Научная статья на тему 'Основы лекарственной терапии в пожилом и старческом возрасте'

Основы лекарственной терапии в пожилом и старческом возрасте Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
265
53
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
пожилой и старческий возраст / фармакокинетика и фармакодинамика / побочные эффекты / принципы дозирования. / elderly and senile age / pharmacokinetics and pharmacodynamics / the principles of dosage.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — К. Кунанбай

Приступая к лекарственному лечению больных пожилого и старческого возраста, врач должен иметь четкое представление о влиянии физиологических и патологических изменений, происходящих при старении, на эффективность фармакотерапии. В статье изложены современные данные о возрастных изменениях фармакокинетики и фармакодинамики и принципах дозирования лекарственных средств в пожилом и старческом возрасте.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FOUNDATIONS OF DRUG THERAPY IN ELDERLY AND SENILE AGE

Getting to drug therapy of patients in elderly and senile age, the doctor should have a clear idea of the impact of physiological and pathological changes that occur with aging, the effectiveness of pharmacotherapy. In lecture presented current data on age changes in pharmacokinetics and pharmacodynamics and the principles of dosage in elderly and senile age.

Текст научной работы на тему «Основы лекарственной терапии в пожилом и старческом возрасте»

УДК 614.253.5:616-053.9 (075.8)

К. КУНАНБАЙ

Казахский Национальный Университет им. С.Д.Асфендиярова Кафедра клинической фармакологииЛФК и физиотерапии

ОСНОВЫ ЛЕКАРСТВЕННОЙ ТЕРАПИИ В ПОЖИЛОМ И СТАРЧЕСКОМ ВОЗРАСТЕ

Приступая к лекарственному лечению больных пожилого и старческого возраста, врач должен иметь четкое представление о влиянии физиологических и патологических изменений, происходящих при старении, на эффективность фармакотерапии. В статье изложены современные данные о возрастных изменениях фармакокинетики и фармакодинамики и принципах дозирования лекарственных средств в пожилом и старческом возрасте.

Ключевые слова: пожилой и старческий возраст, фармакокинетика и фармакодинамика, побочные эффекты, принципы дозирования.

¥за; жасап, урпагыныц ;ызыгын керу - гамнщ де болса арманы. Эгашшке орай, Каза;станда осы арманына толы; жете алмай кететшдер саны дамыган елдердепмен салыстырганда элде;айда кеп екен. Статистикалы; деректерге суйенсек, Каза;станда орташа емiр суру жасы 65-67 жас, уза; емiр суру керсеткiштерi бойынша бiздщ ел 153, ал Украина 151 орында. Бупнп кунде жасы 100-ден ас;андардыц езi бiздiц ел Yшiн тавдаларльщ ;убылыс. Егде жастагы адамдардыц аурулары теориялы; жэне практикалы; медицинаныц мацызды мэселесi болып отыр. Агзаныц бетмделу ;абшетшщ жас;а байланысты Yдемелi темендеуь оныц реактивтiлiгiнiц езгеру патологияныц дамуына ыцгайлы жагдай тугызады [3,5]. Жас адамдармен салыстырганда егде жастагы адамдарда (60-74 жас) аурушылды; децгейi ею есе жогары, ал ;арт жастагы адамдарда (74 жас жэне жогары) 6 есе жогары. Антиэйджингтiц непзп ма;саты тек адам емiрiн узарту емес, адам емiрiнiц денсаулыгы мы;ты жэне ецбек белсендiлiгi жогары кезецш улгайту. Адам ;огамга керек болып, хал;ына бiр пайдасын тигiзсе гана кэрiлiкке ;арсы гылымныц нэтижелiгi туралы сез ;озгауга болады. Казiргi кезде элем хал;ыныц ;артаю YPДiсi ;арк;ынды ЖYрiп жатыр, Каза;станда ;артаю шеп 7% аттап кеттi. Ягни к;аз!рп кезде елiмiзде ;арт адамдар ;атары 7,7% ;урап отыргандыщтан, Каза;станда хал;ы ;артайып бара жат;ан елдердiц ;атарына ;осылып отыр. Сонды;тан кэрiлiкке ;арсы багыттагы жасалган эр бiр ктщ мацызы зор - деп TYЙiндедi сезiн Казахстан геронтологтар ;огамыныц президент^ Сонды;тан да емiрдi узарту мен жа;сартуды зерттеу тек ;ана галымдардыц мiндетi гана емес, ол эр адамныц ез емiрiне жауапкершiлiкпен ;арауы екенiн есте устау ;ажет. Жас жэне егде жастагы адамдарда патологиялы; Yрдiстердiц дамуында ай;ын айырмашылы;тар бар. Егде жэне ;арт жастагы адамдарда кептеген ауруларга ай;^1нд^1лыгы темен жэне клиникалы; керiнiстердiц ерекше болуы тэн. Егде жаста а;ырын YДейтiн, баяу агымды патологиялы; YPДiстер бай;алады [5,4,1]. Клинико-эпидемиологиялы; зерттеулердiц керсетуi бойынша егде жэне ;арт жастагы бiр нау;аск;а орташадан 2 жэне 4 аурудан келедь осыган байланысты жас жэне орта жастагы нау;астармен салыстырганда егде жэне ;арт жастагы адамдар дэртк заттарды кеп ;абылдайды. Дэрiлiк терапиямен байланысты дамитын ас;ынулар егде жэне ;арт жастагы нау;астарда жиi дамиды, бiрак; ол ем керсетiлген жагдайда оны шектеуге негiз бола алмайды. Егде жастагы нау;аск;а ем журпзгенде дэрiгер алдына ай;ын ;ол же^мд ма;сат ;ою керек. Егер жас адамдарда емдеу ма;саты негiзгi ауруды емдеу жэне бузылган к;ызметтердi максималды ;алпына келтiру болса, ал егде жэне ;арт жастагы нау;астарда - симптомдар ай;ындылыгын темендету жэне бузылган ;ызметтердщ орнын толтыру. Емдеушi дэр^ер емдi емiр сапасын жа;сартуга жэне са;тауга багыттау керек, ол гериатрияныц негiзгi стратегиялы; тапсырмасы [4,1]. Дэр^ер егде жэне ;арт жастагы адамдарда симптоматика курылымында емiр сапасына эсер керсететш жэне терапевтикалы; эсердi ;ажет ететiн белгшерд ажырата бiлу дагдысын Yнемi жогарылатып отыру керек.

Егде жэне ;арт жастагы дэрiлiк терапияныц мэселелерi:

• Бiрнеше аурудыц болуына байланысты бiрнеше дэрiлiк затты ;олданудыц ;;ажеттшт туады.

• Кептеген аурулардыц созылмалы агымына байланысты дэрiлiк заттарды уза; уа;ыт ;олдану ;;ажеттшт.

• Патологияныц болуы, агзаларда жэне ЖYЙелерде жасты; езгерiстер фонында дэрiлiк заттардыц фармакодинамикасыныц жэне фармакокинетиканыц бузылыстары.

• Комплеанстыц бузылыстары - дэршш терапияныц тагайындалган режимiн толы; емес немесе дурыс емес орындалуы.

Егде жэне ;арт жастагы науастарга дэрiлiк терапиясын бастаганда эр дэрiгер дэрiге керсетгаштердщ дурыс аны;;талгандыгына, дэрiлердiц мелшерi нау;астыц жеке ерекшелiктерiне сэйкес болуына, дэр^ер тагайындауы нау;астыц дурыс TYсiнгендiгiн жэне оныц дурыс ;абылданып жат;анына сенiмдi болу керек. Егде жэне ;арт жастагы науастарга дэрiлiк терапиясын бастаганда дэрiгер ;артаю YPДiсiнiц фармакотерапия эффективтшшне эсерi, гериатрияда дэрiлiк заттардыц мелшерлеу ;агидасы, ;артайган адамдардагы дэрiлiк заттардыц жанама эсерi жэне дэрiлiк затардыц езара эсерлесуi жэне дэрiлiк заттардыц жагымсыз эсерiне ;артайган агзаныц тура;тылыгын жогарылату жолдары туралы на;ты бiлiмi болуы керек. Фармакокинетиканыц жас YЛFаюына байланысты взгерiстерi.

Егде жэне ;арт жастагы нау;астардыц дэрiлiк зат;а реакциясы негiзiнен ;артаю кезiнеде ЖYретiн

физиологиялы; жэне патологиялы; езгерiстерге байланысты. Агза ;артаюыныц физиологиялы; YPДiстерi дэрiлiк заттардыц фамакокинетикасыныц жэне фармакодинамикасыныц езгеруiне алып келедi [3,5]. Егде жэне ;арт жастагы нау;астарда кептеген дэрiлiк заттарда барлы; фармакокинетикалы; YPДiстер баяу ЖYредi, осыган байланысты ;ан айналымда бос препараттардыц мелшерiнiц жогарылауымен керiнедi. Осы себептерге байланысты егде жэне ;арт жастагы нау;астарга кажеттi терапевтикалы; ма;сат;а жету Yшiн дэрiлiк заттард^1 аз мелшерде ;абылдауд^1 ;ажет етедi. ДэрШк заттардыц жаска байланысты сiцiрiлу бузылыстары.

Егде жастагы нау;астарга дэрiлiк заттарды кебшесе iшке ;абылдауга тагайындайд^1. Картаю кезiнде асказан-iшек жолында сiцiрiлудiц баяулауы сiцiрiлу аймагыныц азаюымен, моториканыц элсiреуiмен, эвакуация баяулауымен, секреторлы белсендiлiгiнiц темендеуiмен, мезентериальд^1 тамырларда ;ан айналымныц темендеуiмен байланысты. Жас улгаюмен iшке тагайындалатын дэрiлiк заттардыц сiцiрiлуi темендейдi. Егде жэне ;арт жаста ;ыш;ыл TYзiлудiц темендеуi дэрiлiк заттардыц сiцiрiлуiне тура эсер керсетпейдь ейткенi абсорбция урдга негiзiнен жiцiшке iшекте ЖYредi. Сонымен бiрге кептеген фермнттердiц ендiрiлуi жэне белсендтп туз ;ыш;ылына тэуелдi. Ас;азан iшiлiк рН езгеруi дэрiлiк заттардыц ас;азанда еруiн жэне ионизациясын жэне рН-тэуелдi абсорбциясын бузад^1, ол толы; йщршу^е эсер етедi. Ахлоргидрия ^ш^ыга тура;сыз дэрiлiк заттард^1ц (пенициллиндер) жогары абсорбциясын ша;ырад^1. Темiр

264

'.Ъахпта.к.

сщф1лу1 темендеу1 ас;азан-1шек жолдарында ац1р1лу1Д1ц темендеуше гана емес, сонымен б1рге кейб1р агзалардыц, б1р1нш1 орында бауырдыц деполы; кызметшщ езгер1стер1не де байланысты.

Егде жастагы адамдарда 1шек моторикасыныц элйреу1 жэне ас;азанныц эвакуаторлы ;аб1летшщ баяулауы мацызды орын алады. Ол дэрШк заттардыц йщршушщ баяулауына, терапевтикалы; эсердщ пайда болу уа;ыты да узарады. 1шект1ц гипоматорикасы бар нау;астарда 1ш ;ату, дэр1л1к заттардыц ас;азан-1шек жолдарында уза; уа;ыт болуы нэтижейнде олардыц толы; с1ц1р1лу1не себеп болады. Осыдан дэр1л1к заттардыц терапевт1к эсер1н1ц кушекн мумк1н, оныц элеминация баяулауымен ;осарласк;анда дэр1лерд1ц мелшер1нде жэне тагайындау режимшде тузету1н ;ажет етед1.

Егде жэне ;арт жастагы нау;астарга дэр1л1к заттарды тер1 астына жэне булшы; етке енпзгенде дэр1н1ц ;анга сщ1р1лу баяулайды, ол журек ла;тырысыныц темендеу1, ;ан айналымныц баяулауына, тамыр ;абыргасыныц етюзпшттнщ езгеру1н1ц нэттижесшде болады. Трансдермальды дэртк формалардыц (жанаспалы тер1л1к пластырь, трансдермальды терапевт1к жуйелер) сщ1р1лу тер1н1ц физиологиялы; ;артаюынан бузылады. Тер1н1ц жас;а байланысты езгер1стер1 40 жастан басталады, ал 60 жаста атрофия жэне дегенерация урдктершщ нэтижейнде тершщ барлы; ;абаттары бузылады. Сонымен б1рге тамырлар саны жэне ;абыргасыныц етк1зг1шт1г1 темендейд1; микроциркуляцияныц бузылысы , микротромбоздар, капиллярлардыц босауымен кер1нед1. Дэр1л1к заттардыц жайылу келемшщ жаска байланысты взгерiстерi.

Жас улгаюына байланысты кептеген дэр1лерд1ц жайылу келем1 (сарысудагы концентрациясымен тец дэр1л1к заттыц гипотезд1к суйьщтьщтыц келем1нде жайыла алатын коцентрациясы) езгеред1. Егде жастагы адамдарда ол 18,4 л тец, ал жас адамдарда 29,1 л. Егде жастагы нау;астарда дэртк заттардыц жайылу жылдамдыгы жэне децгей1 жасуша салмагыныц темендеу1нен жэне т1нд1к архитектониканыц бузылауынан, сонымен б1рге дене салмагыныц темендеу1 жэне оныц курамыныц езгеру1, ;ан айналымныц бузылысы нэтижейнде бузылады. Жайылу келемше эсер керсетет1н жасты; езгерктерге метаболикалы; белсенд1 т1ндерд1ц май тшше айналуы, агзада су келем1н1ц азаюы, т1нд1к етк1зг1шт1гн1ц езгеру жэне т.б. жатады.

Булшьщет салмагыныц жэне су келем1н1ц темендеу гидрофильд1 дэр1л1к заттардыц жайылу келем1н1ц азаюына жэне ;ан сарысуында жэне тшдерде олардыц концентрациясыныц жогарылауына алып келедь Арты; мелшерлеу жэне дэр1л1к интоксикация ;ауш жогарылайды. Бул ас;ынулар аминогликозидт1 антибиотиктерге, журек гликозидтер1не, гидрофильд1 р-адреноблокаторларга, Н2-блокаторларга ;атысты.

Егде жаста май тшшщ келем1н1ц жогарылауы тшдерде липофильд1 заттардыц концентрациясыныц темендеу1не жэне олардыц жайылу келемшщ жогарылауына алып келед1, ол ез кезег1нде эсершщ басталуыныц баяулауынажэне эсер ету уза;тыгыныц жогарылауына септесед1. Бул тетрациклиндерге, бензодиазепинд1 транквилизаторларга, фенотиазинд1 нейролептиктерге жэне барбитураттарга ;атысты болады. Дэр1л1к заттыц жайылуыныц мацызды бел1г1не оныц акуызбен байланысуы жатады, себеб1 тек байланыспаган препарат тшдерге таралуы жэне агзадан шыгарыла алады. Агзаныц ;артаюы ;ан сарысуында альбумин курамыныц орташа 10-15% темендеу1мен б1рге журед1. Гипольбуминемия препараттыц байланыс;ан

фракциясыныц темендеуше жэне байланыспаган бос фракциясы концентрациясыныц жогарылауына алып келед1, ол дэр1л1к заттыц эффективт1л1г1н жогарылатады, арты; мелшерлеу, токсикалы; кер1н1стерд1ц жэне жанама эсердщ пайда болу мумкшдтн жогарылатады. Егде жастагы нау;астардыц сарысуында кептеген препараттардыц концентрациясы ай;ын жогарылайды,

кейде токсикалы; децгейге жетед1, эаресе терапевт1к кецд1г1 аз дэр1лерде. Бул сарысу а;ыздарымен жогары байланысу децгей (80% жогары) бар дэр1л1к заттарга, кеб1несе ;ышк;ылдарга ;атысты: р-адреноблокаторлар, сульфаниламидтер, салицилаттар, журек гликозидтер1 (дигоксин, дигитоксин), бензодиазепиндш

транквилизаторлар, тура емес эсерл1 антикоагулянттар, диабетке ;арсы заттар, наркотикалы; анальгетиктер, тырысуга ;арсы заттар. Сонымен ;атар егде жастагы адамдарда дэртк заттарды байланыстыратын а1-гликопротеин концентрациясыныц жогарылауы тэн, ол кер1с1нше фармакологиялы; эсерд1 баяулатады. Таза фармакокинетикалы; урдктерден бас;а, егде жастагы адамдарда дэршш заттардыц жайылуын циркуляторлы бузылыстарда езгертед1: журек ла;тырысыныц жылына 1% темендеу1, ;ан агымыныц баяулауы жэне айма;ты; ;ан агымыныц ;айта белуну1, тшдш етк1зг1шт1кт1ц езгеру1. Компенсаторлы турде журекке жэне бас миына ;ан келуш жа;сарту ма;сатында симпатикалы; тонус жогарылайды. Осы кезде шетк1 агзаларга, бауырга, буйрекке ;ан келу нашарлайды. Осыдан буйректщ ;ан айналымыныц темендеу1 зат алмасуы ;ан айналыммен аньщталатын дэрШк заттардыц метаболикалы; клиренсшщ темендеуш ша;ырады.

Егде жастаFы адамдарда дэрШк заттардыц зат алмасуы.

Егде жэне ;арт жастагы адамдарда дэр1л1к заттардыц биотрансформациясы бауыр паренхимасыныц атрофиясы нэтижейнде жэне белсенд1 гепатоцитер саныныц темендеу1нен, микросомальды ферметтер активттгшщ темендеу1нен жэне зат алмасудыц бузылуынан баяулайды. 65 жастан ас;ан адамдарда жас адамдармен салыстырганда бауыр салмагы 25% темендейд1, бауырлы; ;ан айналым 3045% темендейд1. Осы ай;ын езгер1стер дэр1л1к заттард^1ц биожет1мд1лтнщ жогарылау^1на жэне сарысуда концентрациясыныц жогарылауына алып келед1. Бауырлы; клиренст1ц темендеу1 нэтижейнде тез жэне баяу зат алмасу тэн дэртк заттарда б1рдей жартылай шыгарылу кезец1 езгеред1. Осы езгерктер психотропты заттарда, наркотикалы; анальгетиктерде, р-адреноблокаторларда, антикоагулянттарда, аритмияга ;арсы затарда, стероидты емес ;абынуга ;арсы заттарда улкен практикалы; мацызга ие.

Бауырлы; зат алмасудыц I фазасы ай;^1н бузылады -цитохром Р450 микросомальды ферменттер жуйеймен 1ске асатын (р-блокаторларга, кальций антогонистерше, теофиллинге) синтетикалы; емес реакциялар (тотыгу, гидролиз). Бауырлы; зат алмасудыц II фазасына тэн -синтетикалы; реакциялар (коньюгация) - бузылыстар ай;ындылыгы темен, кеб1несе глюкуронилтрансфераза, сульфаттрансфераза белсендШп езгеред1 (стероидты емес ;абынуга ;арсы заттарга, бензодиазепиндерге). Зат алмасу бузылыстары дэр1л1к заттыц атипиялы; метаболиттер1н1ц тузшу1мен (мысалы, парацетамолд^1ц, спиронолактонныц) б1рге журед1, кейде олар аса токсикалы; эсер керсетедъ Сонымен б1рге егде жастагы нау;астар дэр1л1к заттардыц бауырга за;ымдаушы эсер1не (парацетамол жэне бас;а стероидты емес ;абынуга ;арсы заттар) сез1мтал болып келед1.

^артайган агзада б1р;атар дэр1л1к заттар бас;а дэр1л1к заттардыц зат алмасуын ынталанд^1руы немесе тежеу1 мумк1н. Мысалы, бауырлы; зат алмасу индукторлары -барбитураттарды, галоперидолды, аминазинд1,

амитриптилинд1, диазепамды уза; ;абылдау (2 аптадан кеп) тшелей емес антикоагулянттардыц эффективт1л1г1н темендетед1, сол ар;^1лы олардыц жогары мелшерде ;олдану^1на жагдай тугызады. Зат алмасуд^1 жылдамдататын заттарды ;абылдауды то;тат;анда, геморрагиялы; ас;ынудыц алдын алу уш1н антикоагулянттар мелшер1н мшдетт1 турде темендету ;ажет. Осы зацдылы;ты рифампицинге, амидопиринге, бутадионга ;атысты са;тау керек. Антикоагулянттард^1 жэне уйы;татушы заттарды б1р уа;^1тта тагайындаганда бауырлы; зат алмасуга нитразепам (радедорм) ец аз эсер керсетедь Зат алмасу индукторларын уза; уа;ыт ;абылдау

265

.ка7иши.к2

фолий жэне аскорбин ;ышк;ылыныц, B6 жэне D дэрумендершщ биотрансформациясы жылдамдауын шакыруы MyMKÏH, сол ар;ылы егде жастагы адамдарда макроцитоз, мегалобластты; анемия, гиперхолестеринемия дамуына алып келедi.

Жас улгаюымен ЖYЙелi гана емес, сонымен бiрге ЖYЙелiге дейiнгi зат алмасу ;арк;ындылыгы T0мендейдi: осы кезде <^ршшШк етудЪ» жогары эсерiмен дэрiлiк заттыц биоже^мдШгшщ жогарылауы тэн, ол бiрiншiлiк пассаж кезшде зат алмасу темендеу1мен непзделген, бул YPДiс дэрiлiк зат шке ;абылдаганнан кейiн ЖYЙелi ;ан айналымга еткенге дейiн бауырда зат алмасуга ушырайды. Егде жастагы нау;асты емдеу кезшде препараттыц м0лшерiн дэрiнiц ЖYЙелi ;ан тамырга еткенге дейiн ЖYретiн элиминациясын есепке алып тагайындау керек. Бiрiншiлiк пассаждыц зат алмасудыц жогары ;арк;ындылыгы лабеталолга, пропранололга, лидокаинге, нитраттарга тэн. Егде жаста бауырдыц к;ауiпсiздендiрушi ;ызметшщ т0мендеуi агзада ;аушт препараттардыц жэне олардыц зат алмасу ешмдершщ жиналуына септеседi. Осыныц бэрi егде жастагы адамдарда дэрiлiк интоксикация дамуын жецiлдетедi.

Егде жастаFы адамдарда дэрМк заттардыц экскрециясы.

Кептеген дэрiлiк заттар Yшiн бYЙректiк экскреция негiзгi болып саналады, ал кейбiр дэрiлер Yшiн элименацияныц жалгыз жолы. БYЙрек функциясы жас улгаюымен ай;ын аурулары болмаса да темендейдъ Егде жастагы адамдарда дэртк заттардыц буйрек ар;ылы шыгуы негiзiнен кортикалды ;абаттыц атрофиясы, белсенд шума;тар саныныц темендеу1, шума;тардыц жэне езектердщ базальды мембранасыныц гистологиялы; езгерiстерi нэтижесiнде баяулайды. 50 жастан ас;аннан кейiн артериолонефросклероз орташа жылына 1% бYЙрек ;ызметшщ T0мендеуiне алып келедь Сонды;тан егде жастагы адамдарда жецш буйрек жетiспеушiлiгi болады. Бiрак; ;анайналымда креатиин децгейi жогарыламайды, себебi оныц ендiрiлуi булшык;ет салмагыныц азаюымен пропоциональды T0мендейдi. Шума;ты; фильтрация жыдамдыгыныц темендеуiмен ;атар 0зектiк секреция жэне реабсорбцияныц 0згерiстерi журедi. Физиологиялы; езгерiстерге егде жаста жш K0рiнетiн (темен ла;тырыспен керiнетiн журек жетiспеушiлiгi, созылмалы пиелонефрит, нефросклероз) патологиялы; урдiстермен ша;ырылтын бYЙрек ;ызметшщ темендеуi к;осылады. БYЙрек ;ызметшщ темендеуi езгермеген турде экскрецияланатын препараттар концентрациясыныц, белсендi немесе токсикалы; метаболиттердiц жогарылауына алып келедь сонымен бiрге дэрiлiк заттардыц кумуляция, арты; мелшерлеу ;аупш жэне жанама эсерлер дамуын тугызатын жартылай шыгарылу кезецi жогарылайды. Егде жастагы нау;астарда терапевтiк эсер кецдiгi аз дэртк заттардыц мелшерiн дурыстау ;ажет, олар: журек гликозидтерi (строфантин, коргликон, дигоксин), аминогликозидтш антибиотиктерi,

цефалоспориндер, диабетке ;арсы, аритмияга ;арсы, урикозуриялы; заттар, клофелин, стероидты емес ;абынуга ;арсы заттар. Егде жастагы адамдарга жас адамдарга берiлетiн дэрiлiк заттыц стандартты мелшерш тагайындау ;ан сарысуында заттыц пропорциональды емес жогары ;урамына алып келедъ

Егде жастагы адамдарда буйрек жагдайына бага бергенде ;ан плазмасындагы креатинин децгешмен креатинин клиренсiнiц сэйкес болмауын есепке алу керек. Егде жастагы адамдарда бYЙрек ;ызметшщ таза функциональды ;абшетш багалау Yшiн креатинин клиренсш аны;тау ;ажет. Егде жастагы адамдарды емдеу кезiндегi негiзгi мэселе -эффективт терапевтiк децгейдi са;тау енгiзiлетiн

дэрiлiк заттыц мелшерiн осы дэртк заттыц элименация темендеуiмен сэйкес келетшдей етiп азайтамыз.

Осымен егде жастагы адамдарда сiцiрiлуiдiц, жайылудыц, метаболизмi жэне шыгарылуыныц жас улгаюына байланысты езгерiстерi жэне ;осымша аурулардан фармакокинетиканыц бузылуы нэтижесiнде дэрiлiк заттыц эсерi KYшеюi мумкiн.

Дэр1л1к заттардыц фармакодинамиксыныц жасца байланысты взгер1стер1.

Егде жастагы адамдарда дэрiлiк заттыц агзага эсершщ аны; ерекшелiктерi бар. Дэрiлердi тшдерге жеткiзу жагдайы темендегенде арнайы рецепторлар саны азаяды, бiрак; олардыц дэршер эсерiне сезiмталдыFы жогарылайды немесе езгередъ Осыган байланысты ;артайган агзаныц дэрШк зат эсерiне ;андай жауап беруш болжау ;иындыгы TYсiндiрiледi. Егде жастагы адамдарда дэрiнiц езгерген реакциясы дамуына темен физикалы; белсендiлiк, тагам мен суды аз мелшерде ;абылдау, ш ;атуга бейiмдiлiк, дэрумен жетiспеушiлiгi, тшдердщ ;ан айналымыныц темендеуi жэне ЖYЙке жуйесiнiц ;оздырушы урдiстерiнiц салыстырмалы басым болуы себеп болады. Орталы; ЖYЙке жуйесiне эсер ететiн дэрiлер ;анда ;алыпты концентрацияда кутпеген KYШтi эсер керсетедъ ал седативтi жэне уйьщтатушы дэрiлер узагырак; эсер керсетедi. Егде жастагы адамдара олар кебiнесе тыныс алу ;ызметш тежейдi, аллергия жэне кома ша;ыруы мумкiн. Барбитураттар жт сана ;арацгытуын, парадоксальды ;озуды, зэр шыгарудыц баяулауын ша;ыруы MYMкiн. Барбитураттардыц тырысуга ;арсы эсерi аз кершедъ Егде жастагы адамдарда сана ;арацгытумен бiрге уза; седативтi эсер беретш, экстрапирамидтi симтомдармен, ортостатикалы; гипотензиямен жэне зэр шыгарудыц баяулауымен керiнiс беретш нейролептиктерге,

транквилизаторларга, антидепрессанттарга сезiмталдыFы жогарылайды. Егде жастагы адамдардыц журек-;ан тамыр ЖYЙесiндегi езгерiстер вазодилататорларга, гипотензивтi заттарга, диуретиктерге сезiмталдыFыныц жогарылауына алып келедь Ортостатикалы; реакция даму^1на журек ла;тырысыныц жэне тамы серпiмдiлiгiнiц темендеуi, миокардтыц ß-адренорецепторларыныц катехоламиндердiц ынталанд^1рушы эсерiне сезiмталдыFыныц темндеуi, гипотензияга жауап ретiнде барорецепторлы реттеудiц бузылуы жагдай жасайд^1.

Жас адамдармен салыстырганда егде жаста нитраттарды жэне новокаинамидтердi ;абылдау А^ аны; темендеуiне жэне ми ;ан айналымыныц MYMкiн бузылу^1мен бiрге журедi. Сонымен бiрге ;артайган агзага адреналин, эфедрин жэне бас;а да симпатомиметиктер элйз эсер етедi. Атропин жэне платифиллин журек жиырылу жиiлiгiне элсiз эсер керсетедi жэне темен спазмолитикалы; эсер керсетедь ß-блокаторлардыц гипотензивтi эсерi темендеген, ал олард^1 ;олдану кезшде жанама эсер кеп болады. Антикоагулянтарга сезiмталдык; жогарылауы аны;талды. Гормональды заттарга жогары тура;тылы; аны;талад^1. Фармакокинетика жэне фармакодинамиканыц

гериатриялы; ;арастырылган ерекшелiктерi дэрiлiк заттарды ;олдану кезшде токсикалы; жэне жанама эсердiц даму ;аупшщ ай;^1н жогарылауына алып келедъ Егде жаста дэрiлiк заттардыц мелшерь 60 жастан ас;ан адамдарга орталы; жуйке жуйесiн тежейтiн, журек гликозидтерш жэне зэр айдаушы заттард^1 ;олданганда препараттыц % дейiн темендетедi. Бас;а KYШтi эсер керсететiн заттарга жас адамдарга тагайындалатын мелшердiц 2/3 ;урайды. Терапевтiк эсер мелшердi баяу жогарылату жолымен минимальды дэрiлiк ар;ылы жолымен жетшедъ Терапевтiк эсерге жеткенде мелшерда темендетедi.

Гериатрияда дэрiлiк заттарды мелшерлеуде бiрдей эдiстер жо;, сонды;тан на;ты дэрiлiк топтыц фармакокинетика жэне фармакодинамика ерекшелштерше мэн беремiз.

266

www.kaznmu.kz

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Денисова Т.П., Малинова Л.И. Клиническая геронтология: Избранные лекции. - М.: Медицинское информационное агенство, 2009. - 256 с.

2 Белоусов Ю.Б., Леонова М.В., Белоусов Д.Ю., Вялков А.И. и др. Основы клинической фармакологии и рациональной фармакотерапии: руководство для практикующих врачей. - М.: Бионика, 2012. - 368 с.

3 Дворецкий Л.И. Пожилой больной. - М.: Русский Врач, 2011. - 144 с.

4 Ярыгина В.Н., Мелентьева А.С. Руководство по геронтологии и гериатрии: в IV. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010. - Т.3. - 896 с.

5 Холодов Л.Е., Яковлев В.П. Возрастные особенности фармакокинетики. Фармакокинетика у лиц пожилого возраста. Клиническая фармакокинетика. - М.: Медицина, 2005. - 464 с.

К- К™АНБАЙ

С.ЖАсфендияров атындагы Цаз¥МУ Клиникалыц фармакология, ЕДШ жэне физиотерапия кафедрасы

ЕГДЕ ЖЭНЕ КАРТ ЖАСТАFЫ ДЭР1Л1К ТЕРАПИЯНЫН, НЕПЗ1

tywh: Егде жэне ;арт жастагы нау;астардыц емше Kipice отырып, дэр^ер фармакотерапияныц эффективттпне ;артаю урдоанде орын алатын физиологиялы; жэне патологиялы; эcepi туралы на;ты бiлу керек. Ма;алада фармакокинетика жэне фармакодинамиканыц жас;а байланысты 0згepicтepi туралы к^рп замангы мэлiмeттep жэне егде жэне ;арт жаста дэpiлiк заттарды мелшерлеу ;агидалары K0pceтiлгeн.

ТYЙiндi свздер: Карт адамдарга дэpiлiк заттардыц мелшерлеу ,фармакокинетика жэне фармакодинамика, жанама эcepi болжау.

K. CKUNANBAI

Kazakh National Medical Univercity named after S.D.Asfendiyarov

FOUNDATIONS OF DRUG THERAPY IN ELDERLY AND SENILE AGE

Resume: Getting to drug therapy of patients in elderly and senile age, the doctor should have a clear idea of the impact of physiological and pathological changes that occur with aging, the effectiveness of pharmacotherapy. In lecture presented current data on age changes in pharmacokinetics and pharmacodynamics and the principles of dosage in elderly and senile age. Keywords: elderly and senile age, pharmacokinetics and pharmacodynamics, the principles of dosage.

УДК 615.1:65.9(2Рос)

К.С. ЖАКИПБЕКОВ1, И.Е. КАУХОВА2, У.М. ДАТХАЕВ1, З.Б. САКИПОВА1, Э.А. СЕРИКБАЕВА1

1Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, г. Алматы, Казахстан 2Санкт-Петербургская государственная химико-фармацевтическая академия, г. Санкт-Петербург, Россия

ОСНОВНЫЕ АСПЕКТЫ ИНЖЕНЕРНОГО МЕНЕДЖМЕНТА В ФАРМАЦИИ

Основным приоритетным направлением государственной политики Республики Казахстан в области лекарственного обеспечения населения является наличие на фармацевтическом рынке доступных, эффективных и качественных лекарственных средств. Поскольку строительство новых фармацевтических предприятий является мегапроектом регионального уровня, для определения и оценки различных вариантов развития фармацевтических производств, необходимо проведение фармацевтического инжиниринга. Учитывая вышеизложенные, в данной статье рассмотрены основные аспекты инжинирингового управления в рамках инфраструктуры поднадзорных компании, занимающей деятельностью по проектированию. Ключевые слова: фармация, менеджмент, инжиниринг.

Основным приоритетным направлением государственной политики Республики Казахстан в области лекарственного обеспечения населения является наличие на фармацевтическом рынке доступных, эффективных и качественных лекарственных средств.

Современное казахстанское фармацевтическое

производство формировалось в результате приватизации производственных активов. Это привело к довольно хаотичному производству на избыточных мощностях узкого ассортимента продукции.

Потребность в лекарственных препаратах в Казахстане только на 10% обеспечивается за счет внутреннего рынка. Согласно осуществляемой по поручению Президента Казахстана Нурсултана Назарбаева Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию РК на 2010-2014 годы

фармацевтическая отрасль определена одной из приоритетных. Обозначена цель - достижение к 2014 году 50% уровня удовлетворения потребностей страны в лекарственных препаратах в натуральном выражении за счет отечественного производства. Одним из задач государственной программы является строительство новых фармацевтических предприятий в рамках реализации инвестиционных проектов.

Поскольку строительство новых фармацевтических предприятий является мегапроектом регионального уровня, для определения и оценки различных вариантов развития фармацевтических производств, необходимо проведение фармацевтического инжиниринга.

Реальное использование сравнительно новой для Стран СНГ концепции инжинирингового управления (Проектный

267 f.kaznmu.kz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.