Научная статья на тему 'Миллий халқ ўйинлари ва соғлом авлод тарбияси'

Миллий халқ ўйинлари ва соғлом авлод тарбияси Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
5673
380
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соғлом авлод тарбияси / узлуксиз таълим тизими / соғлом турмуш тарзи / миллий халқ ўйинлари / таълим-тарбия жараёни / замонавий педагогик технологиялар / миллий ва маданий қадриятлар / воспитание здорового поколения / система непрерывного обра- зования / здоровый образ жизни / национальные народные игры / учебно-воспитательный про- цесс / современные образовательные технологии / национальные и культурные ценности

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуллаев Абдуқаюм Абдулхаевич

Мақолада миллий халқ ўйинлари соғлом авлод тарбиясидаги самарали усуллардан бири сифатида тадқиқ қилинган бўлиб, халқ ўйинларини таълим-тарбия жараёнида ташкил қилиш ва самарадорлигини ошириш юзасидан педагогик тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НАЦИОНАЛЬНЫЕ НАРОДНЫЕ ИГРЫ И ВОСПИТАНИЕ ЗДОРОВОГО ПОКОЛЕНИЯ

В статье автор даёт педагогические рекомендации по организации и проведению народных игр в процессе воспитания здорового поколения, также изучаются наиболее эффективные способы их организации.

Текст научной работы на тему «Миллий халқ ўйинлари ва соғлом авлод тарбияси»

V_/

Абдуллаев Абдук,аюм Абдулхаевич,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Амалий ва мактабдан ташкари таълим» кафедраси доцент вазифасини бажарувчи

МИЛЛИЙ ХАЛК УЙИНЛАРИ ВА СОГЛОМ АВЛОД ТАРБИЯСИ

АБДУЛЛАЕВ А.А. МИЛЛИЙ ХАЛК УЙИНЛАРИ ВА СОПЛОМ АВЛОД ТАРБИЯСИ

Маколада миллий халк уйинлари соFлом авлод тарбиясидаги самарали усуллардан бири сифатида тадкик килинган булиб, халк уйинларини таълим-тарбия жараёнида ташкил килиш ва самарадорлигини ошириш юзасидан педагогик тавсиялар берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: соFлом авлод тарбияси, узлуксиз таълим тизими, соFлом турмуш тарзи, миллий халк уйинлари, таълим-тарбия жараёни, замонавий педагогик технологиялар, миллий ва маданий кадриятлар.

АБДУЛЛАЕВ А.А. НАЦИОНАЛЬНЫЕ НАРОДНЫЕ ИГРЫ И ВОСПИТАНИЕ ЗДОРОВОГО ПОКОЛЕНИЯ

В статье автор даёт педагогические рекомендации по организации и проведению народных игр в процессе воспитания здорового поколения, также изучаются наиболее эффективные способы их организации.

Ключевые слова и понятия: воспитание здорового поколения, система непрерывного образования, здоровый образ жизни, национальные народные игры, учебно-воспитательный процесс, современные образовательные технологии, национальные и культурные ценности.

АБДУЛЛАЕВ А.А. THE NATIONAL FOLK GAMES AND A HEALTHY GENERATION

This article is devoted to national folk games and upbringing of healthy generation which is one of the most effective ways to study the organization of national games of the educational process and improve the efficiency of the educational recommendations.

Keywords: the upbringing of a healthy generation, uninterupted education, healthy lifestyles, national folk games, education, modern educational technologies, national and cultural values.

Мустациллик йилларида Узбекистон Республикаси Биринчи Президенты Ислом Каримов томонидан бошлаб берилган оцилона ислоцотлар жараёнида ёш авлодни цам жисмо-нан, цам маънан сотлом этиб тарбиялаш борасида мисли курилмаган эзгу саъй-царакатлар амалга оширилди.

Ушбу эзгу ишларнинг самараси уларок, юр-тимизда Кадрлар тайёрлаш миллий Дастури, «Таълим туFрисида»ги конун, «2004-2009 йил-ларда мактаб таълимини ривожлантириш Дав-лат умуммиллий дастури» ишлаб чикилди. Юртимизда миллий тизим - узлуксиз таълим жараёни йулга куйилди. Ёш авлодни х,ар то-монлама баркамол этиб тарбиялаш максадида умумий урта таълим тизимида «Умид них,ол-лари», урта махсус, касб-х,унар таълими тизимида «Баркамол авлод», олий таълим тизимида «Универсиада» каби анъанавий жисмоний тарбия ва спорт уйинлари жорий килинди. Бу-гун бу тадбирлар уз самарасини бериб, давла-тимиз ёшлари нафакат мамлакатимиз, балки жах,он спорт уйинларида х,ам Fолибликни кулга киритмокдалар ва юртимиз байроFини баланд кутармокдалар.

Бундай натижалар юртимизда соFлом авлод тарбиясида олиб борилаётган окилона ижти-моий сиёсатдан дарак беради, албатта. Хозирда жисмоний тарбия ва спорт жараёнига илFор усул ва технологияларнинг жорий этилаётган-лиги, ёшларга амалий ва назарий жих,атдан пухта билим берилаётганлиги сабабли ёшла-римиз орасидан спорт усталари, чемпионлар етишиб чикмокда.

Аммо бу мазкур йуналишдаги вазифалар х,али тулик х,ал этилди, дегани эмас. Негаки, шиддат билан ривожланиб бораётган бугунги давр барча мамлакатлардан, хусусан, жисмоний тарбия ва спорт сох,асида х,ам узига хос самарадорликка эришишда максадга мувофик усул х,амда чоралар куллашни такозо этмокда. СоFломлаштириш жараёнларида халкимиз ма-данияти, миллий кадриятларининг узига хос намуналаридан саналган миллий халк уйин-ларидан фойдаланиш, улар оркали ёш авлодни х,ар жих,атдан баркамол этиб тарбиялаш ана шундай изчил воситалардан десак, хато бул-майди.

Узбекистон Республикаси Биринчи Прези-денти Ислом Каримов таъкидлаганидек: «Албатта, х,ар кайси халк ёки миллатнинг маъна-

виятини унинг тарихи, узига хос урф-одат ва анъаналари, х,аётий кадриятларидан айри х,олда тасаввур этиб булмайди. Бу борада, та-биийки, маънавий мерос, маданий бойлик-лар, ку^на тарихий ёдгорликлар энг мух,им омиллардан бири булиб хизмат килади»1.

Шундан келиб чикиб, соFлом авлодни тарбиялаш жараёнига миллий халк уйинларини фаол татбик этиш лозим. Негаки, миллий халк уйинлари асрлардан асрларга утиб келган, халкнинг доно тажрибасини узида жамлаган, рух,ият, танани чиниктириш чоралари сифати-да асрий синовлардан утган, канчалаб саркар-далар-у халк ках,рамонларининг камолга ети-шувида асос вазифасини утаган. Хозирда жисмоний тарбия фанидан таълим стандарти та-лаблари асосида ишлаб чикилган дастурларда миллий халк уйинларига х,ам спорт машFул-отлари каторида жой ажратилган. Бирок бу билан чекланиб колмаслик, таълим-тарбия жараёнига халк уйинларининг турли усулла-рини фаол татбик этиш зарур. Нафакат дарс-ларга, балки синфдан ташкари тадбирларга х,ам ушбу уйинларни изчил жорий этиш максадга мувофик х,исобланади. Негаки, халк уйинлари:

- укувчиларни жисмонан, рух,ан соFлом этиб тарбиялайди;

- укувчилар жамоаларида халкимизга хос баFрикенглик, жамоавийлик, жипслик тамо-йилларини карор топтиради;

- таълим олувчиларда х,аракатчанлик, юкори кайфият, машFулотларни изчил узлаш-тиришга нисбатан иштиёк уЙFотади;

- укувчиларнинг халкимиз тарихи, мада-нияти ва кух,на кадриятларига оид билим-малакаларини янада оширади, бу оркали уларнинг калбларида ифтихор туЙFуларини уЙFотади ва х,.к.

Миллий халк уйинлари - кураш, купкари, мерганлик, чавандозлик, от устидаги чавгон ва шунга ухшаш машFулотлар халкимиз х,аётига

1 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008. -29-30-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

^нгиб кeтгaн 6Ули6, бу x,arro aдaбиëтлapдa aкc этaди. Мacaлaн, «Aлпoмиш» дocтoнидa Бapчинoйнинг куй^н шapтлapи - чaвaндoзлик пoйгacи, ëй тopтиш, мepгaнлик, яъни минг Kaдaмдaн тaнгa пулни уpиш, куpaш муcoбaкacи кaби 6ax,cnap xaлкимизнинг acpий aнъaнaлapи 6Ули6, улapдa ëш aвлoдни бapкaмoл килиб тapбиялaшдeк улуFвop Foялap aкc этгaн. Айник^, дocтoннинг Aлпoмиш билaн Kopaжoн-нинг учpaшувидaги кypишиш caхнacи Foят тaъ-cиpли тaлкин килин^н. «Kopaжoн мaхpaм-лapигa aмp килди: «Дycтим билaн кypишгин», - дeб. Мaхpaм xaлк1и нoзик кeлaди, кул учидa кypишaëтиp. «Kaлaйcaн?», - дeб cикинкиpaб юбopди, мaхpaмлapнинг пaнжacи биp-биpигa ëпишиб, ^пишиб, янчилиб кeтди-ю. Kopaжoн билaн Aлпoмиш ëйди кулoчди, иккoви xулки муx1aббaт билaн кypишди. «Kaлaйcaн, дycтим, oмoнcaнми?», - дeб cикинкиpaб юбopди. Kopaжoннинг eтти кoбиpFacи cинди, иши тин-ди, тaппa тушиб ëтиб ^лди. Aлпoмиш aйтди: «Нимa килди, дуегим?». Kopaжoн cиp бepмa-гaн киши булиб: «Бoлa кундa тутaдигaн ^нчик кacaлим 6op эди. Шул вaкт тутиб кoлди», -дeди. Aлпoмиш aйтди: «Бeлгили кacaл бyлca, тузaлиб oл эca». Kopaжoн aйтди: «Рocтингни aйтгин, шул кypишгaнингми ë уpишгaнингми?» Aлпoмиш aйтди: «Нимa килдилapинг - уpишa-мaн. Kypишгaним эди». «Kypишгaнинг шул бyлca, уpишгaнинг кaндaй э^н?...»1.

Aлпoмиш Kopaжoн мaхpaмлapининг кулини ^киб кypишгaндa улap пaнжaлapининг «янчилиб» ^тиши, Kopaжoн билaн бeл ^киб кypишгaндa эca унинг «eтти кoвуpFacининг œ-ниши» тacвиpлapи бeжиз эмac. Чунки Aлпo-миш xaлкимизнинг миллий cпopт yйинлapи вocитacидa Foят чиник^н хoлдa кaмoлгa eтгaн миллий кax1paмoни тимcoлидиp. Мacaлaн, Aлпoмиш вa K1opaжoннинг бeл cикиб ^и-шувидa xaлкимизгa xoc миллий куpaш элeмeн-ти мaвжуд булиб, куpaш aзaлдaн xaлкимиз пoлвoнлapини мapд, тaнти, кучли вa aйни пaйтдa, Foят кaмтapин инcoнлap бyлгaнлигини yзидa нaмoëн этaди. Пoлвoнлap хeч кaчoн «мeн пoлвoнмaн» дeб кyкcигa уpмaгaн, бaлки улap узининг хaкикий пoлвoнлигини куpaш мaйдoнидa иcбoтлaгaнлap. Шу caбaбли xaлк

1 Уcмoнxyжaeв T.C. Умумий Уpтa тэълим мaктaблapи-нинг 9-cинфи учун дapcлик. 1-^civi. - T.: «Укитувчи», 2014. -31-б.

улapни шapaфлaб, иcмлapигa «пoлвoн» нoми-ни кушиб aйтгaн. Дocтoндa куpaш yйинигa xoc Koидaлapдaн биpи кeлтиpилaди. Kyкaлдoш би-лaн куpaшaëтгaн Aлпoмишгa Бapчинoй шундaй дeйди:

Мapдлap oлишмaйди cилтaб oтaди,

Мaйдoн бyлca, иш ^^тиб кeтaди...2

Ушбу cyзлap зaмиpидa куpaшнинг хaлoл уйин экaнлиги, «cилтaб oтгaн» пoлвoнгинa хaкикий Faлaбaгa эpишиши, мapд пoлвoнгинa мaйдoндa «иш ^^тиши», яъни уз куч-Kудpaтини нaмoëн этиши лoзимлиги aйтилгaн. Aлбaттa, бу ^би тaлкинлapни yзбeк xaлк oFзaки ижoдининг кyплaб нaмунaлapидa кypишимиз мумкин. Шунин^к, Сoбик Иттифoк xaлклapининг yйинлapини тyплaм xo-лидa чoп эт^н В.Н.Вceвoлoдcкий-Гepнгpocc хaм xaлк yйинлapини учтa кaттa ^ух^ aжpa-тaди: дpaммaтик, cпopт вa opнaмeнтaл. Шу-ниндeк, Я.Р.Вилькин бeлapуc xaлк yйинлapини, С.Л.Пapoлoв туpкмaн xaлк yйинлapини илмий тaдкик килгaнлap. Узбeк xaлкининг aнъaнaвий yйинлapи, унинг ëш aвлoд тapбияcидaги ypни вa aхaмиятигa М.KoшFapий, Бaйxaкий, A.Нaвoий, З.М.Бoбуp, З.Вocифий, С.Айний, F.Fулoм, A.Kax,x,op, Ойбeк, У.Xoшимoв, Н.Сaфapoв, Ш.Хoлмиpзaeв, ToFaй Муpoд кaби aдиблap-нинг acapлapидa кaттa эътибop бepилгaн.

Бундaн aнглaшилaдики, миллий xaлк уйин-лapи coFлoм aвлoд тapбияcидa хaл килувчи aхaмият кacб этaди.

Миллий xaлк yйинлapининг xap биpидa xaлкимиз мaдaнияти, уpф-oдaтлapи хaмдa Kaдpиятлapигa xoc бyлгaн фaзилaтлap уз тa-жaccумини тoпaди. Мacaлaн, «apкoн тopтиш» yйинидa yзapo жaмoaвийлик, aхиллик; куpaш бaхcидa хaлoллик, мapдлик; чaвaндoзлик муcoбaкacидa эпчиллик, чaпдacтлик; <^кин-мaчoк» yйинидa тoпкиpлик, хушëpлик ^би xиcлaтлap тapбиялaнaди. Шунинг учун х^м укитувчи хaмдa муpaббийлap мaшFулoтлapдa xaлк yйинлapини тyFpи тaнлaши, улapни тaълим-тapбиявий жихaтдaн caмapaли тaшкил килиши зapуp.

«Уйинни тyFpи тaнлaш вa мaкcaдгa мувoфик йycиндa yткaзиш жудa мухим aхaмиятгa эгa. Aммo уйин xa!!a вaкт хaм тapбиявий вaзифa-

2 Yuia жoйдa, 42-б.

ЗAMOНAВИЙ TAЪЛИM / COВPЕMЕННOЕ OБPAЗOВAНИЕ 2017, 9

ларни хал килавермайди. Тарбия сохасида яхши натижага эришиш учун харакатли уйин-лар тарбиявий ташкил килиниши ва утказил-иши керак. Уйин рахбари укувчилар жамоаси-ни яхши билиши, хар бир уйиннинг мазмуни ва коидалари билан муфассал танишиши, юк-сак педагогик махоратга эга булиши лозим. Шундагина у харакатли уйинлардан кузланган таълимий ва тарбиявий максадларга эриша олади»1.

Дархакикат, халк уйинлари укувчиларни жисмонан чиниктириб колмай, аввало, уларга юксак ахлокий тарбия бериш хусусияти билан характерланади. Айникса, жамоавий уйин-ларда иштирокчиларнинг «бир киши хамма учун» тамойили асосида Fалабага интилиши, бир-бирининг камчилигини тулдириши, кийин вазиятда узаро бир-бирига ёрдам курсатиши укувчиларда баFрикенглик, ахиллик ва жипс-лилик мезонларини карор топтиради. «Ок те-ракми, кук терак», «Fозлар ва оккушлар», «Кучлилар ва чакконлар», «Аркон тортиш», «Кувлашмачок» каби уйинларни ана шундай уйинлар сирасига киритиш мумкин. «Дурра», «Отиб кочар», «Учталик туптош», «Хаккалакам шарти», «Отамбакала-К,окбош», «Икки тош», «ЁнFок уриш», «Бештош» уйинлари эса укувчилар уртасида узаро муроса, келишувчанлик, эзгу максад атрофида бирлашиш хислатлари-ни тарбиялайди.

«Мерганлик»ни хам ана шундай уйинлардан дейиш мумкин. Бунинг узига хос хусусияти -уни купрок у*ил болалар уйнайдилар ва улар мулжални аник олиш малакаларини узлаш-тириб, келгусида ватан химоясига тайёрланиб борадилар. Ушбу уйиннинг хар хил воситалар билан уйналадиган турлари бор. Туп билан, тош билан, турли таёкчалар ёки бошка ашёлар билан ташкил этиладиган куринишлари мав-жуд. Биз айтадиган шакл эса тамоман кизикарли булиб, бу уйин халк сайилларида уйналган. Агар хозир юртимиз вилоятларидаги, масалан, Наманган вилояти Чуст шахридаги машхур дам олиш ва истирохат боFига кирсак, х,озир ^ам бу уйин уйналаётганлигининг гуво^и буламиз. Уйин иштирокчиси атрофида йиFилганларга караб, кулидаги юмшок, енгил тупчасини

1 Аслонова М. Таълим жараёнида харакатли уйинлардан фойдаланиш (бошланFич синфларнинг жисмоний тарбия дарслари мисолида). Педагогика фанлари буйича номзодлик диссертацияси. - Навоий, 2008. -31-34-б.

уйнатган холда, «Хуш, яна ким отди?», деб ту-ради. Бу: «Яна ким мулжалга ушбу тупни ота-ди?» дегани булиб, ишкибозларни уйинга чор-лайди. Иштиёки кучайган талабгорлар юмшок ва енгил, момик тупча билан уч-турт метр ораликда териб куйилган енгил пластмассадан иборат шаклларни уриб йикитмокчи буладилар ва астойдил шайланиб тупчаларни нишонга каратиб отадилар. Аммо тупча жуда енгил, минг нишонга олингани билан у ё манзилга ет-майди ёки хаво йуналиши уни бошка томонга олиб кетади. Карабсизки, мерган хатога йул куяди. Бундан каноатланмаган мерган яна ва яна уринишларни амалга ошираверади.

Ушбу кизикарли уйинни мактабдаги машFу-лотларга татбик килиш мумкин. Бунинг учун момик туп ва пластмассадан шакллар ясаш керак, холос. Ушбу уйинни хар кайси фан тарки-бида утказиш мумкин. Бу билан укувчиларда:

• рухий ва аклий толикишлар бартараф этилади;

• машFулотларга кизикиш ортади;

• юкори кайфият ва хушчакчаклик пайдо булади;

• ижодкорлик, ташаббускорлик, изланув-чанлик сифатлари шакллантирилади;

• бир жамоа булиб ишлаш тамойили карор топтирилади ва х.к.

Умуман олганда, машFулотларда халк уйин-ларидан фойдаланиш куйидаги натижаларни курсатмокда:

1. Укувчиларнинг хаётга булган кизикиш-лари ошмокда.

2. Уларда ижодкорлик, яратишга нисбатан раFбат кучаймокда.

3. Тенгкурлари, дустларини хурмат килиш, уларга кийин вактда ёрдам беришга истак-хавас уЙFонмокда.

4. Укувчилар адолатли, ростгуй, халол ин-сонлар булишга одатланмокда.

5. Мунтазам равишда спорт билан шугул-ланиш нафакат дарс машFулотларида, балки оилада хам халк уйинларидан фойдаланишни кундалик машFулотга айлантирмокда.

6. Укувчилар орасида узаро ахил, инок му-носабат мухити юзага келиб, катталарга нисбатан хурмат, кичикларга нисбатан иззат билан муносабатда булиш куникмалари шакллан-мокда.

7. Уз oтa-бoбoлapи, миллий кaдpиятлapи, xaлкимизнинг буюк утмиши вa жacopaти би-лaн фaxpлaниш туЙFулapи шaкллaнмoкдa.

Яxши тaнлaнгaн уйин тaълим вa тapбия мувaффaкиятининг мухим шapтидиp. Уйинни ут^зишга тaйëpлaнишдa yйингдa кaтнaшув-чилapнинг тapкиби, ëш xуcуcиятлapи, шунинг-дeк, жиcмoний тaйëpгapликлapини хиcoбгa oлиб, дapcнинг acocий вaзифaлapини бeлги-лaб oлиш зapуp.

Укитувчи уйинни тaнлaшдa мaшFулoт ^н-дaй шaклдa yткaзилишини Uapc тapзидa yткaзилca, уйин унинг биpинчи, иккинчи ëки якунлoвчи киcмидa, тaнaффуc вaктидa вa Xoкaзoлapдa yткaзилишини) билиши ^pa^ Уйин yткaзилaдигaн жoй, oб-хaвo вa хapopaт Xиcoбгa oлиниши лoзим. Aгap уйин кишдa yткaзилaдигaн бул^, yкувчилapни фaoллaшти-paдигaн вa жиcмoний юклaмaни биp тeкиcдa тaкcимлaйдигaн cepхapaкaтpoк yйинлap тaн-лaниши мaкcaдгa мувoфик.

Мaктaб cпopт кeчaлapи вa бaйpaмлapи Укувчилapдa coFлoм вa кувнoк ^йфиятни яpa-тишнинг энг тaъcиpли oмилидиp. Мaктaбдaги бундaй тaдбиpлapгa киpитилaдигaн yйинлap фaoл дaм oлиш вocитacигинa эмac, бaлки мaк-тaб жaмoacининг жиcмoний тapбия coхacидaги бapчa ишлapни якунлoвчи кypcaткич хaмдиp. Бундaн тaшкapи, туpли yйинлap cпopтчилapни янaдa кyпpoк кизиктиpaди. Keчa вa бaйpaм-лapни caмapaли yткaзиш учун пуxтa тaйëpлa-ниш, уйин yткaзилaдигaн жoй, acбoб-уcкунaлap вa туpли куpoллapни тaйëpлaб куйиш лoзим. Бундaй мapocимлapдa кyпpoк Укувчилap иш-тиpoк этишини хaм xиcoбгa oлиш кepaк. Шу-нинг учун «Ок тepaкми, кук тepaк», «Пaт», «np-p-p...», «Aйлaнмa дappa», «Муcикa жypлигидa юpиш» cингapи oммaвий yйинлapни му^^ caдoлapи ocтидa yткaзиш, яъни му^^ ëpдa-мидa уйинни янaдa жoнлaштиpиш вa тaъcинчaнpoк килишгa эpишиш лoзим. «^н-тaни тopт», «Уpтaгa ^p^, «Kим кучли вa чaккoн» ^би yйинлap opкaли юкopи cинф Укувчилapининг яккaмa-яккa бeллaшувлapи, эпчиллик вa тeз югуpиш бyйичa муcoбaкaлapни уюштиpиш мумкин.

Xapaкaтли yйинлapдa эcтaфeтa eтaкчи ypин oлиши кepaк. Xapaкaтли yйинлap бacкeтбoл, вoлeйбoл, футбoл, кул тупи вa бoшкa ceкция-лapдa кyпpoк кУллaнaди. Шунингдeк, гимнac-

тикa, eнгил a™e™^ вa cузиш ceкциялapидa хaм хapaкaтли yйинлapдaн фoйдaлaнилaди.

Сeкциялapдa xap биp yйиндaн мунтaзaм pa-вишдa ypинли фoйдaлaниш yкувчилapнинг жиcмoний бapкaмoллиги, улapдaги мaлaкa-лapнинг тaкoмиллaшувигa кaттa ëpдaм бepaди. Укувчилapдa зapуpий жиcмoний cифaтлapни pивoжлaнтиpиш учун жиcмoний тapбия дapc-лapидa илгapи ypгaнилгaн yйинлap янги Koидлap acocидa, янги вapиaнтлapдa утилиши лoзим.

Сeкциялap ишидa хapaкaтли yйинлapдaн кeнг фoйдaлaнишдa yкувчилapнинг ëш xуcуcи-ятлapи, шунингдeк, мaхaллий вa мaвcумий Lua-poитлapни aник хиcoбгa oлиш кepaк. Унчa тaйëpгapлик кypмaгaн кичик мaктaб ëшидaги Укувчилapгa жудa куп вa xилмa-xил yйинлap Уpгaтилaди. Яxшиpoк тaйëpгapлик кypгaн гуpухлapдa yйинлap кaмpoк yткaзилaди. Узбeкиcтoндa бaхop, ëз вa куз пaйтлapидa, aйникca, бacкeтбoл, вoлeйбoл, кул тупи, тeн-ниc вa eнгил aтлeтикa ceкциялapи ишлaб туpи-ши, бундaй вaктлapдa «Чиллик», «^зик», «Ka-мaлaк», «Ок тoш» ^н^и миллий вa бoшкa xaлк yйинлapидaн фoйдaлaниш лoзим.

Xap xил хapaкaтли вa cпopт йyнaлишидaги yйинлapдaн, шунин^к, eнгил aтлeтикa мaшк-лapидaн фoйдaлaнишдa yкувчилapдa муcoбa-Kaлapгa кизикиш уЙFoтиш Foят фoйдaлидиp.

Укувчилap кyпинчa уйин^ бepилиб кeтиб, уни yзгapтиpaдилap, э«и кoидaлapни йиFиш-тиpиб куйиб, янгилapини yйлaб чикapaдилap, мaкcaдгa эpишиш йулини кийинлaштиpaдилap вa шу тapикa янги уйинни вужуд^ кeлтиpaди-лap. Aнa шунинг учун yйинлapни тaкpopлaшдa ^йник^, yкувчилapнинг иcтaги билaн бoFлик бул^н хoллapдa) cиpa эpинмacлик лoзим.

Юкopидaгилapдaн xулoca килиб aйтиш мумкинки, coFлoм aвлoд тapбияcидa xaлк yйинлapидaн юкopи caвиядa фoйдaлaниш, улapнинг туpли кypинишлapини тaълим-тap-бия жapaëнигa тepaн тaтбик килиш кутилгaн пeдaгoгик нaтижaлapни бepaди.

Бунинг учун:

- oилa мухитидa фapзaндлapимизни миллий xaлк yйинлapигa тaйëpлaб бopишимиз, улapгa ушбу yйинлapнинг фoйдaли тoмoнлa-pини тушунтиpишимиз зapуp;

- мaктaбдaги мaшFулoтлap, cинфдaн тaш-Kapи тaдбиpлapдa укитувчи вa муpaббийлap тoмoнидaн миллий xaлк yйинлapини yйнaшгa

ЗАMOНАВИЙ TАЪЛИM I COВPЕMЕННOЕ OБPАЗOВАНИЕ 2017, 9

юкори даражада эътибор каратилиши, мил-лий халк 7йинлари тyрли-тyман шакллар, yкyвчиларнинг хохиш-истаклари ва кизикиш-ларига мувофик холда ташкил килиниши лозим;

- махаллаларда миллий халк 7йинларига оид мусобакалар, бeллашyвлар ут^зилиши, уларда Fолиб 6ул^н ёшларни муносиб раFбатлантириш тадбирлари амалга ошири-лиши лозим. Масалан, махаллада миллий кураш б7йича мусобака 7тказилса ва Fолиб 7кувчиларга «ёш полвонлар» номи бeрилса, бу уларнинг кeлажакда халк орасида номдор полвонлар 6ули6 eтишишида мухим омил бyлади;

- туман, шахарлараро ёки вилоятлар микёсида миллий халк yйинлари бeллашyвла-

рини ут^зиш, уларда иштирок этганлар ора-сидан халкимизнинг бyлажак Алпомишлари-ю Барчинойларини аниклаш ёшларимизни ^ла-жакда профeссионал спортга йyналтириш ишлари самарадорлигини янада оширади;

- машFyлотларда халк yйинларини ташкил килиш ва yтказишда замонавий пeдагогик тeх-нологиялар хамда ахборот-коммуникация тeхнологиялари воситаларидан самарали фой-даланиш оркали yкyвчиларнинг халк Уйин-ларига оид назарий ва амалий билимларини мунтазам равишда мустахкамлаб бориш дар-кор.

Зeро, соFлом авлод тарбияси - юртимиз лажагининг ишончли кафолатидир.

Адабиётлар руйхати:

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - eнгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 200B. -29-30-б.

2. Усмонхyжаeв Т.С. Умумий yрта таълим мактабларининг 9-синфи учун дарслик. 1-кисм. - Т.: «Укитувчи», 2014. -19B-6.

3. Аслонова М. Таълим жараёнида харакатли yйинлардан фойдаланиш (бошланFич синфларнинг жисмоний тарбия дарслари мисолида). Пeдагогика фанлари бyйича ном-зодлик диссeртацияси. - Навоий, 200B.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.