Гериатриялық науқастарды емдеудегі дәлелді медицинасының концептуалдық ( тҧжырымдық ) мәселелері Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

УДК 616-053.9.615.03

Д.А. ДАУЛЕТБЕВ, К. КУНАНБАЙ

ГЕРИАТРИЯЛЫК НАУКАСТАРДЫ ЕМДЕУДЕГ1 ДЭЛЕЛД1 МЕДИЦИНАСЫНЫН КОНЦЕПТУАЛДЫК ( Т¥ЖЫРЫМДЫК ) МЭСЕЛЕЛЕР1

^азацстан квпултты елдер цатарына жатады. ^Р-да жалпы халыцтыц 1,7 млн жуыгы (10,5%) зейнеткерл'ш жастагы адамдар болса, оныц 3,8%-н 80 жастан асцан царт адамдар цурайды. Гериатриялыц фармакологияны, дэлелд'1 медицинаны жэне генетикалыц паспортты 130-га жуыц улт вкiлдерi туратын ел'т'вдег'! царттарды емдеу тэжiрибесiне ке^нен цолдану, цазiргi замангы медицинаныц взект'1 мэселеи екеш даусыз. Генетикалыц паспортты царт адамдар арасында ке^нен тарату Yшiн зацнамалыц негiз керек. Бул мэселеш ^Р Парламентi мен Денсаулыц Сацтау Министрлiгi шецберiнде царастыру мацызды. Осы мэселеш ^Р Парламентнде отырган халыц цалаулары болашацта цолына алады деп кэм'т сенем 'в.

ГериатриялыК фармокология - Карт адамдарга фармакотерапияныц тшмдтИн жогарылату жэне жагымсыз дэршт реакцияларды болдырмау жолдарын жасау максатында, дэршт заттардыц езара эсерлесуi жэне мелшерлеу принциптерЫ зерттейтЫ,клиникалык фармакологияныц белiмi. ^арт наукастарта дэрiлiк заттардыц фармакокинетикасы мен фармакодинамикалык ерекшелiктерiн бiлу мацызсыз болып калады, себебi осы дэрежедеп наукастар жаца дэрiлiк заттарды клиникалык зерттеудщ 1-2 кезецЫе кебiнесе Катыстырылмайды.ЭрTYрлi мэлiметтерге караганда, 35% дан астам жарык керген клиникалык зерттеулерге, обьективт себептерiне байланысты 65 жастан жогары карт адамдар катыстырылмаган, ейткенi, наукастарды тасымалдауга косымша каражаттыц кажеттiлiгi,зерттеу нэтижеан бурмалайтын косымша ауруларыныц болуы,жанама эсерлершН пайда болуыныц жогары кауiптiлiгi. ^арт наукастарга дэрiлiк заттарды тагайындаудыц жан-жакты ережелерЫщ болмауы жэне тагайындалган ДЗ фармакокинетика/фармакодинамиканыц езгеруiн есепке ала отырып(жасына байланысты,бiр немесе бiрнеше созылмалы ауруларыныц болуына байланысты), накты жагдайда жеке ем тагайындау кажеттiлiгiмен байланысты. Непзп фармакокинетикалыК Yрдiстерге жастыК езгерктердЩ Эсер етук

ДЭрЫк заттардыц с/'Ц'рЛу/'. Непзп жастык ерекшелiктерiне

байланысты, асказан-iшек жолдарыныц (А1Ж) кызметi:

-асказандык рН жогарылауы;

-кан айналымы мен моторикасыныц темендеу^-

-А1Ж тагамнык болу уакытыныц узаруы;

Буган карамастан,канайналымга енжар диффузия жолымен тYскен дэрiлiк заттардыц биожетiмдiлiгi езгермейдк Активтi транспорт жолымен тYскен дэршж заттардыц биожетiмдiлiгi бiрнеше темендеуi мYмкiн (мысалы,гипохлоргидрия кезiндегi кальций). Энтероцит ферменп^мен (CYP3A4) пресистемдi метоболизмге ушырайтын дэршж заттардыц биожетiмдiлiгi соцгыларыныц активтiлiгiнiц темендеуЫе

байланысты(морфин,пропранолол),бiрнеше жогарылауы

мYмкiн. Дегенмен,бул мэлiметтердiц клиникалык мацызы жок деп айтсакта болады.Кеп жагдайда жеткiлiксiз мелшерде жиналган мэлiметтерге байланысты.

ДЭрiлiк заттардыц таралуы. ^арт адамдарда май тiнi келемiнiц салыстырмалы артуы, липофильдi заттардыц таралу келемi мен олардыц жартылай шыгарылуы кезецiнiц жогарылауына алып келедi(Т1/2).Аfзадаfы судыц салыстырмалы темендеуi гидрофильдi заттардыц келемшщ темендеуi мен кан плазмасындагы концентрациясыныц жогарылауына алып келедi. Альбумин концентрациясыныц жастык темендеуi кышкыл заттардыц(напроксен,фенитоин,варфарин) бос фракциясыныц жогарылауына алып келедi.L1-гликопротеин кышкылы концентрациясыныц жоfарылауы(жиi ауыр жагдайдагы наукастарга тэн: сепсис,

кYйiк,жаракаттар,кабынуларfа жауап жэне т.б) непзп препаратардыц бос

фракциясыныц(лидокаин,хинидин,пропранолол) темендеуiне алып келедк Жасушалардагы гематоэнцефальды тоскауыл жYйесiн куратын P-гликопротеиндердiц белсендiлiгiнiц темендеуi, дэртж заттардыц жэне олардыц токсиндерiнiц орталык нерв жYйесiн закымдау эсерiнiц жогарылауына ыкпал етедi.

ДЭрiлiк заттардыц метаболизмк Бауыр ДЗ 1(кышкылдандыру) жэне 2(коньюгациялык) фазалы реакциялы

биотранформациясында мацызды агза болып табылады. Бауырлык канайналым мен бауыр паренхимасы келемiнiц (эсiресе, созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi кезiнде кYшейедi) жаска байланысты темендеуi , карт наукастарда бауыр Кызметiнiц тулгааралык вариабельдiлiгiнiц жогарылауына алып келедi. Бауырдагы 1жэне 2 фазалы биотрансформациясында ферменттiк жYйе белсендшт жаска байланысты езгермейдi.Жоfары дэрежелi бауырлык экстракциясы бар дэрiлiк заттардыц метаболизмЫщ темендеуiнiц негiзi себебi,канайналымыныц темендеуi болып

табылады.(эаресе,созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгiмен косарланганда). Жаска байланысты бауырлык клиренспц темендеуiне алып келетш препараттар: -барбитураттар -диазепам -нортриптилин -хинидин -пропранолол -теофиллин жэне т.б

Дэршж заттардыц ингибрлену жэне индуцирлену жYйесi бауыр биотранформациясыныц жастык ерекшелiктерiне ушырамаган. Жас улгайган сайын инфекциялык аурулармен ауыртан соц жэне токсикалык закымданулардан кешн бауырдыц регенерациялык шамасы темендейтiнi байкалады. Мундай жагдайларда, гепатобилиарлы жYйемен шыгарылатын дэрiлiк заттарды тагайындауда аса укыптылыкпен жэне мелшерлеу тэртiбiн дурыс тацдау кажет.

ДЭрiк заттардыц шыГарылуы. Мундай жаска байланысты езгер^ер, бYйрек массасыныц темендеуi, бYйрек канайналымыныц темендеуi (70жастан аскан карт адамдарда, орта жастагыларга караганда 2 есе темен ), бYйректiц базальды мембранасы мен шумактык езгерiсi,бYйрек артериолаларыныц склероздануы шумактык фильтрация жылдамдыгы мен каналдык секрецияныц темендеуте ыкпал етедi.БYЙректiк клиренс келемiнiц темендеуi дэрiлiк заттардыц жартылай шыгару кезец мен препараттыц кандагы концентрациясыныц жогарылауына алып келедi.

Осыган байланысты,карт кiсiлердi жецiл дэрежелi бYйрек жетiспеушiлiгiмен ауыратын наукастарга жаткызуымызга болады(тiптi, шыгару жYйесiнiц айкын патологиялык бузылыстары болмасада). Улкендерге арналган дэрiлiк заттардыц багдарлык тYзету мелшерiн, Кокрофт-Гольт формуласымен креатинин клиренан есептеу аркылы шыгарады. (Эйелдерде шыгарылган нэтиженi 0,85кебейту кажет): ( 140 - жасы,жылы) х дене салмагы,кг

Креатинин клиренсi (мл/мин) = -

72 х плазма кретинишне,мг/дл

^арт наукастарда бастапкы мелшердi темендетудi жэне мелшерлеу узактыгын тYзетудi талап ететЫ дэрiлiк заттарга, тар терапевттiк индекст препараттар жатады:

- ЖYрек гликозидтерi

- Цефалоспориндер

- Аминогликозидтi антибиотиктер

- Антиаритмиялык преапараттар

- Тефилиллин жэне т.б

Фармакодинамиканыц жасКа байланысты ерекшелштерк

Жина^талган мэлметтерге ^араса^, адам ^артайган сайын ,енпз1лген ДЗ атит1(идиосинкразияльщ) ^иын болжамалы реакциялардыц дамуын ша^ыратын, агзалар мен агза жYйелерiнiц кептеген преапаттарта «сезiмталдыfы» темендейдк Бул феномендi тYсiндiруде негiзгi бiр-бiрiмен байланысты 4 механизмдi беледi:

- Рецепторлар келемЫщ езгеруi (кебiнесе,темендеу),

- Рецепторлар аффинитетшщ езгеруi,

- Пострецепторлы сигналды каскадтардыц езгеруi,

- Гомеостатикальи^ физиологияльи^ механизмдердН «керi байланыс» езгеруi

^рек-;антамыр(Ж1^Ж) жYйесi. ЖYрек ла^тырысы, тынышты^та ^осымша Ж^Ж патологиялары болмаса езгерказ ^алады, алайда жYрек циклыныц компоненп^ жастьщ езгерiстерге ушыраган: жYрек жиырылу жиiлiгi темендеген жэне адекватты жYрек ла^тырысы со^ы келемшН есебiнен устап турады. Каротидтi синустыц барорецепторларыныц сезмталдыгыныц темендеуi (нэтижесi синкопальды жагдайга бешмдЫк болып табылады)есебЫен,1^арт нау^астарды вазодилятаторлармен емдегенде бай^алатын рефлекторлы тахикардия ай^ын емес бай^алады. ^артайган сайын ^антамырльщ ^аттылы^ жогарылайды, тiптi ^урылымына байланысты (коллаген ениулнщ жогарылауы) жэне функциональды езгер^ерЫе(эндотелий-

тэуелдi жэне В2-адренергияльщ релаксацияныц бузылысы)байланысты ^осымша ауруларыныц болмауы.Бул клиникальщ тургыда, систолальщ артерияльи^ ^ысымныц диастолальщпен салыстыртан кездегi

диспропорционалдыгымен байланысты пульстьи^ ^ысымныц жогарылауымен керiнедi. Клиникальщ мацызды мысалдардыц бiрi - бул в-адренорецепторлардыц агонисп^ мен антагонисттерiне сезiмталдыкrыц темендеуi: в-адреномиметиктердi ^абылдауда хронотропты эсер оц, в-адреноблокаторларды ^абылдаганда гипотензивтi жэне хронотропты эсер терс

Орталы; жYйке жYйесi. ^арт нау^астар бензодиазепиндi анксиолитиктерге ете сезiмтал болып келедi, ейткеш, антипсихотикальщ препараттар жиi еанщ адасуын,гипотония жэне зэрдщ то^тауын ша^ырады. ^арт нау^астарда опиоидты анальгетиктердН ауыру сезiмiн басу эсерi ай^ын керЫед^ттнфармакокинетикальщ параметрлердщ мацызды езгерiстерi болмасада), жастарта Караганда, тыныс орталыгыныц тежелуi мен ^усу орталыгыныц ^озуы жылдамыра^ болады.

Карт науКастарГа фармакотерапияньЩжаГымсыз Эсерлерi

ЖДР(НЛР) даму 1^аушн жогарылататын факторлар, 1 суретте керсетiлген.

1 сурет - Жагымсыз дэрiлiк реакциялардыц санын жогарылататын факторлар

ЖДР пайда болу жшлт жастарга Караганда, ^арттарда екi есе жогары. ЖДР дифференциальды диагнозды жYргiзуде ^иынды^ тугызуы мYмкiн. Сонымен ^атар, олар мынаган алып келедi:

- ЖYргiзiлген терапияда нау^астыц комплаенттiлiгi мен функциональды жагдайыныц темендеу^-

- Фармакотерапияда шыгынныц жогарылауы

- 9мiрге 1^аутт гериатрияльщ синдромдар мен госпитализациялау жиЫпшц жогарылау ^ауттшт.

- Дифференциальды диагнозды жYргiзудiц ^иындауы.

Дурыс емес талданган ЖДР ДЗ «тагайындау каскадына»алып келедЦ2.сурет)

1 кестеде ^арт нау^астарда кездесетЫ эртYрлi аурулардыц кец таралган жанама эсерлерi керсетiлген.

2 сурет - Дурыс емес талданган ЖДР ДЗ «тагайындау каскады»

Кесте 1 - ДЗ жанама эсерлерi

Ауру Преапараттар Жанама эсерлерi

ЖYрек етквпштИнщ бузылысы Бета-адренобло като рл ар,диго ксин, дилтиазем,верапамил,трициклды антидепрессанттар ЖYректiк блокадалар

ЖYрек жеткiлiксiздiгi Бета-адреноблокаторлар, верапамил,дизопирамид ЖYрек жеткiлiксiздiгi симптомдарыныц кYшеюi

Артериальды гипертензия ^абынуга ^арсы стероидты емес препараттар А^ жогарылауы

Ортостатикалы^ гипотензия Диуретиктер, трициклды Антидепрессанттар,вазодилятаторлар Бас айналу,^улау,естен тану

БYЙрек ^ызметЫщ бузылуы Аминогликозидтер, ^абынуга ^арсы стероидты емес препараттар, радиоконтрастты препараттар Жедел бYйрек жеткiлiксiздiгi

Гипокалиемия дигоксин ЖYректiк аритмиялар

Гипонатриемия Пероральды гипокалиемиялы^ ДЗ, диуретиктер,карбамазепин Натрийдыц плазмадагы концентрациясыныц темендуi

Экпенщ созылмалы обструктивт ауруы Бета-адреноблокаторлар,опиоидтар, Седадивтi ДЗ Бронхоконстрикция,тыныс алудыц тежелуi

Глаукома Холиноблокаторлар Глакоманын ершуi

Аталы^ бездН ^атерсв аденомасы Альфа-адреномиметиктер, холиноблокаторлар Зэрдщ то^тауы

Остеопения глюкокортикоидтар СYЙек сынуларыныц жогарылау Kаупi

Депрессия Бензодиазепиндер,опиоидтар,орталы^ эсерлi антигипертензивтi препараттар, глюкокортикоидтар Депрессияныц ершуi

Зерттелген фармакоэпидемиологиялы^ мэлiметтер , полипрагмазия (алжу) ^арт нау^астарда ЖДР дамуында непзп жогары кауiп факторы болып табылатынын керсетедк^абылдаган препараттар келемi мен жанама эсерлердщ туу 1^ауш арасында ттелей тэуелдiлiк орнатылfан.Емдеушi дэр^ердН ру^сатынсыз ^абылданатын

Кесте 2 - ДЗ мен БА^ ^урамына кiретiн еамджтердщ езара эсерлесуi

рецептсiз препараттар мен биологияльщ активтi ^оспаларта (БА^)басты назар аударылуы керек.

2 кестеде ДЗ БА^ ^урамына кiретiн есiмдiктермен мацызды клиникалы^ эсерлесуi (фармакодинамикалы^ жэне фармакокинетикалы^) керсеттген.

Дэрiлiк есiмдiк Дэрiлiк зат Эсерлесу нэтижесi

Шайшеп Нурепсит perforatum Теофиллин ^андагы теофиллин концентрациясыныц жогарылауы

Дигоксин Циклоспорин Варфарин Индинавир Амитриптилин ^андагы препараттардыц концентрациясыныц темендеуi

Женьшень ( хауана тамыр) Ттелей емес антикоагулянттар(варфарин жэне т.б) Халы^арал ы^ жYйеленген ^атынастыц (ХЖ^) темендеуi -антикоагулянтты эсердщ

тeмендеуi

Сарымсак Allium savitum ^ос жапыракты гингко Ginkgo biloba Дягиль(Аюбалдырган) Angelica sinensis Тiкелей емес антикоагулянттар(варфарин жэне т.б) ХЖ^ жогарылауы жэне протромбиндi уакыттыц узаруы-геморрагиялык синдром

Антиагреганттар (ацетилсалицил кышкылы, тиклопидин)

^ос жапыракты гингко Ginkgo biloba Дягиль(Аюбалдырган) Тиазидтi диуретиктер А^ жогарылауы гипертониялык кризге деиiн

Фармакотерапияныц аскынуына алып келетн ятрогендi факторлар:

1. Диагнозды кате кою,медикаментозды емдi кажет ететЫ аныкталмаган аурудыц болуы.

2. Обьективт медициналык кeрсеткiштерi жок бола турып,препараттарды негiзсiз тагайындау(антибиотиктер, журек гликозидтер^антикоагулянттар, диуретиктер, iш жYргiзетiн дэрiлер)

3. Препараттарды утымсыз тацдау

4. Бакылау адекваттылыгыныц болмауы

Фармакокинетикалык жэне фармакодинамикалык жастык ерекшелжтерше,косымша ауруларыныц болуына жэне препараттардыц езара эсерлесуiне карамай ДЗ тагайындау, баска дэрiгерлермен тагайындалган дэртер,ДЗ эсерiнiц болмауына жэне мeлшерiнiц шамадан асып кетуiне алып келедi.

ГериатриялыК фармакологияныц тЭжiрибелiк KSpiHicTepi

ЖДР каупiн темендету жэне жYргiзiлген фармакотерапияныц сапасын жогарылату максатында, карт наукастарта дэрЫк заттарды тагайындауда келесi негiзгi кагадаларды сактау кажет. ДЗ тагайындамас бурын дар'еерее керек:

- Медикаментозды араласулардыц пайдалылыгын карау;

- Мукият клинико-фармакологиялык анамнез жинау;

Кесте 3 - Клинилык-лабораториялык кeрсеткiштер

- Тагайындауга арналган сол жэне баска препараттардыц белпленген кeрсеткiштерiн катац сактау (Диспепсиялык синдромда омепразол тагайындамау керек!)

- Мумкшдтнше фармакотерапиялык баламалары бар, «тшмд1лИ/каутт1лт»аракатынасты тацдау

- ФК/ФД жастык ерекшелжтерше карай дэршердщ езара потенциалды эсерлесуiнiц кауттттн багалау

- Наукаска препараттарды кабылдау Yлгiсiн тYсiнiктi жэне анык тYсiндiру

- Фармакотерапияны тeменгi стартты дозадан бастау (орта жастагы наукастарта тагайындалатын дэрмектердiц 30-50%)

ДЗ тагайындап болганнан соц dapieepee керек:

- Эсерi болганша ДЗ мeлшерiн бiртiндеп ^бейту

- Тэжiрибеге карамастан эрбiр пайда болган жаца симптомды ДЗ реакциясы деп карау

- Мeлшерлеу титрлерЫ багалау кезiндегi ЖДР туындау каупшде, лабораторлык зерттеулердi,терапевтикалык дэрiлiк бакылауды ескеру (эаресе,препараттарды тeменгi терапевтикалык индекспен тагайындаганда).

- Ем комплаентностiнiц тeмендеуiнiц непзп себептерЫ уакытында багалау.

Фармакотерапияныц кау^тшт мен тиiмдiлiгiн бакылауга арналган клинико-лабораторлык кeрсеткiштер, 3 кестеде кeрсетiлген.

Препарат Мониторингке арналган кeрсеткiштер

Ангиотензин-айналдырушы ферменттер ингибиторы ^андагы калийдiц децгейi

диуретиктер

¥стамага карсы ДЗ Плазмадагы препараттыц концентрациясы

Литий

теофиллин

Аминогликозидтер Сарысулык креатинин,плазмадагы препараттыц концентрациясы

Дигоксин

Парацетамол (4г/тэу кeп) Функциональды бауырлык сынамалар

Статиндер

Фибраттар Функциональды бауырлык сынамалар, гемограмма

Варфарин протромбин уакыты

Комплаентплттщ тeмендеу кeрiнiстерi:

1. ДЗ кабылдауда белгiленген Yлгiнi дурыс сактамау

2. Тагайындалган препараттарды уакытша жагдайы жаксарганда кабылдамай коюы

3. Тагайындалган ДЗ мeлшерiн артык немесе кем кабылдау Комплаентплттщ тeмендеу себептерi:

1. Фармакотерапияныц жанама эсерлерЫщ пайда болуынан eмiр сапасыныц тeмендеуi

2. Дэрiлердiц багасыныц кымбаттылыгы. Дэрiлердi тагайындауда наукастыц мYмкiндiктерiн багалау,кол жетiмдi баска дэрi тYрлерi туралы хабарлау

3. Препараттарды кабылдаудагы обьективтi кателiктер:

- ¥сак моториканыц бузылысы (артрит,тремор)

- Кeрудiц бузылысы(препараттыц тYсiнiксiз тацбалануы)

- Таблеткаларды жутудыц киындауы

4. Наукастардыц зейiнсiздiгi мен умытшактыгы.

5. Дэрiгер мен наукастыц арасында сенiмдiлiк катынастыц болмауы

6. Дэр^ер тагайындауларын саналы турде орындамау

0flEEMETTEP TI3IMI

1 Bertram G.Katzung. Basic and Clinical Pharmacology,11 th edition, McGraw-Hill Medical,2009.

2 Dipiro J., et al.Pharmacotherapy: A Pathophysiologic Approach, McGraw-Hill Medical, 7 th edition,2008

3 European Pressure Ulcer Advisory Panel and National Pressure Ulcer Advisory Panel. Treatment of pressure ulcers:Quick Reference Guide. Washington DC: National Pressure Ulcer Advisory Panel.2009

4 Fauci A.S., Braunwald E., et al Harrison's Principles of Internal Medicine, 17 th edition, McGraw-Hill Medical,2008

5 McLean A. J., Le Couteur D. // Pharmacol Rev. - 2004 . - Vol.56 - P.163 - 184 .

6 The Merk Manual of Diagnosis and Therapy, 18 th edition,2006.

Д.А. ДАУЛЕТБЕВ, К. КУНАНБАЙ

Казахский Национальный Университет им. С.Д.Асфендиярова Кафедра клинической фармакологии,ЛФК и физиотерапии

КОНЦЕПТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ЛЕЧЕНИЯ ГЕРИАТРИЧЕСКИХ БОЛЬНЫХ С ПОЗИЦИЙ ДОКАЗАТЕЛЬНОЙ МЕДИЦИНЫ

Резюме : В статья посвященной гериатрической фармакологии, с позиций медицины, основанной на доказательствах, изложены основные принципы рациональной фармакотерапии пациентов пожилого возраста.

Ключевые слова: гериатрия, клиническая фармакология, гериатрическая фармакология, нежелательные лекарственные реакции, межлекарственное взаимодействие.

D.A. DAULETBAYEV, K. KUNANBAI

CONCEPTUAL ITEMS OF GERIATRIC PATIENTS TREATMENT FROM THE POSITION OF EBM ( EVIDENCE - BASED MEDICINE )

Resume : The paper on geriatric pharmacology reveals the main principles of elderly patients' rational pharmacotherapy from the point of view of evidenced based medicine.

Keywords: geriatrics, clinical pharmacology, geriatric pharmacology, adverse drug reactions, drug interaction.

УДК: 614.2:378.147:378.180.6

Б.С. Т¥РДАЛИЕВА, М.К. К0Ш1МБЕКОВ, А.Д. АДЕНОВА, А.Е. ТАЖИЕВА

КАФЕДРАДАГЫ ОКЫТУ УРДЮНЕ Б1Л1М АЛУШЫЛАРДЫН КвЗКАРАСЫН ТАЛДАУ

Буг1нг1 тацда ^азакстандагы заманауи медициналык бтм беру стратегиясы колданыстагы окыту технологияларын жет1лд1руге, ез'тд'т уэждемеш квтеруге, сананы жет1лд1руге, б1р1кт1р1лген окыту стратегиясын дамытуга, сонымен катар б1л1м беру урд1с1н1ц сапасы мен мониторинг^н уйымдастыруга багытталганы белгЫ. Осы багытта С.Ж. Асфендияров атындагы ^азак ¥лттык Медицина Университетнде жэне "Денсаулык сактау саясаты жэне баскару" кафедрасында студенттердi окытуда KYз'ретт'л'ш эдктер1н жузеге асыруга, бiлiм сапасын жогарлатуга, заманауи гылыми жетiстiктердi жэне медициналык кадрларды дайындау Yрдiсiнде интерактивтi эдстердi колдануга багытталган жумыстар аткарылуда. TYÜiHdi свздер: интерактивтi окыту эд 'ю, н;^зiреттiлiк, окыту Yрдiсi, б'л'тд'! бакылау сараптамасы

МЭселенЩ взектЫп. |^аза|стан Республикасында б^м беруд дамытудыц 2011 - 2020 жылдарга арналган мемлекетпк багдарламасы бойынша |аз^п тацда ецбек нарыгыныц, елмвдщ индустриялы|-инновациялы| даму мЫдеп^ мен жеке тулганыц |ажетплттерЫ |анагаттандыратын жэне б^м беру саласындагы уздт элемдт тэжipибелеprе сай келетш 6rniM сапасыныц жогары децгешне |ол жетмзу непзп мЫдеттердН б i pi болып табылады.

С.Ж. Асфендияров атындагы 1^аз¥МУ-нщ «Денсаулы| са|тау саясаты жэне бас|ару» кафедрасында 3 жэне 5 курс студенттердщ, резиденттердщ жэне магистранттардыц кэаби ^¡реттЫктерм (бтЫ, коммуникативтт дагды, |у|ы|гы| дагды, тэж¡pибел¡к дагды, студентт¡ц езЫдт жумысы) дамыту багытында о|ытудыц белсенд^ интеpактивт¡ эд¡стеp¡н |олдана отырып, студенттердщ ез бет¡нше б¡л¡мд¡ мецгеруге мумкшдш беpед¡. О|ытудыц белсенд¡ эд¡с¡ о|ытушы мен б¡л¡м алушыныц арасында коммуникативт дагдыларын дамыту ар|ылы тьныз |арым-|атынасты |алыптастырады.

^уз^етплттер б¡л¡м алушыларга (студенттер мен тулектерге) нагыз ма|сат|а |атысты |ундылы|тар мен устанымдарды тус¡нуrе, |иын м¡ндеттеpд¡ шешуге жэне жаца идеялар мен инновацияларды |олдануга эсеp¡н типзед^ сонымен |атар студенттеpд¡ц |ызметЫ ба|ылауга жэне ез бет¡нше о|уга, кеp¡

байланысты орнатуга, ба|ылау дагдыларын |алыптастыруга жэне беp¡лrен ма|саттарга жетудеr¡ мэселелерге кец¡л аударуга уйpетед¡.

ЗерттеудЩ нЭтижелерк Б¡л¡м беру сапасын арттыру ма|сатында С.Ж. Асфендияров атындагы 1^аз¥МУ-нщ «Денсаулы| са|тау саясаты жэне бас|ару» кафедрасында «Дэлелд¡ медицина неr¡здеp¡» жэне «Жалпы тэж¡pибел¡к дэp¡rеp |ызметЫ уйымдастыру» пэндеp¡ бойынша 3, 5-ш¡ курс студенттерге, сонымен |атар резиденттер мен матстрантарга сауалнама жуpr¡з¡лд¡. Элеуметт¡к сауалнама журпзудН ма|саты кафедрада о|ытылатын пэндеpд¡ц сапасына б¡л¡м алушылардыц |анагаттануын багалау.

2013-2014 о|у жылыныц |азан-|араша айларында ^аз¥МУ «Жалпы тэж¡pибел¡к дэp¡rеp жумысын уйымдастыру» пэн бойынша «Жалпы медицина» мамандыгыныц 5 курс студенттеp¡не 150 сауалнама журпзшт мынандай нэтиже алынды:

«Пэн с¡зд¡ |ызы|гырды ма?» деrен сура||а pеспонденттеpд¡ц 95,3% иэ, 2,7% жо|, 2% б¡лмейм¡н деп жауап бердк Бул кеpсетк¡ш 2012-2013 о|у жылыныц а|пан - мамыр айында журпзшген сауалнама |орытындысымен салыстырганда жогаргы керсеткшт кеpсетт¡ (1-сурет).