Научная статья на тему 'ЗНАЧЕНИЕ НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКИХ ИНФОРМАЦИОННЫХ РЕСУРСОВ В РАЗВИТИИ НАУКИ, ОБРАЗОВАНИЯ И ИННОВАЦИОННОЙ ЭКОНОМИКИ В УЗБЕКИСТАНЕ'

ЗНАЧЕНИЕ НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКИХ ИНФОРМАЦИОННЫХ РЕСУРСОВ В РАЗВИТИИ НАУКИ, ОБРАЗОВАНИЯ И ИННОВАЦИОННОЙ ЭКОНОМИКИ В УЗБЕКИСТАНЕ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
69
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
научно-техническая информация / научно-технические информационные ресурсы / интеллектуальная собственность / научный потенциал / инновационные проекты. / scientific and technical information / scientific and technical information resources / intellectual property / scientific potential / innovative projects.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Мухаммадиев Ашираф, Эргашев Шамшод Шавкатович

данная статья содержит сведения о формируемой научно-технической информации на базе национальных исследований и интеллектуальных объектов. В статье также даны сведения о научно-техническом потенциале, вносящий большой вклад в развитие науки, образования и инновационной экономики.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SIGNIFICANCE OF SCIENTIFIC AND TECHNICAL INFORMATION RESOURCES IN THE DEVELOPMENT OF SCIENCE, EDUCATION AND INNOVATIVE ECONOMY IN UZBEKISTAN

This article contains information about the generated scientific and technical information based on national research and intellectual objects. The article also provides information on scientific and technological potential, which makes a great contribution to the development of science, education and innovative economies.

Текст научной работы на тему «ЗНАЧЕНИЕ НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКИХ ИНФОРМАЦИОННЫХ РЕСУРСОВ В РАЗВИТИИ НАУКИ, ОБРАЗОВАНИЯ И ИННОВАЦИОННОЙ ЭКОНОМИКИ В УЗБЕКИСТАНЕ»

Review of law sciences

Q-------------- 1

- Д^

Ashiraf Muhammadiev,

Project head manager of BMKB-Agromash OJSC, professor.

Shamshod Shavkatovich Ergashev,

Researcher at BMKB-Agromash OJSC.

SIGNIFICANCE OF SCIENTIFIC AND TECHNICAL INFORMATION RESOURCES IN THE DEVELOPMENT OF SCIENCE, EDUCATION AND INNOVATIVE

ECONOMY IN UZBEKISTAN

Abstract: This article contains information about the generated scientific and technical information based on national research and intellectual objects. The article also provides information on scientific and technological potential, which makes a great contribution to the development of science, education and innovative economies.

Keywords: scientific and technical information, scientific and technical information resources, intellectual property, scientific potential, innovative projects.

Ашираф Мухаммадиев,

«БМКБ-агромаш" АЖ лойихд рах,бари, т.ф.д., профессор.

Шамшод Шавкатович Эргашев,

"БМКБ-агромаш" АЖ илмий ходими.

УЗБЕКИСТОНДА ИЛМИЙ-ТЕХНИКА АХБОРОТИ РЕСУРСЛАРИНИНГ ФАН, ТАЪЛИМ ВА ИННОВАЦИОН ЩТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ А^АМИЯТИ

Аннотация: мазкур мацолада миллий тадцицотларимиз натижалари, интеллектуал мулк объектлари асосида илмий-техника ахборотининг шакллантирилиши буйича маълумотлар келтирилади. Шунингдек, фан, таълим ва инновацион ицтисодиётнинг ривожланишига катта уисса цушадиган илмий салощят, илмий лойиуалар шакллари очиб берилади.

Калит сузлар: илмий-техника ахбороти, илмий-техника ахбороти ресурслари интеллектуал мулк объектлари, илмий салощят, инновацион лойиуалар.

Ашираф Мухаммадиев,

руководитель проекта ОАО «БМКБ-Агромаш», д.м.н., профессор.

Шамшод Шавкатович Эргашев,

научный сотрудник ОАО "БМКБ-Агромаш"

ЗНАЧЕНИЕ НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКИХ ИНФОРМАЦИОННЫХ РЕСУРСОВ В РАЗВИТИИ НАУКИ, ОБРАЗОВАНИЯ И ИННОВАЦИОННОЙ ЭКОНОМИКИ В

УЗБЕКИСТАНЕ

Аннотация: данная статья содержит сведения о формируемой научно-технической информации на базе национальных исследований и интеллектуальных объектов. В статье также даны сведения о научно-техническом потенциале, вносящий большой вклад в развитие науки, образования и инновационной экономики.

Ключевые слова: научно-техническая информация, научно-технические информационные ресурсы, интеллектуальная собственность, научный потенциал, инновационные проекты.

Глобаллашув шароитида иктисодий тезкор усиш жамоавий уйгунлашувни талаб этади. Жамиятимиздаги янгилик ва янгиланишларда илмий техника ахборот ресурсларидан фойдаланиш Узбекистан Республикаси учун мухим ахамият касб этади. Бутун дунёда, жумладан мамлакатимизда хам тараккиёт ва юксалишларни хар бир соха ва ихтисосликларда илмий техник ахборот ресурсларидан фойдаланиб таълим, фан ва ишлаб чикаришнинг самарали хамкорлигини, муаммоларга ижодий ёндашув, гояларнинг пайдо булиши, интеллектуал мулк объектларини химояланиши, тижоратлаштирилиши ва инновациялар даражасига етиб, ижтимоий-иктисодий сохаларга жорий этилишисиз тасаввур этиш кийин. Мухтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг таъбири билан айтганда "... Энг мухим вазифа - халкимиз онгида инновацион тафаккурни шакллантириш. Инновациялар булмаган жойда ривожланиш ва ракобат хам булмайди...".

Юкори технологик илмий махсулотларни амалиётга жорий этиш учун янги замонавий тажриба-ишлаб чикариш, конструкторлик-технологик ташкилотлар хамда инновация марказларини ташкил этиш зарур. Маркетинг ва лицензиялаш хизматлари талаб даражасида эмас. Бу мамлакатимиз илмий-инновацион махсулотларини амалиётга кенг татбик этишда яккол сезилмокда [1].

Бугунги кунда жахон микёсида илмий ва инновацион фаолиятга катта эътибор каратилмокда. Жумладан, Осиёда илм-фан, техника ва инновацияларнинг иктисодий усишда хал килувчи ахамиятини Япония ва Жанубий Корея мамлакатлари мисолида куриш мумкин [2]..

Илмий-техника ахбороти - илмий-техник ривожланишдан келиб чикадиган хужжатлаштирилган ахборот, шунингдек, менеджерлар, илмий, мухандислик ва техник ходимларнинг уз фаолияти давомида, хусусан, ихтисослашган иктисодий ва хукукий ахборотга мухтож булган манба. Яъни миллий тадкикотлар натижалари, фан ва техника фаолиятига боглик ташкилотлар, саноат корхоналари, олий таълим, илмий муассасалар ва илмий ходимлар учун хизмат килади. Шунингдек, миллий илм-фан, технологиялар ва инновацион тизимнинг ривожланишида асосий устун вазифасини бажаради.

Илмий-техника ахбороти алмашинувини ривожлантириш натижасида илмий ва инновацион фаолият, аник илмий ахборотлар асосида маълумот базаларининг купайиши, амалий маълумотларга асосланган тадкикотлар, фан ва техника тизимида бошкарув, йирик

фан, технологиялар ва инновациялар платформасининг ривожланиши, фан ва техника ахборот индустрияси юзага келади, илм-фан ва технологияларни ривожлантириш учун асосий миллий эхтиёжлар аникланади.

Илмий-техника ахборотини тулаконли ривожлантириш учун етакчи хорижий ва махаллий илмий адабиётлар билан жамоатчиликни таъминлаш, инновация фаолияти билан шугулланувчилар руйхатини йуналишлар кесимида шакллантириш, унинг инфратузилмаси интеграциялашувини доимий таъминлаб бориш, миллий тадкикотлар натижаларини шакллантириш, юкори малакали олимлар, мутахассислар маълумотлар базасини шакллантириш шунингдек, инновацияга эхтиёжманд корхоналар руйхатини яратиш ва илмий натижаларни ишлаб чикаришга жорий этиш буйича доимий тавсиялар тайёрлаб бориш лозим.

Жахон амалий тажрибаси курсатишича инновацион жараёнлар классик модели бу куйидаги циклик боскичлар тизими: тадкикотчилик, ихтиро (патент), янги махсулот, фойдали модель, илмий-тадкикот муассасасига инвестиция киритиш ва яна кайта тадкикотчиликдир[3 -4].

Эркин иктисодий зоналар, инновацион марказлар, технопарклар, кластерлар каби инфратузилмаларнинг соха ва ихтисосликлар юксалишидаги ахамияти бекиёс. Хар бир сохада инновацион мухитнинг шаклланиши, ривожи билан боглик конуниятларни мунтазам тахлил килиш хамда самарали фойдаланиш бугунги куннинг талабидир. Чунки, инновация билимлар тулик концентрациялашган интеграциялашув туфайли пайдо булган гоядан бошланувчи интеллектал мулк объектлари билан химояланган илмий-тадкиот муассасаси, фан, таълим ва ишлаб чикаришнинг фаол хамкорлиги махсули, янгиланишларга асосланган тукин ва фаровон хаёт, ижтимоий-иктисодий юксалишни таъминловчи омилдир[5-7].

Шу уринда 2017 йил якунларига кура интеллектуал мулк сохаси буйича асосий курсаткичларга назар ташлашни жоиз топдик (1 -расм):

- интеллектуал мулк объектларига талабнома кабул килиш курсаткичи 8059 тани ташкил этди ва бу 2016 йилга нисбатан 17,1% юкоридир. Хусусан, ихтиро - 553, фойдали модел - 146, саноат намунаси - 232, товар белгиси - 6232, селекция ютуги - 38, ЭХ,М учун дастур - 845, маълумотлар базаси -12 та;

- талабномалар буйича 8083 та интеллектуал мулк объектлари давлат экспертизасидан утказилди ва 2016 йил якуни билан киёслаганда, ушбу курсаткич 2,7% га усди. Хусусан, ихтиро - 455, фойдали модел - 165, саноат намунаси - 205, товар белгиси -6393, селекция ютуги - 25, ЭХМ учун дастур - 827, маълумотлар базаси -13 та;

- Давлат реестрларида 3590 та интеллктуал мулк объетлари давлат руйхатидан утказилди, ушбу курсаткич 24% га усди. Хусусан, ихтиро - 205, фойдали модел - 104, саноат намунаси - 124, товар белгиси - 2300, селекция ютуги - 40, ЭХМ учун дастур - 802, маълумотлар базаси -15 та;

1-расм. Республиканинг интеллектуал мулк сох,асидаги 2017 йил буйича

курсаткичлари.

- интеллектуал мулк объетлари буйича хукукни бошкка шахсга утказилганлиги ихтиро - 10, фойдали модел - 6, саноат намунаси - 7, товар белгиси - 363, ЭХМ учун дастур - 1, маълумотлар базаси -1 та;

- интеллектуал мулк объетларига хукукларни топшириш буйича лицензия шартномаларига талабномалар - 223, лицензия бериш тугрисидаги карор - 146, филиалларда фаолият учун - 25, кайта расмийлаштириш - 23, муддатидан олдин бекор килиш - 2, лицензия бермаслик тугрисида карор - 27 та;

- 39 та апелляция ишлари куриб чикилиб, 18 таси рад этилган, 12 таси каноатлантирилган ва 9 таси кейинга колдирилган. Ишлар сони 85 тани ташкил этган, уларнинг 66 тасида Адлия вазирлиги хузуридаги Интеллектуал мулк агентлиги мустакил талаблар куймайдиган учинчи шахс, 19 тасида эса жавобгар сифатида катнашган.

2017 йилда интеллектуал мулк сохасидаги норматив-хукуки конунчилик базасини янада такомиллаштиришга каратилган катор ишлар амалга оширилган ва ушбу йуналишда давомли ишлар олиб борилмокда.

Илмий-техник тараккиёт иккита асосий шаклга эга. Бу - эволюцион ва инкилобий, яъни ишлаб чикаришнинг анъанавий илмий ва техник асосларини нисбатан секин ва кисман такомиллаштириш назарда тутилади. Ушбу шакллар бир-бирига боглик булиб, фанда нисбатан кичик узгаришларнинг микдорий тупланиши, охир-окибатда, бу сохада фундаментал сифат узгаришларга олиб келади ва тубдан янги технологияга утгандан сунг, инкилобий узгаришлар аста-секин юзага келади.

Илмий-техникавий ривожланишнинг субъектлари илмий тадкикотчилар, олимлар, докторантлар, мустакил изланувчилар ва бошкалар хисобланади. Илмий-техник тараккиётнинг юкори чуккисига чикиш учун илмий-техник салохият юкори булиши керак.

Илмий салохиятнинг 3 хил шакли мавжуд:

- илмий салохият - республикадаги умумий илмий даражага эга булган кадрлар йигиндиси тугрисидаги маълумот;

- илмий-педагогик салохият - олий укув юртларида фаолият юритаётган илмий даражали ходимларнинг йигиндиси;

- илмий-техник салохият - давлат илмий-техника дастурлари иштирокчилари тушунилади.

Х,озирги кунда Узбекистонда илмий-педагогик салохият даражаси усиб бормокда(2-расм). Сабаби, Узбекистон Республикаси Президентининг "Олий укув юртидан кейинги таълим тизимини янада такомиллаштириш тугрисида" 2017 йил 16 февралдаги ПФ-4958 сон Фармони асосида 2 тизимли илмий даражага утилди. Яъни, докторантура (DсS), Фалсафа доктори (PhD). Шу сабабли илмий рахбарлар куп талаб килинди ва илмий хамда олий таълим муассасаларида илмий даражали кадрлар янада кенгрок жалб килинмокда. 2-расмдан куриниб турибдики 2017 йил 1 июлдан бошлаб илмий-педагогик салохият тахлил килинганда Республикада 64 та академик, 2187 та фан докторлари, 8169 та Фалсафа докторлари (PhD) фаолият юритмокда.

Фалсафа докторлари (PhD)

Фан докторлари

Академиклар

Фанлар академияси Сомик,ни саклаш вазирлиги Кишлок, ва сув хужалиги вазирлиги

60%

80%

100%

I Олий ва урта махсус таълим вазирлиги Халк, таълими вазирлиги I Бошка вазирликлар

2-расм Вазирлик ва идораларининг илмий-педагогик салох,ияти

Давлат илмий-техника дастурлари ижрочилари давлат буюртмаси хисобланган фундаментал, амалий тадкикотлар ва инновация илмий-техникавий лойихаларни бюджетнинг "ФАН" кисмидан ажратилган маблаглар хисобига бажарадилар. Тадкикотларни бажаришда турли хил салохиятли кадрлар фаолият юритади:

- Фундаментал тадкикотлар - узок муддатга мулжалланган (4 ёки 5 йил) булиб, бунда энг салохиятли илмий кадрлар тадкикотлар олиб боради. Сабаби, фундаментал

тадкикотнинг асосий илмий натижаси фанга янги билимлар ёки конуниятларни олиб киришдан иборат;

- Амалий тадкикотлар - урта муддатга мулжалланган (2 ёки 3 йил) булиб, бунда хам техник хам илмий ходимлар иштирок этади. Амалий тадкикотнинг натижаси маълум бир илмий-техник махсулотнинг прототипини ёки саноат намунасини яратишдан иборат. Айнан Давлат бюджетидан ажратилган маблагларнинг энг катта кисми амалий тадкикотларни молиялаштиришга йуналтирилади;

- Инновация лойихалари - киска муддатга мулжаллланган булиб (1 ёки 2 йил), буни бажаришда купрок техник ходимлар, конструкторлар иштирок этади. Сабаби бу лойихаларнинг асосий илмий натижаси тайёр махсулот хисобланади.

Бу каби лойихаларни молиялаштириш 2 томонлама амалга оширилади. Яъни, ярми давлат бюджети хисобидан, колган ярми эса, ишланманинг жорий этилишидан манфаатдор корхона ёки ташкилот томонидан молиялаштирилади.

Хулоса урнида илмий-техника ахбороти ресурсларидан хозирги илмий-технологик ривожланиш жараёнида фойдаланиш самарасини ошириш учун мунтазам равишда илмий-инновацион сохадаги ютуклар ва муаммолар маълумотлар базасини шакллантириб бориш лозим.

Бу ишларни амалга оширишда Узбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлиги хузуридаги Илмий-техника ахбороти маркази фаолиятини такомиллаштириб, республиканинг барча вазирлик, идора ва хужалик бирлашмаларига таъсирчанлигини ошириш максадга мувофик.

Review of law sciences References:

1. Ilm-fan yutuqlari - taraqqiyotning muhim omili/ O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev - 2016 yil 30 dekabr kuni mamlakatimizning yetakchi ilm-fan namoyandalari bilan uchrashuvidagi nutqidan / Xalq so'zi gazetasi.- 2016 yil 31 dekabr;

2. Omar Abdul Rahman, The essencials of Science, Technology and innovation policy, Cataloguing-in-publication Data, 2013 year;

3. Intellektulnaya sobstvennost (Prava na rezultati intellktualnoy deyatelnosti i sredstva individualizatsii): ucheb. posobiye / pod obsh. red. N.M. Korshunova. - M. : Norma, 2009. - S. 400.;

4. UNESCO Science Report 2010: The Current Status of Science Around the World, article of A.Mukhammadiev "Central Asia";

5. Raxmatullayev M.A. Mirovie informatsionnie resursi. (Metodicheskoye posobiye). - T.: «Fan va texnologiya», 2017, 196 str.

6. O'zbekiston Respublikasining istiqbolli ixtirolari va foydali modellari. T., O'zR IMA, IP-Center, 2018. - B.366.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.