CC BY
8
УДК 616.155.32: 578.828
1Дширов Б.О., 2Булешов М.А.,1Илимова А.Ц., 2Булешова А.М., 2Кыргызова К.Ш.
1^азацстан медицина университету ЖДСМ, Алматы цаласы. 2К,ожа Ахмет Ясауй атындагыХалыцаралыц цазац-туркуниверситетЬ Туркктан цаласы.
Ж1Т1 курса; СИНДРОМЫНА АЛЫП КЕЛЕТШ СОЗЫЛМАЛЫ ХИРУРГИЯЛЫЩ ПАТОЛОГИЯЛАРЫ БАР НАУКАСТАРДЫ ДИСПАНСЕРЛ1К БАКЫЛАУГА АЛУ ТИ1МД1Л1Г1Н БАГАЛАУ
Гылыми ецбектщ негiзгi мацсаты жт цурсац синдромын туындататын цурсац куысыныц созылмалы хирургиялыц ауруларыныц асцынуын жэне тургындардыц ерте жастан елШн болдырмас ушт диспансерлж шаралардыц тишдшгш арттыру жолдары. Денсаулыц сацтау министртщ 2012 жылдыц 26 желтоцсандагы немiрi 885 буйрыгында келтiрiлген тiзiмге сэйкес цурсац куысыныц созылмалы хирургиялыц ауруларын дипансерлк есепке алып, эрбiр науцастыц жекелей профилактикалыц багдарламасы жасалды. Олардыц организмтде жт цурсац синдромыныц алгашцы белгiлерi байцалганда дер кезтде хирургиялыц стационарга жатцызылып, аудиовизуальды технологиялардыц кемегтен аз инвазивтi эдкпен операция жасалды. Диспансеризациялыц шаралардыц арцасында тургындардыц жт цурсац синдромына шалдыгу децгеш темендеп, дер кезтде аурудыц асцынуы аныцталып, ерте жастан елшге ушырау децгеш азайды.
Кiлiттi свздер: цурсац куысыныц созылмалы хирургиялыц аурулары, жт цурсац синдромы, диспансеризация, профилактика, сырцаттылыц, елш.
Зерттеу такырыбыньщ езектыт. Турюстан облысы тургындарынын арасындагы денсаулы; керсетюшшщ курт нашарлауы, экономикалы; то;ырауга байланысты элеуметтж мэселелердi шешу киындыктарымен, жэне денсаулык; са;тауды уйымдастырудагы кемшшктермен тжелей байланысты. Бас;аша айт;анда, аны;талган кемшшжтердщ ;атарына, ;аржыландырудын жеткiлiксiздiгi, медициналы; кемек сапасынын жэне медицина к;ызметкерлерi бшктшпнщ темендiгi, амбулаторлы; - емханалы; ;ызметте жузеге асырылатын профилактикалы; шаралардын сапасыздыгы, ескiрген материальды; - техникалы; база, керсетiлетiн медициналы; кемек сапасынын темендiгi жатады. Ен бастысы денсаулы; са;тау уйымдарынын денсаулы;ты са;тау iсiндегi ен негiзгi шарт - медициналы; кемектщ профилактикалы; сипатта дамуы болып табылады. Ал академик Ю.П. Лисицын онын негiзгi эдiсi диспансеризация екендiгiн атап керсеткен [1]. Медициналы; кемек сапасы мен халы;;а дэрiгерлiк ;ызмет керсету жумыстарын уйымдастыру мэселелерiне арналган, заманауи гылыми жумыстардын нэтижелерiн талдау, тургындардын денсаулыгын са;тау мен сауы;тыруда диспансеризациялы; шаралардын басты роль ат;аратындыгын керсеттi [2,3,4]. Бiздiн елiмiзде амбулаторлы; - емханалы; уйымдардын негiзгi ;ызмет ретiнде, элеуметтж мацызы улкен инфекциялы; емес аурулардын дамуы бойынша ;ауштшк топтарын жжтеу жэне профилактиканын жеке багдарламаларынын жобасын жасау жэне ерте жастан елiмге алып келетiн ;аушт себептерi мен бейэпидемиялы; созылмалы аурулары бар нау;астарды диспансерлiк ба;ылауга алу ;арастырылган. Денсаулы; са;тау Министршщ 2012 жылдын, 26 желто;сандагы немiрi 885 буйрыгында диспансеризация алгаш;ы медициналы;-санитарлы; кемек жуйесшщ негiзгi ;ызмет деп керсеткен [5]. Диспансеризацияны негiзгi емдеу жэне алдын алу эдiсi ретiнде ;олдану эаресе жiтi ;урса; синдромына алып келетш ;урса; ;уысы агзаларынын созылмалы ауруларынын, ас;ынып, тургындардын ерте жастан елiмге ушырауынын профилактикасын жасауга ;олдану ;ажет.
Диспансеризациянын кемегiмен созылмалы TYрдегi аурулардын, жiтi хирургиялы; ауруларга етiп кетуше жол берiлмейдi. Сонымен ;атар, диспансеризациялы; шаралардын кемегiмен жiтi ;урса; синдромына байланысты операциядан кешн нау;астын MYгедекке айналуына немесе ерте жастан елiмге ушырауына жол берiлмейдi [6,7]. Емханалы; уйымдарындагы жалпы тэжiрибелiк дэрiгерлер ;урса; ;уысы агзаларынын созылмалы хирургиялы; патологиялары бар нау;астарды жан-жа;ты тексерш, ;ойылган диагнозы бойынша хирургтын кецесше багыттайды. Хирург дэртерлердщ кенес бойынша нау;асты хирургиялы; стационарга операция жасауга жат;ызылады немесе диспансерлiк ба;ылауга алынады. ККАСХП - ы бар нау;астар арасында бастап;ыда жiтi ;урса; ;уысы синдромына алып келетiн катерлi себептерi аны;талады. Скринингтiк тексеру барысында диспансерлж ба;ылауга алынатын топтарды TYзеп, арнайы ;урастырылган профилактикалы; багдарлама бойынша
динамикалы; ба;ылау жумысын ЖYзеге асырады. Диспансерлж ба;ылауга алынган эрбiр нау;ас;а диагностикалы;, профилактикалы; жэне емдiк шаралардын ЖYзеге асырылу кезенi мен келемi тагайындалады. Диспансеризациянын элеуметтiк-медициналы; тиiмдiлiгi жоспарланган шараларды сапалы уйымдастыру дэрежесiне жэне осы шараларга диспансерлiк топтагылардын кез;арасы мен медициналы; белсендiлiгi Yлкен эсерш тигiзедi. Ал бул мэселенi зерттеушшер диспансеризациянын тиiмдiлiгiн ;урса; ;уысы агзаларыньщ созылмалы хирургиялы; патологияларынын жiтi ;урса; синдромына етпеу денгейi ар;ылы багалануы тиiс деп есептейдi [8,9,10].
Зерттеудщ максаты. Курса; ;уысынын созылмалы хирургиялы; ауруларын диспансерлiк ба;ылауга алып, дер кезшде профилактикалы; шараларды еткiзу ар;ылы жiтi ;ура; синдромынын алдын алу. Зерттеу мшдеттерше ;урса; ;уысынын созылмалы хирургиялы; аурулары- нын таралуын жэне ас;ынуга алып келетiн катерлi себептерш аны;тау, диспансерлiк ба;ылау динамикасы, ^р^т^шы; пен елiм керсеткiштерiнiн темендеу денгешн аны;тау жатады.
ВЕСТНИК КАЗНМУ #4-2020
Зерттеу эдiсгерi мен материалдары. ТYркiстан облысыныц аумагында орналас;ан емханалы; уйымдардыц жалпы тэжiрбиелiк дэрiгерлерi ^рса; куысынын, созылмалы хирургиялы; аурулары бойынша диспансерлж ба;ылауга алган 900 нау;астыц амбулаторльщ картасын жэне зерттеу хаттамаларын тексеруге алды;. Эрбiр нау^ас^а толтырылган диспансеризациялау жоспары, лабороториялы; жэне инструменталды; тексеру жэне хирургтардыц кецес жазылган хаттамаларымен танысты;. Профилактикалы; шаралар мен санитарлы; агартуга багытталган насихаттау жумысыныц та;ырыбын сараптады;. 2012-2017 жэне 2018-2019 жылдарда ЖYзеге асырылган диспансеризациялау шараларыныц тшмдшгше салыстырмалы багалау ЖYзеге асырылды. Сараптамалы багалау эдганщ кeмегiмен ЖYзеге асырылган диспансеризацияныц элеуметтж-гигиеналы; тиiмдiлiгiн аныщтауга MYмкiндiк туды. Зерттеу нысандарын iрiктеу, ауылды райондардыц басты терапевтершщ нус;аулыгы бойынша ЖYргiзiлдi. Базаны iрiктеу кезшде алынган материалдардыц репрезентативтiлiгi бiр ;атар шарттарды орындаумен ;амтамасыз етiлдi. Бэйдiбек, Сарыагаш, Телеби орталы; ауданды; емханалары (ОАЕ), ОцтYCтж ^аза;станныц 9 ауылды дэртерлж амбулаториялары (АДА) тацдалды. ¡ржтелген зерттеу нысандарында медицина ;ызметкерлершщ жумысы Yшiн сэйкес шарттардыц болуы, ;ажетт емдiк - диагностикалы; аппаратурамен жэне ;ондыргылармен ;амтамасыз етiлгендiгi ескерiлдi. Зерттеу нысандарын iрiктеу кезiнде мамандармен ;амтамасыз ету дэрежесi ескерiлдi. Iрiктелген зерттеу нысандары толыгымен дэрiгерлермен жэне орта буынды медицина к;ызметкерлерiмен ;амтамасыз етшген. Зерттеу нысандарын осылайша iрiктеу тацдалган ОАЕ, АДА -лар мен ФАП - тардыц жоспарланган зерттеу жумыстарын ЖYргiзуге жеткiлiктi деп санауга MYмкiндiк бердi. Жоспарланган зерттеу жумыстарын уйымдастыру мен ЖYргiзуде эдiстемелiк кемеки ОАЕ, учаскелiк емханалар, дэрiгерлiк амбулаториялардыц бас дэрiгерлерi мен аудандардыц басты терапевтерi кeрсеттi.
Диспансеризациялау жумысыныц сапасын сараптау Yшiн, жеткiлiктi уйымдастырушы жэне емдж тэжiрибеге ие нысанды ауданныц жалпы тэжiрибелiк бас дэрiгерлерi, жалпы тэжiрибелiк дэртерлердщ eздерi жумылдырылды.
Нысанды ауданныц жалпы тэжiрибелi дэрiгерлерiмен бiрге бiздер, сарапшы дэрiгерлерге сараптама жасау жумыстары бойынша нус;аулы;тар берiлдi жэне эрбiр сарапшыга «Ауыл хал;ын диспансеризациялау сапасын эксперта багалау картасы» атты ;ужатын толтыру бойынша ;урастырылган нус;аулы; берiлдi. Сараптама ЖYргiзiлуiн ба;ылау, ауданныц басты дэрiгерлерiмен бiрлесе отырып автордыц eзi ЖYзеге асырады.
Зерттеу багдарламасын ;урастыру барысында ЖYзеге асырылатын мацызды жумыстыц бiрi, ба;ылау бiрлiгiн дурыс тацдау мен iрiктелген жиынты;тыц кeлемiн дурыс аны;тау болып табылады. Диспансеризация сапасын багалау кезiнде ба;ылау бiрлiгi ретшде диспансерлiк есепте турган элеуметтiк мацызы Yлкен патологиясы бар нау;ас алынды. Кджетт ба;ылау бiрлiгiн (диспансерлiк нау;астардыц жеке карточкасы) есептеу, диспансеризацияны сараптамалы; багалау ЖYргiзу кезiнде НА.
Плохинскидщ формуласы ;олданылды. ЖYзеге асырылган диспансеризациялы; шаралардыц элеуметтж-медициналы; тиiмдiлiгiн аны;тау Yшiн арнайы ;урастырылган социологиялы; анкетаныц кeмегiмен сауалнама ЖYргiздiк. Оныц сура;тары ретроспективтi сипатта ;алыптастырылды. Сура;намага жт аппендицитпен - 317 ауру, ;ысылып ;алган жары;тар- 39, жiтi шектщ TYЙiлуi - 34, ас;азан мен 12 елi iшек жарасыныц теск^ - 30, ас;азан-шек ЖYЙесiнен ;ан кету о;игасы - 102, жт холециститпен - 179 о;ига, жт панкретитпен - 199 амбулаторлы; хирургия орталыгында немесе стационарлы; бeлiмшеде емделген пациент тартылды. Зерттеу нэтижелерi мен талцылау. Тургындарды диспансерлiк ба;ылауга алу децгеш аса жогары eзгерiске ушырай ;оймаган. 2012 жылдан 2019 жылга дейiцгi аралы;та жацадан диспансерлiк есепке алынгандардыц Yлес салмагы 12,5% - дан 12,8% - га дешн артса, диспансерлж ба;ылауга келмеген аурулардыц Yлес салмагы 4,6%-дан 3,09%-га дешн тeмендептi. Жыл соцына дейiн eлiмге немесе толы; жазылуына байланысты диспансерлж есептен шыгарылгандардыц Yлес салмагы зерттелген жылдары 6,8% - дан 6,9% га дешн жогарылаган немесе 0,1% арт;ан. Бiр диспансерлiк топтан екiншi топ;а eту жиiлiгi 0,3% кемюе, аурудыц ;озу жиiлiгi 8,5% - дан 7,4%-га дейiн азайган. Диспансеризацияныц тиiмдiлiгiн госпитализациялау жиiлiгi бай;ата алады. Жiтi ;урса; синдромына байланысты стационарлы; бeлiмге жат;ызу 11,8% - дан 10,5% - га дешн тeмендептi. Сонымен, ауыл тургындары арасындагы диспансеризация жумысы жеке кeрсеткiштер бойынша бiршама жа;сарып отыр. Диспансеризация шараларын eткiзу ар;асында дэрiгерлер ;ызмет кeрсететiн тургындардыц турмысты; жагдайын, ецбек ету ортасыныц денсаулы;;а ;аушт себептерiн, отбасындагы к;арым-к;атынасты, эр жануяныц ;аржылы; жагдайын, эдет-гурпын, ;урамын, eмiр CYPУ салтын жа;сы бiледi. Сонды;тан ауруга алып келетш катерлi себептерге ;арсы профилактикалы; шараларды белсендi жэне толы;;анды етiп ЖYргiзе алады.
Отбасылы; дэрiгер аурулардыц денсаулыгын багалау барысында бiлiктi абдоминалды; хирургтiц кецесше ЖYгiнедi. Хирург пен отбасылы; дэр^ер созылмалы хирургиялы; аурулардыц объективтiк жэне лабороторлы; зерттеу нэтижелерiн сараптай отырып, олардыц жекелей емдеу-профилактикалы; жэне сауы;тыру шараларыныц багдарламасы мен жоспарын ;урастырады жэне санитарлы; агарту жумысын уйымдастырады. Эсiресе созылмалы хирургиялы; аурулардыц ас;ынып, eлiмге алып келетiндiгiн тургындардыц санасына уялатудыц мацыздылыгы Yлкен. Сонды;тан санитарлы; агарту жумысыныц жоспарына жт ;урса; синдромыныц алгаш;ы белгiлерi гарш^ бергенде хирург;а дер кезiнде ;аралу кажеттiгiн насихаттаудыц мацызы Yлкен.
Отбасылы; дэрiгер мен хирург барлы; жт ;урса; синдромына алып келетiн созылмалы ауруларга ;атац ба;ылау орнатады. Сонды;тан емханалы;-амбулаторлы; уйымдардыц ;ызмет сапасын арттыруда отбасылы; дэрiгерлердiц алатын орны ерекше.
Диссертациялы; жумыстыц ЖYзеге асырылуына дейiн диспансерлiк есептегi нау;астар еш жоспарсыз ба;ыланган. Орташа есеппен алгандагы олардыц 36,58%-ы жалпы тэжiрибелiк дэртерлерде, ал 49,36%
айма;ты; терапевтерде диспансерлж ба;ылауда болган.
Зерттеу барысында диспансерлiк ба;ылаудагы аурулардыц 37,47% уа;ытылы тексерiлмесе, 46,3% тексерiлуi толы; ЖYзеге асырылмаган болып шы;ты. Ал осы нау;астардыц 41,39% - ына емдiк - сауы;тыру шаралары (ЕСШ) сапасыз ЖYргiзiлгендiгi аны;талды. Жалпы емдж - сауы;тыру шараларыныц жоспары 27,82%-га гана орындалган екендiгi аны;талды. Калгандарына осы шаралар 60,39% -га орындалса, олардыц 12,2% MYлдем орындалмаган болып шы;ты. ККА6ХА алып келетiн созылмалы патологияларды диспансеризациялауды белсендi ЖYргiзу жэне сапасы мен тиiмдiлiгiн арттыру нэтижесшде ауылды; дэрiгерлiк емханаларда айма;ты; дэртерлердщ нау;астарды ба;ылау саны артты (2 кесте). Осылайша, нау;астарды диспансерлiк ба;ылау саны Орталы; ауданды; емханаларда барлы; нозологиялар бойынша шамамен 56,72% - дан 74,55%-га дейiн (t = 8,3; р = 0,00), ал ауылды; дэртерлж емханаларда - 50,29% - дан 64,98% дешн ^ = 6,5; р = 0,00) жогарылады.
ЖYзеге асырылган оцтайлау шараларыныц ар;асында АДА - да диспансеризацияны ЖYзеге асыру сапасы жа;сарды. Диспансерлж ба;ылауга алынган нау;астарды уа;ытылы тексеру барлы; сыр;аттар бойынша орташа есеппен 46±4,2% дан 65,62±4,4% дейiн (: = 6,5; р = 0,00) жогарыласа, ревматизм, ас;азанныц жэне 12 елi iшектiц ойы; жарасында, гастриттер мен холициститтер бойынша да елеулi децгейге гатершдк
Барлы; диспансерлiк сыр;аттар бойынша жоспарлы
тексеру толы;тыгы орташа есеппен 53,12±3,9% дан 64,95±5,2% дешн (:=5,8; р = 0,00) артса, непзп eсiм ревматизмдi, ЖYректiц ишемиялы; ауруы, гипертониялы; ауру мен ас;азан жэне 12 елi iшек ауруларын, холецистит жоспарлы тексеру есебiнен ;алыптасып отыр.
Зерттеу нэтижесiн ;олдана отырып жасаган бiздiц усынысымыз бойынша ОАЕ мен ОДА уйымдарында емдiк - сауы;тыру кeмегiнiц сапалы; кeрсеткiштерiн жа;сартты. ОАЕ нау;астарды тексеру толы;тыгы 65,4% дан 81,3% дешн, а ОДА - да - 34,9% дан 50,1% дешн артты. Емдеу- сауы;тыру шаралары уа;ытылы басталган нау;астардыц Yлесi орташа есеппен 11,1% артты. Толы;;анды ем алмаган нау;астар саны 1,5 есе ;ыс;арды. Диспансерлiк сыр;аттар арасында жоспарланган скринингтiк шараларды уа;ытынан кеш ЖYргiзу ОАЕ - да 15,6%-га, ал ОДА - 16,8%-га ;ыс;арды, ал толы;;анды тексермеу о;ш,аларыныц Yлес салмагы сэйкесiнше - 34,6% дан 18,7% жэне 65,1% дан 49,9% дешн тeмендедi. Диспансеризацияныц сапалы; кeрсеткiштерi айтарлы;тай жа;сарды деуге болады: ОАЕ - дагы учаскелiк терапевттердiц нау;астарды жоспарлаган мерзiмде ба;ылауы 17,7%-га, ал ОДА - 15,9%-га артты. ОАЕ емханаларында диспансерлiк нау;астарды жоспарлы тексеру толыщтыгы 11,8%-га жогарыласа, ал ОДА - 13,8%-га улгайды. Барлы; сыр;аттар бойынша жоспарланган емдiк - сауы;тыру шараларыныц орындалу толы;тыгы - 58,6% дан 73,3% дешн жогарылады. (2 кесте)
1 кесте - Турюстан облысы тyрFындарыньщ цурсак; куысы аFзаларыньщ созылмалы хирургиялык; аурулары бойынша диспансеризация нэтижелерь
К/ саны Цурсак; куысы аFзаларыньщ созылмалы хирургиялыщ аурулары Жылдары
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Барлыгы жэне орта есеппен алганда
1 Созымалы колит 58 72 103 99 98 102 106 111 749
2 Ас;азан мен 12 елi iшектiц ойы; жарасы 42 49 38 44 46 42 48 41 350
3 Созылмалы холецистит 97 98 92 95 94 91 89 92 748
4 Созылмалы панкреатит 21 18 22 19 14 21 18 20 153
5 Созылмалы гиперацидтж гастрит 34 37 31 36 33 36 34 30 271
6 Созылмалы гепатит 19 23 28 18 24 23 22 26 183
7 Диспансерлж есепке алынгандардыц саны 271 297 314 311 309 315 317 320 2454
8 Жацадан диспансерлж есепке алынгандардыц Yлес салмагы 12,5 12,3 12,4 12,2 12,5 12,4 12,8 13,1 12,6
9 Диспансерлiк ба;ылауга келмеген аурулардыц Yлес салмагы 4,6 4,8 3,7 4,3 4,5 3,8 3,09 3,04 4,2
10 Жыл соцына дейiн eлiмге немесе толы; жазылуына байланысты диспансерлiк есептен шыгарылгандардыц Yлес салмагы 6,8 6,7 7,2 6,6 6,5 7,0 6,9 6,4 6,8
■ВЕСТНИК КАЗНМУ #4-2020
11 Бiр диспaнсерлiк топтан екiншi топка eту жиiлiгi (%) 6,8 6,5 6,8 6,9 6,6 6,7 6,5 6,3 6,4
12 Аурудыц козу жишп (%) 8,5 8,7 8,4 8,8 8,3 7,4 8,4 8,1 8,5
13 Госпитализациялау жиiлiгi (%) 11,8 12,4 12,7 11,7 11,4 11,5 11,3 10,9 11,4
2 кесте - 2012-2017 жылдары мен 2018-2019 жылдардаFы созылмалы цурсак; куысы аFзалары патологияларына байланысты ЖYpгiзiлген диспансеризациялаудан жiтi цурсак; синдромы нозологиялары бойынша цалыптасцан сырк;аттылык;тыц темендеу децгеш (1000 ада!^а балап есептегенде)_
Жт курсак синдромыныц нозологиялары Орта есеппен сыркаттылык гарсеткШ Орта есеппен
(М±т) тeмендеген
2012-2017 2018-2019
Жт аппендицит 896,82±21,92 894,91±19,47 -1,91
Жт холецистит 108,47±9,51 107,80± 8,93 -0,67
Жт шек eтiмсiздiгi 13,14± 1,21 13,02±1,09 -0,12
Кысылган жарык 9,26±0,87 9,18± 0,78 -0,08
Жiтi панкреатит 138,73±11,42 137,94±11,36 -0,79
Асказан жэне он ею елi iшектiц тесiлген 73,29±6,54 72,81±6,42 -0,48
жарасы
Асказан-шек жолдарынан кан кету 38,79±3,69 38,5±3,51 -029
2012-2017 жылдары мен 2018-2019 жылдардагы курсак куысы агзалары патологияларына байланысты журпзшген диспансеризациялаудан сыркаттылык мрсете^^^ темендеу децгеш барлык патологиялар бойынша айтарлыктай дэрежеде
екендiгi мэлiм болды. Эаресе жт aппендициттiц децгейi 1.91%0, жт пaкреaтиттiц децгейi 0,79%0, жiтi холециститтщ децгейi 0,67%0, Асказан жэне он ею елi iшектiц тесiлген ойык жарасы 0,48%0. (3 кесте)
3 кесте - 2012-2017 жылдары мен 2018-2019 жылдаpдаFы диспансеризациялау шараларына байланысты жiтi курсак; синдромы нозологияларыныц аск;ынуынан туындаFан 8лiм к8pсеткiшiнiц салыстырмалы динамикасы
Жт курсак синдромыныц нозологиялары Орта есеппен летальдылык гарсеткШ (М±т) Орта есеппен тeмендеген
2012-2017 2018-2019
Жт аппендицит 1,44±0,12 1,42±0,11 -0,02
Жт холецистит 3,43±0,29 3,40±0,27 -0,03
Жiтi iшек eтiмсiздiгi 0,38±0,02 0,37± 0,02 -0,01
Кысылган жарык 0,29±0,02 0,27±0,01 -0,02
Жiтi панкреатит 2,15±0,18 2,14±0,16 -0,01
Асказан жэне он ею елi iшектiц тесшген ойык жарасы 0,86±0,07 0,83±0,07 -0,03
Аскaзaн-iшек жолдарынан кан кету 0,44±0,03 0,41±0,02 -0,03
дейiн темендеген. Баска ККАЖХА бойынша да сыркаттылык кeрсеткiштерiнiц бастапкы децгешнен азаюы байкалады 2012-2017 жылдары мен 2018-2019 жылдардагы курса; куысы агзалары патологияларыныц аскынуынан туындаган eлiм керсетюшшщ диспансеризациялау шараларына байланысты салыстырмалы динамикасы бул кeрсеткiштiц диспансеризация сапасын арттыруга байланысты барлык жiтi хирургиялык патологиялар бойынша тeмендегендiгiн кeрсеттi.
Т¥ЖЫРЫМ
1. Жiтi курсак синдромына байланысты хрургиялык стационарда кeрсетiлетiн медициналык кeмектiц TYрi мен сапасы емханалык-амбулаторлык уйымдагы диспансеризацияныц сапасына жэне аурудыц аскынуыныц басталуынан кейiцгi
хирургиялык стационарга багыттау мерзiмiне тiкелей байланысты.
2. бурсак куысы агзаларында патологиялары бар тургындарды диспансерлж бакылауга алу Yшiн мiндеттi TYPДе бiлiктi хирургтыц кецесiн алып, эрбiр аурудыц жекелей профилактикалык багдарламасы мен жоспарын TYзеу кажет.Багдарлама тек алдын алудыц фармакотерапиясын камтымай, мiндеттi TYPДе салуатты eмiр салтын калыптастыруды жэне жт курсак синдромыныц алгашкы белпа кeрiнiс бергенде хирургка мiндеттi TYPДе каралудыц мацыздылыгын насихаттау кажет.
3. бурсак куысы агзалары патологияларына байланысты ЖYргiзiлген диспансеризациялауды жетiлдiру, сыркаттылык мрсете^^^ жэне жiтi курсак синдромынан туындайтын eлiм децгейлерiнiц накты тeмендеуiне алып келдь
ЭДЕБИЕТТЕР
1 Лисицын, Ю. П. Общественное здоровье и здравоохранение : учебник / 10. П. Лисицын. М. : ГЭОТАР-МЕД., 2002. - 520 с.
2 Денсаулы; са;тау Министршщ 2012 жылдыц «Диспансерлж ба;ылауга алынуы тиiстi аурулардыц тiзiмi » атты 26 желто;сандагы № 885 буйрыгы .
3 Вяжева, К. П. Острые панкреатиты в стационарном и диспансерном наблюдении: автореф. дис. на соиск. учен, степени канд. мед. наук : (14.777) / К. С. Вяжева ; Омский ордена Трудового Красного Знамени гос. мед. ин-т им. М. И. Калинина. Омск, 1972. - 19 с.
4 Брейтман, М. Я. Острый живот : словарь клинической терминологии по новейшим русским и иностранным источникам / М. Я. Брейтман. - Л.: Практическая медицина. - 1926. - С. 86.
5 Валенкевич, Л. Н. Осложнения и исходы хронического панкреатита / Л. Н. Валенкевич, О. И. Яхонтова // Терапевтический архив.- 1999.- Т. 71, № 2.-С. 54-57.
6 Земляной, А. Г. Некоторые современные проблемы организации неотложной абдоминальной хирургии /
А. Г. Земляной // Вестник хирургии. -1985.-№6.- С. 134137.
7 Златкина, А. Р. Принципы лечения больных хроническим панкреатитом / А. Р. Златкина, Е. А. Белоусова, Н. В. Никитина // Терапевтический архив. -1999.-Т. 71, №2.-С. 80-82.
8 Зуев, В. К. Негативные результаты ваготомии, пути изучения их причин и возможности профилактики: автореф. дис. на соиск. учён. степ, д-ра мед. наук: (14.00.27) - СПб., 1993.- 40 с.
9 Индивидуальный подход к хирургическому лечению и медицинской реабилитации больных дуоденальной язвой / А. В. Кочетков и др. // Вестник хирургии.- 2019.-Т. 155, № 6. - С. 21-25.
10 Итоги и перспективы совершенствования помощи больным с острыми хирургическими заболеваниями органов брюшной полости / A.M. Сазонов и др. // Хирургия. - 2013. - № 1. - С. 5-9.
1Дширов Б.О., 2Булешов М.А.,1 Илимова А.Ц., 2Булешов А.М., 2Кыргызова К.Ш.
1Казахстанский медицинский университет, высшая школа общественного здравоохранения, Алматы. 2Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмеда Ясави, город Туркестан.
ОЦЕНКА ЭФФЕКТИВНОСТИ ДИСПАНСЕРИЗАЦИИ БОЛЬНЫХ С ХРОНИЧЕСКИМИ ХИРУРГИЧЕСКИМИ БОЛЕЗНЯМИ, ПРИВОДЯЩИМИ К РАЗВИТИЮ СИНДРОМА ОСТРОГО ЖИВОТА.
Резюме. Основная цель научной работы является совершенствование метода диспансеризации больных с хроническими хрургическими болезнями, приводящими к развитию синдрома острого живота, осложнение которого способствует к повышению показателя ранней смертности больных. По приказу Министра здравоохранения от 26 декабря 2012 года определен список больных, полдежащей диспансеризации. Врач общей практики поликлинической организации берет на диспансерный учет, организует консультацию хирурга, составляет индвидуальный план лечебно-профилактических мероприятии, санитарно-пропогандиской работы и лабороторно-инструментальных исследовании. При появлении первых признаков синдрома острого
живота больной своевременно направляется в профильное хирургическое отделение стационара. Вид оперативного вмешательства и применения аудиовизуальной технологии зависит от качества диспансеризации и срока направления больных от начала острого живота на стационарное лечение. Эффективность и качество диспансеризации больных способствует снижению частоты развития синдрома острого живота и уровня госпитальной смертности послеоперационном периоде.
Ключевые слова: хронические хирургические болезни брюшной полости, острый синдром живота, диспансеризация, профилактика, заболеваемость, летальность.
1Ashirov B. O., 2Buleshov M.A., 1Ilimova A. K., 2Buleshova A.M., 2kyrgyzova K.
1Kazakhstan Medical University " Higher school of public health", Almaty city 2International Kazakh-Turkish University named after Hodja Ahmed Yassavi, the city of Turkestan
EVALUATION OF THE EFFECTIVENESS OF MEDICAL EXAMINATION OF PATIENTS WITH CHRONIC SURGICAL DISEASES THAT LEAD TO THE DEVELOPMENT OF ACUTE ABDOMINAL SYNDROME.
Resume: The main goal of the research is to improve the method of medical examination of patients with chronic crurgic diseases that lead to the development of acute abdominal syndrome, the complication of which contributes to an increase in the rate of early mortality of patients. According to the order of the Minister of health of December 26, 2012, the list of patients undergoing medical examinations was determined. A General practitioner of a polyclinic organization takes on a dispensary registration, organizes a consultation with a surgeon, and makes an individual plan for medical and preventive measures, sanitary and propogandisky work, and laboratory and instrumental research. When the first
signs of acute abdominal syndrome appear, the patient is promptly sent to the specialized surgical Department of the hospital. The type of surgery and the use of audio-visual technology depends on the quality of medical examination and the period of referral of patients from the beginning of acute abdominal pain to inpatient treatment. The effectiveness and quality of medical examination of patients helps to reduce the incidence of acute abdominal syndrome and the level of hospital mortality in the postoperative period.
Keywords: chronic surgical diseases of the abdominal cavity, acute abdominal syndrome, medical examination, prevention, morbidity, mortality.
