.7(2), pp. 204-208.
13. Marchewka A., Kluba M. Problems in social activity in people moving on wheelchairs [Problemy funkcjonowania spolecznego osob niepelnosprawnych poruszaj^cych si$ na wozkach], Physical Culture [Kultura Fizyczna], 2002, vol.1-2, pp. 16-18.
14. Marcysiak M., Golatowska D. Marcysiak M., Skotnicka-Klonowicz G. Evaluation of dietary behaviour and physical activity, as well as the knowledge on obesity among pupils of primary school in Ciecha-
Journal of Human Kinetics, 2009, 21, s. 89-96.
18. Pi^tkowska M. Aktywnosc fizyczna spoleczenstwa polskiego na tle Europy. Kultura Fizyczna, 2008, nr 3-4, s. 11-18.
19. Sobiecka J. Wplyw aktywnosci sportowej na zycie spoleczno-zawodowe kobiet niepelnosprawnych, Medicina Sportiva, 2007, nr
11, s. 55-64,
20. Sobiecka J. Sport osob niepelnosprawnych jako czynnik utrwalaj^cy efekty leczenia i usprawniania. Wychowanie Fizyczne i Sport, 2001, nr 1, s. 41-51.
21. Sobolewska A., Sztanke M., Boguszewska-Czubara A., Pasternak K. Influence of physical activity and nutritional habits on occurrence of metabolic diseases. Polish Journal of Public Health, 2007, 117(4), s. 419-424.
22. Slusarska B., Nowicki G. Health behaviours in prophylaxis of cardiovascular diseases among occupationally active population. Probl Hig Epidemiol, 2010, 91(1), s. 34-40.
23. Wodecki A., Milczarek B., Srokowski G. Sport jako element aktywizacji osob po uszkodzeniu rdzenia kr^gowego. Post^py Rehabilitacji, 2009, T 23, nr 4, s. 31-36.
24. Wrzesinska M., Tarnaski M., Kocur J. The quality of life and selfesteem of visually disabled subjects participating in organised motor activities. Physical Education and Sport, 2008, 52, s. 64-68.
25. Zielinska-Wi^czkowska H., K^dziora-Kornatowska K. Quality of ageing and old age in personal opinions of the members of University of the Third Age. Gerontologia Polska, 2009, 17(3), s. 137-142.
Информация об авторах: Богущески Дариуш
jadamczyk@wum.edu.pl Медицинский университет в Варшаве ул. Солец 57, 00-424, Варшава, Польша Адамчук Якуб Грегош jadamczyk@wum.edu.pl Медицинский университет в Варшаве ул. Солец 57, 00-424, Варшава, Польша Курковска Беата jadamczyk@wum.edu.pl Медицинский университет в Варшаве ул. Солец 57, 00-424, Варшава, Польша Поступила в редакцию 06.10.2012г.
now. Medicina Sportiva Practica, 2007, vol.8(4), pp. 114-119.
15. Migas A. Psychosocial problems of people with limited efficiency. [Problemy psychospoleczne osob z ograniczon^ sprawnosci^]. Disability and Rehabilitation [Niepelnosprawnosc i Rehabilitacja],
2008, T.4, pp. 22-42.
16. Mojska H., Swiderska K., StosK., Jarosz M. Fast foods as a source of salt in children and youth diet. Problems of Hygiene and Epidemiology [Problemy Higieny i Epidemiologii], 2010, vol.91(4), pp. 556-559.
17. Mynarski W., Rozpara K., Garbacial W. Aerobic Capacity of Student with Different Levels of Physical Activity as Assessed by IPAQ. Journal of Human Kinetics, 2009, vol.21, pp. 89-96.
18. Piatkowska M. Physical activity of Polish society compared to European [Aktywnosc fizyczna spoleczenstwa polskiego na tle Europy]. Physical Culture [Kultura Fizyczna], 2008, vol.3-4, pp. 11-18.
19. Sobiecka J. The impact of sport on the professional and social life of women with disabilities [Wplyw aktywnosci sportowej na zycie spoleczno-zawodowe kobiet niepelnosprawnych], Medicina Sportiva, 2007, vol.11, pp. 55-64.
20. Sobiecka J. Sport for the disabled people as a stabilizing factor in the effects of treatment and rehabilitation [Sport osob niepelnosprawnych jako czynnik utrwalaj^cy efekty leczenia i usprawniania]. Physical Education and Sport [Wychowanie Fizyczne i Sport], 2001, vol.1, pp. 41-51.
21. Sobolewska A., Sztanke M., Boguszewska-Czubara A., Pasternak K. Influence of physical activity and nutritional habits on occurrence of metabolic diseases. Polish Journal of Public Health, 2007, vol.117(4), pp. 419-424.
22. Slusarska B., Nowicki G. Health behaviours in prophylaxis of cardiovascular diseases among occupationally active population. Problems of Hygiene and Epidemiology [Problemy Higieny i Epidemi-ologii], 2010, vol.91(1), pp. 34-40.
23. Wodecki A., Milczarek B., Srokowski G. Sport as part of the activation of pe ople with spinal cord injury [Sport jako element aktywizacji osob po uszkodzeniu rdzenia kr^gowego]. Advances in Rehabilitation [Post^py Rehabilitacji], 2009, T. 23, vol.4, pp. 31-36.
24. Wrzesinska M., Tarnaski M., Kocur J. The quality of life and selfesteem of visually disabled subjects participating in organised motor activities. Physical Education and Sport, 2008, vol.52, pp. 64-68.
25. Zielinska-Wieczkowska H., Kedziora-Kornatowska K. Quality of ageing and old age in personal opinions of the members of University of the Third Age. Polish Gerontology [Gerontologia Polska],
2009, vol.17(3), pp. 137-142.
Information about the authors: Boguszewski Dariusz
dboguszewski@wum.edu.pl Medical University of Warsaw Solec 57, 00-424 Warsaw, Poland Adamczyk Jakub Grzegorz jadamczyk@wum.edu.pl Medical University of Warsaw Solec 57, 00-424 Warsaw, Poland Kurkowska Beata jadamczyk@wum.edu.pl Medical University of Warsaw Solec 57, 00-424 Warsaw, Poland Came to edition 06.10.2012.
