CC BY
18ГТАХР 14.01.29
ЖОО ПЕДАГОГИКАЛЬЩ МАМАНДЬЩТАРЫНЬЩ Б1Т1РУШ1 КУРС СТУДЕНТТЕРШЩ АКТ САУАТТЫЛЫГЫ
Э.А. Кырбасова 1, С.М. Кецесбаев 2, Г. У. Дюскалиева3 'докторант, 2 п.г.д., профессор, 3 б.г.д., профессор 1,3 Казак ¥лттык цыздар педагогикалык университетi, Алматы 2«0рлеу» БА¥О АК филиалы «Алматы облысы бойынша педагог кызметкерлердщ бiлiктiлiгiн арттыру институты», Алматы, Казахстан email: [email protected]
Макалада педагогикалыц багыттагы мамандыктардын б1т1руш1 курс студенттершщ акпараттык-коммуникациялык технологиялар сауаттылыгын аныктау бойынша журпзшген сауалнама нэтижелер1 бер1лген. Ыт1руш1 курс студенттер1н1н АКТ турлер1 туралы б1л1мдер1 мен оларды оку удерюшде жэне педагогикалык практикаларда колдану жи1л1г1 аныкталды. Студенттерд1н АКТ бшмдер1 мен б1л1ктер1н калыптастыруда 4-курста етшетш «IT куралдарын пайдалану практикумы» пэншщ рел1 нактыланды. Сауалнамага катыскан студенттердщ кеб1 интернет, e-mail, фотокопия, компьютер, интерактивп такта, электронды окулык, PowerPoint жэне слайдтарды колданатындары туралы жауап бердг Сонымен катар, сауалнама нэтижесшде жогарыда аталган акпараттык-коммуникациялык технологиялардын кейбiрiмен таныс емес жэне мулде колданбайтын да студенттер бар екенi белгш болды.
TyüH свздер: АКТ сауаттыльщ, цузыреттШк, ацпараттыц технология, электронды оцулыц, интерактивтi тацта
Kipicne
Бупнде жылдам езгерiп отырган элемде бшм саласын реформалау уакыт талабына сай, кажеттшктен туындап отыр. Себебi, когамда акпараттандыру урд^нщ дамуына байланысты бшм беру мазмуны да жанартылып дамыту кажеттшгш талап етедi. Казiргi танда электрондык окулыктарды, компьютерлiк окыту багдарламаларын, дыбыстык жэне бейнелiк оку материалдарын пайдалануда мультимедиалык технологиялар окыту урдюшдеп инновациялык эдiстердi жузеге асыратын бiрден-бiр жана акпараттык технология болып саналады [1]. Акпараттык жэне телекоммуникациялык технологиялар - бул акпаратты алу жэне тасымалдау, ендеу, сактау, жинау алгоршм мен эртурлi тэсiлдер, эдiстерiн сипаттайтын жалпылама угым. Бiлiм берудi акпараттандыру технологиясы угымынын магынасы бiлiм беру аясында акпараттык жэне телекоммуникациялык технологияны колдану технологиясы деп есептеуден гер^ кенiрек екенiн тусiну кажет. Бул угым бшм беруд акпараттандыру максатына жетуге мумкiндiк беретiн барлык эдютер, тэсiлдер жиынтыгын камтиды. Мысалы, бшм берущ акпараттандыру технологиясына бiлiм беруге арналган акпараттык ресурстарды жасау тэсiлдерi мен сапасын багалауга педагогтардын акпараттык жэне телекоммуникациялык технологияны езшщ кэшби ю-эрекетiнде тиiмдi пайдаланудагы окыту эдiстерi жатады [2].
Акпараттык технологиялар бшм беру жуйесшде акпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыга беру удерюь Бул удерiстi iске асырудын негiзгi дидактикалык окыту куралы компьютер екеш бэрiмiзге мэлiм. Сондыктан кез-келген бшм беру саласында мультимедиялык электрондык окыту куралдары барлык пэндердi окытуга пайдаланылады. Кaзiргi заман талабына сай кунделшт сабактарда компьютер, электрондык окулык, интерактивтi такта колдану жаксы нэтижелерш беруде. Бiлiм беру жуйесi электрондык байланыс, акпарат алмасу, интернет, электрондык пошта, телеконференция, On-line сабактар аркылы iске асырылып жатыр [3].
Макала такырыбына сэйкес АКТ сауаттылыгы ХХ1 гасырдагы сауаттылыктардын бiрiне жатады. Бшм саласындагы тестiлеу кызметi (ETS) тобынын мушелерi АКТ бойынша халыкаралык сауаттылык дегенiмiз «Акпараттык когамда кызмет жасау ушш акпараттык мiндеттердi шешуде сандык технологияларды, акпараттык куралдарды жэне желiлердi пайдалана бiлу» деп аныктама берген [4]. АКТ саласында сауаттылык кэшби мансаптын есуi ушiн манызды алгышарттар болып табылады. Сондыктан, бшм беру жуйес элеуметтiк дамудын манызды факторы ретвде АКТ сауаттылыкты калыптастыруда туйiндi рел аткарады [5].
Казакстанда окушылардын IT-дагдылары ешкашан улттык жэне халыкаралык денгейде багаланган жок. Сондыктан, казакстандык окушылардын компьютерлiк жэне акпараттык
сауаттылыгыныц цалыптасу децгей туралы tycîhîk жоц. Осындай бiрегей мYмкiндiктi оцушылардыц бшм жетiстiгiн багалау жвнiндегi Халыцаралыц Кауымдастыц iea (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) ^сынып отыр. ICILS (International Computer and Information Literacy Study) зерп^ эр бес жыл сайын жYргiзiледi [6]. ICILS 2013 жылы жYргiзген зерттеушщ нэтижесiнде бiлiм беру жYЙесiнде АКТ кемшiлiктерi аныцталган жэне оны жацсартуга цажетт ^сыныстар жасалган болатын.
Б^л зерттеуге алгаш рет 2018 жылдыц сэуiр-мамыр аралыгында элемнщ 12 мемлекеимен цатар бiздщ елiмiзде 2 мыц м¥Fалiм жэне 4 мыц 8-сынып оцушылары цатысты. Аталган зерттеудщ халыцаралыц-салыстырмалы есебi 2019 жылдыц маусым айында жарияланады [7].
Президентiмiздщ ел Yкiметiне жYктеген «Сандыц Казацстан» багдарламасын юке асыру мектеп цабыргасынан басталуы цажет. Жаца бшмдердщ пайда болуына байланысты бiлiктiлiктi Yздiксiз арттыруды, Yнемi жаца мамандыцтардыц цажеттшгш туындататын, жылдам взгерш жатцан ацпараттыц цогамга, элемге вскелец ^рпацты дайындау басты мiндет болмац. Б^л мiндеттi орындауда заманауи адамдардыц ацпараттыц жэне коммуникациялыц технологияларды мецгеруi шешушi рвл атцарады [8].
Жогарыда айтылгандарга байланысты, зерттеу ж^мысымыздыц мацсаты - педагогикалыц багыттагы бiтiрушi курс студенттершщ ацпараттыц-коммуникациялыц технология сауаттылыгын аныцтау.
Зерттеу материалдары мен эдiстерi
Жалпы теориялыц эдiстер - философиялыц, психо-педагогикалыц эдебиеттерге анализ жасау, зерттеу мэселесше цатысты педагогикалыц тэжiрибелердi жэне гылыми-эдютемелш эдебиеттердi зерттеу жэне жалпылау, гипотеза ц^растыру; эмпирикалыц - сауалнама, эцпме, диагностика, педагогикалыц эксперимент; статистикалыц - математикалыц статистикалыц вндеу.
Эксперименттiк ж^мыс Казац ¥лттыц цыздар педагогикалыц университетшщ жаратылыстану факультетiнiц педагогикалыц багыттагы (5В011300-Биология, 5В011200-Химия) мамандыцтарыныц бiтiрушi курс студенттерiмен жYргiзiлдi. Экспериментке жалпы 67 студент цатысты.
Зерттеу нэтижелерi жэне оларды талдау
Болашац мамандардыц кэсiби ц^зырлылыгын цалыптастыруда ацпараттыц-коммуникациялыц технологияларды пайдалану ацпараттыц цогамныц цазiргi дамуында жогары оцу орындарына цойылатын негiзгi талаптардыц бiрi болып табылады. Себебi, цазiргi балалар жаца технологияларды цолдануга дайын, сондыцтан барлыц оцу багдарламаларына АКТ кiрiктiрiлуi цажет [9].
Ацпараттыц-коммуникациялыц технология сауаттылыгын аныцтау барысында Жаратылыстану факультетшщ бiтiрушi курс студенттерiнен сауалнама алынды. Сауалнамада ацпараттыц-коммуникациялыц технология тYрлерi, олардыц цолдану жиiлiгi (Yнемi, жш, сирек, мYлде), цолдану сипаттамасы жэне таныс/таныс емес туралы с^рацтар берiлдi (1-кесте).
Кесте 1. Студенттердщ акпараттык-коммуникациялык; технологияларды колдану кeрсеткiштерi___
Р/с АКТ атауы Цолдану жиШп Таныс емес %)
Унем1, % Жш, % Сирек, % Мулде, %
1 Интернет 78 18 4 - -
2 e-mail 16 25 55 4 -
3 Ornate (сабактар, конференция) 3 12 65 11 9
4 Факс - - 11 77 12
5 Фотокопия - 100 - - -
6 Сканер 4,5 43 21 27 4,5
7 Компьютер 45 39 16 - -
8 Интерактивт такта 12 48 37 3 -
9 Электронды окулык 9 18 48 25 -
10 Онлайн мэлiметтер базасы 19,5 34,5 25 18 3
11 CD-ROM 3 12 19,5 37,5 28
12 Сандык видеокамера (Digital Video 1,5 6 31 51 10,5
Camera)
13 Power Point 31,5 28 31,5 7,5 1,5
14 Слайдтар 45 45 8,5 - 1,5
Бiрншi кестеде керш отырганымыздай интернетп колдану жишп деген суракка барлык студенттер толыгымен Yнемi колданамыз деп жауап бердь Колдану сипаттамасына берген жауаптары эртYрлi: соныц iшiнде ец кеп жауаптары - сабакка дайындалганда, акпараттар iздеу, достарымен карым-катынас жасау Yшiн деп керстелiген. Тiптi, бiр студент интернетке деген тэуелдшк деп те жауап берген.
Онлайн сабактар мен конференцияларды студенттердщ барлыгы агылшын тшн мецгеруде колданатындарын жазган. Оныц шшде 3%-ы гана жиi колданса, 65%-ы сирек, ал, студенттердщ 9%-ы онлайн сабактар мен конференциялар таныс емес деген жауап бердь
Факсты студенттердщ ете сирек колданатындары аныкталды: 77%-ы мYлдем колданбаса, 12%-ы факс туралы бiлмейтiндерiн жазган.
Фотокопия туралы суракты студенттердщ кебiсi тYсiнбей сирек жэне мYлде колданбаймыз деп, кейбiр студенттер таныс емес деген де жауаптар бердь Фотокопия дегенiмiзi суретке тYсiру аркылы кешiрме жасау деп тYсiндiргенде гана барлыгы жиi колданатындарын бiлдiрдi. Барлык студенттер казiргi кезде кешiрмелердi телефондарына тYсiру аркылы жасайтындарын айтты. Ягни, фотокопия деген термин студенттердщ кебше таныс емес дегендi бiлдiредi.
Студенттердщ сабакка байланысты сканердi жш колданатынары байкалды. Дегенмен, сканер туралы бшмейтш студенттердщ де (4,5%) бар екеш аныкталды.
Компьютердi пайдалану жишгше келетiн болсак, студенттердщ 45%-ы Yнемi, 39%-ы жиi, 16% сирек деген жауап бердь
Ж.А.Орынтаеваныц пiкiрi бойынша инновациялык технологияныц техникалык жацалыктарыныц шшдеп айрыкша орын алатыны - интерактивт такталар [10]. Интерактивтi такталар педагогикалык дагдыларды жетiлдiрiп, студенттердщ сабакка деген ынтасын арттырады жэне бiлiмдi мецгеру уакытын Yнемдейдi. Сонымен катар, сыныпта акпараттык-коммуникацялык технологиялардыц баска да куралдарын пайдалану жылдамдыгын арттырады [11]. Эксперимент нэтижесшде керiп отырганымыздай интерактивт тактаны Yнемi колданатындар 12%, жш - 48%, сирек - 37%, мYлде колданбайтындар - 3% керсетп. Сирек колданамыз деген студенттердiц жауаптары эртYрлi: интерактивтi тактаны тек унвиерситетте сабак Yстiнде гана колданамын, сабак барысында топтык жумыстарды орындауда слайдтар дайындауда десе, кейбiрi интерактивтi тактаныц тиiстi дэрежеде iстемеуi себебiнен деп жауап берген.
Электронды окулыктарды мектептерде оку куралы ретiнде пайдалану - жаца парадигма, эсiресе, каркынды дамып келе жаткан мемлекеттерде [12]. Электронды оку куралдарын пайдалану жан-жакты зерттелуде. Мультимедиялык оку куралдары бiлiм алушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын оятып кана коймайды, сонымен катар етiлетiн такырыпты жещл кабылдауга мYмкiндiк бередi. Сауалнамага катыскан студенттердiц 75 %-ы сабакка катысты электронды окулыкты колданатындарын айтты; соныц rni^^ Yнемi - 9%, жш - 18% жэне сирек -48% екеш аныкталды.
Онлайн мэлiметтер базасымен студенттердiц 97 %-ы таныс жэне ездерше кажеттi (сабакка катысты, жеке) мэлiметтер алу Yшiн колданатындары белгш болды.
CD-ROM-ды жиi колданатын студенттер 3 %-ды курады, ал студенттердщ 28%-на мYлдем таныс емес екеш аныкталды.
Сандык видеокамераны (Digital Video Camera) студенттердщ тец жартысы (51%) колданбайтындыктары туралы жазса, 7 студент бул туралы бшмейтш болып шыкты.
Студенттердiц 98,5%-ы PowerPoint багдарламасымен жумыс жасайтындары жэне слайдтар курастыра алатындары белгiлi болды. Kазiргi тацда жогары оку орындарында етiлетiн сабактардыц барлыгында слайдтар колданылады десек, артык айтпаган болар едiк.
Сауалнамага катыскан бiтiрушi курс студенттерi эцгiме барысында 7-семестрде етiлетiн «IT куралдарын пайдалану практикумы» пэншщ аясында тYрлi (ActivStudio, PowerPoint жэне т.б) багдарламалармен жумыс ютеу, видеороликтер, слайдтар, тест, «ойлан-тап» ойындарын, кроссвордтар курастыру дагдыларын калыптастыргандары аныкталды.
Бiтiрушi курс студенттерiнiц АКТ сауаттылыктарын аныктау бойынша жYргiзiлген зерттеу нэтижелерiнiц диаграммасы темендегi суретте бершген.
150 100 50 0
100 100 91 88 100 95,5 100 100 100 97
89,5 98,5 100
1
2
3
4
5
6
10
11
12 13
14
7 8 9 2. e-mail
■ 4. Факс 6. Сканер
■ 8. Интерактивта тацта
■ 10. Онлайн мэлiметтер базасы
■ 12. Сандьщ видеокамера (Digital Video Camera)
■ 14. Слайдтар
Студенттердщ ацпараттыц-коммуникациялыц технология сауаттыльщ децгет
I. Интернет
3. Ornate (сабацтар, конференция) 5.Фотокопия 7. Компьютер 9. Электронды оцулыц
II. CD-ROM 113. PowerPoint
Суреттеп диаграммадан керш отырганымыздай, студенттердщ ец жиi цолданатындары интернет, e-mail, фотокопия, компьютер, интерактивт тацта, электронды оцулыц, PowerPoint жэне слайдтар болса, ал ец сирек цолданатындары CD-ROM. Каирп танда эртYPлi келемдегi ацпараттарды сацтауга жэне тасымалдауга арналган USB Flash жинацтагыштар цолданган вте ыцгайлы жэне тигмдг болуына байланысты CD-ROM-ды сирек цолданулары мYмкiн.
Корытынды
Осылайша, зерттеу нэтижелерi керсетш отыргандай цaзiрri тацда педагогикалыц багыттагы студенттердiн бiлiмдi мецгеруге жэне де болашац м¥Faлiм ретiнде iс-эрекеттерiне цажетп ацпараттыц-коммуникациялыц технологиялар туралы бiлiмдерi мен оларды цолдану денгейлерi бiршaмa жогары екенi аныцталды. Дегенмен, кейбiр студенттеге АКТ сауаттылыцтарын арттыру цaжеттiлiктерi де бар екеш байцалды.
Ка^рп XXtai гасырда ацпараттыц-коммуникациялыц технологиясыз бiлiм беруд елестету мYмкiн емес. Жеке компьютердi еркiн цолдана бiлетiн, ^жымдастарымен жэне студенттермен хабарласа алатын электронды мекенжайы бар; бiлiм беруде пэн бойынша студенттер электронды тYPде орындайтын тапсырмалар жYЙесi енгiзiлген электронды технологияларды цолдана алатын, ез ресурстарын жацартып отыратын педагогтардыц сандыц сауаттылыгы мацызды рел атцарады
[13].
ПайдаланылFан эдебиеттер
1. Бейсенова Э.С., Алиев М.Д. Мультимедиалыц технологияны оцыту урд1с1нде цолдану мумкшдштерь Абай атындагы Каз¥ПУ-ц Хабаршысы «Педагогика гылымдары» сериясы, №3 (59). - 2018. - 145-149 б.
2. Б1л1мд1 ацпараттандыру жэне оцыту мэселелерк // Авт. ^ж.: Е.Ы.Бидайбеов, В.В.Гриншкун, Г.Б.Камалова, Д.Н.Исабаева. Б.F.Бостанов/ Оцулыц. - Алматы, 2014. - 352 б.
3. Ахметова Г.С. Ацпараттыц технологияларды цолдану арцылы оцу YPДiсiнiц тшмдшгш арттыру. Алматы технологиялыц университетiнiц хабаршысы. №2. - 2014. С. 91-93.
4. Digital transformation a framework for ICT literacy. A Report of the international ICT Literacy Panel. 2002
5. Miljko A. ICT literacy in the humanities and social sciences: course's content characteristics and integration models. PhD thesis. 2017
6. Оцушылардыц ^-цузыреп^ ICILS халыцаралыц зерттеуь Жинац. - Астана: «Ацпарттыц-талдау орталыгы» АК, 2016. - 254 бет. ISBN 978-601-280-763-9
7. Международные исследования объективно оценивают школьное образование в Казахстане. Официальный веб-сайт МОН РК. 12.09.2018. http://edu.gov.kz/m/news/detail.php?ELEMENT_ID=3087
8. Исимбаев Е.Т. ИКТ в системе повышения квалификации: опыт, состояние и перспективы. Учительский журнал. Информационно-методический бюллетень филиала
акционерного общества «Национальный центр повышения квалификации «Эрлеу» «Институт повышения квалификации педагогических работников по Акмолинской области». №1. - 2017. -С. 3-4.
9. Кырбасова Э.А., Дюскалиева Г.У., Кецесбаев С.М. Оцыту мен оцуды жетгвдруде ацпараттыц коммуниациялыц технологияны цолдану. Казмемцызпу, «Жаратылыстану: химия, биология, география, биотехнология, экология салаларындагы гылым мен бшмнщ заманауи даму процестерi» Халыцаралыц гылыми-практикалыц конференция материалдары. Алматы ц., 25-26 цараша 2016 ж. 356-359 б.
10. Орынтаева Ж.А. Бiлiмдi ацпараттандыру жэне оныц болашац м¥Fалiмдердi дайындаудагы эсерi. Казац мемлекеттiк цыздар педагогикалыц университетшщ Хабаршысы. 2017. - № 6 (72). - 19-23 б.
11. Majid Zare Bidaki, Najmeh Mobasheri Teachers' Views of the Effects of the Interactive White Board (IWB) on Teaching. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 83 (2013) 140 - 144.
12. Abd Mutalib E., Azelin M.N., Hezlina M.H., Razol M.A., Zullina H.S. E-Books as textbooks in the classroom. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 47 (2012). Р. 1802 - 1809.
13. Якунин А.Ф. Информационно-коммуникационные технологии и цифровая грамотность педагога. Вестник Таганрогского института А.П.Чехова. 2016. С. 468-471
ИКТ-ГРАМОТНОСТЬ СТУДЕНТОВ ВЫПУСНИКОВ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ СПЕЦИАЛЬНОСТИ ВУЗА
Э.А. Кырбасова 1, С.М. Кенесбаев 2, Г.У. Дюскалиева 3 1докторант, 2 д.п.н., профессор, 3 д.б.н., профессор 1 3 Казахский национальный женский педагогический университет, Алматы 2 Филиал АО НЦПК «врлеу» «Институт повышения квалификации педагогических работников по Алматинской области», Алматы, Казахстан email: [email protected]
В статье приведены результаты анкетирования по определению ИКТ-грамотности студентов выпусников педагогических специальностей. Определен уровень информированности студентов о видах информационно-коммуникационных технологий, частота их использования в учебном процессе и в ходе педагогической практики. Установлена важность предмета «Практикум использования 1Т» на 4 курсе в формировании ИКТ знаний и умений у студентов. Большинство студентов используют интернет, email, фотокопии, компьютер, интерактивную доску, электронные учебники, PowerPoint и слайды. Наряду с этим выявлено, что есть студенты, которые не используют перечисленные средства, а часть опрошенных даже не знакома с ними.
Ключевые слова: ИКТ грамотность, компетентность, информационная технология, электронный учебник, интерактивная доска
ICT LITERACY OF STUDENTS OF GRADUATES OF PEDAGOGICAL SPECIALTY OF
UNIVERSITY
EA. Kyrbassova1, S.M. Kenesbayev 2, G. U. Dyuskalieva 3 1 PhD student, 2 Dr. Sci. (Pedagogy), Professor, 3 Dr. Sci. (Biology), Professor 1 3 Kazakh National Women's Teacher Training University, Almaty 2 Branch of the joint stock company 'National center for professional development "Orleu" "Institute for professional development Teachers in Almaty Region", Almaty, Kazakhstan email: [email protected]
The article presents results of the survey of ICT literacy of students graduating from a teaching specialty. Knowledge of the types of information and communication technology and the frequency of their use by graduate students in the educational process and in pedagogical practices are defined. The role o f the subject "Practicum of application of IT means" which is studied during the 4th year of Bachelor program was established. Most students responded use the Internet, e-mail, photocopy, computer, interactive whiteboard, e-books, PowerPoint, and slides. It was also revealed that there are students who do not use the above listed ICTs at all and even some of them are not familiar with them.
Key words: ICT literacy, competence, information technology, electronic textbook, interactive whiteboard
PegaKUHara 18.01.19 Ka6bmgaHgbi.
