Научная статья на тему 'Жыныстық жетілу үрдісіндегі репродуктивті жүйедегі гормоналды қарым-қатынастың сипаттамасы (әдебиеттік шолу)'

Жыныстық жетілу үрдісіндегі репродуктивті жүйедегі гормоналды қарым-қатынастың сипаттамасы (әдебиеттік шолу) Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
343
34
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ұрпақ өрбіту жүйесі / жыныстық жетілу кезеңі / пубертатты кезең / гормондар. / репродуктивная система / период полового созревания / пубертатный период / гормоны.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Э.К. Шукенова, Б.Н. Бищекова, Г.Ф. Хайбуллаева, А.С. Айтбаева, Р.С. Скакова

Қыздардың және жасөспірім қыздардың-болашақ аналардың ұрпақ өрбіту жүйесін қорғау қазіргі кезде аурушылдықтың жоғарылауы, экологияның нашарлауы, стресстік факторлардың жоғарылауына байланысты ерекше актуалды тақырып болып отыр. Әйел ағзасындағы ұрпақ өрбіту жүйесінің жетілуі мен реттелу механизмінің құрылуы күрделі және ұзақ процесс, ерте перинаталды кезеңде басталып, пубертатты кезеңнің соңында ересек ағза параметрлеріне жетуімен аяқталады. Олардың әрқайсысы нақты морфологиялық және эндокринді ерекшеліктермен сипатталады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ХАРАКТЕРИСТИКА ГОРМОНАЛЬНЫХ ВЗАИМООТНОШЕНИЙ РЕПРОДУКТИВНОЙ СИСТЕМЫ В ПЕРИОДЕ ПОЛОВОГО СОЗРЕВАНИЯ

данной работе представлен литературный обзор по становлению репродуктивной системы у девочек в периоде полового созревания. Сложная взаимосвязь многочисленных нейро-гуморальных механизмов и их динамичная функциональная перестройка в ответ на влияние факторов внутренней и внешней среды, требует всестороннего изучения гормонального профиля девочек.

Текст научной работы на тему «Жыныстық жетілу үрдісіндегі репродуктивті жүйедегі гормоналды қарым-қатынастың сипаттамасы (әдебиеттік шолу)»

УДК 618:612.43

Б.Н. БИЩЕКОВА, Э.К. ШУКЕНОВА, Г.Ф. ХАЙБУЛЛАЕВА, А.С. АЙТБАЕВА, Р.С. СКАКОВА

С.Ж. Асфендияров атындагы Казац улттыц медицина университетi №2 акушерлж ic жэне гинекология кафедрасы КЖШККА гинекология бвлiмi,Алматы цаласы

ЖЫНЫСТЬЩ ЖЕТ1ЛУ УРД1СШДЕП РЕПРОДУКТИВТ1 ЖУЙЕДЕГ1 ГОРМОНАЛДЫ КАРЫМ-ЦАТЫНАСТЫН, СИПАТТАМАСЫ

(ЭДЕБИЕТТ1К ШОЛУ)

Кыздардыц жэне жаcвcпiрiм цыздардыц-болашац аналардыц урпац врбту жуйесш цоргау цазiргi кезде аурушылдыцтыц жогарылауы, экологияныц нашарлауы, cтреccтiк факторлардыц жогарылауына байланысты ерекше актуалды тацырып болып отыр. Эйел агзасындагы урпац врбту жуйесшц жетiлуi мен реттелу механизмтщ курылуы KYрделi жэне узац процесс, ерте перинаталды кезецде басталып, пубертатты кезецнщ соцында ересек агза параметрлерше жетуiмен аяцталады. Олардыц эрцайсысы нацты морфологиялыцжэне эндокриндi ерекшелiктермен сипатталады.

TYÜiHÖi свздер: урпац врбту ЖYйеci, жын ыст ыц жетлу кезещ, пубертатт ы кезец, гормондар.

Зерттеудщ максаты: эдебиеттш мэлiметтердщ непзшде жыныстык жетшу кезецшдеп эйел агзасындагы репродуктивтрепродуктивт жуйенщ курылуын уйрену. Зерттеу материалдары мен эдастерк кептеген зерттеушiлер татары бейтарап жэне препубертатты кезецдерде репродуктивт ЖYЙенiбелсендi емес деп санайды. Ал баска зерттеушiлер бул кезецдерде гипофизарлы-гонадалы белсендiлiктiц кершктерш: кыздарда етеккiр келуiне 2-3 жыл бурын ЛГ, ФСГ, эстрадиол децгешнщ аздап жогарылауы, ал 1-2 жыл калганда анагурлым жогарылайтынын керсетедi /1,2,3/.

БYЙрекYCтi безiнiц глюкокортикоидты кызметшщ белсендендШп жэне дегидроэпиандростеронныц жогарылауы гипофиздiц константты адреногкортикотропты кызметшщ фонында, ол шеткерi кандагы АКТГ децгейiмен аныкталады. Препубертатты кезецде бYЙрекYCтi безiнiц белсендiлiгi жогарылауыныц клиникасы адренархе TYрiнде керiнедi. Кептеген авторлардыц ойынша /2,4,5/ бYЙрекYCтi безi кыртысында глюкокортикоидты белсендiлiктiц темендеуi менархе кезецшде байкалады, ягни бул кезде аналы; бездерде стероидогенез белсендiлiгi байкалады. Сонымен катар, препубертатты кезецде орын алатын андроген-глюкокортикоиты блокаданы шешу аркылы гонадалар белсендендiлгiн ынталандыратын баска да вариант болуы MYMкiн. Репродуктивт ЖYЙенiц циклды белсендiлiгiнiц механизмi туралы к^рп замануи TYсiнiк бойынша андроген - глюкокортикоидты блокаданы шешу гипоталамуспен люлиберин белiнуiнiц, кейiн гипофизарлы-аналы; без циклдшшн турактандыру аркылы осцилярлы механизмш iске косу Yшiн руксат беретш феномендi керсетедi /4,6/.

Пубертатты кезецде гипофиздщ гонадотропты кызметi пубертат басынан басталады, соцына карай максимумга жете отырып прогрессивтi жогарылайды. Бул кезецде шетга кандагы лютеиндеушi гормон (ЛГ) мен фолликуластимелдеушi гормонныц (ФСГ) базалды децгейi репродуктивтi жастагы эйелдердiц базалды децгешнщ теменп шекарасына сэйкескеледi. Кандагы гонадотропиндер децгейiнiц жогарылауы уакыты бойынша менархеге сэйкес келедь бiрак оган экелмейдi. Фолликулиндi фазада ЛГ орташа керсеткiшi лютеиндi фазага караганда жогары болды /1,2,7/.

Сонымен катар, пролактин секрециясыныц менстуалды циклдыц сипатына тэуелдшт аныкталды: кандагы пролактин децгейi овуляторлы циклда, менструалды циклдыц бiрiншi жэне екiншi фазасында да жогары. Овуляторлы циклга ауысу - гонадотропиндер

секрециясыныц белсенденуiмен гана емес, сонымен катар пролактин секрециясыныц жогарылауымен катар журед /1,2/.

Репродуктивт ЖYЙенiц калыптасуында мацызды орынды бYЙрек Yстi бездерi алады, репродуктивт ЖYЙенiц калыптасуыныц «жетшген» TYрiне ауысуы, ягни овуляторлы циклге - гипофиздщ пролактин-синтездеушi кызметшщ децгейiне байланысты, ол пубертатты кезецнщ соцына карай бул гормонныц децгей жогарылап, овуляторлы цикл тез жогарылайды/2,3/.

Гонадалы белсендiлiктiц ай;ын ынталануы 13-14 жастабай;алады, ол эстрадиол, прогестерон, тестостерон концентрациясыньщ жогарылауымен кершедъ Пубертатты кезецнiц соцына ;арай керi байланыс механизмiмен бiрге эстрадиолмен оц керi байланыс механизмi ;алыптасады, ягни ЛГ б0лiнуiне эстрадиолдыц кеп мелшерде ынталандырушы эсерi овуляцияны болдырады. ЛГ, ФСГ, эстрадиол, прогестерон децгешнщ жогарылауы, сонымен ;атар iшкi жыныс агзаларыныц 0суi менархе басталганда бай;алады /7,8/.

Кептеген зерттеушшердщ мэлiметтерi бойынша шеткерi ;андагы кортизол концентрациясыныц децгейi пубертатты кезецде езгермейдъ ал 17-оксипрогестерон (17-ОНП) мен дегидроэпиандростерон (ДЕА) децгейлерi бул кезецде жогарылайды /2,3/.

Барлыгына белгШ ;ал;анша без гормондарыныц май, белок жэне кемiрсу алмасу,тотыгу-;алпына келу процестершщ реттелуiнде; организмге ;ауш туган жагдайларда жэне жынысты; жетiлудiц курылуында белсенд ;атысатыны бэрiне мэлiм. Тиреоидты гормондар гипоталамо-гипофизарлы-буйрек Yстi без>аналы; без жуйесшщ дурыс ;ызмет ат;аруын, аналы; бездердiц гипофиздiц гонадотропты гормондарына сезiмталдыFы жогарылауын ;амтамасыз етедi, эстрогендердiцшеткерi метаболизмше, фермент ЖYЙесiнiц реттелуiне ;атысады /1,2,3,4/. Курса; штк дамудыц бул кезецшде тиреоидты гормондар болаша; нэрестенiц бас миы жетiлуi мен курылуыныц мацызды реттегiшi болып табылады. ЖYKтiлiктiц бiрiншi триместрiнде эмбрионалды кезецде орталы; ЖYЙке ЖYЙесiнiц толы; анатомо-морфологиялы; ;алыптасуы анасыныц ;алк;анша безi гормондарымен реттеледi, ал кешн ми тiнi мен нейронаралы; байланыстар компонентiнiц миелиндену процесi нэресте ;ал;анша безiнiц гормоналды белсендiлiгiне байланысты болады /8,9/. Калыпты жагдайда ;андагы тироксин мен трийодтиронин концентрациясы препубертатты кезецнщ соцына ;арай тиреотропин секрециясыныц белсенденуiмен жогарылайды, ол ;алк;анша без ;ызметшщ жэне тиреоидты гормонар белшушщ негiзгi реттегiшi болып табылады. Бул кезец препубертатты кезецнщ соцына сэйкес келедi жэне 12 жас;а ;арай ая;талады. Кейiн ;ал;анша безiнiц ;ызмет пубертатты кезец бойына 0згермейi /1,2,4/. Жынысты; жетiлу кезецiнiц соцгы, ая;таушы кезецi жас0спiрiмдiк кезец (16-18 жас) болып саналады, ягни урпа; Yрбiту ЖYЙесiнiц «жетшген» TYрiнiц ;алыптасу кезец -овуляторлы етеккiр циклына ауысу /2,4/. Кыздардыц ;анындагы ФСГ, ЛГ жэне пролактиннщ базалд^1 децгейi урпа; Yрбiту жасындагы эйелдердiкiне сэйкес келедъ Бул кезецде бай;алатын прогестерон белiнуi темендеу фонында эстрадиол децгейiнiц жогарылауы жамбастыц, CYT бездерiнiц, iшкi жыныс агзаларыныц дамуыныц жалгасуын ;амтамасыз етеда /1/.

Бiрк;атар зерттеушiлердiц ойынша жынысты; жетiлудi багалау кезiнде жатыр мен аналы; бездердiц жетiлу дэрежесiн де ескеру керек /10,11/.

ЕганшШк жыныс белгшершщ дамуы, антропометриялы; мэлiметтер, жатырдыц, аналы; бездердiц эхографилы;

елшемдер1 мен жет1лу дэрежеа арасында жогары коррелятивт1 тэуелд1л1к анык;талды (2,3, 11/. Етекюр кызмет бузылмаган жасесп1р1мдерде аналы; без1н1ц жэне оныц курылымдары олшемдершщ улкен эйелдерге тэн езгер1стер1 бай;алады. Сонымен ;атар фолликулдардыц баяу жетшу1 аныщталды. ¥рпа; ерб1ту жасындагы эйелдерге ;арагана жасесп1р1мдерде овуляция Hmi елшемд фолликулда болады, бул бастап;ы циклде ФСГ концентрациясыныц б1рт1ндеп жогарылауына байланысты /3,11/.

Менархеден кей1нг1 бастап;ы жалдары циклдардыц Ke6ici ановуляторлы болатыны УДЗ комепмен аныщталды, реттi етеккiр циклы бар ;ыздардыц 35,7%-нда кептеген фолликулдарды аны;тайды. Овуляторлы жэне ановуляторлы ци^ бар ;ыздардыц аналы; безiнiц

колемшде ерекшелiктер болмайды. Овуляторлы циклда фолликулдыц диаметрi мен эстрадиолдыц децгейi, циклдыц лютеиндi фаза циклында прогестеронныц максимады концентрациясы арасына корреляцияныц болатыны аны;талды /2,3,11/.

Сонымен, пубертатты кезец гипофиздщ гонадотропты гормондары жетiлуiнiц жэне менархе уа;ытына сэйкес келетiн аналы; безшщ стероидогендi белсендiлiгiнiц жогарылауымен сипатталады. ¥рпа; 0рбiту ЖYЙесiнiц ;алыптасуыныц басталуына препубертатты кезецде орын алатын бYЙрекYCтi безшщ андроген-глюкокортикоиты ;ызметшщ T0мендеуi экеледi. Жасесmрiмдiк кезецде урпа; 0рбiту ЖYЙесi ;алыптасуыныц соцгы «жетшген» TYрi ;алыптасады, ягни овуляторлы циклге ауысаы.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Сметник В.П., Тумилович Л.Г. Неоперативная гинекология. - М.: МИА, 2005. - 632 с.

2 Коколина В.Ф. Гинекологическая эндокринология детей и подростков. - М.: Медпрактика, 2005. -№2. - С. 336-340.

3 Коколина В.Ф. Детская и подростковая гинекология. - М.: Медпрактика, 2006. - С. 635-640.

4 Вихляева Е.М. Руководство по эндокринной гинекологии. - М.: МИА, 2006. - 375 с.

5 Раисова А.Т., Укыбасова Т.М., Басибекова Т.С., Рахимжанова А.Х. Нейроэндокринные синдромы в гинекологии. - Алматы: 2008. -229 с.

6 Е.Уварова, Д.Тарусин. Пособие по обследованию состояния репродуктивной системы детей и подростков. - М.: Триада - Х, 2009. -232 с.

7 Гуркин Ю.А. Детская и подростковая гинекология: руководство для врачей. - М.: МИА, 2009. - 696 с.

8 Маркин Л.Б. Детская гинекология: справочник. - СПб.: МИА, 2007. - 480 с.

9 Уварова Е.В. Детская и подростковая гинекология. - М.: 2009. - 384 с.

10 Стандартные принципы обследования и лечения детей и подростков с гинекологическими заболеваниями и нарушениями периода полового развития. - М.: Триада - Х, 2008. -180 с.

11 Васильев А.Ю., Ольхова Е.Б. Ультразвуковая диагностика в детской андрологии и гинекологии. - М.: ГЭОТАР - Медиа, 2008. - 152 с.

Б.Н. БИЩЕКОВА, Э.К. ШУКЕНОВА, Г.Ф. ХАЙБУЛЛАЕВА, А.С. АЙТБАЕВА, Р.С. СКАКОВА

ХАРАКТЕРИСТИКА ГОРМОНАЛЬНЫХ ВЗАИМООТНОШЕНИЙ РЕПРОДУКТИВНОЙ СИСТЕМЫ В ПЕРИОДЕ ПОЛОВОГО СОЗРЕВАНИЯ

Резюме: В данной работе представлен литературный обзор по становлению репродуктивной системы у девочек в периоде полового созревания. Сложная взаимосвязь многочисленных нейро-гуморальных механизмов и их динамичная функциональная перестройка в ответ на влияние факторов внутренней и внешней среды, требует всестороннего изучения гормонального профиля девочек. Ключевые слова: репродуктивная система, период полового созревания, пубертатный период, гормоны.

B.N. BISHEKOVA, E.K. SHUKENOVA, G.F. KHAIBULLAEVA A.S. AITBAEVA, R.S. SKAKOVA

HORMONAL CHARACTERISTICS OF THE RELATIONSHIP OF THE REPRODUCTIVE SYSTEM IN PUBERTY

Resume: A compleax of numerous neurohumoral mechanisms and their dynamic functional reorganization in response to the influence of factors internal and external enviroment, requires a comorehensive study of the girls hormonal profile. Keywords: reproductive system, the period of sexual maturation,puberty, hormones.

УДК 618.6-005.1-08

Р.Н. ЕСПАЕВА, М.И. Н¥FМАНОВА, Н.Н. ОРАЗАКОВА

СЖАсфендияров атындагы Цазац ¥лттъщ Медициналыц Университет, №2 акушерок жэне гинекология кафедрасы, ЦЖШККА гинекология бвл!м!

БОСАНУДАН КЕЙ1НГ1 ЦАН КЕТУ. АКУШЕРЛ1К ТАКТИКА

Мацалада ЦР ДСМ клиникалыц хаттамасына сэйкес босанудан кешнгi цан кетудщ этиолгиясы, диагностикасы мен акушерлк тактикасы бойынша мэлiметтер келтiрiлген.

TYÜiHÖi свздер: босанудан ^üi^i цан кетулер, ТШК,¥ - синдромы, босанудан ^üi^i цан кетудщ цадамдыц емдiк терапиясы, хирургиялыц гемостаз, жатырдыц бимануалды компрессиясы, жатырдагы комперссиялыцхирургиялыц тестер.

Введение. Среди различных акушерских осложнений, [1,2]. Частота кровотечений в последовом и раннем

возникающих в родах и раннем послеродовом периоде, послеродовом периодах колеблется от 2,5 до 8% [2].

кровотечения продолжают занимать одно из ведущих мест Кровотечения в раннем послеродовом периоде наблюдаются

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.