Научная статья на тему '“ZIYOMAKON – КИТОБХОНЛИК БЎЙИЧА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ АХБОРОТ-ТАҲЛИЛ ТИЗИМИ”НИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ'

“ZIYOMAKON – КИТОБХОНЛИК БЎЙИЧА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ АХБОРОТ-ТАҲЛИЛ ТИЗИМИ”НИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

332
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бадиий адабиѐт / китобхонлик / китоб мутолааси / бадиий асарлар / китоб муҳокамаси / шахсий кутубхона / курсант (тингловчи)лар. / fiction / reading / book reading / creative works / discussion of creative works / personal library / cadets (listeners).

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Баҳодир Бахтиёрходжаевич Бурханов

Мақолада Ўзбекистон Республикаси ИИВ таълим муассасаларида ―ZIYOMAKON – китобхонлик бўйича интеллектуал ахборот-таҳлил тизими‖ни татбиқ этиш орқали курсант (тингловчи)лар орасида китобхонлик маданиятини янада юксалтириш, таълим-тарбия жараѐнида самарадорликни ошириш ҳамда кутилаѐтган натижаларга оид фикр-мулоҳазалар билдирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PECULIARITIES OF “ZIYOMAKON INTELLECTUAL INFORMATIONANALYTICAL SYSTEM ON READING”

The article reveals the further development of reading culture among cadets (listeners) through the implementation of ―ZIYOMAKON intellectual informationanalytical system on reading comprehension‖ in educational institutions of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Uzbekistan, increasing the effectiveness of the educational process and the expected results.

Текст научной работы на тему «“ZIYOMAKON – КИТОБХОНЛИК БЎЙИЧА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ АХБОРОТ-ТАҲЛИЛ ТИЗИМИ”НИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

"ZIYOMAKON - КИТОБХОНЛИК БУЙИЧА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ АХБОРОТ-ТАХДИЛ ТИЗИМИ"НИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

(Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси мисолида)

Ба^одир Бахтиёрходжаевич Бурханов

Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси катта укитувчи-методисти

АННОТАЦИЯ

Маколада Узбекистон Республикаси ИИВ таълим муассасаларида "ZIYOMAKON - китобхонлик буйича интеллектуал ахборот-тахлил тизими"ни татбик этиш оркали курсант (тингловчи)лар орасида китобхонлик маданиятини янада юксалтириш, таълим-тарбия жараёнида самарадорликни ошириш хамда кутилаётган натижаларга оид фикр-мулохазалар билдирилган.

Таянч сузлар: бадиий адабиёт, китобхонлик, китоб мутолааси, бадиий асарлар, китоб мухокамаси, шахсий кутубхона, курсант (тингловчи)лар.

PECULIARITIES OF "ZIYOMAKON - INTELLECTUAL INFORMATION-ANALYTICAL SYSTEM ON READING"

(On the example of the Academy of the MIA of the Republic of Uzbekistan)

ABSTRACT

The article reveals the further development of reading culture among cadets (listeners) through the implementation of "ZIYOMAKON - intellectual information-analytical system on reading comprehension" in educational institutions of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Uzbekistan, increasing the effectiveness of the educational process and the expected results.

Keywords: fiction, reading, book reading, creative works, discussion of creative works, personal library, cadets (listeners).

КИРИШ

Замонавий технология ва воситалар жуда кенг таркалган бугунги кунда ёшларни китоб укишга кизиктириш, уларни мутолаа жараёнига жалб килиш мураккаб вазифа булиб колмокда.

Узбекистон Республикаси Президенти томонидан илгари сурилган бешта мухим ташаббуснинг туртинчиси, яъни ахоли, айникса, ёшлар маънавиятини

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 931 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

юксалтириш, улар уртасида китобхонликни кенг таргиб килиш, ёш авлоднинг интеллектуал салохиятини оширишга каратилган.

Республикада китобхонлик маданиятини ривожлантириш ва куллаб-кувватлашнинг хукукий асосларини мустахкамлаш максадида 2017 - 2020 йилларда Узбекистон Республикаси Президенти ва Хукуматнинг 5 та карори кабул килинди, китобхонлик маданиятини ривожлантириш давлат сиёсатининг устувор йуналиши этиб белгиланди.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "2020-2025 йилларда китобхонлик маданиятини ривожлантириш ва куллаб-кувватлаш миллий дастурини тасдиклаш тугрисида"ги 781-сон карори кабул килинди. Унга кура, 2020-2025 йилларда китобхонлик маданиятини ривожлантириш ва куллаб-кувватлаш Миллий дастури хамда 2020-2021 йилларда амалга ошириш буйича "Йул харитаси" тасдикланди.

Дастурда китобхонлик сохасидаги миллий ва илгор хорижий тажриба тахлили асосида Узбекистонда китобхонлик маданиятини ривожлантириш ва куллаб-кувватлашни янги боскичга олиб чиккиш, китоб махсулотини яратиш, чоп этиш, етказиб бериш, китобхонликни оммалаштириш, илмий-методик таъминлаш, кадрлар тайёрлаш, китобхонлик инфратузилмасини бошкариш билан боглик масалалар камраб олинган.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Юкорида курсатилган муаммо ва вазифаларни ижросини таъминлаш учун зарурати мавжудлиги ва ёшларнинг китоб укишга кизиккишларини янада ошириш хамда Узбекистон Республикаси Президенти томонидан илгари сурилган мухим ташаббуснинг бири булган ёшлар маънавиятини юксалтириш, улар уртасида китобхонликни тизимли равишда кенг таргиб килиш максадида ИИВ таълим муассасаларида ракамли технологияларни куллаш оркали "ZIYOMAKON - китобхонлик буйича интеллектуал ахборот-тахлил тизими" номли мавзудаги инновацион лойиха яратилди.

"ZIYOMAKON" тизимини яратишдан асосий максад - китобсевар курсант (тингловчи)лар (кейинги уринларда — курсантлар) жамоасини шакллантириш, хар бир укилган китоб буйича фикр алмашиш мухитини вужудга келтириш, инсон омилисиз курсантлар узларини энг яхши ва фаол китобхон сифатида намоён эта олишлари учун имконият яратиш, шу билан бирга ИИВ таълим муассасаларида мутахассислик ва бошка фанларни чукур

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

y3namTHpHmnapHga öagHHfi acapnap önnaH yfiFyHnamTHpnm OpKann TatnnM cn^arnHH aHaga axmnnamra xncca KymnmgaH HÖOpaT.

Tn3HMHHHr xap önp caxn^acn ^OHnga KOpOHFynnKKa ypanraH ep cafiepacHHHHr OpTngaH nopnaö, Hyp Taparnö KyTapnnaeTraH KyemHH Kypnm MyMKHH. MHCOHHHHr Kyn khtoö yKHmHHH xaM afiHaH my MaH3apara Knecnaö, hhcoh KaHna Kyn khtoö yKnca, yHHHr OHrn Ba Ta^aKKypn paBmannamnö, WKcannö, HypgeK epumnö ÖOpagn. Caxn^a ^OHngarn pacMga xaM hhcoh 3ynMaTgaH epyFHHKKa KyTapunnö ÖOpaeTraHgeK ^anca^nfi MatHO aKC эттнpнпгaн. myHHHrgeK, TH3HMHHHr "O'ZBEK ADABIYOTI", "JAHON ADABIYOTI" geö HOMnaHraH caxn^anapga KHTOÖnap KOHHOTra xyggn nopnaö TypraH rongy3nap KaÖH TepHÖ KyfinnraH. By önnaH xap önp KHTOÖHHHr y3H önp OnaM экaнпнгн, ynapga Typnn gaBpnap, MaKOHnap, BOKea-xpgncanap, Typnn MnnnaT Ba xanKgapHHHr Tapnxn, yp^-Ogaraapn, HHCOHnapHHHr KHCMaTH Ba ÖOmKa Kynnaö MatnyMOTnap My^accaMnamraHnnrHHH HaMOeH эттнpнm ynyH caxn^a Kyfingarn KypuHnmga TacBnpnaHraH. (1-pacM)

1-pacM

AHHH BaKTga "ZIYOMAKON - HHTenneKTyan ax6opoT-TaxnHn TH3HMH"ra: —ZIYOMAKON", "RO'YXATDAN O'TISH", —SHAXSIY KUTUBXONA", "O'ZBEK ADABIYOTI", —JAHON ADABIYOTI", —KO'RSATKICHLAR", —TAVSIYALAR", —ENG YAXSHILAR" Ba —QIDIRUV" TH3HMHgaH H6opar caxH^anap KHpHTHnraH.

Kenrycnga TH3HMHH aHaga TaKOMHnnamTHpHm MaKcagHga caxH^anap y3rapTHpnnHmH eKH KymHMnanap KHPHTHHHS, caMapagopnnrH omnpHnnS 6opnnHmH MyMKHH.

X,03HprH KyHga ropTHMroga Ba ^axoHga KHTO6XOHHHKHH Tapru6 этyвнн

Kynna6 TatnHM nopTannapn, HHTepHeT canTnapH Ba gacTypHH nnoBanapHH Kypnm

MyMKHH. MacanaH: Y36eKHCTOHga KeHr Ky^^aHnnaeTraH ziyouz.uz, kitobxon.com,

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 933 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

kitob.uz, дунё сайтларидан www.labirint.ru,www.livelib.ru,www.bookmix.ru, amazon.com, readprint.com ва бошк.

Мазкур интернет сайтлари ва электрон кутубхоналарда фойдаланувчилар турли дарслик ва бадиий электрон китобларни сотиб олишлари, онлайн тарзда укишлари, MP3 форматида аудио китобларни тинглашлари ва юклаб олишлари, когозли китобларга буюртма беришлари ва шу билан бирга айрим сайтларда аъзо булган фойдаланувчилар бир-бирлари билан укилган китоблар буйича фикр алмашишлари хам кузатилади. Шунингдек, энг яхши ва куп укилган китоблар буйича таклиф ва тавсиялар хам эълон килинади. Бирок эълон килинган маълумотлар фойдаланувчилар томонидан китобларнинг куп суралганлиги, сотиб олинганлиги, куп юкланганлиги буйича олинган маълумотлар булиб, аник укилганлиги хамда китобнинг мазмун-мохиятини кай даражада англаб етилганлиги тугрисида бирор суз айтиш мушкул.

Айнан, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "2020-2025 йилларда китобхонлик маданиятини ривожлантириш ва куллаб-кувватлаш миллий дастурини тасдиклаш тугрисида"ги 781-сон карорида бугунги кунда китобхонлик маданиятининг шаклланиши ва ривожланишида мавжуд булган муаммолар курсатилган. Шунингдек, хозирги кунга келиб таълим муассасаларида бадиий асарлар буйича фикрлашиш мухитини вужудга келтирадиган, хар бир асар буйича узлаштириш даражасини белгилаб берадиган, бадиий асарларни таълим йуналишида белгиланган фанлар билан уйгунлаштира оладиган ракамли педагогик технологиялар яратилиб, таълим тизимига тадбик килинганлиги кузатилмади.

Юкорида тилга олинган китобхонлик сайтлари ва дастур иловаларида айтиб утилган кулайлик ва имкониятлар "Ziyomakon" тизимида хам мавжуд булиб, улардан фаркли томони шундаки, курсантлар тизмда узларининг шахсий электрон кутубхоналарини яратадилар. Шахсий электрон кутубхонанинг 1-кисмида китобхоннинг суръати, фамилияси, исми ва отасининг исми хамда укув курси, гурухи раками урин олади. 2-кисмида укилган китобларнинг сони, синов саволлари буйича олган умумий натижалари, шунингдек, олинган натижага кура укув курси ва таълим муассасаси курсантлари орасида эгаллаган урни акс этади.

Сафо Матчон фикрича: "Китобхонлик - укилган китоблар сони билан белгиланмайди, балки у тушиниб укиш, яъни максадли укишдир. Шундан келиб чикиб айтиш мумкинки, китобхоннинг ёзувчи айтмокчи булган фикрини

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

нечогли укишини, яъни асар "тили"га тушунишини китобхонлик маданияти, таланти даражасини курсатади. Шу туфайли адабиётимиз талантли ёзувчилар билан бирга талантли китобхонларга хам хамиша эхтиёж сезади" [1].

Юкорида айтиб утилган фикрни маъкуллаган холда биз хам куп китоб мутолаа килган курсантни яхши китобхон деган фикрдан узокдамиз. Тизимда укилган китоблар сонини акс эттирилиши шунчаки курсантларни китобхонликка кизиктиришнинг бир белгиси сифатида назарда тутилган.

ZIYOMAKON тизимининг яна бир хусусияти шундаки, китобхон хар бир мутолаа килинган асар буйича ихтиёрий равишда тест синовларини топшириши мумкин. Тест синовлари икки тоифадан иборат. Биринчи тоифа: "Умумий" саволлар булиб, китобни укиган барча китобхонлар учун тузилган. Иккинчи тоифа: "Махсус" саволлар булиб, мутахассислик фаолиятига оид ёки мазмунан унга якин булган бадиий асарлардан (асосан детектив) касбий фаолиятга богланган холда тест саволлари тузилади.

Биринчи тоифа тест саволлари асосан укилган асар буйича диккатини тортадиган, ёдида сакланиб колиш эхтимоли юкори булган китоб кахрамонлари, содир булиб утган вокеа-ходисалар ва бошка жихатлари юзасидан тузилади хамда хар бир тугри жавоб учун бир балл берилади. Мисол учун купчилик севиб мутолаа этган, Уткир Хошимовнинг "Икки эшик ораси" романига оид куйидаги тест саволини курайлик:

Хурматли курсант Уткир Хошимовнинг "Икки эшик ораси" романида асосий цаурамонларидан бири булган Кимсан урушда душман аскарлари кулига асир тушиб цолганда унга нисбатан цандай вахшиона тажрибани синовдан утказадилар?

A) Кимсанни бир неча кун сув ва овцатсиз сацлайдилар.

Б) Кимсанни цишда бутун танаси билан муздек сувга тушурадилар.

B) Кимсанни уаво булмаган вакум хонага цамаб куядилар.

Г) Кимсанни цизиб турган чуг устидан юришга мажбур этадилар.

Албатта, ушбу асарни мутолаа этган китобхон "Б" тугри жавоб эканлигини хеч иккиланмай топа олади.

Иккинчи тоифа тест саволлари махсус саволлар булиб, ушбу саволлар ИИВ таълим муассасалари курсантлари ёки хукук сохаси буйича таълим олаётган талабалар учун уларнинг мутахассислик фаолиятларига богланган холда тузилади хамда хар бир тугри жавоб учун икки балл берилади. Мисол учун, Федор Достоевскийнинг "Жиноят ва жазо" романида асар бош кахрамони

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

Родион Раскольников судхур кампирнинг уйига бир неча маротаба бориб, узининг киммат бахо буюмини гаровга куйиб, фоизга пул олади ва белгиланган муддатларда пулни фоизи билан кайтариб, кампирнинг ишончига киради. Сунги ташрифида Раскольников узининг олдиндан режалаштирган жиноий максадини амалга ошириш учун болта билан куролланиб боради ва кампирни уз уйида бошига болта билан уриб улдиради. Шу вакитда уйга тусатдан келиб колган кампир синглиси Лизаветани хам бошига болта билан уриб, иккинчи котилликни содир этади. Сунг кампирнинг барча тилла буюмларни олиб, вокеа жойидан яширинади. Содир этилган котилликни куйидагича махсус тест саволи куринишида бериш мумкин.

Хурматли курсант Федор Достоевскийнинг "Жиноят ва жазо" романида асар бош каурамони Родион Раскольников томонидан судхур кампирнинг уйида содир этган кртилликда жиноят цуроли нима?

А) пичок Б) найза В) болта Г) урок

Ёки

Хурматли курсант агар сизга Родион Раскольников томонидан содир этган ижтимоий хавфли килмиш буйича жиноят ишини юритиш топширилганда ушбу уолатни Узбекистон Республикаси жиноят кодексининг кайси моддаси билан квалификация килган булардингиз?

A) 97-модда. Касддан одам улдириш.

Б) 98-модда. Кучли рухий хаяжонланиш холатида касддан одам улдириш.

B) 102-модда. Эхтиётсизлик оркасида одам улдириш.

Г) 104-модда. Касддан баданга огир шикаст етказиш.

Албатта, курсантлар махсус тест саволларининг тугри жавобларини топа олишлари учун китобни мутолаа этиш билан бирга мутахассислик фаолиятлари буйича укитиладиган: Тезкор-кидирув фаолияти, Тергов фаолияти, Хукукбузарликлар профилактикаси фаолияти, Жиноят хукуки ва шу каби укув дастурида белгиланган бошка фанларни пухта узлаштирган булишлари талаб этилади. (Изоу: Ушбу лойиуа ИИВ Академияси мисолида тайёрланганлиги учун шу таълим муассасасининг мутахассислик фаолияти йуналишлари буйича олинган. Бошка уарбий ва уарбилаштирилган таълим муассасалари фаолияти учун уам мослаштириш мумкин).

Агар курсантлар синов тестида яхши натижаларга эришсалар, шубхасиз, узларига булган ишонч кучаяди. Бу эса яна бошка бадиий асарларни мутолаа

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

этишга ундайди. Шу тарика китоб укишга булган кизикиш ва иштиёк узлуксиз давом этиб, кучайиб боради деб уйлаймиз.

В.А. Касамара ва А.А. Сорокинани фикрига кура: «Сиёсатшуносликнинг асосий мавзуларини урганишда бадиий адабиётдан кенг фойдаланишга алохида ахамият берамиз. Маърузаларда укитувчи муайян мавзуни сиёсатшунослар, социологлар ва иктисодчиларнинг ишларидан фойдаланиб, турли назарий ёндашувлар нуктаи назаридан баён килади. Семинарларда бу мавзуларни укувчиларнинг урганилган назарий материалга «куникиши», уни образли ва хиссий даражада узлаштиришига ёрдам берувчи бадиий асарлар асосида куриб чикишга катта эътибор каратамиз» [2].

Билдирилган фикрни маъкуллаган холда кушимча киладиган булсак, укитувчи фанга оид мавзуларни утказишдан аввал курсантларга мавзуга оид ёки мазмунан унга якин булган энг яхши бадиий асарларни тавсия этса, максадга мувофик булади. Чунки, мазкур методда курсантлар томонидан укув машгулоти мавзусига оид айрим билимларни образли ва хиссий даражада узлаштирилишига хамда машгулотда мавзунинг мазмунини илмий-назарий ва хукукий жихатдан янада осон тушунишга ёрдам беради.

Тадкикотчи Р.Гаипназаровнинг фикрича, маънавий-ахлокий тарбия факат ахлоксизликка карши кураш компаниясига айланиб колмай, у узлуксиз, тизимли ва изчил амалга оширилиши зарур [3].

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Биз таклиф этаётган тизим маънавий-ахлокий тарбияни таргиб этиш билан бирга таълим сохасида хам сифат даражасини узлуксиз, тизимли ва изчил амалга оширилишида ижобий таъсир курсатади деган умиддамиз.

Китоб мутолаасидан сунг жиноятни содир этилишига сабаб булган омилларни курсантлар билан чукур тахлил асосда урганилиши ва бу хозирги кунда шу каби жиноятларни олдини олишга замин яратиши мумкин деб хисоблаймиз.

ZIYOMAKON тизимининг яна бир эътиборли хусусияти шундаки, курсантлар орсида укилган китоблар буйича мухокама этиш мухитини вужудга келтиради. Тизимда хар бир китобни укиб, синов тестини топширган ва китобни укиётган курсантларни билиш мумкин. Бу оркали улар узлари укиган китоблари буйича уз сухбатдошларини топишлари ва узлари сезмаган холда улар билан табиий равишда бахс-мунозарага киришишлари, фикр

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

алмашишлари, узлари укиб ёктирган асарлари юзасидан тавсиялар беришлари мумкин.

Педагоглар шахснинг тасаввурини ривожлантиришга оид куплаб фикрларни илгари сурадилар ва шу билан бирга бадиий адабиёт мутолааси тасаввур этиш кобилиятини ривожланишида асосий воситалардан бири деб хисоблайдилар [4].

Ушбу фикрни маъкуллаган холда шуни таъкидламокчимизки, курсантлар томонидан мутолаа килинган бадиий асар буйича мухокама этиш мухитини вужудга келтириш уларда мутолаа сунгида хосил булган даслабки тасаввурлар, тушунчалар, карашлар бахс-мунозаралардан сунг чукурлашиши ёки узгариши мумкин.

О.А. Туракулованинг такидлашича адабий таълим жараёнида укилган бадиий асарлар юзасидан семинар-тренинглар, конференциялар утказиш, машклар бажариш укувчининг олган билимларини янада мустахкамлайди. Семинар ва тренингларда укитувчи синфдагига нисбатан, хар бир укувчи билан купрок мулокотда булади, укувчиларнинг ижодкорлик кобилиятини хисобга олган холда, маъруза билан бирга, машгулотни тадкикот усулида уюштиради. Тадкикот усулининг кулланилиши уларда тадкикотчилик куникмасини устиради. Тренинг машгулотларида уюштириладиган сухбат, мунозара турли характерда булиши, баъзан маърузанинг узвий кисми сифатида утказилиши мумкин [5].

ИИВ таълим муассасалари адабий таълим сохасига ихтисослашмаганлиги сабабли укилган бадиий асарлар юзасидан семинар-тренинглар, конференциялар утказиш, адабий машклар бажариш, машгулотларда бадиий мухокамалар ташкил этиш имкониятлари хар доим хам булавермайди. Шу сабабли мухокама килиш мухитини асосан мустакил таълим соатларида, шахсий вактларда, китобхонлик тугаракларида эркин ва мустакил тарзда амалга оширишга эришиш асосий максадларимиздан бири.

Бунинг учун курсантлар тизим оркали бир-бирларининг кайси китобларни укиганликлари ва узлаштириш курсаткичларига оид маълумотлардан хабардор булишлари хамда узини яхши китобхон сифатида намоён эта олган курсантларни доимий равишда эътироф этиш ва муносиб рагбатлантириш оркали амалга ошириш мумкин деб уйлаймиз.

ZIYOMAKON тизимида хам курсантлар китоб мутолаасига уйин сифатида жалб этган холда китобхонликка кизиктириш хамда таълим-тарбия

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

сифатини янада яхшилашга каратилган. Ушбу тизимни татбик этиш оркали куйидаги натижалар кутилмокда:

- китобхонликни ривожлантириш борасида амалга оширилаётган чора-тадбирлар самарадорлигини бахолаш тизими мавжуд булади;

- кайси китобларга талаб юкори эканлиги ва шу асосда нашриётлардан таълим муассасига етказиш, онлайн буюртма бериш, шунингдек, курсантларга хизмат курсатишда электрон китоб шаклларидан кенг фойдаланиш яхши йулга куйилади;

- курсантлар хеч кандай инсон омилисиз узларини энг яхши китобхон сифатида намоён кила олиш имкониятига эга буладилар, шу оркали уларда узларига нисбатан ишонч кучаяди;

- "Энг куп укилган китоблар" ва "Энг яхши китобхон курсант", "Энг яхши китобхон гурух", "Энг яхши китобхон отряд", "Энг яхши китобхон укув курси" аникланади хамда бошка тахлилий маълумотлар жамланади;

- мутахассислик фаолиятига оид ёки мазмунан якин булган бадиий асарларни укиш учун тавсия этиш оркали уларда укув фанларини узлаштиришда самарадорлик ортади шу билан бирга касбий психологиянинг шаклланиши ва ривожланишида ижобий таъсир курсатади;

- китоб мутолаасидан сунг тизимли тахлиллар асосида содир этилиши мумкин булган хукукбузарлик ёки жиноятларни олдиндан кура билиш ва олдини олиш кобилиятлари шаклланади;

- курсантларда хулк-атворини узгаришига олиб келади ва фукаролар билан мулокот куникмаларини яхшилайди.

ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни таъкидламокчимизки китобхон бадиий асарни мутолаа этиб булгандан сунг унинг рухи, калби, фикр-хаёли маълум вакт укилган китоб дунёсида яшайди. Айни шу дамда у асар буйича олган таассуротлари, уз фикр ва шахсий карашлари юзасидан мухокама килиш, тахлил этиш эхтиёжи тугилади. Таклиф этилаётган тизимини амалга ошириш оркали курсантлар орасида хар бир укилган асар буйича узаро фикрлашиш мухитини вужудга келтириш, шунингдек, замонавий педагогик технологиялар хисобланган "Дебатлар", "Жамоа булиб мунозара юритиш", "Мунозара", "Бахс" [6] ва шу каби бошка интерактив таълим методларини барча укув йиллари давомида узлуксиз, ташкилий ва мустакил тарзда кулланилишига

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-931-940

эришиш мумкин. Ушбу методларнинг асосий мохияти шундаки, курсант ва тингловчи уз фикрини химоя килади, эркин фикрлайди ва очик холда узаро бахслашади. Бунинг натижасида уларнинг укув режасида белгиланган фанларнинг мазмун-мохиятини янада чукуррок англаб етиш, укув жараёнида эгаллаган билимларни тахлил этиш ва тахлиллар натижасида ностандарт вазиятларда мустакил ва тугри карорлар кабул кила олишларига имкон яратади.

REFERENCES

1. Ганиева Б.И. Кутубхоналарда болалар укиш маданиятини тарбиялашнинг педагогик имкониятлари. Педагогика фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун тай. диссертация. Низомий номли ТДПУ. - Т., 2008.

2. Касамара Валерия Александровна, Сорокина Анна Андреевна Художественная литература в преподавании политологии // Вопросы образования. 2009. №3. URL: https://cyberlemnka.m/article/n/hudozhestvennaya-literatura-v-prepodavanii-politologii.

3. Гаипназаров Рахматулла Рахимбоевич. Маънавий-ахлокий кадриятлар ва ёшлар тарбиясида уйгунлик. («Камолот» ёшлар ижтимоий харакати мисолида) 13.00.01 - Педагогика назарияси ва тарихи Педагогика фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация. 2011 й. Б- 26.

4. Мосунова Людмила Александровна Актуальные вопросы психологии чтения художественной литературы // Вестник ВятГУ. 2012. №3-1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/aktualnye-voprosy-psihologii-chteniya-hudozhestvennoy-literatury

5. Туракулова Окила Амиркуловна Адабий таълим жараёнида мутолаа маданиятини ташхис этиш ва коррекциялашда замонавий ёндашув // Современное образование (Узбекистан). 2018. №11. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/adabiy-talim-zharayonida-mutolaa-madaniyatini-tashhis-etish-va-korrektsiyalashda-zamonaviy-yondashuv.

6. Мухамедов У.Х. Таълимни ташкил этишда замонавий интерфаол методлар: Укув-услубий тавсиялар / У.Х.Мухамедов, М.Х,.Усмонбоева, С.С.Рустамов. -Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2016. - 45 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.