Научная статья на тему 'ЖИНОЯТ ИШИНИ ТУГАТИШДА ШАХС ҲУҚУҚЛАРИ ВА ҚОНУНИЙ МАНФААТЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ ҲАМДА ТЕРГОВ БЎЛИНМАЛАРИ РАҲБАРЛАРИНИНГ ИДОРАВИЙ НАЗОРАТИНИ АМАЛГА ОШИРИШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЖИНОЯТ ИШИНИ ТУГАТИШДА ШАХС ҲУҚУҚЛАРИ ВА ҚОНУНИЙ МАНФААТЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ ҲАМДА ТЕРГОВ БЎЛИНМАЛАРИ РАҲБАРЛАРИНИНГ ИДОРАВИЙ НАЗОРАТИНИ АМАЛГА ОШИРИШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Право»

595
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
айбсизлик призумпцияси / жиноят ишини тугатиш / реабилитация / реабилитация асослари / ярашув / оқлов / айблилик / жавобгарликка тортиш муддати. / presumption of innocence / termination of criminal case / rehabilitation / basics of rehabilitation / reconciliation / acquittal / guilt / term of prosecution.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Азиз Рахматович Нурматов

Мақолада Жиноят процессуал қонун ҳужжатларининг жиноят ишини тугатиш институти қўллаш давомида шахс ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини таъминлаш ҳамда тергов бўлинмалари раҳбарларининг идоравий назоратини амалга ошириш хорижий давлатлар ҳуқуқ нормалари билан қиѐсий таҳлил этилган. Жиноят ишини тугатиш институтини тадқиқ этган олимларнинг фикрлари келтириб ўтилган. Жиноят ишини тугатиш институтини қўллашдаги мавжуд муаммолар аниқланиб, уларни бартараф этиш бўйича таклиф ва тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article provides a comparative analysis of the legal norms of foreign countries in the application of the institute of criminal procedure legislation to ensure the rights and legitimate interests of individuals and the exercise of departmental control over the heads of investigative units. The opinions of scholars who have studied the Institute for the Elimination of Criminal Cases are quoted. Existing problems in the application of the institute of termination of criminal proceedings were identified, and suggestions and recommendations were made to address them.

Текст научной работы на тему «ЖИНОЯТ ИШИНИ ТУГАТИШДА ШАХС ҲУҚУҚЛАРИ ВА ҚОНУНИЙ МАНФААТЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ ҲАМДА ТЕРГОВ БЎЛИНМАЛАРИ РАҲБАРЛАРИНИНГ ИДОРАВИЙ НАЗОРАТИНИ АМАЛГА ОШИРИШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

ЖИНОЯТ ИШИНИ ТУГАТИШДА ШАХС ХУКУКЛАРИ ВА ЦОНУНИЙ МАНФААТЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ ХДМДА ТЕРГОВ БУЛИНМАЛАРИ

РАХ^БАРЛАРИНИНГ ИДОРАВИЙ НАЗОРАТИНИ АМАЛГА ОШИРИШНИНГ ^У^У^ИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Азиз Рахматович Нурматов

Узбекистан Республикаси ИИВ Академияси Магистратураси тингловчиси

aziz.nurmatov@bk.ru

АННОТАЦИЯ

Маколада Жиноят процессуал конун хужжатларининг жиноят ишини тугатиш институти куллаш давомида шахс хукуклари ва конуний манфаатларини таъминлаш хамда тергов булинмалари рахбарларининг идоравий назоратини амалга ошириш хорижий давлатлар хукук нормалари билан киёсий тахлил этилган. Жиноят ишини тугатиш институтини тадкик этган олимларнинг фикрлари келтириб утилган. Жиноят ишини тугатиш институтини куллашдаги мавжуд муаммолар аникланиб, уларни бартараф этиш буйича таклиф ва тавсиялар берилган.

Калит сузлар: айбсизлик призумпцияси, жиноят ишини тугатиш, реабилитация, реабилитация асослари, ярашув, оклов, айблилик, жавобгарликка тортиш муддати.

ABSTRACT

The article provides a comparative analysis of the legal norms of foreign countries in the application of the institute of criminal procedure legislation to ensure the rights and legitimate interests of individuals and the exercise of departmental control over the heads of investigative units. The opinions of scholars who have studied the Institute for the Elimination of Criminal Cases are quoted. Existing problems in the application of the institute of termination of criminal proceedings were identified, and suggestions and recommendations were made to address them.

Keywords: presumption of innocence, termination of criminal case, rehabilitation, basics of rehabilitation, reconciliation, acquittal, guilt, term of prosecution.

КИРИШ

Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2020 йил 24 январда Олий Мажлисга кдлган

April, 2022

478

мурожаатномасида "Энди суд оркали инсонларнинг хукуки тикланганини эътироф этиш билан чегараланиб колмасдан, нима сабабдан судгача булган тергов жараёнида инсон хукук ва эркинликлари бузилган деган саволни хам кундаланг куядиган, тазйиклар учун жавоб берадиган вакт келди", деб таъкидлади. Хдкдкатдан хам, Жиноят ишлари буйича судлар томонидан тергов идоралари томонидан айблов хулосаси билан юборилган жиноят ишлари буйича оклов хукми чикарилаётганлиги хам дастлабки тергов устидан назоратни кучайтириш кераклигини, терговда холислик, адолат тамойилларига таянган холда иш юритишда хато-камчиликларга йул куйилаётганлигини курсатмокда.

Суд хукук тизимида амалга оширилаётган ислохотлар натижасида судга кадар иш юритишда жиноят ишларини тугатиш институтини тадкик килишга алохида ахамият каратилмокда. Чунки мазкур институтни тугри куллаш оркали айбсизлик призумпцияси таъминланади, шунингдек конун хужжатларидаги талабларни тугри куллаш билан бир каторда айбсиз шахсларнинг жавобгарликка тортилишининг олди олинади.

Жиноят содир этган шахснинг айбига икрор булиб, суд-тергов органлари билан хамкорлик килишини таъминлаш, жиноят содир этган шахсларни жиноий жавобгарликдан озод этишнинг процессуал тартибини соддалаштириш, жиноят ишини тугатишда процесс иштирокчиларининг хукукларини кафолатловчи миллий конун хужжатлари ва хукукни куллаш амалиётида учрайдиган жиноят-процессуал муаммоларнинг илмий-назарий ва амалий ечимини топиш мухим ахамият касб этади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Жиноят ишини тугатиш институти самарадорлигини ошириш буйича тадкикотлар куп йиллардан буён купгина хорижий давлатларнинг, шунингдек мамлакатимизнинг хукукшунос олимлари томонидан амалга ошириб келинмокда.

Жумладан, мазкур йуналишда Россиялик олимлардан О.Б.Виноградова (Жиноят ишини реабилитация килмайдиган асослар буйича тугатиш), юридик фанлари номзоди К.А.Квишина (Вояга етмаганларига нисбатан жиноят ишини тугатиш ва жиноий жавобгарликка тортишнинг хусусиятлари), Э.С.Сандрукян (Жиноят ишини алохида асослар буйича тугатиш), И.С.Тарасов (Жиноят ишини ва жиноий жавобгарликка

тортишни реабилитация килинмайдиган асослар буйича

April, 2022

тугатиш), Н.Ю.Букша (Россия жиноят процессида жиноят ишини тугатиш ва жиноий таъкиб килиш институтини такомиллаштириш) каби олимлар илмий изланиш олиб боришган.

Республикамизда Д.Камалхужаев (жиноят-процессуал муносабатларда реабилитация), С.М.Сахаддинов (Суд мухокамасида жиноят-процессуал ярашувни такомиллаштириш), Ш.Г.Ниёзовалар (Муддатларнинг утганлиги муносабати билан жиноий жавобгарлик ва жазодан озод килиш муаммолари) номзодлик, К.Мирзажонов (Амнистия ва афв этиш назарияси ва амалиёти), Ш.Бердиев (Жиноят конунларининг либераллаштирилиши жараёнида жиноий жавобгарликдан озод килишни такомиллаштириш муаммолари) хамда Б.Б.Муродовлар (Жиноят ишини тугатиш институтини такомиллаштириш) (Ш.Бердиев) докторлик диссертацияларини химоя килишган. Ушбу тадкикотларда жиноят ишини тугатишнинг айрим жихатлари (реабилитация, жавобгарликка тортиш муддатининг утганлиги, тарафларнинг ярашганлиги хамда жиноий жавобгарликдан озод килиш муаммолари) тадкик этилган.

"Жиноят ишини тугатиш" тушунчасига конун хужжатларида алохида таъриф бериб утилмаган. Бирок, хукукшунос олимлар "Жиноят ишини тугатиш" тушунчасига узларининг таърифларини бериб утишган.

Хусусан, Россиялик олимлардан М.С.Строгич "Жиноят процессида шахс хукукларининг кафолатлари" номли танланган асарида "жиноят ишини реабилитация килиш муносабати билан тугатиш бу хатти-харакатлари тугрисида урганилаётган шахсни айбсизлигини курсатувчи тухтам"-деб таъриф берган. Мазкур фикрни кисман куллаб-кувватлаш мумкин. Чунки олимнинг мазкур фикри Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекснинг 83-моддасида курсатиб утилган "Реабилитация этиш асослари"га (иш кузгатилган ва тергов харакатлари ёки суд мухокамаси утказилган иш буйича жиноий ходиса юз бермаган булса, унинг килмишида жиноят таркиби булмаса, унинг содир этилган жиноятга дахли булмаса.) тулик мос келади. Мазкур норма Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекснинг

301-моддаси билан катъий белгилаб куйилган.

Бундан ташкари, бир катор олимлар жиноят ишини тугатиш тушунчасига узининг муносабатини билдирган. Жумладан, Д. Камалходжаеванинг "жиноят ишини тугатиш дастлабки терговни тамомлашнинг бошка турларидан жиноят ишининг мохиятан тулик хал этилиши ва якуний ахамият касб этиши билан фарк килиши", А. Б. Кулахметовнинг "жиноят ишини тугатиш деганда, тегишли ваколатларга эга

April, 2022

480

органларнинг иш юзасидан далилларни туплаш, тадкик этиш, бахолаш ва у билан боглик бошка барча ваколатларининг тугатилишига олиб келишини тушуниш лозимлигини кайд этиши", А. Д. Донценконинг "жиноят ишини тугатишни, биринчи навбатда, иш юзасидан якуний хулоса чикариш сифатида кабул килиш лозимлиги", М.А.Лавновнинг "жиноят ишини тугатиш бир неча хукук сохаларидан ташкил топган институт булиб, унинг мохияти шахс, жамият ва давлат уртасида юзага келган жиноят-хукукий ихтилофларни бартараф этишга хизмат килиши"ни узларининг тадкикотларида баён килишган.

Уйлашимизча, ушбу олимлар "жиноят ишини тугатиш" тушунчасига умумий таъриф бериб утишганлиги сабабли, урганувчида фаолият буйича тулик тассаввур шаклланмайди. Шунингдек, мамлакатимизнинг амалдаги норматив-хукукий хужжатларда хам жиноят ишини тугатиш институтига таъриф бериб утилмаганлиги хам мазкур нормаларни куллашда муаммоларни келтириб чикариши мумкин.

Фикримизча жиноят ишини тугатиш институтига кенгрок таъриф бериш ва изохлаш максадга мувофик хамда мазкур тушунчани жиноят процессуал конун хужжатларида хукукий норма сифатида белгилаб куйиш лозим деб уйлаймиз. Чунки, мазкур институт уз ичига бир канча хукук нормаларини (реабилитация асослари, амнистия, ярашув, айблилик масаласини хал килмасдан жиноят ишини тугатиш в.х.з) уз ичига камраб олади.

Жиноят ишини тугатиш институтига Б.Б. Муродов туликрок таъриф бериб утган, хусусан, у "Жиноят ишини тугатиш масаласи ишни юритаётган ваколатли мансабдор шахс томонидан ишга тааллукли барча холатлар тугрисида етарли далиллар туплаб, аникланган фактлар уз исботини топганидан сунг хал этиладиган масалалар сирасига киради. Масалан, жиноят ишини кузгатиш уни тугатишдан тубдан фарк килади. Яъни ишни кузгатиш масаласини хал килишда тергов органлари ишнинг холатига ойдинлик киритадиган тулик маълумотларга хар доим хам эга булмайдилар. Ишни тугатишда эса, аксинча, жиноят ишини юритаётган мансабдор шахсда мавжуд холатни ёритадиган етарли ва ишончли далиллар тупланган булиши шарт"- деб узининг муаллифлик таърифини берган. Унинг мазкур муаллифлик фикрларини тулик куллаб кувватлаш мумкин.

Шу уринда, судга кадар иш юритиш давомида жиноят ишларини тугатиш институтини куллашдаги мавжуд

муаммолар,

йул

куйилаётган

April, 2022

хато-камчиликлар, уларни бартараф этиш усуллари, нормаларнинг тугри кулланилиши хамда мазкур институтни куллашда тергов булинмалари рахбарларининг идоравий назоратига ва мазкур йуналишни такомиллаштириш масалаларига тухталиб утсак.

Судлар томонидан 2017 йил-2021 йиллар давомида жами 3702 нафар шахсларга нисбатан оклов хукми чикарилган. Жумладан, 2017 йилда 263 нафар, 2018 йилда 867 нафар, 2019 йилда 859 нафар, 2020 йилда 781 нафар, 2021 йилда 932 нафар шахсларга нисбатан оклов хукми чикарилган.

Шунингдек, 2018 йилда 3290 нафар, 2019 йилда 3080 нафар, 2020 йилда 3434 нафар, 2021 йилда 5930 нафар шахслар суд залидан озод килинган. Бу эса тергов идоралари томонидан жиноят ишларини тергов килиш жараёнида хукукни куллаш хамда ишни судга кадар юритишда шахснинг конституцион хукук ва эркинликларини таъминлашга тускинлик килувчи омиллар, бушликлар мавжудлигидан далолат беради.

Натижада, фукароларнинг хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларини химоя килиш буйича чора-тадбирларнинг самарадорлигига салбий таъсир курсатади, окибатда эса ахолининг асосли эътирозига, хукукни мухофаза килувчи органларга ва суднинг бегаразлигига булган ишончининг пасайишига олиб келмокда.

Бундан куринадики, судга кадар иш юритишда тергов идоралари томонидан шахсларга нисбатан айблов эълон килишда жиноят процессининг конунийлик, жиноят ишини кузгатишнинг мукаррарлиги, одил судловни фукароларнинг конун ва суд олдида тенглиги асосида амалга ошириш, шахснинг шаъни ва кадр-кимматини хурмат килиш, фукароларнинг хукук ва эркинликларини мухофаза килиш, хакикатни аниклаш, айбсизлик презумпцияси каби принципларига таянган холда амалга оширишлари лозим. Шунингдек, судга кадар иш юритишда карор кабул килишда тергов идоралари рахбарларининг масъулиятини кучайтириш оркали терговнинг холислигини ва туликлигини таъминлашга алохида эътибор каратишни лозим деб хисоблаймиз.

Амалиётда, аксарият холатларда жиноят ишини тугатиш тугрисида карор прокуратура органлари томонидан суриштирув ва дастлабки терговнинг тулик утказилмаганлиги натижасида бекор килинган холатларда, жиноят иши юзасидан тергов камчиликларини бартараф этиш вазифаси яна жиноят иши терговини амалга оширган суриштирувчи ёки терговчига топширилади. Фикримизча, жиноят ишини тугатиш тугрисидаги карор кабул килишда процессуал хато ва

April, 2022

482

камчиликларга йул куйган суриштирувчи ёки терговчига жиноят иши терговини топширишни мантикан хато деб хисоблаймиз.

Бундай холатда, терговнинг туликлигини таъминламаган суриштирувчи ва терговчига нисбатан интизомий таъсир чораларини куллаб, жиноят иши терговини амалга оширишни юкори инстанция терговига олиб бериш тугрисидаги процессуал нормани жиноят-процессуал конун хужжатларида белгилаб куйилиши, суриштирувчи ва терговчиларнинг келгусида суриштирув ва дастлабки терговнинг тулик, холисона ва конуний амалга оширишларига замин яратади.

Мамлакатимиз жиноят процессуал конунчилигида "тергов булинмалари рахбарларининг ваколатлари сифатида уз ваколатлари доирасида жиноятларни очиш ва уларнинг олдини олиш юзасидан терговчиларнинг уз вактида харакат килишини назорат этиши, жиноят ишлари буйича дастлабки терговни тула, хар томонлама ва холисона олиб бориш чораларини куриши лозимлиги, шунингдек ишларни текшириб куришга, шунингдек дастлабки тергов утказиш, шахсни ишда айбланувчи тарикасида иштирок килиш учун жалб этиш, жиноятни тавсиф килиш ва айбловнинг хажми, ишнинг йуналишини белгилаш, айрим тергов харакатларини утказиш хакида терговчига курсатмалар беришга, ишни бир терговчидан иккинчи терговчига олиб беришга, ишни тергов килишни бир неча терговчига топширишга, шунингдек терговчи ваколатларидан фойдаланиб, дастлабки тергов олиб боришда катнашишга ва дастлабки терговни шахсан узи олиб боришга хакли эканлиги, тергов булинмалари рахбарларининг иш юзасидан курсатмалари терговчига ёзма тарзда берилиши ва уларнинг ижро этилиши мажбурий эканлиги" белгилаб куйилган.

Фикримизча конун хужжатларида тергов булинмалари рахбарларининг ваколатлари етарли даражада таъминланмаганлиги, уларнинг масъулияти ва жавобгарлиги белгиланмаганлиги, терговчилар томонидан жиноят ишини тугатиш институтини куллашлари давомида хам кузга ташланиб колмокда. Чунки, айблов хулосаси билан судларга юборилган жиноят ишлари буйича 2021 йилда 932 нафар шахсларга нисбатан оклов хукми чикарилганлигини, 5930 нафар шахслар суд залидан озод килинганлигини хам бунинг яккол мисоли сифатида келтириб утишимиз мумкин. Ёки, Тошкент шахар ИИББ Тергов булинмалари томонидан 2021 йилда тергов килинган жиноят ишларидан 3728 таси Узбекистон Республикасининг ЖПКнинг 83-84 моддалари билан тугатилган, бирок ушбу жиноят ишларидан 394 таси прокуратура органлари томонидан тергов

April, 2022

483

харакатлари тулик утказилмаганлиги сабабли бекор килинган. Ёхуд, Тошкент вилояти ИИББ Тергов булинмалари томонидан 2021 йилда тергов килинган жиноят ишларидан 386 таси Узбекистон Республикасининг ЖПКнинг 83-84 моддалари билан тугатилган, бирок ушбу жиноят ишларидан 41 таси прокуратура органлари томонидан тергов харакатлари тулик утказилмаганлиги сабабли бекор килинганлиги хам мазкур йуналишдаги ишлар етарли эмаслигидан, идоравий назорат тугри йулга куйилмаганлигини курсатмокда.

Хорижий давлатлардан Россия, Крзогистон, Украина, Белорусия, ^иргизистон, Тожикистон, Туркманистон, Эстония, Молдавия, Грузия, Арманистон, Азарбайжон, Полша каби давлатларнинг жиноят-процессуал конунчилиги урганилганда Россия Федерацияси ва Беларус Республикасининг Жиноят-процессуал конунчилигини урганганимизда жиноят ишларини тергов килиш амалиёти устидан Тергов булинмалари рахбарларига судга кадар иш юритишда терговчиларнинг карорларини бекор килиш ваколати берилганлиги, шунингдек аксарият давлатларнинг жиноят-процессуал конун хужжатларида тергов булинмаларининг ваколатлари, хукуклари ва мажбуриятлари аник белгиланмаганлиги кузга ташланди.

Тергов булинмалари рахбарларига судга кадар иш юритишда терговчиларнинг карорларини бекор килиши мумкинлиги хакидаги норма Россия Федерацияси Жиноят-процессуал кодекси 39-моддасида белгилаб куйилган булиб, тергов органи рахбарининг процессуал назоратни амалга ошириш билан боглик булган асосий ваколатларидан айримларини келтириб утсак, жумладан:

• терговчига ёки бир нечта терговчиларга дастлабки тергов утказиш буйича курсатмалар бериш;

• жиноят ишини терговчидан чакириб олиш ва уни бошка терговчига топшириш;

• жиноят ишини иш юритиш учун кабул килиш;

• жиноят тугрисидаги баённома ёки жиноят иши материалларини текшириш;

• терговчининг ноконуний ёки асоссиз карорини бекор килиш;

• буйсунувчи тергов органи томонидан куриб чикилаётган жиноят ишлари буйича бошка дастлабки тергов органи рахбарининг, терговчисининг (суриштирувчисининг) ноконуний ёки асоссиз карорларини

бекор килиш;

April, 2022

• процессуал назоратни амалга ошириш буйича махсус ваколат сифатида тергов органининг рахбари терговчига тергов йуналишига оид масалалар буйича курсатмалар беришга хакли;

• терговчига эхтиёт чорасини танлаш, узайтириш, бекор килиш ёки узгартириш тугрисида судга илтимоснома киритишга розилик бериш;

• терговчига суд карори асосида йул куйилган бошка процессуал харакатни амалга ошириш тугрисида илтимоснома кузгатиш учун судга розилик бериш;

• тергов органининг куйи бошлигининг ноконуний ёки асоссиз карорларини Россия Федерацияси Жиноят-процессуал кодексида белгиланган тартибда бекор килиш;

• дастлабки тергов муддатини узайтириш;

• терговчининг жиноят иши буйича иш юритишни тугатиш тугрисидаги карорини тасдиклаш.

Шунингдек, Белорус Республикасининг Жиноят процессуал кодексининг 35-моддасига асосан тергов булинмалари рахбарларига терговчиларнинг асоссиз, конунга хилоф кабул килинган карорларини бекор килиш, шунингдек, юкори турувчи прокурорга куйи турувчи прокурнинг ноконуний ва асоссиз карорларини бекор килиш тугрисида асослантирилган такдимнома киритиш ваколати берилган.

Козогистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 59-моддасида тергов булинмалари бошликларининг ваколатлари сирасига терговчининг ноконуний ёки асоссиз кабул килинган карорларини бекор килиш буйича прокурорга такдимнома киритиш хукуки берилган.

Фикримизча, Россия, Беларус ва Козогистонда жиноят процессуал конунчилигини амалга оширишда тергов органлари рахбарларининг ваколатларини кенгайтириш, масъулиятини ва жавобгарлигини белгилаш оркали, терговчининг процессуал фаолияти устидан идоравий процессуал назоратни кучайтириш ва бу оркали шахснинг хукук ва эркинликларини таъминлаш хамда жиноят-процессуал нормаларни тугри куллашни таъминлашга эътибор каратилган.

Фикримизча, Жиноят-процессуал конун хужжатларида тергов булинмалари рахбарларининг ваколатларини кенгайтириш, судга кадар иш юритиш боскичида терговчи ва суриштирувчиларнинг асоссиз ва ноконуний кабул килинган карорларини бекор килиш ваколатини бериш, хамда хукукий нормаларни тугри

April, 2022

485

кулланилишини таъминлаш буйича уларнинг масъулиятини ва жавобгарлигини аник белгилаш оркали ижобий натижага эришиш мумкин.

Юкоридагилардан келиб чикиб судга кадар иш юритишда жиноят ишини тугатишда шахс хукуклари ва конуний манфаатларини таъминлаш хамда тергов булинмалари рахбарларининг идоравий назоратини амалга ошириш буйича куйидагилар таклиф этилади:

тугатиш" тушунчасини атама сифатида киритиш ва таъриф бериш;

Судга кадар иш юритиш ваколати берилган мансабдор шахсларнинг жиноят ишини тугатиш институтини куллаш буйича малакасини ошириб бориш хамда шакллантириш максадида доимий равишда укув машгулотлари ташкил этиб бориш;

Терговнинг туликлигини таъминламаган, тергов килган жиноят иши материаллари юзасидан кабул килган карорлари бекор килинишига сабаб булган суриштирувчи ва терговчига нисбатан интизомий таъсир чораларини куллаб, жиноят иши терговини амалга ошириш юкори инстанция тергови томонидан амалга оширилиши тугрисидаги процессуал нормани жиноят-процессуал конун хужжатларида белгилаб куйиш;

Жиноят процессуал кодексда жиноят ишини тугатиш институтини куллашда, умуман судга кадар иш юритишда шахс хукуклари ва конуний манфаатларини таъминлаш, хукуклари ва эркинлиги бузилишининг олдини олиш максадида Тергов органи рахбарининг масъулияти ва жавобгарлигини белгиловчи хукукий норма киритиш;

ХУЛОСА

Хусусан, ЖПК нинг 37-моддаси яъни тергов бошкармаси, булими, булинмаси, гурухи бошлигининг ва унинг уринбосарининг ваколатлари сирасига куйидаги ваколатларни киритиш:

"суриштирувчининг, терговчининг ноконуний ёки асоссиз карорини бекор килиш;

буйсунувчи тергов органи томонидан куриб чикилаётган жиноят ишлари буйича бошка дастлабки тергов органи рахбарининг, терговчисининг (суриштирувчисининг) ноконуний ёки асоссиз карорларини бекор килиш;

жиноят иши буйича иш юритишни тугатиш тугрисидаги карорни тасдиклаш."

Жиноят-процессуал конун хужжатларида "Жиноят ишини

April, 2022

Жиноят ишини тугатиш институтини тадкик этган олимларнинг фикр ва мулохазаларидан келиб чикиб, жиноят-процессуал конун хужжатларига куйидаги мазмундаги тушунчани киритиш таклиф этилади:

"Жиноят ишини тугатиш бу - жиноят аломатлари мавжудлиги сабабли кузгатилган ёки жиноят ишини кузгатмасдан туриб шахснинг харакатларига хукукий бахо бериш имкони булмаганлиги сабабли кузгатилган жиноят ишлари буйича ваколатли мансабдор шахслар (суриштирувчи, терговчи, прокурор,суд) томонидан судга кадар иш юритиш давомида жиноят-процессуал конунчиликда белгиланган жиноят ишини тугатишни такозо килувчи асосларни куллаш зарурияти юзага келганда, мазкур асосни куллаш учун барча холатлар уз исботини топганига ишонч хосил килиб, етарли далилларга асосланиб жиноят иши юритувини тугатиш тугрисида процессуал карор чикариши билан боглик жараёндир".

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг УЗбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганлигининг 25 йиллиги муносабати билан утказилган байрам тадбирида сузлаган нуткидан. Манба: http : //el.tfi.uz/images/Mirziyoyev_Sh_7c930.pdf.

2. Узбекистон Республикаси ^онунчилик маълумотлари миллий базаси. htps/lex.uz.

3. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2020 йил 24 январда Олий Мажлисга килган мурожаатномаси. Манба: https://president.uz/uz/lists/view/4057.

4. Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекси. htps/lex.uz.

5. Узбекистон Республикаси Олий Суди расмий сайти маълумотлари. Манба: https/stat.sud.uz.

6. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 ноябрь кунидаги "Суд тергов фаолиятида фукароларнинг хукук ва эркинликлари кафолатларини кучайтириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-5268-сон Фармони. https://lex.uz.

7. Б.Б.Муродов. Жиноят ишини тугатишни такомиллаштириш:Дис. ....юрид.фан.док. (DSc). Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси,2018.

8. disserCat — электронная библиотека диссертаций, Манба: https/ww.dissercat.com.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

April, 2022

487

9. Строгович М.С. Избранные труды в 3 томах. Т. 2: Гарантии прав личности в уголовном судопроизводстве. Манба: https/studmed.ru.

10. Тошкент шахар ИИББ Тергов бошкармаси хисоботлари.

11. Тошкент вилояти ИИББ Тергов бошкармаси хисоботлари.

12. Хорижий мамлакатлар жиноят-процессуал кодекслари. Манба: https/www.legislationline.org.

13. Уголовно-Процессуальный Кодекс Российской Федерации, статья-39, Манба: https/www.legislationline.org.

14. Уголовно-Процессуальный Кодекс Республика Беларус, статья-35, Манба: https/www.legislationline.org.

15. Уголовно-Процессуальный Кодекс Республика Казахстан, статья-59, Манба: https/www.legislationline.org

16. Джалилов Н. Профилактика инспектори маъмурий иш юритиш фаолиятининг узига хос хусусиятлари //Общество и инновации. - 2021. - Т. 2. -№. 12/S. - С. 348-352.

17. Джалилов, Нодирбек. "Профилактика инспектори маъмурий иш юритиш фаолиятининг узига хос хусусиятлари." Общество и инновации 2.12/S (2021):

348-352.

April, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.