CC BY
42
Э0Ж 614.253.5:616-053.9 (075.8)
К. К¥НАНБАЙ, А.К. КАИРБЕКОВ, А. ЖАНПЕЙСОВА, М. КАРЖАУБАЕВА
КАРТ АДАМДАРДАГЫ ДЭР1Л1К ТЕРАПИЯНЫН, НЕГ1З1
Царт жастагы науцастарды емдеуде , дэрiгер фармакотерапияныц тиiмдiлiгiне цартаю YPдiсiнде орын алатын физиологиялыц жэне патологиялыц эсер'! туралы нацты блу керек. Мацалада дэрЫк заттардыц фармакокинетика жэне фармакодинамиканыц жасца байланысты взгерiстерi туралы цазiргi замангы мэлiметтер жэне царт науцастарга дэрЫк заттарды мвлшерлеу эдiстерi кврсетлген.
Тyйiндi создер: Царт адамдарга дэрЫк заттардыц мвлшерлеу, фармакокинетика жэне фармакодинамика, жанама эсер'ш болжау
Тадырыптын езектЫп
¥зад жасап, урпагынын дызыгын керу - ммнщ де болса арманы. вкшшке орай, ^азадстанда осы арманына толы; жете алмай кететЫдер саны дамыган елдердепмен салыстырганда элдедайда кеп екен. Статистикалыд деректерге суйенсек, ^азадстанда орташа емiр суру жасы 65-67 жас, уза; емiр суру керсеткiштерi бойынша бiздiн ел 153, ал Украина 151 орында. Бупнп кунде жасы 100-ден асдандардын езi бiздiн ел ушiн тандаларлыд дубылыс. Егде жастагы адамдардын аурулары теориялыд жэне практикалыд медицинанын манызды мэселес болып отыр. Агзанын бейiмделу дабшетшщ жасда байланысты удемелi темендеуi, онын реактивтiлiгiнiн езгеруi патологиянын дамуына ын^айлы жагдай тугызады [1,3,5]. Жас адамдармен салыстырганда егде жастагы адамдарда (60-74 жас) аурушылдыд денгеж екi есе жогары, ал карт жастагы адамдарда (74 жас жэне жогары) 6 есе жогары. Тадырыптын мадсаты: ДэрЫк заттын фармакокинетикасын жэне фармакодинамикасын ескере отырып карт жастагы адамдарда дэрЫк заттарды долдану кезiнде токсикалыд жэне жанама эсердщ даму даут дамуын алдын алу жэне темендету. Антиэйджингтщ негiзгi мадсаты тек адам емiрiн узарту емес, адам емiрiнiн денсаулыгы мыдты жэне енбек белсендiлiгi жогары кезещн улгайту. Адам догамга керек болып, халдына бiр пайдасын типзсе гана кэрiлiкке дарсы гылымнын нэтижелт туралы сез дозгауга болады. ^аз1рп кезде элем халдынын дартаю урдiсi дардынды журiп жатыр, ^азадстанда дартаю шеп 7% аттап кеттi. Ягни дазiргi кезде елiмiзде дарт адамдар датары 7,7% дурап отыргандыдтан, ^азадстанда халды дартайып бара жатдан елдердщ датарына досылып отыр. Сондыдтан кэрЫкке дарсы багыттагы жасалган эр бiр iстiн манызы зор - деп туйiндедi сезiн ^азадстан геронтологтар догамыньщ президентi. Сондыдтан да емiрдi узарту мен жадсартуды зерттеу тек дана галымдардын мiндетi гана емес, ол эр адамнын ез емiрiне жауапкершЫкпен дарауы екенiн есте устау дажет.
Жас жэне егде жастагы адамдарда патологиялыд урдктердщ дамуында айдын айырмашылыдтар бар. Егде жэне дарт жастагы адамдарда кептеген ауруларга айдындылыгы темен жэне клиникалыд керiнiстердiн ерекше болуы тэн. Егде жаста адырын удейтЦ баяу агымды патологиялыд урдiстер байдалады [5,4,1]. Клинико-эпидемиологиялыд зерттеулердiн керсетуi бойынша егде жэне дарт жастагы бiр наудасда орташадан 2 жэне 4 аурудан келед^ осыган байланысты жас жэне орта жастагы наудастармен салыстырганда егде жэне дарт жастагы адамдар дэрЫк заттарды кеп дабылдайды. ДэрЫк терапиямен байланысты дамитын
асдынулар егде жэне дарт жастагы наудастарда жиi дамиды, бiрад ол ем керсеттген жагдайда оны шектеуге негiз бола алмайды.
Егде жастагы наудасда ем журпзгенде дэрiгер алдына айдын дол жетiмдi мадсат дою керек. Егер жас адамдарда емдеу мадсаты непзп ауруды емдеу жэне бузылган дызметтердi максималды далпына кел^ру болса, ал егде жэне дарт жастагы наудастарда -симптомдар айдындылыгын темендету жэне бузылган дызметтердщ орнын толтыру. Емдеушi дэрiгер емдi емiр сапасын жадсартуга жэне садтауга багыттау керек, ол гериатриянын негiзгi стратегиялыд тапсырмасы [4,1]. Дэрiгер егде жэне дарт жастагы адамдарда симптоматика дурылымында емiр сапасына эсер керсететiн жэне терапевтикалыд эсердi дажет ететiн белгiлердi ажырата б^лу дагдысын унемi жогарылатып отыру керек.
Егде жэне дарт жастагы дэрЫк терапияныц мэселелерг
• Бiрнеше аурудын болуына байланысты бiрнеше дэрiлiк затты долданудыц дажеттЫп туады.
• Кептеген аурулардын созылмалы агымына байланысты дэрЫк заттарды узад уадыт долдану дажетплт.
• Патологиянын болуы, агзаларда жэне жуйелерде жастыд езгерiстер фонында дэрЫк заттардын фармакодинамикасынын жэне фармакокинетиканын бузылыстары.
• Комплеанстын бузылыстары - дэрЫк терапиянын тагайындалган режимш толыд емес немесе дурыс емес орындалуы.
Егде жэне дарт жастагы наудастарга дэрЫк терапиясын бастаганда эр дэрiгер дэр^е керсеткiштердiн дурыс аныдталгандыгына, дэрiлердiн мелшерi наудастын жеке ерекшелiктерiне сэйкес болуына, дэр^ер тагайындауы наудастын дурыс тусшгендтн жэне онын дурыс дабылданып жатданына сенiмдi болу керек. Егде жэне дарт жастагы наудастарга дэрЫк терапиясын бастаганда дэр^ер дартаю урдiсiнiн фармакотерапия эффективтЫпне эсерi, гериатрияда дэрiлiк заттардын мелшерлеу дагидасы, дартайган адамдардагы дэрЫк заттардын жанама эсерi жэне дэрЫк затардын езара эсерлесуi жэне дэрЫк заттардын жагымсыз эсерiне дартайган агзанын турадтылыгын жогарылату жолдары туралы надты бiлiмi болуы керек. Фармакокинетиканын жас улгаюына байланысты езгерiстерi.
Егде жэне дарт жастагы наудастардын дэрiлiк затда реакциясы негiзiнен дартаю кезiнеде журетш физиологиялыд жэне патологиялыд езгерiстерге байланысты. Агза дартаюынын физиологиялыд урдiстерi дэрЫк заттардын фамакокинетикасынын жэне фармакодинамикасынын езгеруше алып келедi [2,3,5].
Егде жэне ;арт жастагы нау;астарда кептеген дэрiлiк заттарда барлы; фармакокинетикалы; уРД^тер баяу ЖYредi, осыган байланысты ;ан айналымда бос препараттардыц мелшерЫщ жогарылауымен керiнедi. Осы себептерге байланысты егде жэне ;арт жастагы наук;астарга ;ажетт терапевтикалы; мащсатща жету Yшiн дэрЫк заттарды аз мелшерде ;абылдауды ;ажет етедi. Дэрiлiк заттардыц жас;а байланысты сщрту бузылыстары.
Егде жастагы наущастарга дэрiлiк заттарды кебiнесе iшке ;абылдауга тагайындайды. ^артаю кезiнде ас;азанчшек жолында сщртудщ баяулауы сщрту аймагыныц азаюымен, моториканыц элсiреуiмен, эвакуация баяулауымен, секреторлы белсендЫпнщ темендеуiмен, мезентериальды тамырларда ;ан айналымныц темендеуiмен байланысты. Жас улгаюмен iшке тагайындалатын дэрiлiк заттардыц сщр^ темендейдi. Егде жэне ;арт жаста ;ыш;ыл тузтудщ темендеуi дэрiлiк заттардыц сщртуЫе тура эсер керсетпейдi, ейткен абсорбция YРДiсi негiзiнен жiцiшке шекте ЖYредi. Сонымен бiрге кептеген ферменттердщ ендiрiлуi жэне белсендiлiгi туз ;ыш;ылына тэуелдi. Асщазан iшiлiк рН езгеруi дэрiлiк заттардыц асщазанда еруiн жэне ионизациясын жэне pH-тэуелдi абсорбциясын бузады, ол толы; сiцiрiлуiге эсер етедГ Ахлоргидрия ;ыш;ылга тура;сыз дэрiлiк заттардыц (пенициллиндер) жогары абсорбциясын ша;ырады. Темiр сiцiрiлуi темендеуi ас;азанчшек жолдарында сщртущщ темендеуiне гана емес, сонымен бiрге кейбiр агзалардыц, бiрiншi орында бауырдыц деполы; ;ызметшщ езгерiстерiне де байланысты.
Егде жастагы адамдарда шек моторикасыныц элсiреуi жэне ас;азанныц эвакуаторлы ;абшетшщ баяулауы мацызды орын алады. Ол дэрЫк заттардыц сiцiрiлуiнiц баяулатады жэне терапевтикалы; эсердiц пайда болу уа;ытын узартады. Iшектiц гипоматорикасы бар нау;астарда ш ;ату, дэрiлiк заттардыц ас;азанчшек жолдарында уза; уа;ыт болуы нэтижесiнде олардыц толы; сiцiрiлуiне себеп болады [1,2]. Осыдан дэрiлiк заттардыц терапевтiк эсерЫщ KYшеюi MYмкiн, оныц элеминация баяулауымен ;осарлас;анда дэрiлердiц мелшерiнде жэне тагайындау режимiнде TYзетуiн ;ажет етедi.
Егде жэне ;арт жастагы наук;астарга дэрЫк заттарды терi астына жэне булшы; етке енгiзгенде дэрiнiц ;анга сщр^ баяулайды, ол ЖYрек ла;тырысыныц темендеу^ ;ан айналымныц баяулауына, тамыр ;абыргасыныц еткiзгiштiгiнiц езгеруiнiц нэттижесiнде болады. Трансдермальды дэрiлiк формалардыц (жанаспалы терiлiк пластырь, трансдермальды терапевтт ЖYЙелер) сiцiрiлуi терЫщ физиологиялы; ;артаюынан бузылады. Терiнiц жас;а байланысты езгерiстерi 40 жастан басталады, ал 60 жаста атрофия жэне дегенерация YРДiстерiнiц нэтижесiнде терiнiц барлы; ;абаттары бузылады. Сонымен бiрге тамырлар саны жэне ;абыргасыныц еткiзгiштiгi темендейд^
микроциркуляцияныц бузылысы стаз, микротромбоздар, капиллярлардыц босауымен керiнедi. Дэрiлiк заттардыц жайылу келемiнiц жас;а байланысты езгерктерк
Жас улгаюына байланысты кептеген дэртердщ жайылу келемi (сарысудагы концентрациясымен тец дэрЫк заттыц суйы;ты;тыц келемiнде жайыла алатын коцентрациясы) езгередi. Егде жастагы адамдарда ол
18,4 л тец, ал жас адамдарда 29,1 л. Егде жастагы нау;астарда дэрЫк заттардыц жайылу жылдамдыгы жэне децгей жасуша салмагыныц темендеуiнен жэне тЫдт архитектониканыц бузылауынан, сонымен бiрге дене салмагыныц темендеуi жэне оныц курамыныц езгеруi, ;ан айналымныц бузылысы нэтижеанде бузылады. Жайылу келемiне эсер керсететЫ жасты; езгерiстерге метаболикалы; белсендi тЫдердщ май тiнiне айналуы, агзада су келемшщ азаюы, тiндiк еткiзгiштiгнiц езгеруi жэне т.б. жатады. Булшы;ет салмагыныц жэне су келемЫщ темендеуi гидрофильдi дэрiлiк заттардыц жайылу келемiнiц азаюына жэне ;ан сарысуында жэне тшдерде олардыц концентрациясыныц жогарылауына алып келедк Арты; мелшерлеу жэне дэрiлiк интоксикация ;аут жогарылайды. Бул ас;ынулар аминогликозидт антибиотиктерге, ЖYрек гликозидтерiне, гидрофильдi в-адреноблокаторларга, Н2-блокаторларга ;атысты. Егде жаста май тшшщ келемiнiц жогарылауы тшдерде липофильдi заттардыц концентрациясыныц темендеуiне жэне олардыц жайылу келемшщ жогарылауына алып келед^ ол ез кезегiнде эсердщ керсетудiц баяулауына жэне эсер ету уза;тыгыныц жогарылауына септеседi [5]. Бул тетрациклиндерге, бензодиазепиндi
транквилизаторларга, фенотиазиндi нейролептиктерге жэне барбитураттарга ;атысты болады. ДэрЫк заттыц жайылуыныц мацызды белiгiне оныц а;уызбен байланысуы жатады, себебi тек байланыспаган препарат тiндерге таралу жэне агзадан шыгарыла алады. Агзаныц ;артаюы ;ан сарысуында альбумин курамыныц орташа 10-15% темендеуiмен бiрге ЖYредi. Гипольбуминемия препараттыц байланыс;ан фракциясыныц темендеуiне жэне байланыспаган бос фракциясы концентрациясыныц жогарылауына алып келед^ ол дэрiлiк заттыц эффективтЫгш жогарылатады, арты; мелшерлеу, токсикалы; керiнiстердiц жэне жанама эсердiц пайда болу MYмкiндiгiн жогарылатады. Егде жастагы нау;астардыц сарысуында кептеген препараттардыц концентрациясы ай;ын жогарылайды, кейде токсикалы; децгейге жетед^ эсiресе терапевтiк кецдiгi аз дэртерде. Бул сарысу а;ыздарымен жогары байланысу децгейi (80% жогары) бар дэрЫк заттарга, кебiнесе ;ыш;ылдарга ;атысты: в-адреноблокаторлар, сульфаниламидтер, салицилаттар, ЖYрек гликозидтерi (дигоксин, дигитоксин), бензодиазепиндiк
транквилизаторлар, тура емес эсерлi антикоагулянттар, диабетке ;арсы заттар, наркотикалы; анальгетиктер, тырысуга ;арсы заттар. Сонымен ;атар егде жастагы адамдарда дэрЫк заттарды байланыстыратын а1-гликопротеин концентрациясыныц жогарылауы тэн, ол керiсiнше фармакологиялы; эсердi баяулатады [2,5]. Таза фармакокинетикалы; YРДiстерден бас;а, егде жастагы адамдарда дэрЫк заттардыц жайылуын ;ан айналымныц бузылыстарыда езгертедi: ЖYрек ла;тырысыныц жылына 1% темендеуi, ;ан агымыныц баяулауы жэне айма;ты; ;ан агымыныц ;айта белiнуi, тiндiк ет^зпштктщ езгеруi. Компенсаторлы турде ЖYрекке жэне бас миына ;ан келуiн жа;сарту ма;сатында симпатикалы; тонус жогарылайды. Осы кезде шетк агзаларга, бауырга, бYЙрекке ;ан келуi нашарлайды. Осыдан бYЙректiц ;ан айналымыныц темендеуi зат алмасуы ;ан айналыммен аны;талатын дэрiлiк заттардыц метаболикалы; клиренсiнiц темендеуiн ша;ырады [4].
Егде жастагы адамдарда дэрЫк заттардыц зат алмасуы. Егде жэне дарт жастагы адамдарда дэрЫк заттардыц биотрансформациясы бауыр паренхимасыныц атрофиясы нэтижесiнде жэне белсендi гепатоцитер саныныц тeмендеуiнен, микросомальды ферметтер активтiлiгiнiц тeмендеуiнен жэне зат алмасудыц бузылуынан баяулайды. 65 жастан асдан адамдарда жас адамдармен салыстырганда бауыр салмагы 25% тeмендейдi, бауырлыд дан айналым 30-45% тeмендейдi. Осы айдын езгерктер дэрiлiк заттардыц биожетiмдiлiгiнiц жогарылауына жэне сарысуда концентрациясыныц жогарылауына алып келедi. Бауырлыд клиренстiц тeмендеуi нэтижесшде тез жэне баяу зат алмасу тэн дэрЫк заттарда бiрдей жартылай шыгарылу кезецi eзгередi. Осы eзгерiстер психотропты заттарда, наркотикалыд анальгетиктерде, ß-адреноблокаторларда, антикоагулянттарда, аритмияга дарсы затарда, стероидты емес дабынуга дарсы заттарда улкен практикалыд мацызга ие [1,4]. Бауырлыд зат алмасудыц I фазасы айдын бузылады -цитохром P450 микросомальды ферменттер ЖYЙесiмен iске асатын (ß-блокаторларга, кльций антогонистерiне, теофиллинге) синтетикалыд емес реакциялар (тотыгу, гидролиз). Бауырлыд зат алмасудыц II фазасына тэн -синтетикалыд реакциялар (коньюгация) - бузылыстар айдындылыгы тeмен, кeбiнесе глюкуронилтрансфераза, сульфаттрансфераза белсендiлiгi eзгередi (стероидты емес дабынуга дарсы заттарга, бензодиазепиндерге). Зат алмасу бузылыстары дэрЫк заттыц атипиялыд метаболиттерiнiц TYзiлуiмен (мысалы, парацетамолдыц спиронолактонныц) бiрге ЖYредi, кейде олар аса токсикалыд эсер ^рсетедГ Сонымен бiрге егде жастагы наудастар дэрiлiк заттардыц бауырга задымдаушы эсерiне (парацетамол жэне басда стероидты емес дабынуга дарсы заттар) сезiмтал болып келедi [3]. Дартайган агзада бiрдатар дэрiлiк заттар басда дэрЫк заттардыц зат алмасуын ынталандыруы немесе тежеуi MYмкiн. Мысалы, бауырлыд зат алмасу индукторлары -барбитураттарды, галоперидолды, аминазиндi, амитриптилиндi, диазепамды узад дабылдау (2 аптадан ^п) тiкелей емес антикоагулянттардыц эффективтiлiгiн тeмендетедi, сол ардылы олардыц жогары мeлшерде долдануына жагдай тугызады. Зат алмасуды жылдамдататын заттарды дабылдауды тодтатданда, геморрагиялыд асдынудыц алдын алу Yшiн антикоагулянттар мeлшерiн мiндеттi TYPДе тeмендету дажет. Осы зацдылыдты рифампицинге, амидопиринге, бутадионга датысты садтау керек [3,5]. Антикоагулянттарды жэне уйыдтатушы заттарды бiр уадытта тагайындаганда бауырлыд зат алмасуга нитразепам (радедорм) ец аз эсер трсетедГ Зат алмасу индукторларын узад уадыт дабылдау фолий жэне аскорбин дышдылыныц, B6 жэне D дэрумендерЫщ биотрансформациясы жылдамдауын шадыруы MYMкiн, сол ардылы егде жастагы адамдарда макроцитоз, мегалобласттыд анемия, гиперхолестеринемия дамуына алып келедГ
Жас улгаюымен ЖYЙелi гана емес, сонымен бiрге ЖYЙелiге дейшп зат алмасу дардындылыгы тeмендейдi: осы кезде <^ршшЫк eтудi» жогары эсерiмен дэрiлiк заттыц биожетiмдiлiгiнiц жогарылауы тэн, ол бiрiншiлiк пассаж кезiнде зат алмасу тeмендеуiмен негiзделген, бул YPДiс дэрiлiк зат iшке дабылдаганнан кежн ЖYЙелi дан айналымга eткенге дейш бауырда зат алмасуга
ушырайды. Егде жастагы наудасты емдеу кезiнде препараттыц мeлшерiн дэрiнiц ЖYЙелi дан тамырга eткенге дейiн ЖYретiн элиминациясын есепке алып тагайындау керек [2]. Бiрiншiлiк пассаждыц зат алмасудыц жогары дардындылыгы лабеталолга, пропранололга, лидокаинге, нитраттарга тэн. Егде жаста бауырдыц заласыздандырушы дызметЫщ тeмендеуi агзада дауiптi препараттардыц жэне олардыц зат алмасу eнiмдерiнiц жиналуына септеседi. Осыныц бэрi егде жастагы адамдарда дэрЫк интоксикация дамуын жецтдетедк
Егде жастагы адамдарда дэрiлiк заттардыц экскрециясы. Кeптеген дэрiлiк заттар Yшiн бYЙректiк экскреция негiзгi болып саналады, ал кейбiр дэрiлер Yшiн элименацияныц жалгыз жолы. БYЙрек функциясы жас улгаюымен айдын аурулары болмаса да тeмендейдi. Егде жастагы адамдарда дэрЫк заттардыц бYЙрек ардылы шыгуы непзшен кортикалды дабаттыц атрофиясы, белсендi шумадтар саныныц тeмендеуi, шумадтардыц жэне eзектердiц базальды мембранасыныц гистологиялыд eзгерiстерi нэтижеанде баяулайды. 50 жастан асданнан кежн артериолонефросклероз орташа жылына 1% бYЙрек дызметiнiц тeмендеуiне алып келедi. Сондыдтан егде жастагы адамдарда жецт бYЙрек жетiспеушiлiгi болады. Бiрад дан айналымда креатиин децгейi жогарыламайды, себебi оныц eндiрiлуi булшыдет салмагыныц азаюымен пропоциональды тeмендейдi. Шумадтыд фильтрация жыдамдыгыныц тeмендеуiмен датар eзектiк секреция жэне реабсорбцияныц eзгерiстерi ЖYредi. Физиологиялыд eзгерiстерге егде жаста жж кeрiнетiн (тeмен ладтырыспен кeрiнетiн ЖYрек жетiспеушiлiгi, созылмалы пиелонефрит, нефросклероз) патологиялыд YPДiстермен шадырылатын бYЙрек дызметiнiц тeмендеуi досылады [5].
БYЙрек дызметiнiц тeмендеуi eзгермеген TYPДе экскрецияланатын препараттар концентрациясыныц, белсендi немесе токсикалыд метаболиттердiц жогарылауына алып келед^ сонымен бiрге дэрiлiк заттардыц кумуляция, артыд мeлшерлеу даупiн жэне жанама эсерлер дамуын тугызатын жартылай шыгарылу кезец жогарылайды. Егде жастагы наудастарда терапевтт эсер кеццiгi аз дэрЫк заттардыц мeлшерiн дурыстау дажет, олар: ЖYрек гликозидтерi (строфантин, коргликон, дигоксин), аминогликозидтт антибиотиктерi, цефалоспориндер, диабетке дарсы, аритмияга дарсы, урикозуриялыд заттар, клофелин, стероидты емес дабынуга дарсы заттар. Егде жастагы адамдарга жас адамдарга бертетш дэрЫк заттыц стандартты мeлшерiн тагайындау дан сарысуында заттыц пропорциональды емес жогары дурамына алып келедi [1,4]. Егде жастагы адамдарда бYЙрек жагдайына бага бергенде дан плазмасындагы креатинин децгейiмен креатинин клиренсшщ сэйкес болмауын есепке алу керек. Егде жастагы адамдарда бYЙрек дызметшщ таза функциональды дабiлетiн багалау y^1^ креатинин клиренсiн аныдтау дажет.
Егде жастагы адамдарды емдеу кезiндегi непзп мэселе -эффективтi терапевтiк децгейдi садтау Yшiн енгiзiлетiн дэрiлiк заттыц мeлшерiн осы дэрiлiк заттыц элименация тeмендеуiмен сэйкес келетiндей етiп азайтамыз. Осымен егде жастагы адамдарда сщртущщ, жайылудыц, метаболизмi жэне шыгарылуыныц жас улгаюына байланысты eзгерiстерi жэне досымша
аурулардан фармакокинетиканыц бузылуы нэтижесiнде дэрiлiк заттыц sœpi KYшеюi mymkîh. Дэрiлiк заттардыц фармакодинамиксыныц жас;а байланысты eзгерiстерi.
Егде жастагы адамдарда дэрЫк заттыц агзага эсерiнiц аны; ерекшелiктерi бар. Дэрiлердi тiндерге жеткiзу жагдайы темендегенде арнайы рецепторлар саны азаяды, бiрак; олардыц дэртер эсерiне сезiмталдыFы жогарылайды немесе езгередГ ОсыFан байланысты ;артайган агзаныц дэрiлiк зат эсерiне ;андай жауап беруш болжау ;иындыгы TYсiндiрiледi. Егде жастагы адамдарда дэршщ езгерген реакциясы дамуына темен физикалы; белсендiлiк, тагам мен суды аз мелшерде ;абылдау, iш ;атуга бейiмдiлiк, дэрумен жеткпеушЫп, тiндердiц ;ан айналымыныц тeмендеуi жэне ЖYЙке ЖYЙесiнiц ;оздырушы YPДiстерiнiц салыстырмалы басым болуы себеп болады.
Орталы; ЖYЙке ЖYЙесiне эсер ететЫ дэрiлер ;анда ;алыпты концентрацияда ^пеген KYштi эсер кeрсетедi, ал седативт жэне ¥Йыв;татушы дэрiлер узагыра; эсер кeрсетедi [1,4]. Егде жастагы адамдара олар кебЫесе тыныс алу ;ызметЫ тежейдi, аллергия жэне кома ша;ыруы MYмкiн. Барбитураттар жиi сана ;аращытуын, парадоксальды ;озуды, зэр шыгарудыц баяулауын ша;ыруы MYмкiн. Барбитураттардыц тырысуга ;арсы эсерi аз кeрiнедi. Егде жастагы адамдарда сана ;арацытумен бiрге уза; седативтi эсер беретiн, экстрапирамидт симтомдармен, ортостатикалы; гипотензиямен жэне зэр шыгарудыц баяулауымен кершк беретiн нейролептиктерге, транквилизаторларга, антидепрессанттарга сезiмталдыFы жогарылайды. Егде жастагы адамдардыц журек-;ан тамыр ЖYЙесiндегi eзгерiстер вазодилататорларга, гипотензивтi заттарга,
диуретиктерге сезiмталдыFыныц жогарылауына алып келедi. Ортостатикалы; реакция дамуына ЖYрек ла;тырысыныц жэне тамыр сертмдЫпнщ тeмендеуi, миокардтыц ß-адренорецепторларыныц
катехоламиндердiц ынталандырушы эсерiне
сезiмталдыFыныц темендеу^ гипотензияга жауап ретiнде барорецепторлы реттеудщ бузылуы жагдай жасайды [2, 3].
Жас адамдармен салыстырганда егде жаста нитраттарды жэне новокаинамидтердi ;абылдау А^ аны; тeмендеуiне жэне ми ;ан айналымыныц MYмкiн бузылуымен бiрге ЖYредi. Сонымен бiрге ;артайган агзага адреналин, эфедрин жэне бас;а да симпатомиметиктер элаз эсер етедi. Атропин жэне платифиллин ЖYрек жиырылу жиiлiгiне элаз эсер кeрсетедi жэне темен спазмолитикалы; эсер кeрсетедi. ß-блокаторлардыц гипотензивтi эсерi темендеген, ал оларды ;олдану кезшде жанама эсер кеп болады. Антикоагулянтарга сезiмталды; жогарылауы аны;талды. Гормональды заттарга жогары тура;тылы; аны;талады [1,3,4]. Егде жаста дэрЫк заттардыц мeлшерi. 60 жастан ас;ан ;арт адамдарга орталы; ЖYЙке ЖYЙесiн тежейтiн, ЖYрек гликозидтерЫ жэне зэр айдаушы заттарды ;олданганда препараттыц / дейiн тeмендетедi. Бас;а KYштi эсер кeрсететiн заттарга жас адамдарга тагайындалатын мeлшердiц 2/3 курайды. Терапевтiк эсер мeлшердi баяу жогарылату жолымен минимальды дэрiлiк ар;ылы жолымен жеттедГ Терапевтiк эсерге жеткенде мeлшердi тeмендетедi. Гериатрияда дэрiлiк заттарды мелшерлеуде бiрдей эдiстер жо;, сонды;тан на;ты дэрiлiк топтыц фармакокинетика жэне фармакодинамика
ерекшелiктерiне ;араймыз.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Денисова Т.П., Малинова Л.И. Клиническая геронтология: Избранные лекции. - М.: Медицинское информационное агенство, 2008. - 256 с.
2 Белоусов Ю.Б., Леонова М.В., Белоусов Д.Ю., Вялков А.И. и др. Основы клинической фармакологии и рациональной фармакотерапии: руководство для практикующих врачей. Под общей ред. Ю.Б. Белоусова, М.В. Леоновой. - М.: Бионика, 2002. - 368 с.
3 Пожилой больной. Под редакцией Л.И. Дворецкого. - М.: Русский Врач., 2001. - 144с.
4 руководство по геронтологии и гериатрии: в IV т. Под редакцией В.Н. Ярыгина, А.С. Мелентьева. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2007, т III Клиническая гериатрия. - 896с.
5 Холодов Л.Е., Яковлев В.П. Возрастные особенности фармакокинетики. Фамакокинетика у лиц пожилого возраста. // В кн.: Клиническая фармакокинетика. - М.: Медицина, 1985. - 464 с.
К. КУНАНБАЙ, А.К. КАИРБЕКОВ, А.А. ЖАНПЕЙСОВА, М.КАРЖАУБАЕВА
ОСНОВЫ ЛЕКАРСТВЕННОЙ ТЕРАПИИ В ПОЖИЛОМ ВОЗРАСТЕ
Резюме: Приступая к лекарственному лечению больных пожилого возраста, врач должен иметь четкое представление о влиянии физиологических и патологических изменений, происходящих при старении, на эффективность фармакотерапии. В статье изложены современные данные о возрастных изменениях фармакокинетики и фармакодинамики и принципах дозирования лекарственных средств в пожилом и старческом возрасте.
Ключевые слова: Принципы дозирования лекарствнных средств в пожилом и старческом возрасте, фармакокинетика и фармакодинамика, побочные эффекты.
K. KUNANBAI, A. K. KAIRBEKOV, A.A. ZHANPEISOVA, M.KARZHAUBAEVA
FOUNDATIONS OF DRUG THERAPY IN ELDERLY AND SENILE AGE
Resume: Getting to drug therapy of patients in elderly and senile age, the doctor should have a clear idea of the impact of physiological and pathological changes that occur with aging, the effectiveness of pharmacotherapy. In lecture presented current data on age changes in pharmacokinetics and pharmacodynamics and the principles of dosage in elderly and senile age. Keywords: the principles of dosage in elderly and senile age, pharmacokinetics and pharmacodynamics
