CC BY
156
48 Эфирномасличное сырье и технология эфирных масел // Тр. ВНИИЭМК. 1968. - Т. 1. - 422 с.
49 Эфирномасличные растения, их культура и переработка / под ред. Е.Е. Чикваная. - М.: Пищевая пром-ть,1968. - 176 с.
50 Шалимов В.И. Состояние и перспективы развития производства эфирномасличных культур в СССР //Эфирномасличное сырье и технология эфирных масел. - М.: Пищевая пром-ть, 1968. - Вып. 1. - С. 13-18.
51 Полуденный Л.В., Сотник В.Ф., Хлопцев Е.Е. Эфирномасличные и лекарственные растения. - М.: Колос,1979. - 286 с.
52 Машанов В.И., Машанова Н.С., Сергеева Н.Ф. Некоторые результаты изучения эфирномасличного растительного сырья рода Geum// Бюл. Никитского бот.сада. - 1971. - Вып. 2. - С. 51-54.
53 Saunt J. Citrus varieties of the World. England: Sinclair International Limited, 1990. - 128 p.
54 Glioliiessenzialiagrumari in Italia / Cura di A. Giacomo e B. Mincione. - Universita di Calabria. Gallina, 1994. - 202 p.
55 Wildwood Ch. Aromatherapy. - London: Bloomsbury, 1997. - 459 p.
56 Ткаченко К.Г. Эфиромасличные растения и эфирные масла: достижения и перспективы современные тенденции изучения и применения.// Вестник Удмуртского университета. - 2011. - Вып. №1.
Р.Б. АЮПОВА, З.Б. САКИПОВА, Р.Д. ДИЛЬБАРХАНОВ
ЭФИР МАЙЛАРЫ: ТАБЫС ЖЭНЕ БОЛАШАКТА, БАЙКАУДЫЦ ЖЭНЕ КрЛДАНЫСТЫЦ К|АЗ1РГ1 УРД1СТЕР1
Туйш:Х1Х гаардщ ХХ гаарга дейш эфир майы eсiмдiктерi бойынша эдебиетпк анализ журпзЫп, эфирмайы еамдттщ бай^ауыньщ децгей органолептикалы^тан аспап^а деген езгерт, алгаш^ы физико-химияльщ тура^тыныц тYрi компоненттщ препаративтурше езгеруге бастады. Ал соцгы жылдардаболса жэне эфир майынщ ^урамыныц 95 % компонентше дейiн жас сынамаларда тагайындау ^оятын микроталдаугада жYPгiзiлYге бастады. Эфир майы танымыныц тузу тэуелдЫк органикалыщ ^уралымныц химиясыныц аспап жэне талдагыш базасыныц дамуынан белгiле. Эфирмайлы еамдттщ бай^ауыныц ^азiргi багыттары жэне эфир майы (медицинада, санацияда, ароматерапияда) игерушЫгшщ перспективт жолдары ашылып келе жатыр.
ТYйiндi сездер: эфир майлы eсiмдiктер, эфир майлары, органикалыщ ^уралымы.
R.B. AYUPOVA, Z.B. SAKIPOVA, R.D. DILBARCHANOV
ESSENTIAL OILS PLANTS AND ESSENTIAL OILS: PROGRESS AND PERSPECTIVES, MODERN TENDENCIES
OF RESEARCH AND APPLICATION
Resume:The analysis of literature published in the end of 19th, in the beginning of 20th centuries, was carried out. It was presented how the level of research was changing from organoleptic to instrumental, from receiving elementary physicchemical constants to preparative component separation, and, of late years, to microanalysis which admits to establish to 95% of components of essential oils' composition. Direct close relationship was noted in knowledge of essential oils and development of instrumental and analytic basis of organic compounds' chemistry. Modern directions in exploration of odoriferous plants and perspective ways of usage of native essential oils (in medicine, sanitation, aromatherapy) were educed. Keywords; essential oil plans, essential oil, organic compounds'.
X4K 616.441-08:615.252
A. БAKЫТ, У.М. .qATXAEB, Ж. AБЫЛAЙ¥ЛЫ, K..K,. KОЖAHОBA
С.Ж. Асфендияров атындагы К,аза; ¥лтты;Медициналы;Университет'1
KAЛKAHШA БЕЗ1 AУРУЛAРЫH ЕМДЕУ KE3IHqE ^.OAHbmATblH ДЭР1ЛШ ТЕРAПИЯ, AHTOTOPEO^QTbl nPEnAPATTAP
tyüíh. Ма;алада ;ал;анша без'! аyрyларынын Гана емес, бу^л эл'тде таралy статистикасы берлген. Адам агзасына ;ал;анша безiнiн манызы мен тигiзетiн эсерi, одан тyындайтын аyрyлар тYPлерi жэне оларды емдеy жолдары жайында айтылган. Антитиреоидты препараттардын эсер етy механизм'1, ;олданyга кврсетл'мдер мен оларды терапевтикалы; тэж'рибеде ;олданылy ерекшел'ктерi жэне жанама эсерлерi тyралы баяндалган. Фармацевтикалы; тэж'рибеде заманаyи дэрл'к ;алыптарды енгiзy взектiлiгi кврсетлген. TYÜidi свздер; ;ал;анша без'1, антитиреоидты препараттар, тиамазол.
К^рп кезде эндокриндi аурулар Каза^станда Гана емес, бYкiл дYниежYзiнil^ взект мэселелершщ бiрi. КР ¥лттьщ Генетикальщ Регис^ мэлiметтерi бойынша Казахстан Республикасында емдт-профилактикалыщ уйымдарда жыл сайын 180GG-30000 дейш эндокриндi ауруларымен ауыратын адамдар саны ^ркеледк
Кал^анша безi аурулары ке| таралган, таралуы бойынша бас^а эндокриндi аурулар шшен ^ант диабетшен кежнп екшшл орынды алады. Соцгы жылдар iшiнде ^ал^анша безi ауруларыны| ^урылымында ай^ын взгерiстер бай^алады: rçатерлi ¡актердщ жиiлiгi жогарылады; аутоиммунды тиреоидитпен ауыратын адамдар саны
гипертиреоз бен гипотиреозбен аурушылдык саны жогарылады. ДуниежузЫк статистика бойынша калканша без^н^ц тYрлi ауруларымен (калканша безi функциясыныц жогарылауы немесе твмендеуi, тYЙiндердiц тYзiлуi) тургындардыц 3%квбi азап шегедi. ТYЙiндiк тYзiлулер ересек адамдардыц 30%-ында кездеседi, 10-30% -ында -зоб (йодтыц жетiспеушiлiгi нэтижесшде бездщ квбеюi)[6]. lсiктердi зерттеу бойынша Халыкаралык агенттiлiк мэлiметтерi бойынша элемде калканша без^н^ц катерлi вскiндерiмен 213 мыц адам ауырады, ал аурушацдык 3,20/0000 курайды. Дамыган елдерде аурушацдык (6,10/0000) дамып келе жаткан елдерге (2,20/0000) Караганда жогары [4]. Осыныц бэрi клиникалык мацызды жэне киын бвлiмiне, медицинаныц калканша безi аурулары, фармацевттердщ аса кызыгушылыгын тYсiндiредi.
Калканша безЫщ адам агзасына эсерi квп тYPлi жэне ерекше мацызды, себеб^ ол жYрек булшыкеттерЫщ жиырылуына, кандагы холестерин децгейiне, дене салмагына, жасушалар мен булшыкет кYшiнiц энергетикалык камтамасыз децгейiн, терi тiндерiнiц, квру касиетЫщ жагдайын, эйелдерде етеккiр жYPУ жиЫпн, ми кабтеттЫпнщ жагдайын реттейдi жэне т.б. Калканша безiнiц адам организмЫе эсерiн каншалыкты зерттелгенiне карамастан, оныц организмдегi ролiн, аурруларыныц кандай нэтижелерге экелет^ мен оларды емдеу жолдарын халыкка толык аппарат берiлмеген.
Калканша безi — агзадагы кiшкентай органдардыц бiрi болганымен, одан шыгатын гормондар агзадагы барлык зат алмасу процестерЫ реттеп отырады. Ол мойынныц алдыцгы бвлiгiнде орналаскан, сырткы кврiнiсi канатын жайган квбелекке уксайды . Ал салмагы бар-жогы — 25 грамм гана. Б1ра1^ бул «квбелекке» квцт бвлiп отырмасацыз, тYPлi аурулармен таныстырары свзсiз. Ол негiзгi Yш гормонды синтездейдi:
тироксин; трийодтиронин; тиреокальцитонин. Тироксин мен трийодтиронин - курамында йоды бар гормондар, олардыц синтезi агзадагы йод алмасуымен тыгыз байланысты, йод осы гормондардыц курылыс материалы ретшде саналады. Сондыктан калканша безiнiц ауруларыныц 90%-ы йод тапшылыгымен байланысты. Адамныц йодка тэулiктiк муктаждылыгы 150-200 мкг. Агза йодты негiзiнде тамакпен кабылдайды -всiмдiктерден (58 % жуык) жэне жануар (33 % жуык), аз мвлшерiн гана сумен (4,2 % жуык) жэне дем алатын ауамен (4,8 % дейiн) [3].
Алайда, калканша безi аурулары тек йод тапшылыгымен гана байланысты емес. Калканша безi бiздiц денсаулыгымыздыц коргаушысы болып табылатын вте сезiмтал жэне нэзт орган. Ол казiрri вмiрдiц ауыр жYктемелерiне шыдай алмайды да, бiрiншi болып экологиялык жагдайыныц твмендеуше, радиацияга, тагамда артык жагымсыз вымдердщ эсерiне жауап бередi. КYн - калканша безiнiц ауруларыныц тагы бiр себебi. Оныц кYштi сэулеленуi калканша безiнiц iсiгiн гана емес, созылмалы аутоиммунды кабынуларды тугызуы мYмкiн.
Калканша безi ауруларыныц квп тYрлерi бар жэне олардыц бэрi калканша безшщ функционалды белсендiлiгiнiц взгерiстерiне байланысты Yлкен Yш топка бвлiнедi:
1. Калканша безi гормондарыныцжогаргы синтез'1 мен/немесе секрециясынан болатын аурулар -тиреотоксикоз (гипертиреоз). Тиреотоксикоз кезшде зат алмасу жогарылайды, соган байланысты адам Yнемi
швл сезiмiн сезiнедi, салкын ^ндердщ взiнде де жогаргы терлегiштiк пайда болады. Шаш жылтырлыгын жогалтып, сынгыш жэне интенсивтi тYPде тYседi. Психика жагынан да бузылыстар туындайды, ауыратын адамдар жогаргы козгыштыгынан тынымсыз, агресивт бола бастайды. Квцiл кYЙлерi Yнемi ауысады. Зат алмасудыц жылдамдауына байланысты тэбеп^ де жогарылайды, б^ра^ дене салмагы жогарыламайды, керiсiнше, дене салмагын жогалтады. Сондай-ак, асказанчшек жолдарыныц жумысы взгередi, жYрек жумысы бузылады жэне т.б.
Тиреотоксикоз, сонымен Катар, калканша безiнiц Yлкеюiмен де байланысты болады - зоб тYрiнде. Закымдалу дэрежесше байланысты бвлiнедi: диффузды токсикалык жэне тYЙiндiк зоб. Кец таралган тYрi диффузды токсикалык зоб, ол 10 жагдайдыц iшiнен 8-iнде кездеседк Эдебиеттерде баска атаулармен тапсацыз болады - ДТЗ немесе Базедов-Грейвс ауруы[5].
2. Кал^анша безi гормондардыц (Т3, Т4) синтезi мен/немесе олардыц кандагы концентрациясыныц твмендеуiмен iлесетiн аурулар - гипотиреоз. Гипотиреоздыц басталуын алгашкы стадиясында аныктау киын, себебi аурудыц айкын симптомдары жок. Пациенттердiц квбiсi дэр^ерге келгенде вз жагдайын элсiздiкпен, тез шаршагыштыгымен, тэбеттiц жогалуы мен есте сактау кабтетшщ нашарлауымен шагымданады. Гипотиреоздыц непзп симптомы -агзадагы барлык YPДiстердiЦ твмендеуi, соныц негiзiнде туракты тоцгактыкка жэне дене температурасыныц твмендеуше экеледГБул тагамныц энергияга айналу Yрдiсiнiц бузылысымен байланысты.Жиi бастыц, булшыке"п^ мен буындардыц ауруына, квру кабтетшщ бузылыстарына, есту кабтетшщ твмендеуiне шагымданады. Бiрак гипотиреоз кезiнде ец ауыр бузылыстар болып жYрек-кантамыр жYЙесiнiц жумысыныц бузылыстары саналады: жYрек жиырылуы жиiлiгiнiц 60 согыс/мин дейiн (калыптыжагдайда 80 согыс/мин) твмендеуi, кандагы холестерин саныныц жогарылауы жэне кантамырлар атеросклерозы мен ишемиялык аурулар пайда болуыныц кауiпi жогарылайды.
3. Калканша безiнiц белсендi функцияларыныц взгерiссiз жYретiн, тек органныц морфологиялык взгерiстерi (зобтыц, тYЙiндердiц тYзiлуi, гиперплазия) гана тэн аурулар. Бул топка калканша безшщ кабыну ауруларын жаткызуга болады: аутоиммунды тиреоидит, тиреоидиттiц сирек кездесетш тYPлерi, калканша безiнiц iсiгi.
Казiргi дэрiгерлердiц дурыс диагнозды кою Yшiн колданылатын квптеген диагностикалык эдiстерi бар. Емханаларда зертханалык эдiстермен катар, арнайы кондыргыларда зерттеулер жYPгiзiледi. Калканша безi ауруларыныц диагностикасында шешушi рвлдi дурыс жиналган анамнез бен наукастыкэдiмгi физикальдi тексеру алады [1]. Алынган мэлiметтердi патология тYрiн, оныц жетту жылдамдыгы мен ауырлык дэрежесiн аныктауда колданылады.Тексерудiц келесi кезецi -пальпация (кол саусактарын колдану), оны тек дэр^ер жYPгiзе алады. Косымша акпараттарды жинау Yшiн сiзге арнайы кондыргылардыц квмегiмен жYPгiзiлетiн зерттеулер тагайындау мYмкiн. Оларга серологиялык, ультрадыбыстык, радионуклеоидты, рентгенологиялык жэне термографиялык эдiстердi жаткызуга болады. [5]. Калканша безi ауруларын емдеу Yшiн медикаментозды жэне хирургиялык эдiстердi колдануга болады. Калканша безiнiц патологияларын емдеуде
медикаменттер колдану эдiсi негiзгiсi болып табылады. Б1ра^ оныц жаксы жактарымен коса, жагымсыз жактары бар. Оныц негiзгi кемшЫп - препараттарды колданганнан кейiн жанама эсерлердщ болуы. Калканша безi ауруларын емдеу кезiнде дэрiлiк терапияны тагайындау туралы шешiмдi тек дэрiгер кабылдайды. Дэрiлiк терапиямен емдеуге келмейтiн ауруларды хирургиялык жолмен емдейдi.
Калканша безi ауруларын медикаментозды емдеу барысында колданылатын негiзгi екi фармокологиялык топ бар:
1. Антитиреоидты препараттар (пропилтиоурацил, тиамазол);
2. Калканша безi гормондарыныц препараттары (Левотироксин натрия, лиотиронин).
Дэрiлiк терапияныц узак емделу курсынан кейiн де рецидивтщ кайталану каупшщ жиiлiгi жогары болады. Бул операцияга шрсетЫмнщ тура жолы. Тиреотоксикозды гипотиреозга Караганда емдеу киындау келедi. Гипертиреоидты жагдайды емдеу ушш тиреостатикалык препараттарды тагайындайды. Олардыц эсер ету механизмi калканша безшщ функционалды белсендiлiгi мен аурудыц симптоматикасын басады. Осы топка жататын препараттар диффузды токсикалык зобты емдеуде кептеген елдердщ дэрiгерлерiмен кец колданылады. Жи колданылатын дэрiлiк заттар «Тиамазол», «Пропилтиоурацил», в-адреноблокаторы. в-
адреноблокаторгаб'\р топ препараттар жатады, олар журек булшыкеттерЫе эсер етедi жэне тиреотропты гормондардыц синтез урд^н тежейдГбдктщ кемшелiгi - рецидивтердщ кайталану жжлтнщ жогары болып келуГ
Каутаз жэне тиiмдi эдктердщ бiрi - радиактивт/ йодпен емдеу. Оныц негiзiнде суйыктык (жидкость) немесе капсула кабылдау жатыр. Курамындагы радиоактивт йод агзага тускеннен кейiн калканша безшщ тiндерiнде жиналады да, жасушалардыц eлiмiн шакырады. Нэтижесiнде агзаныц кайта жацаруы жYредi, фолликулярлы тiнi дэнекер болып туратын тiнмен алмастырылады. Соган байланысты без гормондарды eндiрудi токтатады [5].
Жогарыда айтылып кеткендей, тагам курамында йодтыц саны туракты тeмендеуi йодтапшылык жагдайга экеледi, соныц эсершен калканша безшщ калыпты функциясы бузылады, нэтижесiнде гипотиреоз тYзiлуi мYмкiн. Гипотиреозды емдеудщ жалгыз эдiсi -гормон орынбасу терапиясы.Бул жагдайда кeбiнесе «1,-тироксин», сирек жагдайларда «трийодтиронинд» тагайындайды. Сонымен Катар, калканша безi гормон препараттарына жататын баска да препараттар бар, олар:«Йодтирокс», «Новотирал», «Тиреоидин», «Тиреокомб» жэне т.б.. Гормонды терапия кезiнде таблеткалардыц тeменгi дозаларынан бастап, бiртiндеп кажетт мeлшерге дейiн жогарылату керек. «Левотироксиннщ» бастапкы дозасы гипотиреоз уакыты мен журек-кантамыр жуйесшщ жумысымен аныкталады. Соган байланысты жастардыц бастапкы дозасы кэрi адамдардыц дозасына Караганда кeп болуы мумкш [5].
Диффузды токсикалык емес зобты емдеу ушш дэрiгер курамында йод туздары бар препараттарды тагайындайды, мысалы, «Йодомарин».6р наукаска дэрЫщ кажеттi мeлшерiн дэрiгер жеке есептейдi. Себебi, йодтыц жогаргы тапшылык аудандарында туратын наукастарда жий темiр автономды жумыс ктей бастайды, сонда йодты кабылдау йод-индицирленген
тиреотоксикозга экелуi mymkîh. Мундай наукастарга Курамында йоды бар препараттарды колдануга карсы болады [5].
Ец киыны калканша без^н^ц iсiгiн емдеу болып табылады, оны бастапкы кезецнщ взiнен бастап емдеу киындык тугызады. Iсiктердi емдеудщ бiрнеше эдiстерi жасалынган. Оныц кайсысын тацдауын агзаныц Карсыльщ кврсету дэрежесiне байланысты, ягни, иммунды жYЙесiнiц белсендiлiгi мен аурудыц ауырлыгына. Квп жагдайларда диагноз расталганнан кежн дэрiгерлер емдеудщ радикальдi эдiсiн, агзаны толык немесе бвлiгiн жою, кецес ретiнде бередi. Хирургиялык араласу кезЫде мойынныц лимфатикалык бвлiгi мен взепн алып тастайды. Оперциядан кейiн 2 айдан квп емес гормональды терапия жYPгiзiледi.
АНТИТИРЕОИДТЫ ПРЕПАРАТТАР
Тиреостатикалык препараттар терапиясы 1942 жылы енгiзiлдi. Терапия бiрден кец таралып, казiргi ^нге дейiн диффузды токсикалык зобты емдеудщ негiзгi эдктершщ бiрi. Тиреоидты гормондардыц синтезiн коршайтын негiзгi екi дэрЫк зат колданылады: 6-метилтиоурацил жэне 1-метил-2-меркаптоимидазол [2]. Тиреотоксикозды емдеу кезiнде мшдетп тYPДе витаминотерапиямен бiрге жYPгiзу керек.
Тиреостатикалык препараттармен терапияныц тиiмдiлiгi наукастарды дурыс тацдау, дэрiлердi енгiзу эдктер^ дэрiлiк калып пен емдеу узактыгына байланысты. Егер топтыц эсер ету механизмЫе токталатын болсак, жогарыда айтылгандай, олар калканша безi гормондарыныц биосинтезш коршап, оныц мвлшерiнiц Yлкеюiне (зобогендi эсер) экеледi. [7].Калканша безi гормондарыныц биосинтезЫщ тежелуi антитиреоидты препараттардыц тиреоидты гормондардыц
молекуласындагы йод пен йодтыц косылыстарыныц тотыгуына жауап беретiн ферментпк жYЙелердi тежеуiмен тYсiндiрiледi. ^анда тYзiлiп койган гормондарына антитиреоидты препараттар эсер етпейдГ ГормонтYзiлудi коршалуы гиперемия, iсiнумен, калканша безiнiц гиперплазиясы мен гипертрофиясымен бiрге жYPедi.
Антитиреоидты препараттар тиреотоксикозды толыгымен жою Y^'rn консервативтi терапияда Гана колданылмайды, сондай-ак, хирургиялык араласулар алдында алдын-ала емдт эсер ретiнде жэне радиоактивтi йодпен бiрге комбинирленген емдеу эдiсiнде де колданылады.
Кец колданылатын тYрлерi «Тиамазол» мен «Пропилтиоурацил». Осы жерде оларга ке^рек токталып кетейiк.
«Тиамазол»таблетка тYрiнде шыгарылады, саудалык атауы «Мерказолил». Аналогтары- тиамазол баска саудалык атаулармен де кездеседк «Метизол» жэне «Тирозол». Оныц калканша безi тiнiнiц оныц жасушалармен йодтыц жутылуын бузу мен баска да Yрдiстердi тежеу жолымен тироксин тYзiлуiн тежейтiн Касиетi бар. Емдеудщ бастапкы кезецдерiнде «Тиамазолды» Yлкен дозаларда кабылдайды. Кандагы тиреоидты гормондардыц саны калыпты жагдайына келсе, колданылып жаткан препараттыц мвлшерi твмендетiледi. Осыдан кежн дэрiгер «Левотироксиншн,» аз дозасын тагайындауы мYмкiн.Бул емдеудiц темiрдiц белсендiлiгiн коршап, гипотиреоздыц тYзiлуiнен алдын-ала сактандыру касиетiне неiзделген кец таралган схемасы. «Тиамазол» кауiптi аскынуларга сирек экеледi, соныц бiреуi - агранулоцитоз. Бул ауру кандагы
лейкоциттер саныныц курт твмендеуi мен дене температурасыныц жогарлауы, жвтел, созылмалы аурулардыц кабынуымен, кейде пневмониямен сипатталады. Алайда мундай жагдайлар сирек кездеседi. Егер байкалатын болса, мiндеттi турде бiрден дэр^ерге каралу керек.
«Пропилтиоурацил»да таблетка турЫде шыгарылады. Оныц эсер ету механизмi перифериялык тiндерiнде тироксин мен трийодтирониннщ синтез урдiсi тежейтiнiнде жатыр. Эсершщ тиамазолга Караганда элсiз болгандыктан, оны тиамазолмен емдеу кезiндегi наукаста жанама эсерлердщ пайда болганында жэне жукт эйелдерге тагайындайды. Алайда, препаратты кабылдау журек айнумен, кусу мен бас айналумен бiрге журуi мумкiн. Бертген препарат журек жиырылуы жиiлiгi мен козгыштыгы жогары наукастарга тагайындалады.
Баска да дэрЫк заттар секiлдi антитиреоидты препараттардыц да жанама эсерлерi болады. Жанама эсерлерг. журек айну, кусу, бауыр кызметшщ бузылысы, бас ауыруы, калтырау, буындар мен булшыкеттердщ ауыруы лейкопения, агранулоцитоз, апластикалык анемия, струмогендi эсер, гипотиреоз, калканша без^н^ц операция кейшп канауыныц жогарылауы жэне аллергиялык реакциялар [8].
Осы жерде вз елiмiзде тiркелген дэрiлiк препараттар жайлы айтып кетуге болады. «ДэрЫк заттарды, медициналык максаттагы заттарды жэне медициналык техниканы Мемлекеттiк реестрге енгiзу Ережелерш бекiту туралы» 23.06.08ж. КР ДС №364 каулысына сэйкес КР ДЗ, ММБ мен МТ Мемлекетпк реестрЫде тиреостатикалык препараттардыц iшiнде бiрнеше дэрЫк заттар тiркелген - «Тирозол» 5 жэне 10 мг таблетка туршде, «Мерказолил-здоровье»5 мг таблетка турiнде [10].0сы мэлiметтерге караганда калканша безi ауруларын емдеуге арналган антитиреоидты препараттардыц ассортимент квп емес, сонымен катар, отандык фармацевтикалык нарыгы импорттык вндiрушiлер препараттардыц аркасында курастырылып жатыр.
Дэрiлiк терапия т^мдЫпне наукастарды дурыс тацдау, дэрiлердi енгiзу эдiстерi мен емдеу узактыгы гана емес, жогарыда айтылып кеткендей, дэрЫк калыптыц тигiзетiн эсерi мол. Заманауи фармацевтикалык технологиясыныц негiзгi мшдеттершщ бiрi - дэрiлiк заттардыц босатылуын бакылауды камтамасыз ететiн жэне оларды патологиялык ошак орнына жеткiзiлетiн, терапевтикалык белсендiлiгi жогары дэрiлiк калып жасау. Жогарыда айтылган дэрiлiк заттардыц барлыгы таблетка турiнде шыгарылады. Эрине, таблеткалардыц баска дэрiлiк калыптарга караганда айтарлыктай артыкшылыктары бар. узак сактау уакыты, дэрiлiк заттыц дэл мвлшерленуi, дэрЫк заттыц узак эсер етуi, жагымсыз иiс пен дэмiн жоюы жэне т.с.с. Бiрак пероральдi кабылдау кезшде эсер етушi зат ауыз куысы, асказан-iшек жолдарынан жэне т.б. органдардан втт, бауыр мен буйректi закымдауы мумкiн. Ал тиреостатикалык дэрiлiк заттар ауыр жанама эсерлерге экелуi мумкш, сондыктан оларды таблетка турiнде кабылдау каутаз.
K|азiргi кунге квптеген ауруларды емдеу ушiн препараттардыц жаца урпактары колданылады, солардыц iшiнде трансдермальдi терапевтикалык жуйелер.
Трансдермальд терапевтикаык жуйе (ТТЖ) - дэрЫк затты баяу босататын пластырь немесе пленка турiнде сыртка колдануга арналган дозаланган жумсак дэрЫк калып. Олар дэрiлiк затты тасымалдау жуйелер iшiнде кец таралган жэне дэстурлi пероральдi мен парентеральдi дэрЫк калыптардыц альтернативтi турi болып табылады. ТТЖ артыкшылыктары. колдануга ыцгайлы, дэрi канайналымга тез туседi, дэрiлiк заттыц босатылу жылдамдыгын реттеуге мумкiндiк бередГ Соган байланысты жанама эсерлердi минимизациялау ушмн эндокринологиялык практикада жаца дэрЫк калыпты - трансдермальдi терапевтикалык жуйен жасау усынылды.
Корыта келгенде, тиiмдi, каутаз жэне бэсекелеске Кaбiлеттi дэрiлi зат жасау - отандык фармацевтикалык нарыкта гана емес, эндокринологиялык тэжiрибеге де зор улеан косатын болады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Е.А. Валдина. Заболевания щитовидной железы. - СПб., 2001. - С. 11-23.
2 В.Р. Клячко. Актуальные вопросы консервативного лечения токсического зоболеваний. - М.: Изд. «Медицина», 1965. -С.10-24.
3 Рудницкий Л.В. Заболевания щитовидной железы / Л.В. Рудницкий. - М., СПб: 2009. - 128 с.
4 http: // globocan.iarc.fr/ Globocan 2008. International Agency for Research on Cancer.
5 Фирсова С.С., Богдашич М. Заболевания щитовидной железы.
6 Интернет ресурс http: //i-news.kz/
7 Medportal для врачей и пациентов http: //medportal.kz/
8 Попова Ю. Болезни щитовидной железы. Выбор правильного лечения.
9 Медицинская энциклопедия Vidal.ru [Электронный ресурс] /режим доступа к ресурсу: http://www.vidal.ru/poisk preparatov/
10 Государственный реестр лекарственных средств РК, 2012, www.dari.kz
А. БАКЫТ, У.М. ДАТХАЕВ, Ж. АБЫЛАЙ¥ЛЫ, К-К- КОЖАНОВА
ЛЕКАРСТВЕННАЯ ТЕРАПИЯ ПРИМЕНЯЕМАЯ ДЛЯ ЛЕЧЕНИЯ ЗАБОЛЕВАНИЙ ЩИТОВИДНОЙ ЖЕЛЕЗЫ, АНТИТИРЕОИДНЫЕ ПРЕПАРАТЫ
Резюме: В статье приведены статистика распространения заболеваний щитовидной железы не только в Республике Казахстан, но и во всем мире, влияние щитовидной железы на организм человека, видыболезни и методы лечения. Описан механизм действия антитиреоидных препаратов, рассмотрены показания к применению и особенности использования тиреостатиков в терапевтической клинике. Приведены основные побочные эффекты антитиреоидных препаратов. Указана актуальность внедрения современных лекарственных форм в фармацевтическую практику. Ключевые слова: щитовидная железа, антитиреоидные препараты, тиамазол.
A.BAKYT, U.M.DATKHAEV, ZH.ABYLAYULY, K.K.KOZHANOVA
DRUG THERAPY IS USED TO TREAT THYROID DISEASE, ANTITHYROID DRUGS
Resume: The articlepresents statistics ofthe spread of diseasesof the thyroidgland is notonlyin the Republic ofKazakhstan, and around the world, said the impactof the thyroidglandin thehuman body, the types of illnesses andtreatments. A mechanism ofaction ofantithyroiddrugsare consideredindications for useand featuresthyreostaticsusein therapeuticclinic.The mainside effectsof antithyroid drugs.Indicatedthe relevance ofthe introduction of moderndosage forms inpharmaceutical practice. Keywords: thyroid,antithyroid drugs, tiamazol.
UDC 615.453.62:615.281:615-011-078
D.V. BARINOV A.S. KALYKOVA Z.B. SAKIPOVA 1
1 S.D. Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Module «Pharmacist-Technologist» 2 Scientific Center for Anti-Infectious Drugs
STUDY OF SOME PHYSICAL ANDTECHNOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THE FS-1SUBSTANCE
Resume:Some physical and technological characteristics of the FS-1 substance were studied: calculated the porosity by the bulk and true density, pressability and compression ratio, also the lyophilic property and wettability.
Keywords: FS-1 substance, technological parameters, porosity, bulk density, true density, Hausner ratio, compression ratio, wettability, pressability.
Introduction.Value of iodine-containing preparations as antiseptics that all agents of wound infection naturally sensitive to them and the formation of acquired resistance to them are not typical, so iodine is still in the leading position among modern antiseptics.
Widely used in medical practice found iodophores - iodine preparations based on non-toxic soluble polymers. They are complexes of iodine with polymers of different structures "lodinol"- polyvinyl alcohol "Yodopiran"-
polyvinylpyrrolidone, "Amiloiodil"- with the starch. The developed FS-1 substance [1] is a complex compound with iodine polidental ligands, which serve associates of carbohydrates and peptides. The active component of FS-1 substance is iodine polymer complex that serves as a matrix capable of retaining a molecule of iodine in the blood included in the preparation, thereby allowing transportation and placement of I2 in the intercellular space. The main stages of the synthesis of substance FS-1 is:
1- preparationofmatrixpolymer;
2- intercalationofactiveiodine;
3- preparation of FS-1 liquid drug form;
4- lyophilizationofsolution.
To obtain the most effective dosage form based on the dry powder substance FS-1 is necessary to study a number of
characteristics which have a direct effect on the manufactured form.
Thesecharacteristicscanbeclassifiedintomajorgroups:
1- phisical;
2- technological.
This article discusses the methodological approaches to the study of some characteristics of FS-1 substance, which is a dry heat labile and hygroscopic dark color powder. On the chemical nature the FS-1 substance is an ionic compound nanostructured complex.
Materials and methods. To investigate the physico-chemical and technological characteristics were synthesized four series of FS-1substance. The synthesis conditions were the same, except the molecular weight of the synthetic polymer matrix.
In the production of solid dosage forms of FS-1 substance the important characteristic is the porosity as one of the flowability factors.
Powder porosity (P, %) was determined from the values of bulk and true density.
The bulk density (pb, kg/m3) were determined by weighing a graduated cylinder with thesubstance after multiple seals. Hausner ratio was calculated (H), which described the degree of FS-1substance flowability.
