Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ДАРСЛАРИДА СПОРТ ЎЙИНЛАРИ ҚОИДАЛАРИНИ ЎРГАТИШНИНГ ПЕДАГОГИК МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ДАРСЛАРИДА СПОРТ ЎЙИНЛАРИ ҚОИДАЛАРИНИ ЎРГАТИШНИНГ ПЕДАГОГИК МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

1224
50
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Фол / четлаштириш / қизил корточка / 7-метрлик жарима тўпи / бурчак тўпи / баскетбол савати / майдон маркази / разряд. / tarot / dismissal / red card / 7-meter penalty kick / corner kick / basketball basket / field center / discharge.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Самандар Хабибуллаевич Хабибуллаев

Ушбу мақола жисмоний тарбия дарсларида ўқитувчиларнинг спорт ўйинлари (волейбол, баскетбол, қўл тўпи, мини футбол) ўйини қоидаларини билиш даражасини сўровнома орқали аниклаш ва камчиликларини бартараф этиш юзасидан маълумотлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

“IMPROVEMENT OF PEDAGOGICAL MECHANISMS FOR TEACHING THE RULES OF SPORTS GAMES IN PHYSICAL EDUCATION CLASSES”

This article provides information on how to determine the level of knowledge of teachers in the rules of sports (volleyball, basketball, handball, mini-football) in physical education classes through a survey and how to eliminate shortcomings.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ДАРСЛАРИДА СПОРТ ЎЙИНЛАРИ ҚОИДАЛАРИНИ ЎРГАТИШНИНГ ПЕДАГОГИК МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ДАРСЛАРИДА СПОРТ УЙИНЛАРИ КОИДАЛАРИНИ УРГАТИШНИНГ ПЕДАГОГИК МЕХАНИЗМЛАРИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Самандар Хабибуллаевич Хабибуллаев

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти укитувчи

АННОТАЦИЯ

Ушбу макола жисмоний тарбия дарсларида укитувчиларнинг спорт уйинлари (волейбол, баскетбол, кул тупи, мини футбол) уйини коидаларини билиш даражасини суровнома оркали аниклаш ва камчиликларини бартараф этиш юзасидан маълумотлар берилган.

Калит сузлар: Фол, четлаштириш, кизил корточка, 7-метрлик жарима тупи, бурчак тупи, баскетбол савати, майдон маркази, разряд.

"IMPROVEMENT OF PEDAGOGICAL MECHANISMS FOR TEACHING THE RULES OF SPORTS GAMES IN PHYSICAL EDUCATION CLASSES"

Samandar Khabibullayevich Khabibullaev

Teacher of Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

This article provides information on how to determine the level of knowledge of teachers in the rules of sports (volleyball, basketball, handball, mini-football) in physical education classes through a survey and how to eliminate shortcomings.

Keywords: tarot, dismissal, red card, 7-meter penalty kick, corner kick, basketball basket, field center, discharge.

КИРИШ

Биринчи Президентимиз И.А.Каримов «Фарзандлари соFлом юрт кудратли булур, кудратли юртнинг фарзандлари соFлом булади» деб таъкидлайди. Биринчи Президентимиз фикрини давом эттирар экан, энг аввало хар бир одам уз соFлиги хакида каЙFуриши, хдр бир оила узидан соFлом насл, соFлом зурриёт колдиришни уйлаши зарур. Агар фарзанд соFлом, окил, иймон-эътикодли булса, ота-онасига факат рахмат келтиради. Эл-юрт назаридан хеч качон четда колмайди деб уктиради. Жисмоний баркамоллик тарбия тизимида мухим уринни

эгаллайди ва бошка тарбиялар билан бирга амалга оширилади. Жисмоний тарбия аклий, эстетик ва мехнат тарбиялари билан хамкорлик килади. Инсоннинг соFлом ва баркамол усиши турли омил ва воситаларга боFлик. Аввало, насл тоза, соFлом булиши керак, шу сабабли биринчи Президентимиз соFлом ота-онадан албатта, соFлом фарзанд туFулишини алохида таъкидлайди. К,олаверса, яшаш жараёнида санитария-гигиена коидаларига амал килиши, табиатнинг соFломлаштирувчи омиллари, яъни куёш, хаво ва сув таъсиридан хамда жисмоний машклардан фойдаланишни таказо килади.

Жисмоний тарбиянинг хамма боскичларида айрим машкларнинг маърифий, тарбиявий ва гигиеник ахамияти аник мисоллар билан тушунтирилади ва курсатилади. Баркамол авлоднинг харакат килишга булган эхтиёжини кондиришда кизикарли ва марокли жисмоний тарбия дарслари, спорт машFулотлари мухим омил хисобланади. Жисмоний тарбиядаги педагогик жараён натижалари дарсларда олиб бориладиган укув ва тарбия ишининг сифатига боFлик. Бунга хар бир дарс заминидаги вазифаларни изчил хал этибгина эришиш мумкин.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Жисмоний тарбия дарсларида укитувчиларнинг спорт уйинлари (волейбол, баскетбол, кул тупи, мини футбол ) уйини коидаларини билиш даражасини суровнома оркали аниклаш ва камчиликларини бартараф этишда услубий ёрдам курсатиш.

Умумий урта таълим мактабларида жисмоний тарбия дарсининг максади укувчи ёшлар танасидаги барча аъзоларнинг соFлом усишини таъминлаш хамда уларни аклий ва жисмоний мехнатга, шунингдек, Ватан мудофаасига тайёрлашдир. Улуг мутафаккир Абдулла Авлоний таъкидлаганидек, соFлом фикр, яхши ахлок ва илм-маърифатга эга булмок учун баданни тарбия килиш зарур. Жисмоний тарбия барчага, айникса, болаларга катта таъсир курсатиб, саломатлигини мустахкамлайди, инсоннинг ишлаш кобилиятини оширади, узок умр куришига ёрдам беради. Спорт хар кандай ёшда хам кад-коматни тарбия килиш, куч-кувватни саклаб туришнинг воситаси хисобланади.

Х,озирги кунда спорт уйинлари яккама-якка жамоа булиб, уйнайдиган уйинлар мавжуд. Бу эса педагогика ва хаётда харакатли уйинлар ва спорт уйинлари сифатида тарбиявий восита булиб хизмат килиб келмокда. Хдракатли уйинлар жисмоний тарбия воситаси сифатида жамоали, жамоага уюшмай, узининг маълум спорт майдонига, стандарт коидасига эга булмаган, кийин жисмоний машкларнинг айрим элементларини уз ичига олган харакатлар

тарзида улар аста-секинлик билан кийинлаштирилиб бир шаклга киргизилиб, спорт уйинларига айланди.

НАТИЖАЛАР

Спорт уйинлари жисмоний тарбия воситаси сифатида узининг катъий уйин коидалари ва талабларига, спорт майдони жихозларига эга. Уйин пайтида вазифаларни бир индивид хал килмай, жамоа хал килади. Бу уйинлар буйича мунтазам мусобакалар уюштирилади. Уйинчиларга даража (разряд) ва унвонлар берилади. Спорт уйинлари мунтазам усишда ва ривожланишда (техникаси ва тактикасини ривожланиши унинг самарадорлигини кучайтиради). Жамоа булиб уйнайдиган харакатли уйинлар уч турга булинади: а) уйинчиларни жамоаларга ажратмай уйнайдиган уйинлар; б) жамоали уйинга айланиб кетадиган уйинлар; в) жамоаларга булиб уйналадиган уйинлар (барча спорт уйинлари киради):

Кейинчалик эса уйин уйинчиларнинг узаро фаолияти шаклига кура (командали уйналадиган уйинлар) куйидагиларга булинади:

а) уйин пайтида ракиб команда уйинчилари танаси, унинг кисмлари бир-бирига тегмай уйналадиган уйинлар - волейбол, бадминтон, стол тенниси, шахмат-шашка ва хк.

б) ракиб уйинчилари бир-бирига тегиши билан уйналадиган уйинлар: футбол, мини футбол, баскетбол, кул тупи регби, хоккей, ва бошкалар.

Тарихан мавжуд жисмоний тарбия тизимлари уйиннинг шу томонларни хисобга олиб, жамият аозолари хар томонлама жисмонан гармоник тарбиялашнинг асосий омилларидан бири деб тан олганлар ва тарбия жараёнида ундан фойдаланганлар.

Биз хозирги кунга спорт уйинларида мусобакаларни ташкил килиш ва утказишда уйин коидаларини тулик билмаслик мусобакани адолатли утишига тускинлик килиб турли тортишувларга сабаб булишини инобатга олиб умумий урта таълим мактаби жисмоний тарбия укитувчиларида спорт уйинлари коидаларига оид тезкор суровнома утказдик.

Суровномада Тошкент вилояти Чирчик шахридаги умумий урта таълим мактаблари жисмоний тарбия укитувчиларининг 10 нафари катнашдилар. Бу суровномада спорт уйинлари коидаларига оид 10 та савол уртага ташланиб мухокама килинди.

Анкета суравномаси буйича маълумотлар

1-жадвал

Савол Ха Йук

1. Мини футбол уйинида кизил карточка олган 40% 60%

уйинчининг урнига уйинчини тушуриш мумкинми?

Мумкин булса неча дакикадан кейин

2. Мини футбол уйинида 2 дакика четлаштирилган 60% 40%

уйинчи яна майдонга кайтиб туша оладими?

3. Мини футбол уйинида дарвозабон тупни оёFи 40% 60%

билан уйинга кирита оладими?

4. Баскетбол уйинида туп саватга тушса майдон 60% 40%

марказидан бошланадими?

5. Баскетбол уйинида майдон марказидан утгандан 30% 70%

кейин тупни оркага узатиш мумкинми?

6. Баскетбол уйинида уйинчилар коидани бузса 70% 30%

фол бериладими?

7.Волейбол уйинида туп чизикка тушса очко 60% 40%

хдсобланадими?

8. Волейбол уйинида икки марта тананинг бошка 70% 30%

кисми билан тупга тегиш мумкинми?

9. Кул тупи уйинида дарвозабон майдончасига 60% 40%

кириб дарвозага отилган тупни кайтарса 7-метрлик

жарима зарбаси бериладими?

10. Кул тупи уйинида химояланаётган жамоа 60% 40%

уйинчисига туп тегиб эн чизикдан чикиб кетса бурчак

тупи бериладими?

МУХОКАМА

Утказилган анкета суровномаси шуни курсатадики, Тошкент вилояти Чирчик шахридаги умумий урта таълим мактаблари жисмоний тарбия уктувчилари 1-саволга 4 нафар (40%) ха, 6 нафар укитувчи (60%) йук дея жавоб беришди. 2-саволга эса 6 нафар укитувчи (60%) ха, 4 нафар укитувчи (40%) эса йук дея жавоб бердилар. 3-саволга 4 нафар (40%) ха, 6 нафар укитувчи (60%) эса йук жавобини беришди. 4-саволга 6 нафар укитувчи (60%) ха, 4 нафар укитувчи (40%) эса йук деб жавобини беришди. 5-саволга 3 нафар укитувчи (30%) ха, 7 нафар укитувчи (70%) эса йук деб жавобини беришди. 6-саволга 7 нафар укитувчи (70%) ха, 3 нафар укитувчи (30%) эса йук деб

^aBOÖHHH öepnmgH. 7-caBO^ra 6 Ha^ap y^HTyBHH (60%) xa, 4 Ha^ap y^HTyBHH (40%) эсa fiyK geö ^aBOÖHHH öepnmgH. 8-caBO^ra 7 Ha^ap yKmyBHH (70%) xa, 3 Ha^ap yKHTyBHH (30%) эсa fiy^ geö ^aBOÖHHH öepnmgH. 9-caBO^ra 6 Ha^ap yKHTyBHH (60%) xa, 4 Ha^ap yKmyBHH (40%) эсa fiy^ geö ^aBOÖ öepgnmp. Oxapra 10-caBO^ra 6 Ha^ap yKHTyBHH (60%) Ba 4 y^HTyBHH (40%) fiy^ geö ^aBOÖ öepnmgH.

Анкета суравномаси натижалари

2-жадвал

Савол ТуFри жавоб НотуFри жавоб

сони Фоизи % сони Фоизи %

Биринчи савол 4 40% 6 60%

Иккинчи савол 6 60% 4 40%

Учинчи савол 4 40% 6 60%

Туртинчи савол 4 40% 6 60%

Бешинчи савол 7 70% 3 30%

Олтинчи савол 7 70% 3 30%

Еттинчи савол 6 60% 4 40%

Саккизинчи савол 7 70% 3 30%

Туккизинчи савол 6 60% 4 40%

Унинчи савол 6 60% 4 40%

Жами 10 57% 10 43 %

Тошкент вилояти Чирчик шахридаги умумий урта таълим мактабларининг жисмоний тарбия укитувчилари спорт уйинлари коидалари буйича берилган 10 та саволларга 57% туFри, 43% нотуFри жавоб беришган. Спорт уйинлари коидалари юзасидан мактаб укитувчилари томонидан берилган нотуFри саволларнинг жавоблари мактаб укитувчиларига тушунтирилиб, услубий ёрдам курсатилди.

ХУЛОСА

Умумий урта таълим мактабларида факат жисмоний тарбия дарсларини олиб бориш билан чикланиб колмасдан, спорт уйинлари буйича синфлар, мактаблар уртасида уртоклик ва расмий мусобакаларни ташкил этиш, укувчиларга спорт уйинлари коидаларини мунтазам ургатиб бориш ва мусобакаларда хакамлик килиш мухим ахамиятга эгадир. Спорт мусобакаларини

yткaзишдaн aсосий мaксaд кучли спортчилaр вa жaмоaлaрни aниклaш, спорт мaxорaтини тaкомиллaштириш, жисмоний мaдaният вa спортни тaрFибот килиш, спорт тaшкилотлaри, мyрaббийлaр, спортчилaр, xaкaмлaр фaолиятигa объектив бaxо беришдир.

REFERENCES

1. Achilov, T., & Zufarov, T. (2019). Improvement Of Combined Actions Of Greco-Roman Style Wrestlers Taking Into Account The Specifics Of Competitive Activity. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(12), 1913-1917.

2. Choriyev, I. (2019). Efficiency Of The Model Of Formation And Development Of Readiness For Pedagogical Design In The Conditions Of Information And Communication Technologies. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 7(12), б24-б29.

3. Karaev, V. S. (2020). Competence And Competent: Different Approaches And Interpretations. International Journal for Innovative Engineering and Management Research, 9(9), 202-206.

4. Mamatkulov, R. S., Khudoyberganov, J. S., Yusupbaeva, A. S., & Umaralieva, D. U. (2020). Features of formation of readiness of future teachers for innovative activity by means of information technologies. International Journal for Advanced Research in Science & Technology, 10(06), 1-3.

5. Aтaбеков, Ф. У., Худойберганов, Ж. С., & Шyкyрллaев, Ж. M. (2020). Жисмоний тaрбия дaрслaридa волейбол спорт турини yргaтишдa xaрaкaтли yйинлaрдaн фойдaлaниш. Manara ошириш тизимидa спорт бyйичa мyтaxaссислaрнинг кaсбий компетентлиги меxaнизмини тaкомиллaштириш: мyaммолaр вa ечимлaр, 212 -214. 2.

6. Aчилов, Т. С. (2020). Оздоровительный бег, принципы сaмостоятельной тренировки. Maktab va hayot, 4(152), 43-44.

7. Kaрaев, В. (2020). Физкyльтyрно-спортивнaя деятельность гак средство оптимизaции подготовки профессионaльно-педaгогическиx гадров. ACTA NUUz, 1(4), 79-81. 11.

8. Kaрaев, В. Ш. (2020). Педaгогические условия кaк фaктор повышения профессионaльной компетентности педaгогa физической культуры. Проблемы современной туки и обрaзовaния, 6(151), 55-58.

9. Kaрaев, В. Ш. (2020). Рaзвитие профессионaльной компетенции тренерa в обрaзовaтельном прострaнстве повышение квaлификaции. The World Of Science And Innovation, 1(1), 236-241.

10. Musurmanov, P., & Shermatov, M. (2020). Innovative Approaches To Developmant Of The Professional Competence Of Future Teachers. A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal, 1(1), 557-560

11. Зокиров, У. М. (2020). Эркин курашчиларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарликларини такомиллаштириш усуллари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (2), 306-314

12. Хабибуллаев, С. Х., & Зуфаров, Т. У. (2020). Профилактика заболеваний средствами физической культуры. Academic Research in Educational Sciences, 1 (2), 315-324

13. Хонкелдиев, Ш. Х., Закиров, У., & Меликузиев, А. А. (2020). Эффективность разработанной методики повышения физической подготовленности юных борцов вольного стиля. Наука сегодня вызовы и решения, 1(1), 114-115

14. Нурматов, Ф. (2019). Пути преодоления стресса спортсменами в спортивной соревновательной деятельности. ACTA NUUz, 1(2), 36-39.

15. Нурматов, Ф. А. (2020). Использование средств профессионально -прикладной физической культуры для улучшения уровня подготовки студентов вузов. Мугаллим, 2(1), 165-169.

16. Султанов, А. И., & Исламбоев, С. А. (2020). Вариативность физической подготовки дзюдоистов на этапе углубленной специализации. Вестник науки и образования, 10(88), 82-85.

17. Abdulaxatov, A. R., & Sultonov, A. I. (2020). Bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchilarida kasbiy-madaniy munosabatlarni shakllantirish (kurash misolida). Maktab va hayot, 3(151), 20-21.

18. Чориев, И. Р., & Караев, В. Ш. (2020). Педагогическое проектирование физкультурно-спортивной деятельности будущих специалистов. Academic Research in Educational Sciences, 1 (2), 333-341.

19. Шукурллаев, Ж. М. (2020). Уцувчи-ёшларни волейбол спорт турига танлаб олишнинг методик хусусиятлари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (2), 342-348.

20. Shukrullayev, J. M. (2019). 7-14 yoshli maktab o'quvchilarini voleybol sport turiga tanlab olishning metodik xususiyatlari. Мугаллим, 2(1), 153-156.

21. Shermatov, M. (2020). Bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchilarini tayyorlashda innovatsion yondashuvlar. Xalq ta'limi, 1(3), 78-83

22. Musurmanov, P., & Shermatov, M. (2020). Innovative Approaches To Developmant Of The Professional Competence Of Future Teachers. A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal, 1(1), 557-560

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

23. Akhatov, L.K., Rasulov, A.N., Mirzorakhimov, O.K., Sharipov, M.L., & Ibrokhimov, F.A. (2020). The Outlookings of Religious and Sufism in Teaching of Abdurakhman Jami. Journal of Critical Reviews, 7(17), 112-116

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.