Научная статья на тему 'Тарих машғулотларида ўтилган мавзуларни дидактик ўйинлар орқали умумлаштириш'

Тарих машғулотларида ўтилган мавзуларни дидактик ўйинлар орқали умумлаштириш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
2468
269
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
компьютер технологиялари / инновация / интерактив методлар / «Нотиқ» ўйини / ўтилган мавзу / индивудиал / БКМ (билим / кўникма ва малака) / ихтиёрий кетмакетлик / «7х7» ўйини / рақамли катак / дидактик / академик / ташкилотчилик / конструктив / innovation / interactive methods / game «Speaker» / traversed subject / KSA (knowledge / skills and ability) / every / succession / game «7х7» / enumerated cells / didactic / academician / organization / construction.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Исмаилов А. Ф.

Мақолада тарих дарсларида ўтилган мавзуларни умумлаштиришда ўйин технологияларидан фойдаланишнинг амалий жиҳатлари ёритиб берилган. Ўйин технологияларини амалиётда қўллашга доир тавсиялар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GENERALIZING THE STUDIED TOPICS IMPLEMENTING DIDACTIC GAMES AT LESSONS OF HISTORY

There is demonstrated in the article benefits of scientific implementation of games on history classes. «Speaker» and «7x7» were created by the author and several advices were offered regarding the implementing them in practice.

Текст научной работы на тему «Тарих машғулотларида ўтилган мавзуларни дидактик ўйинлар орқали умумлаштириш»

V_/

Исмаилов А.Ф.,

Узбекистон Республикаси Фанлар Академияси Узбекистан тарихи давлат музейи, болалар музейи булими бошлиFи, мустакил тадкикотчи

ТАРИХ МАШFУЛОТЛАРИДА УТИЛГАН МАВЗУЛАРНИ ДИДАКТИК УЙИНЛАР ОР^АЛИ УМУМЛАШТИРИШ

ИСМАИЛОВ А.Ф. ТАРИХ МАШ¥УЛОТЛАРИДА УТИЛГАН МАВЗУЛАРНИ ДИДАКТИК УЙИНЛАР ОРЦАЛИ УМУМЛАШТИРИШ

Маколада тарих дарсларида утилган мавзуларни умумлаштиришда уйин технологиялари-дан фойдаланишнинг амалий жих,атлари ёритиб берилган. Уйин технологияларини амалиётда куллашга доир тавсиялар келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: компьютер технологиялари, инновация, интерактив методлар, «Нотик» уйини, утилган мавзу, индивудиал, БКМ (билим, куникма ва малака), ихтиёрий кетма-кетлик, «7х7» уйини, ракамли катак, дидактик, академик, ташкилотчилик, конструктив.

ИСМАИЛОВ А.Ф. ОБОБЩЕНИЕ ПРОЙДЕННЫХ ТЕМ С ПОМОЩЬЮ ДИДАКТИЧЕСКИХ ИГР НА ЗАНЯТИЯХ ИСТОРИИ

В данной статье освещаются практические аспекты использования игровых технологий в обобщении пройденных тем на уроках истории. Предлагаются рекомендации по практическому применению игровых технологий.

Ключевые слова и понятия: инновация, интерактивные методы, игра «Оратор», пройденная тема, ЗНУ (знания, навыки и умения), любая последовательность, игра «7х7», нумерованные клетки, дидактический, академический, организаторские, конструктивный.

ISMAILOV A.F. GENERALIZING THE STUDIED TOPICS IMPLEMENTING DIDACTIC GAMES AT LESSONS OF HISTORY

There is demonstrated in the article benefits of scientific implementation of games on history classes. «Speaker» and «7x7» were created by the author and several advices were offered regarding the implementing them in practice.

Keywords: innovation, interactive methods, game «Speaker», traversed subject, KSA (knowledge, skills and ability), every, succession, game «7х7», enumerated cells, didactic, academician, organization, construction.

Маълумки, Президентимиз Ислом Каримов «Тарихни унут-ган, ундан ту^ри сабоц чицариб яшамайдиган халц доимо йулидан адашади. Тарихий хотирасиз келажак йуц, деган гап-нинг маъноси шунда. Шу нуцтаи назардан Караганда, яцин утмишимизда руй берган воцеаларни одамларнинг, айницса, ёшларнинг эсига солиб туриш керак, деб уйлайман»1, деб таъкидлаб утганлар. Бу фикрлар бежиз эмас, албатта. Та-рих дарсларини замон руцига мос равишда уцувчилар эслаб цоладиган даражада ташкил цилиш шу куннинг талабидир.

Хозирги илм-фан ва ишлаб чикаришнинг жадал ривожланиши жамиятни иктисодий тараккий эттириш билан бир каторда иж-тимоий муносабатлар мазмунида х,ам туб узгаришларнинг руй беришига замин ярат-мокда. Хусусан, ахборотларни такдим килувчи манба сифатида оммавий ахборот воситала-рининг имкониятлари кенглиги эътироф этилмокда. Бунда, айникса радио, телевидение бекиёс ах,амиятга эга. Бу эса жамият аъ-золари томонидан кабул килинаётган ахбо-ротлар кулами ва х,ажмининг кескин оши-шига олиб келмокда. Компьютер технологи-ясининг кенг таркалиши эса ахборот хизма-тининг янада юкори даражага кутарилишини таъминламокда. Жамият аъзолари уртасидаги ахборот алмашинуви, муайян сох,аларда орт-тирилган тажрибаларнинг авлоддан-авлодга узатилиши ёзма манбалар воситасида амалга оширилган булса, эндиликда эса жамият аъзолари орасидаги ахборот алмашинуви компьютер технологиялари воситасида амалга оширилмокда. Ах,оли моддий эх,тиёжларининг доимий равишда ортиб бориши тезкор ва си-фатли мах,сулотлар ишлаб чикаришни йулга куйиш заруриятини кун тартибига олиб чикди. Ишлаб чикариш жараёнини ташкил этиш-га нисбатан технологик ёндашув тамойили-нинг шаклланиши ана шу заруриятнинг ама-лий куринишидир.

Ижтимоий мух,ит маданиятидаги мавжуд узгаришларни укув фаолиятига татбик этиш жараёни ва натижаси таълимнинг инновацион тури учун тегишлидир2. Инновацион фаолият

1 Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк ке-лажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистон», 2015. -119-б.

2 Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: Обучение на основе исследования игры и дискуссии: Анализ зарубежного опыта. - Рига: «Эксперимент», 1995. -С. 3-4.

турларига изланишли, мунозарали, уйин технологиялари киради.

Хозирги кунда таълим жараёнида интерактив методлар, инновацион технологиялар, педагогик ва ахборот технологияларини укув жараёнида куллашга булган кизикиш, эъти-бор кундан-кунга кучайиб бормокда, бундай булишининг сабабларидан бири шу вактгача анъанавий таълимда укувчи-талабалар факат тайёр билимларни эгаллашга ургатилган булса, замонавий технологиялар уларни эгал-лаётган билимларини узлари кидириб топиш-лари, мустакил урганиб, тах,лил килишлари, х,атто хулосаларни х,ам узлари келтириб чика-ришларига ургатади3.

Укитувчининг укувчига ёндашиши буйича инсонпарварлик-шахсий технологиялари би-ринчи навбатда узининг инсонпарварлик мох,ияти, шахсни куллашга унга ёрдам кур-сатиши билан ажралиб туради. Улар болага х,ар томонлама х,урмат ва мух,аббат, мажбурлашни рад этиб, унинг ижодий кудратига ишончни тарFиб килади4.

Тарих дарсларига куйилаётган янги талаб-лар машFулотнинг ноанъанавий усуллар, айникса миллий менталитетимиз сингдирил-ган (миллий) дидактик уйинли дарслар билан ташкил этилишини такозо этмокда. Шундай экан, х,озирги замон таълими, биздан тарих дарслари устида х,ам алох,ида иш юритишни талаб килмокда.

Хозирги вактгача тарих дарсларида кул-ланилиши мумкин булган куплаб уйинлар ишлаб чикилган. Биз куйида айрим дидак-

3 Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион технологиялар (таълим муассасалари педагог-укитувчилари учун амалий тавсиялар). - Т., 2008. -14-б.

4 Сагдиев А., Фузаилова Г., Хасанов М. Тарих укитиш ме-тодикаси. - Т., 2008. -90-б

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

тик уйинлардан1 фойдаланиш технологиясига тухталиб утамиз.

Куйидаги х,авола этилаётган дидактик уйин-лар (бундай уйинларни куплаб келтиришимиз мумкин) амалиётда Тошкент тукимачилик ва енгил саноат институти кошидаги 1-сон академик лицейида «Ижтимоий-гуманитар фан-лар», «Хорижий филология» х,амда «Аник фан-лар» йуналиши укувчилари билан 2008-2009 укув йилидан буён укув машFулотларида фой-даланиб келинмокда.

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети «Педагогик кадрларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш» фа-культетида тарих фанидан 2014 йил февраль ойида малака оширган тингловчиларга дидактик уйинлардан фойдаланиш буйича мастер-класслар ташкил этилган.

МашFулот иштирокчиларининг фикр-муло-х,азаларини куйидагича умумлаштириш мумкин:

- мавзунинг мазмунини яхши узлаштиришга олиб келиши;

- утилган материалларнинг яхши эслаб ко-линиши;

- мулокотга киришиш куникмасининг тако-миллашуви;

- уз-узини бах,олашнинг усиши.

Албатта, бундай машFулотлар уз вактида ва уз жойида туFри кулланса янада уз самарасини беради. Бу х,акда куйида тухталамиз.

«Нотиц» уйини.

Уйиннинг тавсифи. Ушбу уйинда укувчилар жамоа (гурух,)ларга ажратилмайди. Утилган мавзу (боб) укувчиларнинг канчалик таъриф, тавсиф, изох,, хато ва туFри сузлаб бериши билан улчанади. Демак, технологик жараён ин-дивидуалликка асосланади.

Уйиннинг мацсади. Дарс жараёнида укув-чиларда уз фикрини мустакил равишда эркин баён эта олиш, узини-узи бах,олаш, бошкалар фикрига х,урмат билан караш, керакли фикрни жойида билдириш ва албатта узи эгаллаган БКМ (билим, куникма ва малака)ларни ишонч билан айта олишга ургатишдан иборат.

Уйиннинг цулланилиши. Утилган мавзу (боб)ни тугаллаганда укувчилар томонидан

1 Мазкур уйин усуллари муаллиф томонидан амалиётга киритилмокда.

узлаштирилганлик даражасини бах,олаш, так-рорлаш, мустах,камлаш учун мулжалланган.

Уйин цоидаси. МашFулот ихтиёрийликка асосланган х,олда дастлаб кайсидир укувчи узи ихтиёрий туриб гапиради. Жараён даво-мида укувчи утилган мавзу (боб)дан бир оз маълумот бергач, укитувчи уни тухтатади ва бошкаларга рухсат беради.

Кейинги укувчи х,ам бир оз маълумот бергач, унга х,ам рухсат берилади ва ундан кейин-гиларга х,ам шу тарзда навбат бериб чикилади. Укувчилар шу тарзда утилган мавзу юзасидан уз маълумотларини бера бошлайдилар.

Укитувчи эса гапириб бораётган укувчиларнинг кетма-кетлигини ракамлаб боради. Бу жараёнда синфдаги 13-14 та укувчи ёки ундан х,ам купроFи катнашиши мумкин. Укитувчи бу жараёнда барча дарсга тайёр укувчиларни на-зарда тутиши лозим.

Укитувчи бошка иштирокчи булмаслигини аниклагач яна биринчи булиб гапирган укув-чига мавзу (боб)нинг келган жойидан давом эттиришига рухсат беради. Кейинги ракамдаги укувчилар х,ам узидан олдинги х,ар бир ишти-рокчининг мавзудаги чала колдирган жойла-рини тулдириб узи х,ам давом эттиради.

Бу жараёнда иштирокчилар берилган маъ-лумотларни танкид килиши ёки хатолигини исботлаб утиб кетиши мумкин. Бундай х,олда ушбу иштирокчи узидан олдинги иштирокчи-ни уйиндан четлаштиради.

Кетма-кетлик асосидаги навбат етиб келган вактда укувчи уша мавзуни давом эттира ол-маса х,ам уйиндан четлаштирилади.

Жараён шу тарзда синфда то 3 та укувчи колгунича давом этади.

«Нотик» уйини юкорида таъкидлангани-дек, укувчиларда мавзунинг етарли даражада узлаштирилганлигини янада умумлаштириш, такрорлаш максадида кулланилади. Албатта, мавзунинг мазмун-мох,ияти укитувчи томонидан укувчиларга аъло даражада сингди-рилган булиши лозим. Шундагина укувчилар ушбу уйиннинг фаол иштирокчиси була олади, укитувчи эса уз олдига куйган максадига эри-шади.

56 ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ ч_/

1-расм. «7х7» уйин жадвали.

бахо го 4 5 4 3

1 —> 3 4 5 4 3 —— 1

2 —> 3 4 5 4 3 —— 2

го —> 3 4 5 4 3 —— 3

4 —> 3 4 5 4 3 —— 4

5 —> 3 4 5 4 3 —— 5

6 —> 3 4 5 4 3 —— 6

7 —> 3 4 5 4 3 —— 7

3 4 5 4 3

Жами балл:

«7х7» уйини1.

Шу уринда «7х7» уйинини хам эътиборин-гизга хавола этмокдамиз. Ушбу уйин 7х7 мах-сус уйин доскасида амалга оширилгани учун шундай номланган.

Уйиннинг тавсифи. Бу уйин укувчиларни утилган мавзуларни такрорлаш, берилган са-волларга аник, тез ва туFри жавоб бериш, уз-узига ишонишга ва укитувчи томонидан барча укувчиларнинг эгаллаган билимларини тахлил килиб бахолашга мулжаллаган.

Уйин мацсади. Дарс жараёнида укувчи-ларни фикрлаш, уз фикрини мустакил равишда эркин баён эта олиш, узини-узи бахолаш, якка ишлаш, гурухда ишлаш масъулиятини англаш, бошкалар фикрига хурмат билан караш, керак-ли фикрни жойида айта олиш ва албатта туFри ёки нотуFрини ажрата олишга ургатишдан иборат.

Уйиннинг цулланилиши. Уйин укув маш-Fулотларининг барча турларида дарс охирида, предметнинг бирон-бир булими тугалланган-да, утилган мавзуларнинг укувчилар томонидан узлаштирилганлик даражасини бахолаш, такрорлаш, мустахкамлаш, узаро беллашиш учун мулжалланган.

Ушбу уйин укув машFулоти жараёнида гурухларга булиниш шаклида ташкил этилади.

МашFулотда фойдаланиладиган воситалар: 1-расмда берилган жадвал-чизма (бу чизма катта килиб доскага илинади), шашка донала-рига ухшаш 2 хил рангдаги тошлар, укувчи-ларни гурухларга ажратувчи ракамли ко*оз, кайси гурухнинг дастлаб уйинни бошлашини аникловчи бирон-бир предмет (масалан, ранг-ли коFоз ёки танга).

1 Таълим муаммолари (Узбекистан Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлигининг илмий-услубий журнали). 2012, 3-сон. -38-б.

Эслатма. Ушбу уйинни куллаш жараёнида гурухни факат 2 гурухга эмас, балки 4 гурухга хам ажратиб куллаш мумкин. Бунда махсус белгилар натижасида барча гурух ярим финал-дагидек бир-бири билан беллашади. Куп балл туплаган 2 гурух худди финалга чиккандек, уйин натижасига кура Fолибни аниклайди.

Умуман олганда ушбу уйин усулини шундай тасаввур килингки, 7 тадан иборат 2 та гурух 7 катордан иборат булган жадвал маркази-га икки томонидан харакат килиб саволлар-га жавоб бериш оркали олдинрок марказга, яъни «5» бахо олиши мумкин булган жойга етиб келишини назарда тутади. Албатта бун-дай имконият факатгина уз устида ишлаган укувчиларгагина насиб килади.

Машгулотни утказиш цоидаси:

- укувчилар гурухларга ажратилади;

- укувчи машFулотни утказиш коидаси билан яна бир-бор таништирилади;

- укувчиларга укитувчи томонидан тузил-ган саволлар куръага кура уйинни бошловчи гурухнинг1-ракамидаги укувчига берилади;

- 1-ракамдаги укувчи берилган саволга жавоб кайтаради ва навбат ракиб гурухнинг 1-ракамли аъзосига утади;

- укувчи берилган саволга жавоб берса, 1-расмда берилганидек дастлабки катакка уз тошини куяди, бу эса уз навбатида 1-расм-нинг бахоланиши учун белгиланган катаклар-га караб юришига рухсат олишини англатади;

- 1 ёки колган ракамдаги укувчилар узига берилган саволга жавоб бера олмаса, у ракиб гурухнинг укувчисига марказдаги 5 бахони белгиланган катакка етиб келишини тезлаш-тирган булади.

Агар бирор-бир укувчи 2 марта берил-ган саволга жавоб бера олмаса, мавзуни

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

узлаштирмаган хисобланади ва уйиндан чет-лаштиради.

Гурухнинг барча иштирокчилари биринчи катакка уз тошини жойлаштириб булгач асо-сий жараён бошланади.

Энди гурухдаги ракам эгалари уз тошини 5 раками турган катакка караб берилган савол-ларга жавоб бериш оркали силжитиб бори-шади. Бу эса укувчининг энди кайси катакда тухтаб колиши унинг шу бахони олишини анг-латади.

Агар икки гурухнинг хам аъзоси 4 ракамли катакка келиб тухтаган булса, уз-узидан са-вол туFилади: биринчи жавоб берган укувчи жавоб бериб, 5 ракамли катакни эгаллайди. Бундай холда ракиб гурухнинг укувчиси хам жавоб бера оларди, дейиши мумкин. Албатта бундай вазиятда биринчи жавоб берган гурух укувчиси 5 ракамли катакка силжитилмайди, ракиб гурух укувчисига хам савол берилади. Агар у укувчи хам жавоб берса ва бу хол 3 марта хам шундай булса, уларнинг иккиси хам «5» бахога лойик топилади.

Гурух укувчилари дастлабки холатдан ке-йин, яъни бахоланиш бошлангандан кейин 1-расмдаги жами балл катакчасига узларининг умумий балини кайд этиб куйишади. Масалан, 7 та укувчидан барчаси уз тошини олдинга силжита олса, умумий 21 балл ёки баъзи бир-лари силжита олмаса бу холат хисобланмайди.

4-5-ракамли катаклар хам кайси гурухдан неч-таси олган булса, шунчасига шу 4 ёки 5 балл куйилади ва умумиуй хисобда гурухнинг бали келиб чикади ва Fолиб аникланади. Укувчининг уз шахсий бахоси эса унинг кайси катакка келиб тухташига боFлик. Масалан, 3-катакда тух-таса, «3» бахо, 4-катакда тухтаса, «4» бахо ва

5-катакда булса, «5» бахо олади, агар уйиндан четлашган булса бахоланмайди.

МашFулот охирида укитувчи хар бир ишти-рокчининг бахоларини эълон килади.

«7х7» уйинини ташкил килишда укувчи-ларни гурухларга ажратишда куйидаги жихат-ларга эътибор каратилса, максадга мувофик булади:

- тасодифий;

- ихтиёрий;

- узлаштириш даражасига караб тенг так-симлаш;

- психологик жихатдан бир-бирига туFри келиш даражасига кура.

Умуман олганда, дарсни кандай даражада ташкил килиш укитувчининг педагогик коби-лиятига боFликдир.

Куйида дарсни аъло даражада ташкиллаш-тиришда укитувчига зарур булган айрим педагогик кобилиятларнинг мохиятига изох бера-миз.

Дидактик цобилият - осон йул билан му-раккаб билимларни укувчиларга тушунти-ра олиш. Бунда укитувчининг укув материа-лини укувчиларга тушунарли килиб баён эти-ши, мавзу ёки муаммони уларга аник ва тушунарли килиб айтиб бериши, укувчиларда мустакил равишда фаол фикрлашга кизикиш уЙFота олиши кузда тутилади.

Академик цобилият - барча фанлар юза-сидан муайян билимларга эга булишлик. Бундай кобилиятларга эга булган укитувчи уз фа-нини укув курси хажмидагина эмас, балки анча кенг ва чукуррок билади, уз фани сохасидаги янгиликларни кузатиб боради.

Нутций цобилият - ихчам, маъноли, оханг-дор, муайян ритм, темп, таъсирчан частотага эга булган нутк, шунингдек, укитувчи нуткининг жарангдорлиги, унинг пауза, мантикий урFуга риоя килиши, кобилиятли укитувчининг нутки дарсда хамиша укувчиларга каратилган булади.

Ташкилотчилик цобилияти - синф-гурух ёки жамоани уюштириш ва уни бошкариш кобилияти.

Диццатни тацсимлаш цобилияти - бир

неча объектларга бир даврнинг узида уз му-носабатини билдириш.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Конструктив цобилият - укув-тарбия иш-ларини режалаштириш ва натижасини олдин-дан айтиш кобилияти.

Хар бир укитувчи узига хос индивидуал-психологик хислатларга эга булади. Улардан баъзилари харакатчанрок, бошкалари суст-кашрок, баъзилари каттиккулрок, бошкалари юмшокрок булади.

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, та-рих дарсларининг дидактик уйинлар асоси-да ташкил этилиши укувчида мавзуни яхши узлаштириши ва шу билан бирга унинг билим, куникма ва малакасини оширишида мухим омил булади.

Шундан келиб чикиб, укитувчилар учун куйидаги таклифларни келтиришимиз мумкин:

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

- аввало, укувчиларда дидактик уйинларда иштирок этиш онгини шакллантириш;

- дидактик уйинли дарсларни ташкил килиш вактини (хар дарсда бир хил усулни куллашни таклиф килмаймиз) туFри танлай олиш;

- дарсни ташкил этиш учун укитувчида юкорида таъкидланган педагогик кобилият-ларнинг мавжуд булиши;

- дидактик уйиннинг коидаларини укувчи-ларга тушунтириш лозим булади.

Укувчининг тарихни уйин усуллари оркали осонрок узлаштириши оркали унда тарихи-мизни холис ва хакконий урганиш, тарихи-мизга булган хурмат хисси шаклланиб боради. Асосийси, дидактик уйинлар мавзу мазмун-мохиятининг укувчи хотирасида сакланиб колиши билан ахамиятлидир.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш -энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистон», 2015.

2. Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: Обучение на основе исследования игры и дискуссии: Анализ зарубежного опыта. - Рига: «Эксперимент», 1995. -С. 3-4.

3. Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион технологи-ялар (таълим муассасалари педагог-укитувчилари учун амалий тавсиялар). - Т., 2008. -14-б.

4. Сагдиев А., Фузаилова Г., Хасанов М. Тарих укитиш методикаси. - Т., 2008. -90-б.

5. Таълим муаммолари (Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим ва-зирлигининг илмий-услубий журнали), 2012, 3-сон. -38-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.