Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
26
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

УУК (УДК, UDC): 796.077.5

п

kl

Муаллиф билан богланиш учун:

a.xasanov@minsport.uz

Муста^ил изланувчи А.Б. ХАСАНОВ1

'Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик; шахри, Узбекистон

жисмонии тарбия ва спорт таълим муассасалари самарадорлигини ошириш Иуллари

Аннотация

Annotation

о

CN

о

ÇNI

ГО

га ■с о

Œ

В данной статье изучены пути повышения эффективности деятельности физкультурно-спортивных учреждений и даны предложения и рекомендации по совершенствованию критериев, определяющих эффективность деятельности тренеров.

Ключевые слова: физическое воспитание, спорт, научные исследования, здоровье, соревнование, опыт, квалификация, наука, позиция.

Долзарблиги. Хозирда кунда таълим муассаса-лари самарадорлигини ошириш ишларига алохида эътибор каратилмокда. Хар кандай таълим муасса-саларининг самарадорлигини белгиловчи рейтинг тизимлари ишлаб чикилмокда. Уларнинг мезонлари доирасида таълим муассасаларининг фаолиятига бахо бериш, мутахассисларни ишга олиш каби омиллар оркали ривожланганлик даражаси белгилан-мокда. Хатто, давлатлар таълим муассасаларининг фаолиятини ривожлантириш максадида улар сама-радорлигини урганиш, белгилаш ва рагбатлантириш буйича алохида карорлар кабул килмокда.

Мамлакатимизда хам бу борада бир катор ишлар амалга оширилди. Таълим тизимининг хар бир боски-чини самарали ташкил килиш максадида алохида вазирликлар ташкил килинди.

Хар бир таълим муассасаси фаолияти самарадорлигини ошириш оркали зукко ва билимли ёш авлодни тарбиялаш Президентимиз Ш.Мирзиёев сиёсатининг асосий максади этиб белгиланди. Хусусан, жисмоний тарбия ва спортга хам алохида эътибор каратилди. Жисмоний тарбия ва спортга нафакат мамлакатимиз шарафини халкаро мойдонда химоя килиш воситаси балки, соглом ва баркамол ёш авлодни шаклланти-ришда асосий воситалардан бири сифатида каралди. Бу борада жисмоний тарбия ва спорт сохаси таълим муассасаларини ривожлантириш, мураббийларни рагбатлантириш буйича карорлар кабул килинди [1,2]. Ушбу карорлар натижасида спорт таълим му-ассасаларининг фаолияти янада ривожланиб, спорт-чиларимизнинг халкаро мусобакалардаги голибона иштироклари усиб келмокда.

Албатта, мазкур жараёнда спорт таълим муассасаларининг фаолиятини янада ривожлантириш буйича тизимли ишларни давом эттириш мухим хисобла-нади. Айникса, мураббийларнинг замон талаблари доирасидаги малака ва тажрибаларининиг ортиб бориши бугунги кунинг асосий талабларидан бири-

Ушбу ма^олада жисмоний тарбия ва спорт муассасалари самарадорлигини ошириш йуллари урганилган ^амда мураббийларнинг фаолияти самарадорлигини белгиловчи мезон-ларни такомиллаштириш буйича таклиф ва тавсиялар берилган.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, спорт, илмий-тадцицот, саломатлик, мусобаца, та-жриба, малака, илм-фан, позиция.

This article examines ways to improve the performance of physical education and sports institutions and provides suggestions and recommendations for improving the criteria that determine the effectiveness of coaches.

Key words: physical education, sports, research, health, competition, experience, qualification, science, position.

дир. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкама-сининг 2010 йил 23 сентябрдаги "Спорт мактаблари фаолиятини хамда спорт мактаблари тренерлари ва мутахассислари мехнатини моддий рагбатлантириш тизимини янада такомиллаштириш тугрисида" 211-сонли ^арорининг "Спорт мактабининг асосий вазифалари ва функциялари" деб номланган бобида "Тажриба алмашиш масалалари буйича хар хил спорт ташкилотлари ва федерациялар билан хамкорликни ривожлантириш, укувчи-спортчиларнинг спорт махо-ратини, шунингдек спорт турлари буйича тренерлар ва бошка мутахассисларнинг касб малакасини оши-риш, мамлакат ёшлари уртасида жисмоний тарбия ва спортни, соглом турмуш тарзини оммалаштириш" деб, таъкидланади. Шунингдек, мазкур карорнинг 15 бандида "Укувчи-спортчилар, спорт мактабларининг тренерлари ва бошка мутахассисларининг спорт мусобакалари, чемпионатлар, кубоклар, турнирлар, фестиваллар, конференциялар, симпозиумлар, семи-нарлар, йигинлар ва бошка оммавий жисмоний тар-бия тадбирларида, шу жумладан халкаро тадбирларда катнашиши оркали уларнинг спорт махорати ва мала-касини ошириш тадбирларини амалга оширади" деб, спорт мактабларига мухим вазифалар юклатилган.

Таткикот максади. Албатта, спорт таълим муассасаси нечта халкаро ва Республика мусобака голибларини тайёрлаганлиги таълим муассасаси-нинг асосий курсаткичи хисобланади. Бирок, мазкур курсакичга эришиш йулида кайси мезонлар мухим ахамият касб этишини урганиш, аниклаш улар асо-сида таълим муассасаси фаолиятини ташкил этиш зарур хисобланади.

Таткикотни ташкиллаштириш. Тажриба ва тадкикот натижалари бугунги кунда хар бир жараёнга илм-фан конуниятлари доирасида ёндашиш керакли-гини курсатмокда. Жисмоний тарбия ва спорт таълим муассасаларида айнан илмий ёндашув, мураббийларнинг илмий дунёкараши, уз спорт туридаги охирги

14 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №7-2020

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

илмий-тадкикот ишлари натижаларидан хабардорли-ги, етук мутахассисларнинг ижодини урганиб бориш хамда узининг илмий-тадкикот ишларида иштирок этиши каби омилларга хам алохида эътибор каратиш зарур эканлиги аён булиб бормокда.

Ушбу жараёнда мураббийларнинг фаолияти са-марадорлигини урганиш керак булади. Чунки, улар фаолияти натижаси асосида таълим муассасасининг самарадорлигини келиб чикади. Шунинг учун хам биз биринчи навбатда мураббийларнинг халкаро ва Республика мусобакаларини тахлил килиб бориш буйича малакасини ошириб боришга алохида ёндаш-дик хамда уларнинг ушбу курсаткич буйича тажриба ва билимларини бахолашга йуналтирилган.

1-жадвални ишлаб чикдик. Мазкур жадвал буйича мураббий халкаро ва Республика микёсидаги мусо-бакаларни тахлил килиб бориши, улар иштирок этган спортчиларнинг камчилиги ва ютугини аниклаши хамда терма жамоа ёки спорт таълим муассасаси укувчилари тайёргарлигини такомиллаштириш буйича таклифларни ишлаб чикиши керак булади. Бу эса мураббийни бевосита илмий фаолиятга ундайди. Уз устида ишлаш куникмаларини шакллантиради хамда уз спорт туридаги охирги янгиликлардан хабардор булиш билан бирга узининг позициясини шаклла-нишига олиб келади (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

Мураббийлар томонидан мусоба^аларни тахлил ^илиш ва спортчилар тайёргарлигини такомиллаштириш буйича таклифларни ишлаб чи^иш жадвали

2-жадвал

Мураббийларнинг илмий-тадои^от жараёнларида иштирок этишини урганиш жадвали

№ Мураббийнинг Ф.И.Ш. Спорт тури Мусо-бака макоми (Халца- ро, Республика, мщал-лий) Мусо-бакада иштирок этган спортчиларнинг Ф.И.Ш. Мусо-бака ишти-рокчиси нинг камчи-лиги Мусо-бака ишти-рокчиси нинг ютуги Терма жамоа аъзолари ёки спорт таълим муассасаси укувчилари тайёргарлигини такомиллашти-ирш буйича таклифлар

1

2

3

4

5

6

7

Мураббий мусобакаларни кузатиб бориши, унда спортчилар иштирокини урганиб бориши нати-жасида спортчилар тайёргарлигидаги камчилик ва устунликларини урганиб боради. Мазкур хо-латда мураббийда камчиликларни йукотиш хамда устувор хусусиятларни янада ривожлантириш ке-раклиги аён булади. Натижада мураббийни илмий-тадкикот жараёнларида иштирок этишга ундайди. Биз унинг иштирокини урганишга йуналтирилган 2-жадвални ишлаб чикдик. Унда асосан мураббий-нинг илмий-тадкикот жараёнларида иштирок этиши хамда олимларни жалб килиб узининг мактабида илмий-тадкикотларни утказиш буйича харакатларни бахолашга эътибор каратилган. Шунингдек, бу ерда мураббийнинг спорт турига оид долзарб мавзулардаги маколалар билан танишиб чикканлиги, турли илмий марказларнинг тадкикот натижаларини тахлил килиб бориши, мураббийнинг эгалланган спорт тури буйича етук мутахассислар билан хамкорлиги, улар фаолиятини кузатиб бориши билан бирга уларни уз фаолиятида куллай олишини хам камраб олади (2-жадвалга каранг).

№ Мураб-бийнинг Ф.И.Ш. Спор турини ривожланти-риш буйича илмий-тадкикот ишларида иштирок этиши, ташкил килиши Мураббийнинг эгаллан-ган спорт тури буйича етук мутахассислар билан хамкорлиги, улар фаолиятини кузатиб бориши Тажрибасини уз фаолияти-да куллаши

1

2

3

4

Умуман олганда, мураббийларнинг уз фаолиятига илмий ёндашиши хамда уларнинг харакатларини бахолаш, урганиш ва рагбатлантириш спорт таълим муассасалари самарадорлигини янада оширишга хизмат килади. Юкорида билдирилган фикрлар хамда хорижий адабиётлар тахлили натижасида жисмоний тарбия ва спорт таълим муассасалари самарадорли-гини ошириш буйича куйидаги хулосаларни бериш мумкин:

Биринчидан, жисмоний тарбия ва спорт таълим муассасалари самарадорлигини аниклашда уларнинг илмий-тадкикот ишлари буйича олиб бораётган ишлари холатини урганиш;

Иккинчидан, мураббийларнинг илмий салохия-тига эътибор каратиш. Жумладан, уз спорт турида охирги илмий янгиликлардан хабардорлиги, етук олимларнинг илмий изланишларини урганиб бо-ришини аниклаш асосида мураббийлар фаолиятига бахо бериш;

Учинчидан, мураббийларнинг илмий-тадкикот ишларида иштирок этишини аниклаш. Хусусан, мураббийнинг уз спорт туридаги тажрибаларда иштирок этиши ёки ишлаётган муассасасида илмий изланувчилар билан хамкорликда спорт турини ри-вожлантириш муаммолари юзасидан илмий-тадкикот ишларини ташкил килганлигини бахолаш.

Мазкур мезонлар доирасида жисмоний тарбия ва спорт буйича таълим муассасалари фаолиятини ташкил килиш илм-фан доирасидаги ёндашувни ташкил килади. Бу эса улар фаолиятини замона-вий талабалар асосида ташкил этилишига хизмат килади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2010 йил 23 сентябрдаги "Спорт мактаблари фаолиятини хамда спорт мактабла-ри тренерлари ва мутахассислари мехнатини моддий раFбатлантириш тизимини янада такомиллаштириш г^рисида" 211-сонли ^арори.

2. Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 17 февралдаги "Спорт-таълим муассасалари фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туфисида"™ 90-сонли ^арори.

3. Барчуков И.С. Теория и методика физического воспитания и спорта. - М.: КНОРУС, 2015.-368 с.

4. Керимов Ф.А. Спорт сохдсида илмий тадк,ик,отлар. - Тошкент. Зар калам, 2004. - 334 б.

5. Курамшин Ю.Ф. Теория и методика физической культуры: учебник. - М.: Советский спорт, 2004. - 464 с.

6. Лях В.И. Физическая культура. 10-11 классы: учеб. для общео-брозоват. учреждений. - М: Просвещение, 2012. - 237 с.

7. Матвеев Л.П. Теория и методика физической культуры. - Л.: Омега, 2004. - 159 с.

8. Salamov R.S. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati.//Darslik.T: ITA-PRESS, 2015.

9. Платонов В.Н. Система подготовки спортсменов в олимпийском спорте. М.: Советский спорт, 2005. - 820 с.

10. Столов И.И. Спортивный резерв: состояние, проблемы, пути решения. /монография/ - М.: Советский спорт, 2008. - 132 с.

О CN О CN

го та t О О. (Л

№7-2020 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz 15

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.