Научная статья на тему 'БАДИИЙ ТАРЖИМАНИНГ ЛИНГВОМАДАНИЙ ЖИҲАТЛАРИ ТАҲЛИЛИ'

БАДИИЙ ТАРЖИМАНИНГ ЛИНГВОМАДАНИЙ ЖИҲАТЛАРИ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

175
64
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бадиий таржима / лингвомаданият / контаминация / интерференция / лакуна / трансформация / стереотип / олам манзараси / когнитив заҳира / фон ахборот / эквивалентлик. / literary translation / linguo-culture / contamination / interference / lacuna / transformation / stereotype / picture of the world / cognitive stock / background knowledge / equivalency.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ўктамжон Ўрозович Қўлдошов

Мақолада таржима муқобиллигини таъминлашда матннинг лингвомаданий жиҳатини сақлаш катта аҳамият касб этиши таҳлил қилинган. Когнитив ѐндашув асосида олиб борилган лингвомаданий таҳлил таржима адекватлигини таъминлашнинг энг мувофиқ усули эканлиги асосланган. Тиллараро ва маданиятлараро мулоқот шароитида таржимада муқобилликка эришиш масаласи кенг кўламли фанлараро лингвомаданий ѐндашув асосида ҳал этилиши лозимлиги муҳокама қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article analyzes the importance of preserving the linguo-cultural aspect of the text in providing translation equivalence. Linguo-cultural analysis based on a cognitive approach is the most appropriate way to ensure translation adequacy. In the context of interlingual and intercultural communication, the issue of achieving equivalence in translation should be addressed on the basis of a comprehensive interdisciplinary linguo-cultural approach.

Текст научной работы на тему «БАДИИЙ ТАРЖИМАНИНГ ЛИНГВОМАДАНИЙ ЖИҲАТЛАРИ ТАҲЛИЛИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

БАДИИЙ ТАРЖИМАНИНГ ЛИНГВОМАДАНИЙ ЖИХДТЛАРИ

ТА^ЛИЛИ

Уктамжон Урозович ^улдошов

Самарканд давлат чет тиллар институти укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада таржима мукобиллигини таъминлашда матннинг лингвомаданий жихатини саклаш катта ахамият касб этиши тахлил килинган. Когнитив ёндашув асосида олиб борилган лингвомаданий тахлил таржима адекватлигини таъминлашнинг энг мувофик усули эканлиги асосланган. Тиллараро ва маданиятлараро мулокот шароитида таржимада мукобилликка эришиш масаласи кенг куламли фанлараро лингвомаданий ёндашув асосида хал этилиши лозимлиги мухокама килинган.

Калит суз ва иборалар: бадиий таржима, лингвомаданият, контаминация, интерференция, лакуна, трансформация, стереотип, олам манзараси, когнитив захира, фон ахборот, эквивалентлик.

ABSTRACT

The article analyzes the importance of preserving the linguo-cultural aspect of the text in providing translation equivalence. Linguo-cultural analysis based on a cognitive approach is the most appropriate way to ensure translation adequacy. In the context of interlingual and intercultural communication, the issue of achieving equivalence in translation should be addressed on the basis of a comprehensive interdisciplinary linguo-cultural approach.

Keywords: literary translation, linguo-culture, contamination, interference, lacuna, transformation, stereotype, picture of the world, cognitive stock, background knowledge, equivalency.

КИРИШ

Бадиий таржиманинг лингвомаданий жихати, замонавий тадкикотларда таржима тиллараро ва маданиятлараро алоканинг бир шакли сифатида тан олинганлиги натижасида, мукобилликни таъминлашда катта ахамият касб этиб бормокда. Улардан бири булган лисоний алока маданиятлараро шароитда амалга оширилиб, ушбу алока вактида маълум тиллараро ва маданиятлараро

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

контаминация - тизимлар коришуви юзага келади. Н. Гарбовский таржима борасида Ж. Муненнинг фикрини тасдиклайди: "таржима лисоний алока ва билингвизмдан далолат беради, таржимавий билингвизм эса динамик билингвизм сифатида таърифланиб, унда нафакат иккита тил, балки иккита маданият хам алокага киришади" [Н. Гарбовский, 2007: 8].

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Тилни лингвомаданий нуктаи назардан ёритишда тилшунослар, шу тилни она тили ёки чет тили билан киёслаш оркали урганиш лозим деган тезисга таяниб, тадкикот бирлиги сифатида муайян чегаралар, яъни вокелик, муайян этномаданий жамоагагина холисона тегишли (кийим -кечак, курилмалар, таомлар, урф-одат ва шу кабиларнинг номлари), жихатларини атовчи бирликлар, яъни лакуналар танланади [О. Юсупов, 2020: 32].

Тиллар муносабати жараёнида маданиятлар бир-бирига узаро таъсир курсатади ва уз навбатида интерференция ходисаси вужудга келади. Н. Иванов интерференциянинг икки куринишини ажратиб курсатади: ихтиёрий ва ихтиёрсиз. Биринчиси зарурий узлаштирма вазиятида юзага чикиб, бирор бир факт ёки ходиса кабул килувчи тизимда мустахкам урнашади хамда узга тизим манбалари кейинги тизим лакунасини тулдириш учун ишлатилади. Интерференциянинг иккинчи тури, яъни сохта интерференция тасодифий нусха олишдан иборат булиб, факт ёки ходиса тилнинг тарихий тажрибасида урнаша олмайди. Бу турдаги интерференция чет тилини яхши билмаслик, ёки сузма-суз таржимадан дарак беради ва табиийки, хабарнинг мазмуни йуколади [Н. Иванов, 2015: 34-64].

Ихтиёрий интерференция тиллараро ва маданиятлараро муносабатнинг яккол намоёндасидир. Тиллараро алока вазияти, тор маънода, икки ёки ундан ортик лисоний тизимлар ва тузилмаларнинг, кенг маънода тилларнинг маданий узаро таъсирланиши сифатида куриб чикилади. Олимлар маданиятлар узаро таъсирланишини "тиллар алокаси оркали маданиятлар алокасини пайдо килувчи ходиса - таржимани асос килиб" тадкик килишни максадга мувофик деб хисоблашади [Н. Гарбовский, 2007: 320].

Таржиманинг маданиятлараро англашинилишида маълум мукобиллик нинг узига хос маданиятлараро макомини тушуниб етиш хамда унинг мухим рол уйнашини инкор килмаслик керак. Тиллараро ва маданиятлараро мулокот шароитида мукобилликка эришиш масаласи таржимага нисбатан кенг куламли

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

фанлараро лингвомаданий ёндашув асосида хал этилади. Таржимага булган лингвомаданий ёндашув таржима усуллари йотиндисининг тор доирадаги анъанавий шархидан кенг тарихий шархга утишга имкон беради ва у тиллараро муносабат контекстида ечим топади.

Таржима, шубхасиз, маданиятлараро мулокотнинг мухим воситаси хисобланади ва бусиз турли хамжамиятлар ва мамлакатлар уртасидаги алока амалга ошиши кийин. Таржимада хабар бир тилдан иккинчи тилга трансформация килинади ва бунда эквивалентлик масаласи мухим рол уйнайди. Таржима назарияси оламида машхур булган олимлардан бири А. Иванов бу борада куйидагича фикр билдиради: "Агар таржима назариясининг энг мухим масаласи ажратиб курсатиладиган булса, уни, шубхасиз, эквивалентлик деб атаса булади. У таржима муаммосининг марказий урнини эгаллайди" [А. Иванов, 2006: 65]. Шундай килиб, таржиманинг сифати ва унинг лингвомаданий жихати, таржима булиш ёки булмаслик даражаси айнан эквивалентлик ва эквивалентсизлик даражаси билан аникланади, дейиш мумкин ва айнан эквивалентлик таржима матнининг бошка тилга таржима кила олинганлик курсаткичини ифодалайди.

Замонавий таржимашуносликда эквивалентлик назарий тилшунослик, мантик ва фалсафа кесишувида хал этилади, чунки у тил онтологияси ва фалсафанинг когнитив аспектлари, шунингдек, мантикнинг тушунчавий сохаларини камраб олади.

Х,ар бир шахс ва хар бир индивид уз тили баробарида узининг бетакрор ва узига хос олам манзарасига эга булиб, бу олам манзараси шу тилда сузлашаётганларнинг дунёкараши имкониятларини очиб бера олади. Мана шу фикр, кейинги йилларда тил ва тафаккурни бир-бирига тенглаштирувчи Сэпир-Уорфнинг "лингвистик нисбийлик тамойили" номли назарияси доирасида ривожлантирилди [В. Whorf, 1956: 214]. Ушбу концепцияга кура, тилнинг узига хосликлари ушбу тилда сузлашувчи инсонларнинг узига хос фикрлаш тарзини аниклаб беради ва натижада бир тилнинг тафаккур махсули сифатидаги нутк бошка тил белгилари оркали бир хилда етказиб берилмайди.

Замонавий глобализация жараёнлари, турли маданиятлар ва цивилизациялар, турли тиллар вакилларининг узаро муносабатлари тиллар ва маданиятларнинг узаро бир-биридан таъсирланиши учун шароитлар яратади. Х,озирги кунда, хаттоки уз тилимиз мухитида сузлашиб туриб хам, биз бошка тиллардан узлашиб келган атамалар (пандемия, ковид, онлайн кабилар)дан

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

фойдаланмай гапира олмаймиз. Бундан ташкари, узлаштирма атамаларнинг маълум категорияси умумий лексиканинг динамик катламини ташкил килади. Бу турдаги лисоний ходисалар таржиманинг рационал мос тарзда амалга оширилишига кумак беради. Юкоридаги фикрлардан келиб чикиб хулоса килиш мумкинки, "таржима килиб булмаслик назариясини тирик таржима амалиёти, малакали таржимонларнинг кузга куринган ишлари инкор килди ва бунинг аксини исботлаш ёпик эшикка киришга уриниш билан баробардир" [С. Влахов, 1980: 39].

В. Виноградов таржиманинг лексик муаммоларига нисбатан "фон ахборот" терминини ишлатишни маъкул куради ва бу атамани "факатгина маълум миллатга хос булган ва унинг вакиллари оркали узлаштирилиб, ушбу миллий хамжамиятнинг тилида хам акс этган ижтимоий-маданий маълумот" деб тавсифлайди [В. Виноградов, 2001: 37].

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бу холатнинг мисолини биз машхур америкалик ёзувчи ва таржимон Марк Риснинг "Уткан кунлар" романини таржима килиш тажрибасида куришимиз мумкин. Таржимон ушбу асарни таржима килишга 15 йил сарфлаганлиги, ушбу вакт мобайнида А. К,одирийнинг ёзув услуби ва узбек маданиятини тушуниб етиш учун хатто Урхун-Энасой ёзувларини ва ЧиFатой лахчасини урганганлиги, халк орасига кириб жума номозларига борганлигини уз интервьюсида таъкидлаб, куйидаги фикрни билдиради: "бадиий таржимон булишни истаган киши камида ёзувчи булиши, асарнинг мухити ва лингвомаданий жихатини англаб етиши лозим" [Mark Reese, interview, 2021: 7 iyul]. Таржимон хатто узбекларни бошка китобхонлар хам узидек хис кила олишликлари учун баъзи соф узбек маданиятига хос суз ва ибораларни узидек саклаганлиги, масалан, узбек "нон"ини таржимада хам " non" шаклида колдириб "bread" шаклида таржима килмаганлигининг сабабини бу сузнинг лингвомаданий сатхи инглизча вариантидан бир мунча узига хослик касб этишини айтиб утади. Узбеклар орасида 15 йил мобайнида яшаб узбек маданиятини етарли тарзда узлаштирган таржимон инглиз тилида мос мукобили була туриб, баъзи узбекча сузларни транскрипция ва транслитерация усулида ифодалайдики, бу билан асарни укиётган инглиз китобхони хам узбекона маданиятни хис килиб туришини назарда тутади. Куйидаги чизмада

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

узбек миллий сузларининг узига хос таржима талкинига гувох буламиз (1-чизма):

1-чизма. Миллий сузларнинг таржимадаги ифодаси.

Дискурсга лингвомаданий жихатдан ёндашган таржимон, олам манзарасининг узбек тилидаги лисоний ифодасини хамда узбекона рухиятини саклаш максадида асарда учраган баъзи макол ва ибораларни сузма суз таржимасини хамда инглизча мукобилини хам келтириб утган:

Ой этак билан ёпилмас. (сарлавха) [А. ^одирий, 2019: 321].

It Is Impossible To Hide The Moon With An Apron; or Murder Will Out [M. Reese, 2019: 327].

Дунё ахли узбек тили, унинг маданий стереотипларидан кенг микёсда хабардор булишлиги хамда узбек тилини хис килишлари учун китобнинг сарлавхасини хам факат таржима холида бермасдан "Уткан кунлар" номини хам саклаганлигини, уни "O'tkan Kunlar. Bygone Days" шаклида ифодалаганлигини таъкидлаб утади.

Тилдаги куплаб сузлар маълум коннотацияларга ёки стилистик, эмоционал, маъно товланишларига эга булиб, уларда уша лингвомаданий жамиятнинг узига хос булган маданияти акс этган булади. Тиллараро ва маданиятлараро мулокотнинг боFловчи халкаси сифатида таржимага нисбатан

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

кенг куламли фанлараро ёндашув талаб килиниши табиий, ва биз таржимага, хусусан бадиий таржимага нисбатан лингвомаданий ёндашув тарафдоримиз.

Турли лингвомаданий жамиятларнинг тиллари, миллий онги ва маданиятларидаги тафовутлар тиллараро ва маданиятлараро мукобилсизлик холатининг вужудга келишига сабабчи булади. Бундан ташкари, семантиканинг лингвомаданий компоненти мавжудлиги хамда мукобилсиз лексиканинг ижтимоий ва маданий илдизлари сингари лингвомаданий асосларини ажратиб курсатиш лозим. Таржима адекватлигига эришиш борасида лингвомаданий йуналиш ушбу ходисанинг барча кирраларини урганишга хамда тиллараро ва маданиятлараро таъсирнинг окибатларига янгича карашга имкон беради. Мана шу узаро таъсир шаклларидан бири булмиш таржима лингвомаданий аспектда амалга оширилса, куплаб масалалар ечимини енгиллаштириши табиийдир.

Таржиманинг лингвомаданий аспекти ёзма ва OFзаки матн таржимасини нафакат лисоний, балки маданий омилларини хисобга олган холда амалга оширишни такозо килади. Бунда лексик бирликнинг нафакат денотатив-сигнификатив компоненти, балки лингвомаданий компоненти хам очиб берилади. В. Воробьев тил ва маданият узаро боFликлиги ва бир-бирига таъсирини комплекс масала сифатида урганиш жараёнида бир-бирига боFлик икки ходисани узида синтезлаши мумкин булган узига хос бирликни ажратиб олишни максадга мувофик деб хисоблайди ва лингвокультурема терминини таклиф килади: "Тил бирликлари булмиш суз ва лексик-семантик мукобилдан фаркли уларок лингвокультурема нафакат тил (лисоний маъно), балки маданият сегментларини хам уз ичига олади" [В. Воробьев, 2006: 44].

Лингвомаданиятшунослик - лингвистика ва маданиятшунослик кесишувида вужудга келган синтезловчи характерга эга мажмуавий фан булиб, тил ва маданият узаро боFликлигининг лингвистик аспектини тадкик этади ва ушбу жараённи лисоний ва маданий мазмун бирлигидаги яхлит бирликлар таркиби деб хисоблайди. "Лингвомаданиятшунослик шундай бир хакикатни ифодалайдики, унингча, тил, шуур ва маданият органик тарзда бир-бирига боFланган, бир-бирини тусмоллайди ва улардан хеч кайсиси инкор килина олмагани сингари, бирортаси хам доминантлик кила олмайди" [А. Хроленко, 2009: 28].

Лингвомаданиятшунослик - тилшунослик ва маданиятшунослик уртасида вужудга келган янги мустакил фан булиб, у халклар маданиятининг вужудга келиш тарихи ва унинг тилда акс этиш конуниятларини урганади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

Лингвомаданиятшуносликнинг ривожланиш даврини иккига булиш мумкин: биринчи давр - фаннинг вужудга келиш даври (В. Хумболдт, Я. Гримм, А. Потебня, Э. Сэпир ишларида уз аксини топган), иккинчи давр эса лингвокультурологиянинг мустакил фан деб тан олиниш давридир (В. Воробьев, В. Телия ва В. Маслова ишларида кайд этилган) [И. Тухтасинов, 2018: 15-16].

Айрим тадкикотчилар лингвомаданиятшунослик фанлараро илм булиб, у маданий тушунчаларнинг сузда жамFарилишини ва сузнинг маданий фаолиятга ундовчи унсур эканлигини урганишини таъкидлайди.

Лингвомаданиятшуносликнинг объекти "маданий ахборот, маданиятнинг барча курсатмалари, преференциялари ва тилдан фойдаланган холда ушбу маданиятни яратувчи инсон билан бирга ташувчи тилнинг узаро фаолият тадкикоти" [В. Маслова, 2001: 36] сифатида таърифланади.

Тил ва маданият узвийлиги Ф. Фон Хумбольдт концепциясидаги "тил узининг энг нозик толалари билан халк рухиятига боFлангандир" кабилидаги нуктаи назарга асосланган.

Предмет-ходисаларнинг маъносини туFридан-туFри тушуниш ва изохлаш имкони топилади, аммо маданий маънони тушуниш учун уни "бошдан кечириш", маданий олам тукималарига сингиб кетиш зарур [Ш. Сафаров, 2019: 109]. Таржиманинг лингвомаданий жихатдан хам адекват даражада яратилиши учун таржимоннинг когнитив захираси, дунёси иккинчи лисоний маданият талабларига жавоб берадиган даражада булиши талаб этилади.

Таржима жараёнида аслиятдаги вокеа-ходисаларни китобхонга тушунарли булган тил воситалари оркали кайта яратишга харакат килинади. Бунда у китобхоннинг аслиятга нисбатан бутунлай бошка тилга мансуб эканлигини, узгача маданият ва тарих вакили эканлигини унутмаслиги керак [И. Гафуров, О. Муминов, Н. К,амбаров, 2012: 86]. Таржимада лингвомаданий жихатлар ва таржима тилларининг лисоний воситаларининг кулланишидаги фаркли ва ухшаш жихатларига, шунингдек аслият матни ва таржима матнида урф-одатлари, анъаналари, турмуш тарзи хакида хам мукаммал билимга эга булиш таржимоннинг асосий вазифаларидандир.

ХУЛОСА

Демак, таржима жараёнида маданиятлараро контаминация - тизимлар коришуви юзага келар экан унда нафакат иккита тил, балки иккита маданият

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

хам алокага киришишини хисобга олиб, таржимада мукобилликка эришиш учун маданиятлараро англашишга етишиш асосий рол уйнашини инкор килолмас эканмиз. Тиллараро ва маданиятлараро мулокот шароитида мукобилликка эришиш масаласи таржимага нисбатан кенг куламли фанлараро лингвомаданий ёндашув асосида хал этилади хамда таржимада адекватликка эришолмасликнинг сабаби нафакат алохида тиллардаги лингвистик фарклар балки, коммуникантлар миллий онгининг хам бир хил эмаслиги билан изохланади.

REFERENCES

1. Влахов С.И. Непереводимое в переводе / С.И. Влахов, С.П. Флорин. - М.: Международные отношения, 1980. - 343 с.

2. Виноградов В.С. Введение в переводоведение (общие и лексические вопросы). - М.: Издательство РАО, 2001. - 224 с.

3. Воробьев В.В. Лингвокультурология. - М: Издательство Российского университета дружбы народов, 2006. - 336 с.

4. Гарбовский Н.К. Теория перевода: Учебник. - Москва, 2007. - 544 с

5. Иванов А.О. Безэквивалентная лексика: перевод, язык, культура: учеб, пособие. - Изд-во Санкт-Петербургского ун-та, 2006. -190 с.

6. Иванов Н.В. Дихотомии перевода (к онтологическим основаниям определения научного объекта переводоведения) // Вестник Мос-кого университета. Сер. 22. Теория перевода. 2015. № 4. -С.34-64.

7. Маслова В.А. Лингвокультурология. - М.: Academia, 2001. - 183 с

8. Сафаров Ш.С. Таржимашуносликнинг когнитив асослари. Монография. -Тошкент: "Навруз" нашриёти, 2019. - 300 б.

9. Тухтасинов И.М. Таржимон тайёрлашда касбий компетенцияларни эквивалентлик ходисаси асосида ривожлантириш. Пед. фан. док. (DSc) дисс. -Т.: 2018. - 242 б.

10. Хроленко А.Т. Основы лингвокультурологии. - 5-е изд. - М.: Флинта -Наука, 2009. - 181 с.

11. Гафуров И., Муминов О., Кдмбаров Н. Таржима назарияси. - Тошкент: Тафаккур Бустони, 2012. - 216 б.

12. Юсупов О.Я. Инглиз ва узбек тилларидаги лексик дублетларнинг функционал-семантик ва лингвомаданий тадкики. Фил. фан. буйича фал. докт. диссер. Самарканд, 2020. - 225 б.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-670-678

13. Whorf B.L. Language, thought and reality (selected writings of B. L. Whorf) / B.L. Whorf; ed. John B. Carroll. - New York: Wiley, 1956. - 278 p.

14. Qodiriy A. O'tgan kunlar. - T.: Ilm-ziyo-zakovat. 2019. - 432 b.

15. Reese M.E. Bygone Days: O'tkan kunlar. Qodiriy A. Translation. Nashville TN, 2018. - 495 p.

16. Reese M. interview, 2021: 7 iyul. www.gazeta.uz/en/2021/07mark-reese/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.