CC BY
18
Х1Ж) JOURNAL OF CLINICAL MEDICINE OF KAZAKHSTAN
Озын, Макала / Оригинальная Статья / OriginalArticle
DOI: 10.23950/1812-2892-JCMK-00495
Features of the endocrine system of female adolescents in cotton-growing regions
Bapayeva Gauri1, Kulbayeva Saltanat2, ZhumadilovaAkmaral.2
Abstract
Objective: to study the features of the endocrine system during the puberty in females living in regions, where organochlorine pesticides are widely used.
Materials and Methods: 172 females (adolescents aged 10-17) were examined. They were divided into 2 groups, depending on their place of residence. The first (main) group included 89 females who from birth lived in a territory where organochlorine pesticides were widely used to grow cotton. The second (control) group included 83 females that did not live in such areas. Gonadotropic hormones - follicle stimulating (FSH), luteinizing (LH), prolactin (PL) - and steroid hormones - estradiol (E2), cortisol (K), dehydroepiandrosterone (DHEA) - were examined in all girls.
Results:It was found that the levels of FSH and LH in the females of the main group were significantly lower (p>0.02) during the whole period of puberty compared to their peers. Thus, the level of FSH at the age of 15-17 years was in the main group - 10.79 ± 0.98 mU / l compared to 16.26 ± 0.21 mU / l, and the level of LH - 10.95 ± 0.66 mU / L and 18.42 ± 1.28 mU / l, respectively. A similar pattern has been established with respect to prolactin at the age of 1012 years and 13-14 years.
Conclusion: the females of the main group have a decreased production of gonadotropic and steroid hormones in the period of the formation of the reproductive system,.
Keywords: organochlorine pesticides, endocrine status, reproductivehealth.
Т¥ЖЫРЫМДАМА
МАЦТА ЕГЕТ1Н АУДАНДАРДА Т¥РАТЫН ЖАС0СШРШ ЦЫЗДАРДЬЩ ЭНДОКРИНД1 ЖYЙЕСШЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Бапаева Г.Б1, Кулбаева С.Н2, Жумадилова А.Р3.
^кушерлш жэне гинекология бeлiмi, «ЦМС» корпоративтш ^орыныц Ана мен бала улттыщ гылыми орталыгы, Астана, ^аза^стан
2Оцтустш-^аза^стан мемлекеттш фарацевтика академиясы, Шымкент, ^аза^стан А. Ясауи атындагы Халыщаралыщ ^аза^-турш университет
Зерттеудщ максаты: хлорорганикалык пестицидтер кецшен колданылган аймакта туратын жасeспiрiм кыздардын эндокриндi жагдайынын ерекшелiктерiн зерттеу.
Эдiстерi: 10-17 жас аралшындагы 172 жасeспiрiм кыздарга (89 негiзгi топтагы жэне 83 - салыстырмалы) зерттеу ЖYргiзiлдi. Тургылыкты жерiне байланысты олар 2 топка белшдк Бiрiншi (непзп) топка, мактаны eсiруде хлорорганикалык пестицидтердi ке^нен колданган аумакта туратын 89 кыздар кiрдi.Екiншi топка (салыстырмалы) ауыл шаруашылшында мал шаруашылшымен айналысатын аумакта туратын 83 кыз кiрдi. Ол кыздарда гонадотропты (ФСГ, ЛГ, ПЛ) жэне стероидты гормондарга (Е2, кортизол, ДГЭАСаныктау ЖYргiзiлдi.
Нэтижесi: Жыныстык жетту кезен бойынша негiзгi топтагы кыздарда ФСГ жэне ЛГ децгейлер1 курыбыларымен салыстырганда анык темен болгандшы аныкталды (р>0,02). Сонымен, негiзгi топта 15-17 жас шамасында ФСГ жэне Лг децгейлер1 - 10,79±0,98 ти/1 карсы 16,26±0,21 ти/1, ал ЛГ денгей - 10,95±0,66 ти/1 жэне 18,42±1,28 ти/1 сэйкес курады. 10-12 жас жэне 13-14 жаста пролактинге катыстыда осыган уксас зандылык туракталды.
Корытынды: Негiзгi топтагы кыздарда репродуктивтi ЖYЙенiн калыптасуы кезенiнде гонадотропты жэне стероидты гормондар eндiрiлуiнiн тeмендеуi орын алып отыр.
Мацызды свздер:хлорорганикалык пестицидтер, гормоналды жагдай, репродуктивтi денсаулык.
1 Department of obstetrics and gynecology, National research center for maternal and child health of the corporate fund «UMC», Astana, Kazakhstan 2South Kazakhstan State Pharmaceutical Academy, Shymkent, Kazakhstan
3Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University
© ®
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 international License
J Clin Med Kaz 2017; 3(45 Suppl 3):29-34
Автор для корреспонденции: Бапаева Г.Б., Национальный научный центр материнства и детства Корпоративного фонда «UniversityMedicalCenter». Адрес: ул.Туран 32, Астана, Казахстан. Тел: 8-7172-70-44-72, E-mail: gauri.bapayeva@gmail.com
РЕЗЮМЕ
ОСОБЕННОСТИ ЭНДОКРИННОГО СТАТУСА ДЕВОЧЕК-ПОДРОСТКОВ, ЖИТЕЛЬНИЦ ХЛОПКОСЕЮЩИХ РЕГИОНОВ
Бапаева Г.Б1, Кулбаева С.Н2. Жумадилова А.Р3.
Ютдел акушерства и гинекологии, Национальный научный центр материнства и детства корпоративного фонда «иМС», г Астана, Казахстан 2Южно-казахстанская государственная фармацевтическая академия, г Шымкент, Казахстан 3Казахско-Турецкий Университет им. Х.А. Ясави
Цель: изучить особенности эндокринного статуса девочек - подростков проживающие в зоне воздействия хлорорганических пестицидов.
Материалы и методы: проведено обследование 172 девочек - подростков в возрасте 10-17 лет. В зависимости от места проживания они были разделены на 2 группы. В первую (основную) группу вошли 89девочки, которые родилисьи проживали на территории, где широко применялись хлорорганические пестициды при выращивании хлопка. Во вторую (сравнительную) группу вошла 83 девочек, которые родились и проживали на территории, где ведущей отраслью сельского хозяйства является животноводство.Всемдевочкам определялигормоны крови в плазме крови - ФСГ, ЛГ, ПЛ, эстрадиол, кортизол, ДГЭАС).
Результаты: Установлено, что уровни ФСГ и ЛГ у девочек основной группы были достоверно ниже (р>0,02) на протяжении периода полового созревания по сравнению с их сверстницами. Так, уровень ФСГ в возрасте 15-17 лет составил в основной группе - 10,79±0,98 ти/1 против 16,26±0,21 ти/1, а уровень ЛГ - 10,95±0,66 ти/1 и 18,42±1,28ти/1 соответственно. Аналогичная закономерность установлена и в отношении пролактина в возрасте 10-12 лет и 13-14 лет.
Выводы в периоде становления репродуктивной системы у девочек основной группы имеет место пониженная продукция гонадотроп-ных и стероидных гормонов.
Ключевые слова:хлорорганические пестициды, гормональный статус, репродуктивное здоровье.
Юрюпе
Пестицидтер езшщ эсер етуi жагынан каушп химикаттар болып табыла отырып коршаган ортада кец келемде тарап отыр, олардьщ токсикальщ эсершщ тYрi шектелген тандауда.
Казакстан Республикасы макта егуде сонгы он жылдыкта кайта еркендеп келе жаткан ауыл шаруашылыгы жэне текстильдш мата ендiрiсiнiн манызды саласы болып табылады. Елiмiздiн онтYCтiгiнде багытталган осы саладагы ж^мыс жасайтындардын едэуiр белiгiн эйел т^ргындары К¥райды. Кептеген жылдар бойына макта ендiрiсiнде хлорорганикалык пестицидтер кенiнен колданылган.
Пестицидтердiн адам денсаулыгына, ен алдымен репродуктивтi жYЙеге эсерiн зерттеу мэселесi езектi болып кала бермек, ейткеш сонгы он жылда пестицидтердi колдану 4 есе жогарыдан асып отыр [1].
БYгiнгi танда ете аз концентрациясында токсикалык заттар болып табылатын пестицидтер теракты органикалык ластаушылар тобына кiредi. 9зшщ жасушалар кенiсiтiгiнде орын алу касиепмен адам агзасына анаг^рлым кауiп тугызатын, иммунды жэне репродуктивтi жYЙелер ауруларын, балаларда тума акаулар, онкологиялык аурулармен жYретiн кептеген патологиялык жагдай-лармен Yдерiстердiн себептерi болып табылады [2-7]. ТОЛ зияндылыгы дамып жаткан ^рпакка плацента аркылы, ал нэрестеге емшек CYтi аркылы етедi [8-9].
Кептеген гомонтэрiздi ксенобиотиктер (ГТК) эстрогендi жэне антиандрогендi эсерi бар екендiгiн атап ету кажет.
R. ShaI"pe и N. Skakkeback [10] пiкiрлерi бойынша осы замангы адам «эстрогендердiн виртуалдi тещзвде емiр CYPуде». Сондыктан, коршаган ортада эстрогендi жэне антиандрогендi эсер ету касиеп бар ГТК «жYгiнiн» кебеюi ерлер агзасынадада керiнiсiн тапты. Казiргi ерлердiн репродуктивтi жYЙесiнiн «жYдеу» белгшершщ пайда болуы, эякулят мелшерiнiн жэне ондагы сперматозоидтар концентрациясынын YДемелi азаюы, соган сэйкес «ерлер» бедеулiгiнiн жишпнщ жогарылауы мумшн осымен байланысты деп тYсiндiрi-ледi [11-13].
ГТК эйелдiн репродуктивп жYЙесiне эсерiне катысты айтсак, зиянды факторлардын эйел агзасына арнайылык эсерi басымырак полиморфтылыкка тэн екендiгiн
атап еткен жен. Б^л калыптасу MexaHroMi эргYрлiлiгiмен жэне рeпродуктивтi функциянын icKe асырылуымен, ен алдымен рeпродукгивтi Yдeрicтiн катан циклдылыгымен жэне онын гипоталамус-гипофиз-анальщ бeздeрi жYЙeciнiн барлык звенолар жаЕдайыньщ тэуeлдiлiгiмeн байланысты [15-16].
Зерттеудщ максаты-хлорорганикалык пестицидтер кeнiнeн колданылган макта еаретш аймакта т^ратын жacеcпiрiм кыздардын эндокриндi жагдайынын eрeкшeлiктeрiн зерттеу.
Материалдар мен эдютер
Багдарламага сай, зeрттeудiн 10-17 жас аралыгындагы 172 жacеcпiрiм кыздарга (89 нeгiзгi топтагы жэне 83 -салыстырмалы) зерттеу жYргiзiлдi. Т^ргылыкты жeрiнe байланысты олар 2 топка белiндi. Бiрiншi (нeгiзгi) топка, 1996 - 2003 жылдар аралыгындагы кезенде туылган Казакстанда Стокгольм конвенциясын бештпегенге жэне оларды колдануга тиым салынган 2008 жылга дeйiн мактаны еаруде хлорорганикалык пecтицидтeрдi кeнiнeн колданган Сары-Агаш ауданынын аумагында т^ратын 89 кыздар кiрдi. Зерттеу 2013-2014 жылдары жYргiзiлдi.
Екiншi топка (салыстырмалы) ауыл шаруашылыгында мал шаруашылыгымен айналысатын Сайрам ауданынын аумагында т^ратын 83 кыз шрдг Аталган аумакта ешкашан макта end болмаган жэне хлорорганикалык пестицидтер колданылмаган. Барлык зерттелген кыздар ауылдык жерлерде емiр CYргeн, ягни элеуметпк-т^рмыстык жэне климатогеографиялык факторлар бойынша салыстырмалы. Зерттелген кыздар жас бойынша белвдг
Гонадотропты гормондардын: фолликулостимулдаушы (ФСГ), лютeиндeушi (ЛГ), пролактин (ПЛ); жэне стероидты гормондар: «DSL-10-3700 ACTIVE» (USA), "HPLBIOSERV - ELISA" (Germany) реактивтерш колдана отырып радиоимуннологиялык эдicпeн нeгiзгi топтагы 89 кызда жэне салыстырмалы топтагы 83 кызда эстрадиол (Е2), кортизол (К), дегидроэпиандростерон (ДГЭА) зeрттeулeрi жYргiзiлдi. Гормоналды зерттеу тангы сагат 10-га дешн ашкарынга етекк1р циклынын 3-7 кYндeрi жYргiзiлдi, ал eтeккiрi болмаган кыздарда кез-келген кYнi жасалынды.
Алынган мэлiмeттeрдiн статистикалык ендeуi «Биостат» талдау багдарламасы стандартты пaкeтi кемeгiмeн пaрaмeтрлiк статистика эдютерш колданыла отырылып
журпзшда. Дескрептивп статистика эдютер1 езше орташа арифметикалык багалау (М) жэне орташа мэнд1 катеш (т) шрпзед1. Еш орташа шама керсетшштершщ арасындагы нактылыгы Стьюдент критерий (t) бойынша аныкталды. Коэффициент мэтнщ денгей 0,05 тец немесе одан темен болганда статистикалык анык деп саналды.
Зерттелген параметрлер арасындагы байланыс Пирсон корреляциясы коэффициент! кемепмен аныкталды. Тжелей корреляциялык байланыс шамасы: 0,3 - элаз; 0,3-тен 0,7-дешн - орташа; 0,7-ден 1,0-дешн - тыгыз деп саналды [16].
Нэтижес
Алдын-ала тексеру жэне анамнез жинау барысында б1збен пе стицидтер эсер ететш аумакта туылган жэне туратын кыздарда курбыларымен салыстырганда соматикалык жэне гениталд1 патология аурушандыгынын жогарылыгы (1,31 жэне 1,28 есе жш сэйкес) туракталды. Жагымсыз ауданда туратын кыздарда етекк1р циклы бузылысы курылымында гипоменструальд1 синдром жэне аменореянын басым болуы нейроэндокринд1 жуейде журш жаткан процесстщ ауырлыгын дэлелдейдг Сонымен катар, оларда тыныс алу жолдарынын жэне асказан-1шек тракпсшщ аурулары анык жш кездест (р<0,001 жэне р<0,01 сэйкес), бул болашакта олардын репродуктивп фнукциясында да мвдетп турде кершю беред1.
Зерттеудщ ешнш1 м1ндетш орындау ушш б1збен кыздарды антропометрия-лык зерттеу жэне Л. Таннер-Тумилович эдютемес бойынша ешншшк жыныстык жет1лу белгшерш багалау журпз1лд1. Алынган нэтижелер, макта егетш аумакта туратын кыздарда репродуктивп жуйенщ калыптасуы физикалык жэне жыныстык жет1лу жагынан артта калып отыргандыгын айгактайды. Бунын б1р керсетшш1 болып дене салмагынын жепспеушшп, сонымен катар, менархенщ орта жасына 12,8±0,2 жас сэйкес келу1, осы анторопометриялык керсетк1шке пубертатты есудщ тым кеш жаска жылжуы кершс болып табылады. Баскада непзп антропометриялык параметрлер артта калу аясында (турган жэне отырган куйдеп дененщ узындыгы, кек1рек клеткасынын шенбер1) непзп топтагы кыздарда пубертатты кезеннщ аягына таман жэйпак жамбастын калыптасуын кадагалау бет алган. Бул осы адам курамындагы кыздарда аналык бездер1 функциясынын жеткшказдшпнщ керсетшш1 болуы мумк1н.
Хлорорганикалык пестицидтердщ жагымсыз эсерше душар болган кыздарда 17 жаска жыныстык жетшу балл тым темен болган (8,92 балл±0,4 балл карсы 10,33±0,3 балл салыстырмалы топта) жыныстык жет1лу удер1сшщ осы жаска аякталмаганын айгактайды. Бул зерттелген кыздардын шш жыныс мушелерш ультрадыбыстык зерттеу нэтижелер1нде, жатыр мен аналык бездершщ каркынды есуше карамастан, 17 жас шамасында осы мушелердщ елшемдер1 калыпты келемге сэйкес келмейтшдшн керсетп. Сонымен катар, пестицидтер эсер ететш аумакта туратын кыздарда курбыларымен салыстыр-ганда барлык жас шамасында ею аналык бездершщ де елшемдершщ анык шш1 болгандыгы (р<0,001) аныкталды.
Кейб1р зерттеушшер [17, 18] жануарларга жасаган экспериментальд1 зерттеулерге непзделш, пестицидтердщ репродуктивп денсаулыкка жагымсыз эсерш «эндокринд1 закымдану» гипотезасымен байланыстыратындыгын атап еткен жен. Олар токсиканттар сигналдын эндокринд1 жуйеге бершуше эсерш типзу1 мумкш, бул эсер ету
эаресе курсактык кезец жэне балалык шактын анык фазаларында айрыкша жYредi деп санайды. Зерттеушшер [19] сонгысын гормонтэрiздi ксенобиотиктерге жаткыза отырып, пестицидтердiн эсерiн эстрогентэрiздi эсер етедi деп тYсiндiредi. Олар пестицидтер эсер етуше душар болган кыздарда ерте жыныстык жетiлу жэне ерте менархенiн болуын осылай тYсiндiредi. Бiздщ алган мэлiметтерiмiз макта егетiн ауданда туратын кыздар физикалык жэне жыныстык жетiлу жагынан артта калуы аныкталып ерекшеленедi.
Бiздiн зерттеулерiмiздiн нэтижесi баскада зерттеушшердщ мэлiметтерiмен сэйкес келедi [20]. Сонымен, туракты органикалык ластаушылардын, сонымен катар органикалык пестицидтердiн эсерiн зерттеу максатында пубертатты басталуында галымдармен 6-8 жастагы 645 кыздарга тексеру журпзшдг Пубертаттын кеш басталу жас шамасы кандагы пестицидтер мвлшерiнiн жогары болуымен корреляцияланды, осылайша зерттелген кыздарда жыныстык жетшудщ кiдiруi аныкталды.
Осы еш арада, баска зерттеушiлер пестицидтер мен пубертатты кезеннщ басталуы арасындагы байланысты таппады [21]. Зерттеушiлердiн жыныстык жетшу кезещнщ ерекшелiгi туралы мэлiметтерiнiн кайшылылыгы, зерттелгендердiн эртYрлi iрiктелуi, олардын туратын жершщ жагдайы, патогендiк фактордын эсер ету узактыгы жэне тагыда баскаларга байланысты.
Осыган уксас ОнтYCтiк Африкада 9,5 - 13,3 жас шамасындагы ер балаларда жасалынган антропометриялык кврсетшштерше пестицидтердiн эсерiнiн зерттеулер нэтижелерi кызыгушыльщ тугызады. Пестицидтер эсер ететiн аумакта туратын балаларда бой мен дене салмагынын твменп кврсетшш^ жэне де бул айырмашылыктардын 11 жастан твмен жаста айкын болгандыгын кврсеттi [22].
Талкылау
Эдеби шолуда бiзбен белгшенш кеткендей кейбiр зерттеушiлердiн ойларынша [23], эртурл1 табигатты стрессорлар, сонын iшiнде «химиялык куйзел1с» нейроэндокриндi эрекетсiзiдiгiнiн дамуымен жYретiн: гонадотропиндер вндiрiлуiнiн кYшеюi, эстроген вндiрiлуiнiн всуi, бYЙрекYCтi бездерi мен калканша бездерiнiн гиперфункциясы («экологиялык-генеративп диссонанс») эндокриндi калпына келудегi гипоталамдык-гипофизарлы бвлiгiнiн шектен тыс козуына алып келедi. Дамыган эндокриндi жылжулар гипоталамус козуын тежеуге багытталган. Макта внщргандеп жумысшыларга жYргiзiлген зерттеулер нэтижелерi инсектицидтердi шашумен, сонымен катар макта жинаумен (p<0,01) айналысатын жумысшыларда FSH, LH, жэне тестостерон денгейлерi анагурлым жогары болгандыгы осы теориянын дэлелi болып табылады [24].
Шеткершк канда гормондарды зерттеу нэтижесi салыстырмалы топтардагы кыздарда жыныстык жеплу кезенi бойынша гонадотропиндер денгеш динамикалык жогарылап, 15-17 жас шамаларында ересек эйелдiн денгейiне жакындаганын кврсеттi (кесте 1). Гонадотропиндер денгешнщ жогарылауы «жетшген тип» Yдерiсiнiн курылуымен репродуктивтi жуйенiн жумыс iстеуiн жэне овуляторлы циклге втуiн айгактайды. ЛГ всу темпi ФСГ-нiн осыган уксас параметрлершен артады.
Кесте 1
Салыстырмалы топтардагы жасeспiрiм кыздарда шеткерiлiк кандагы гонадотропты гормондар мeлшерi (mU/l )
Гормон-дар Heri3ri (n=89) Салыстырмалы (n=83)
10-12 13-14 15-17 10-12 13-14 15-17
(n =28) (n =31) (n =30) (n =23) (n =30) (n =30)
ФСГ 8,11±0,42 10,81±0,28 10,79±0,98 10,8±0,96 15,27±1,21 16,26±0,21
** **** ****
ЛГ 1,23±0,13 9,66±0,33 10,95±0,66 3,56±0,37 16,30±2,60 18,42±1,28
**** ** ****
ЛГ/ФСГ ;атынасы 0,15±0,03 0,89±0,07 1,01±0,13 0,33±0,07 1,07±0,21 1,13±0,16
ПЛ 139,27±16,6 184,2± 26,71 238,66±13,36 274,66±46,17 500,75±96,39 303,53±40,69
*** ****
Ескеру - айырмашылы; салыстырмалы топ;а бершген
*-р<0,05; **-р<0,02; ***-р<0,01; ****-р<0,001
Сонымен, Heri3ri топтагы кыздарда ФСГ жэне ЛГ децгеш к¥рбыларымен салыстырганда жыныстык жетiлу кезещ бойынша анык темен болгандыгын атап еткен жен (р<0,02). Бiзбен аньщталгандай, пестицидтер эсер ететiн аумакта т^ратын кыздарда ФСГ жэне ЛГ салыстырмалы аз eндiрiлуi, оларда аналык бездершщ гипофункциясынын дамуына экелуi мYмкiн.
Пубертатта функционалды гиперандрогениямен байланысты патологиялык симптомдардыц дамуында ЛГ жэне ФСГ-нын абсолют мeлшерi гана емес, сонымен катар жогары калыптастырушы орталыктардыц фукционалды катына-сыныцда эсер ететiндiгi айтарлыктай мацызды. Бiзбен жYргiзiлген зерттеулер екi топтада ЛГ жэне ФСГ аракатынасы жыныстык жеплу кезенi бойынша жогарылайтындыгын, осыган карамастан осы керсетк1ш салыстырмалы топта бiркелкi жогары, негiзгi топка караганда барлык жас кезендервде ересек эйелдiн калыпты шегiне жакынырак (1,5:1) екендiгiн керсетп.
Негiзгi топтагы кыздарда кандагы пролактин денгейi пубертатты кезен бойынша аздап жогарылады, бiрак к¥рбыларына караганда 10-12 жэне 13-14 жас шамаларында анык темен болды (р<0,01 жэне р<0,001сэйкес). Салыстырмалы 13-14 жаска сэйкес келдi жэне 500,75±96,39
mU/l к¥рады.
Пролактин CYт бездерiнiн жетiлуi жэне олардагы бeлiкшелерi мен тYтiктердiн кeбеюiнде мацызды орын алатындыгы мэл1м [25]. Сондыктан оныц eндiрiлуiнiц аз болуы суг бездерiнiц дамуыныц тежелу YДерiсiне эрекет етуi мYмiкн. Аналык бездерiнде пролактинге байланысты фолликулалар жетiлу YДерiсiнiц синхронизациясы жэне овуляция жYредi, ал жатырда осы гормон прогестерон жэне эстрогенге рецепторлар санын кeбейтедi.
Б^дан баска, пролактин иммунологиялык YДерiстерге де катысады - гипофизден баска пролактин лейкоциттермен жэне лимфоциттермен eндiрiледi, жэне де иммунитеттщ белсенуiнде кабыну, инфекцияда б^л жасушалармен оныц секрециясы жогарылайды, ал иммуносупрессия кезiнде тeмендейдi. Иммунды YДерiстерге катысатын кептеген жасушалардыц беткейлерiнде пролактинге рецепторлар бар, жэне пролактин оган иммунобелсендiрушi эсер етедi.
Стероидты гормондар децгешн зерттеу, аналык бездерiнiц фукционалды белсендшпмен тiкелей байланысты эстрадиол децгеш барлык жас шамала-рында негiзгi топта к¥рбыларымен салыстырганда анык темен болгандыгын керсетп (р<0,001)(кесте 2).
Кесте 2
Салыстырмалы топтардагы кыздарда шеткершк кандагы стероидты гормондар мeлшерi
Гормон-дар Heri3ri (n=89) Салыстырмалы (n=83)
10-12 13-14 15-17 10-12 13-14 15-17
(n =28) (n =31) (n =30) (n =23) (n =30) (n =30)
Е2 (pmol/l) 78,81 ±3,39 172,85±1,02 190,0±11,26 318,66±15,61 498,5±62,13 395,84±35,80
**** **** ****
К (цмоль/л) 356,0±19,5 366,47±45,5 347,13±35,3 354,33±31,7 370,5±33,99 310,38±26,6
ДГЭА (мкг/мл) 1,32±0,23 1,60±0,30 1,98±0,36 1,46±0,26 1,65±0,3 2,13±0,33
Ескерту - айырмашылы; салыстырмалы топ;а берiлген
*-р<0,05; **-р<0,02; ***-р<0,01; ****-р<0,001
Негiзгi топта эстрадиолдыц орташа децгейi 10-12 жас шамасында ересек эйелдердiц осыган ^ксас кeрсеткiштерiнен калыптагы-дан темен шекарада болгандыгы, оныц осы топтагы кыздарда менархенщ кеш болуымен байланысты екендiгi кещл аудартады (12,8±0,2 жас). Б^дан баска, пестицидтер эсер ететш аумакта т^ратын кыздарда эстрогендер кeрсеткiштерi-нiц темен болуы етекыр циклы б:рылысыныц к¥рылымындагы гипоменструалдi цикл (33,0% карсы 6,25% салыстырмалы топта) жэне аменорея (16,7% карсы 6,25% салыстырмалы топта) сиякты нозологиялардыц басымырак болуымен шартталады.
Зерттелген кыздарда, эстрадиол децгешнщ eзгеруi ешншшк жыныстык жетiлу белгiлерiмен тiкелей корреляцияланады. Эстроген децгейiнiц жогары-лауымен 10-12 жастан CYт бездерiнiц ^лгаюы, жэне ультрадыбыстык зерттеу мэлiметi бойынша басымырак 14 жаска дешн жатырдыц каркынды eсуi жYредi. Салыстырмалы топтардагы кыздарда дене салмагыныц eсуi сонымен катар эстрогендер eндiрiлуiнiц жогарылауында менархе кезецiне сэйкес келедг
Дегидроэпиандростерон сульфат (ДГЭА-сульфат) басымырак бYЙрекYCтi бездерiнiц кыртысынан (95% дешн) жэне гонадалармен (8-10%) eндiрiлетiн стероидты гормон болып табылады. Эдеттегвдей, оныц кандагы жогарылауы екшшшк жыныстык белгшердщ (колтыкасты жэне касага тYктенуi, андроген-дердщ жанамалык процессi - колтыкасты аймагында тер шыгудыц жогары болуы жэне май бездерi функциясыныц жогарылауы) ерте жетiлуiмен жYредi.
Ei36eH ®YPri3wreH 3eprreynep, 3eprrenreH KH3gapga ®ac ecKeH canbiH ,ЦГЭAC geHreni ®9Hnan ^oFapbrnangbi, on $H3HKanbiK ®9He ^hhhcthk ^eriny YpgicTepiMeH ^arap ^YPeTiHgiriH Kepcerri. Ei36eH TonTap apacHHga aHHK aHbipMambinbiK aHHKTanFaH mdk, 9HTcege Heri3ri TonTa K¥p6binapHMeH canbicrap-FaHga och topmohhhh KepceTKimi a3gan TeMeH 6ongH.
KanbinTbi ^hhhcthk ^eriny ymiH Koprroon ceкpeцнacнннн onTHMangH opTama TypaKTH geHreni Ka^eT eKeHgiri M9niM [26, 27]. 3eprreyminep, ny6epraTTH Ke3eHHiH 6acranyHHga ohhh KäHgaFbi KoH^HTpauHacHHHH TeMeH 6onyH jkhhhcthk ^eriny ygepicHie ohhh ecenen ^yMcanybrna öannaHHCTH gen caHangbi.
Ei3ÖeH, Heri3ri TonTa KoprroongHH aHTapnbiKTaH ayHTKyH aHH^TanraH ®ok, 6yn och Ke3eHge aF3aHHH öeniMginiK ®9He KopraHHCTHK pea^HacbiHHH ®aFHM-cbi3 Ke3i 6onyH mymkIh.
Och eKi apaga, canbicrbipManbi TonTa 15-17 ®ac maMacHHga Koprroon geHremmH 370,5±33,99 HMonb/n -geH 310,38±26,6 geniH TeMeHgeyi 6aHKangbi, on penpogyKTHBri ^YHeHiH ^erinyme ohhh ^yMcanyHMeH 6annaHHCTH 6onyH mymkIh. CanbicrbipManbi TonTapga 6apnHK ®ac maMacHHgaFH Ke3eHgepge Koprroon geHrenrnge aHHK aHbipMambinbiK 6onMaraHgHFHH aran eTKeH ®eH.
Ei36eH anHHFaH aHTponoMeTpuanHK 3epTTeynep ®9He eKiHminiK ^hhhcthk ^eTinyiH 6aranay H9TH®enepi KH3gapgH ropMoHgapra 3epTTey HSTH^enepiMeH caÖKec Kenegi. CoHHMeH, 3eprreygiH YmiHmi MiHgerri opHHgay 6apHCHHga 6i36eH Her3ri TonTaFH 89 KH3gapga ®9He canbicrbipManbi TonTaFH 83 ^H3gapga roHagoTponTH (®Cr, Hr, nponaKTHH) ®9He CTepougTH ropMoHgapgH (эcтpagнon, Kopru3on ®9He ,3^AC) 3epTTey ®Ypri3iggi.
^hhhcthk ^eriny Ke3eHi 6oÖHHma Heri3ri TonTaFH KH3gapga ®Cr ®9He Hr geHrennepi K¥pH6binapbiMeH
canHCT^ipFaHga aHHK TeMeH 6onFaHgHFH aHHKTangH (p>0,02). CoHHMeH, Heri3ri TonTa 15-17 ®ac maMacHHga ®Cr ®9He Hr geHrennepi - 10,79±0,98 mU/l KapcH 16,26±0,21 mU/l, an Hr geHreni - 10,95±0,66 mU/l ®9He 18,42±1,28 mU/l carnec KypagH. 10-12 ®ac ®9He 13-14 ®acTa nponaKTHHre KaTbicrbiga ocHFaH yKcac 3aHgbinbiK TypaKTangH. Och ®epge, onapga nponaKTHH ®9He TecTocTepoH geHreünepi TeMeH 6ongH.
Ei36eH anHHFaH 3eprreynep H9TH®enepiHge Heri3ri TonTaFH RH3gapga roHagoTponuHgep eHgipinyiHiH TeMeH 6onyH эcтpoгeнт9piзgi 9cepi 6ap aF3aFa cbiprraH TYcKeH necтнцнgтep y3aK yaKHT 9cep eTe oTbipbin, runoTanaMgbi-runo$H3apnH ^Y^ere angHMeH 6enceHgipymi, KeniHHeH 6aaynarymH 9cep eTin, coHHMeH Karap e3iHgiK эcтpoгeнgepgiн ^yMHcHH 6ac^aH.
AHanbiK 6e3gepiHiH roHagoTponTH ropMoHgap ®9He cTepougTH ropMoHgapH (эcтpoгeнgepgiн) eHgipinyiHiH TeMeHgeyi MaKTa ereTiH aygaHgapga TyparHH KH3gapga $H3HKanHK ®9He ^hhhcthk ^erinyiHge KepiHiciH TanTH.
KopblTblHflbl
Ei36eH anHHFaH 3eprreynep H9TH®enepiHge Heri3ri TonTaFH KH3gapga roHagoTponuHgep eHgipinyiHiH TeMeH 6onyH эcтpoгeнт9piзgi 9cepi 6ap aF3aFa cbiprraH TYcKeH necтнцнgтep y3aK yaKHT 9cep eTe oTbipbin, runoTanaMgbi-runo$H3apnH ^Y^ere angHMeH 6enceHgipymi, KeniHHeH 6aaynarymH 9cep eTin, coHHMeH Karap e3iHgiK эcтpoгeнgepgiн ^yMHcHH 6acKaH. AHanHK 6e3gepiHiH roHagoTponTH ropMoHgap ®9He cTepougTH ropMoHgapH (эcтpoгeнgepgiн) eHgipinyiHiH TeMeHgeyi MaKTa ereTiH aygaHgapga TypaTHH KH3gapga $H3HKanHK ®9He ^hhhcthk ^erinyiHge KepiHiciH TanTH [28].
9ge6weT
1. Mnif W., Hassine AI., Bouaziz A., Bartegi A., Thomas O., Roig B. Effect of endocrine disruptor pesticides. Int J Environ Res Public Health. 2011; 8: 2265-2303.
2. Aripova T.U., Sirota A.R., Batyrbekov A.A. Immunitetiimmunokorektsiyapripestitsidnykhintoksikatsiyakh (Immunity and immunocorrection in pesticidal intoxications) [in Russian]. Tashkent. 2007. 272.
3. Babushkina N.P. Ekologiyagoroda I zdorov'edetei (Ecology of the city and children's health) [in Russian]. M.: Meditsina-Zdorov'e; 2005; T.2. 259 p.
4. Belyaev E.N. Stoikieorganicheskiezagryazniteli, soderzhashchiesya v okruzhayushcheisrede, ikhvliyanienazdorov'enaseleniya (Persistent organic pollutants contained inthe environment, their impact on human health) [inRussian]. EkologicheskiivestnikRossii. 2002;8:10-15.
5. Kul'baevaK.Zh. Ginekologiyadetskogoipodrostkovogo vozrasta (Gynecology of children and adolescence) [in Russian]. Almaty: Evero. 2014. 276 p.
6. Salazar-Garcia F., Gallardo-Diaz E., Ceron-Mireles P. et al. Reproductive effects of occupational DDT exposure among male malaria control workers. Environ. HealthPersp. 2004; 112:542-547.
7. GichevYu.P. Zdorov'echelovekakak indicator ekologiiriskaindustriaTnykhregionov (Human health as an indicator of the ecology of the risk of industrial regions). Vestnik RAMN. 2005; 8: 52-54.
8. Sergeev O.V, Shelepchikov A.A., Denisova T.A. idr. Pilotnoeissledovaniesoderzhaniyastoikikhzagryaznitelei v grudnommolok ezhenshchinChapaevska (Pilot study of persistent contaminants in breast milk of Chapaevsk women) [in Russian]. Vestnik. Ros. VMA. 2008; 3:124-125.
9. Krauthaker B., Reiner E., and Votava-Raii A. et al. Organochlorine pesticides and PCB in human milk collected from mothers nursing hospitalized children. Chemosphere. 2004; 37: 27-32.
10. Sharpe R.H. and Skakkeback N.E. Are estrogens involved in falling sperm counts and disorders of the male reproductive tract? Lancet. 2005; 341: 1392-1395.
11. Nikitin A.I. Gormonopodobnyeksenobiotiki I reproduktivnaya Sistema (Hormon-like xenobiotics And Reproductive System) [in Russian]..Probl. reproduktsii. 2002; 2: 5-15.
12. Nikolaev A.A. Vozdeistvietekhnogennykhpollyutantovnaspermatoge-nez (The impact of technogenic pollutants on spermatogonia) [in Russian]. VestnikRos. VMA. 2008; 3:105.
13. Khokhlov P.P., Mikhnina E.A., Kalinina N.M. Znachenieimmunofermentnogoopredeleniyaautoantiteldlyadiagnostikizabolevan
iireproduktivnoifunktsii (The importance of immune-enzyme determination of autoantibodies for the diagnosis of reproductive diseases) [in Russian]. Rossiskiizhurnalimmunologii. 2007; 4: 144-145.
14. GafarovaD.Kh. Sostoyanieimmunnoisistemydevochek-podrostkov s zaderzhkoifizicheskogoipolovogorazvitiya (The state of the immune system of adolescent girls with a delay and physical and sexual development)[in Russian]. Zhurnalteoreticheskoiiklinic heskoimeditsiny.2007; 2: 49-51.
15. Kozlova I.G. Immunologiyareproduktsii: teoreticheskieiklinicheskieaspekty (Immunology of reproduction: theoretical and clinical aspects)[in Russian]. Sankt-Peterburg: ELBI; 2007. 179 p.
16. Zaitsev V.M., Liflyandskii VM., Marinkin V.I. Prikladnaya meditsinskaya statistika (Applied Medical Statistics) [in Russian]. Sankt-Peterburg: Foliant. 2003; 428 p.
17. Anne Vested, AleksanderGiwercman, Jens Peter Bonde, Gunnar Toft1 Persistent organic pollutants and male reproductive health. Asian Journal of Andrology. 2014; 16: 71-80.
18. Costa E.M., Spritzer P.M., Hohl A., Bachega T.A. Effects of endocrine disruptors in the development of the female reproductive tract. Arq Bras EndocrinoMetabol. 2014; 58(2): 153-61.
19. Michael E. Baker and Gary Hardiman Transcriptional analysis of endocrine disruption using zebrafish and massively parallel sequencing. J MolEndocrinol. 2014; 52(3): 241-256.
20. Windham G.C., Pinney S.M., Voss R.W., Sjodin A., Biro F.M., Greenspan L.C., et all. Brominated Flame Retardants and Other PersistentOrganohalogenated Compounds in Relation to Timing of Puberty in a Longitudinal Study of Girls. Environ Health Perspect. 2015; 14: 171-180.
21. Denham M., Schell L.M., Deane G., Gallo M.V, Ravenscroft J., DeCaprioA.P. Relationship of lead, mercury, mirex, dichlorodi phenyldichloroethylene, hexachlorobenzene, and polychlorinated biphenyls to timing of menarche among Akwesasne Mohawk girls. Pediatrics. 2005;115: 127-134.
22. Ochieng A.A., Dalvie M.A., Little F., Kromhout H. Relationship between environmental exposure to pesticides and anthropometric outcomes of boys in the rural Western Cape, South Africa.SAf Med J. 2013; 103(12): 942-947.
23. Serov VN., Kozhin A.A. Ekologo-generativnyidissonansipatofiziologicheskieaspektynarusheniigenerativnoifunktsiitsentral'nog ogenezaAkusherstvoiginekologiya (Ecological-generative dissonance and pathophysiological aspects of disorders of generative function of central genesis Obstetrics and gynecology) [in Russian]. 2005. 12-15.
24. Khan D.A., Ahad K., Ansari W.M., Khan H. Pesticide exposure and endocrine dysfunction in the cotton crop agricultural workers of southern PunjabSee comment in PubMed Commons belowAsia Pac J Public Health.2013; (25-2)181-91.
25. Bernard V, Young J., Chanson P., Binart N. New insights in prolactin: pathological implications Review Nat Rev Endocrinol 2015; 265-75.
26. Fedorov G. N. Gormonal'nyepokazatelipodrostkov 12-16 let (Hormonal indices of adolescents 12-16 years old)[in Russian]. Pediatriya. 2004; (4): 87-90.
27. Sitdikov F. G., Shaikhelislamova M. V, Valeev I. R. i dr. Sootnosheniegormonovkorynadpochechnikov, rostaipolovogor azvitiyashkol'nikov (Ratio of adrenal cortex hormones, growth and sexual development of school children) [in Russian]. Fiziologiyacheloveka. 2004; (30, 3) 140-142.
28. Zhumadilova A.R.Osobennosti stanovleniya reproduktivnoi sistemy devochek-podrostkov v usloviyakh vozdeistviya khlororganicheskikh pestitsidov: avtoref. diss...(Peculiarities of the formation of the reproductive system of adolescent girls under the influence of organochlorine pesticides: author's abstract. diss ...)[in Russian].Turkestan. 2017; 21.
