CC BY
0Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES
ОЖЭ 631.111.2
ЖЕРДЩ НОРМАТИВТ1К ^¥НЫН ЕСЕПТЕУ ЭД1СТЕМЕС1. ЖЕРДЩ НОРМАТИВТ1К БАГАЛАРЫН ЖЕТ1ЛД1РУ ТУРАЛЫ.
ШАПЕНОВА АЙДАНА
С.Сейфуллин атындагы ^азак Агротехникалык Зерттеу Университетi КеА^ Жер ресурстарын баскару,сэулет жэне дизайн факультет "Кадастр" мамандыгыныц студентi
Ацдатпа. Жер цатынастарын жэне жер ресурстары саласындагы экономикалыц саясатты реттеуде шешушг рвл атцаратын жердщ нормативтт цунын есептеу эд1стемес1 Жердщ нормативтт цуны салыц салу, жалдау, мYлiктiк цуцыцтарды багалау жэне жермен байланысты басца да экономикалыц цызмет Yшiн нег1з болып табылады. Нормативтт багаларды есептеудщ цолданыстагы эдiстерi мен тэсiлдерi талданады, олардыц кемшiлiктерi аныцталады жэне жетiлдiру жолдары усынылады. Нарыцтыц факторлардыц нормативтт цунга эсерiне жэне аумацтыц ерекшелiктердi ескеру цажеттштне ерекше назар аударылады. Сондай-ац, жумыста нормативтт багаларды цалыптастырудыц ашыцтыгы мен эдшдтн арттыру мацсатында жер цатынастарын реттейтт нормативтт актiлердi жацгырту жвнiндегi усыныстар царалады.
ТYйiндi свздер. Экономика, нормативтш бага, дифференциалды рента, алцаптары, бага аймацтары, жердi багалау.
^аз1рп уакытта жердщ нормативтш кунын есептеу жэне нормативтш багаларды жетiлдiру мэселес казiрri экономикалык жагдайларга бешмделу кажеттшпне байланысты аса езект1 болып отыр. Непзп мшдет - жерге койылатын нормативтш багаларды казiргi eндiрiстiк жагдайларга жакындату жэне бул ретте жалгерлш жэне багалык факторларды, атап айтканда, ауылшаруашылы; максаттагы жерлердщ нормативтш багасын калыптастыру Yшiн объективтi жагдайларды барынша толы; ескеру.
^азiрri уакытта экономикалык эдебиетте осы мэселеге катысты кец талкылаулар жYргiзiлуде. Жерге есептелген нормативт1к багалар мен ставкалардыц эдютемесшдеп жэне децгешндеп кемшiлiктер туралы пшрлер гылыми эдебиетте кещнен талкылануда. Бул пiкiрлер, негiзiнен, теория мен практикадагы бурыннан белгiлi тэсiлдердi кайталайды, бiрак акпарат тапшылыгы мен экономикалык инфляцияга байланысты бастапкы кезецде жYзеге асыру мYмкiн болмаган. Бул, ец алдымен, eндiрiстiк багаларга катысты, eйткенi жердi багалауга арналган статистикалык есептi езгерту Yшiн уакыт тым кыска болды. Нормативтiк багаларды есептеудщ негiзi болып табылатын экономикалык база (1980-1985 жылдарга арналган жер багалауыныц III туры) казiрдiц eзiнде ескiрген. Эндiрiстiк шыгындардыц перспективалык базасын куру жагдайында багалар 30% рентабельдшктщ туракты децгешнде калыптастырылды. Бул нашар жерлердегi (шамамен 25% ауылшаруашылык жерлерi) багалардыц едэуiр есуше жэне керiсiнше, жаксы жерлердегi багалардыц тeмендеуiне алып келдi.
Ауылшаруашылык жерлершщ нормативтiк багаларын калыптастыру кезiнде жэне оларга негiзделген салыктар, жалга беру, ипотека, сату-сатып алу тeлемдерiмен байланысты ец элаз тустардыц бiрi - нормативтш eндiрiстiк шыгындар мен рентабельдшк факторларыныц жеткiлiксiз ескерiлуi болды. Бул уакыт факторыныц (мэселелердi шешу мерзiмiнiц кыска болуы) гана емес, сонымен катар акпараттык базаныц шектеулi болуыныц салдары болды.
БЕРИСТЕНОВ АИДАРБЕК ТАИНИГАЗЫНОВИЧ
Гылыми жетекш^ Астана к., ^азакстан
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES
Нормативтш багалар жердщ непзп eндiрiстiк куралы ретшдеп тутынушылык кунын объективтi eлшеушi болуга тиiс жэне ренталык факторды ecKepyi керек. Жердщ нормативт1к багасы тек жер нарыгын калыптастырудагы бастапкы децгей гана емес, сонымен катар жаца салык жYЙесiнiц, жалга беру жэне ипотекалык катынастардыц, жердi кепiлге кою операцияларыныц базалык негiзi болып табылады. Нормативтiк баганы есептеу кезiнде келес кeрсеткiштердi ескеру кажет: топырактыц кунарлылыгына байланысты дифференциалды рента, eнiм етюзу нарыктарынан кашыктыгы, жердщ eнiмдiлiгi, жердi игеру мен жаксартуга салынган шыгындардыц жалпы сомасы. Дифференциалды рентаны аныктау жердщ кунарлылыгы мен eндiрyшiлердщ орналаскан жерiндегi айырмашыльщтарга негiзделедi. Осы факторлар ауыл шаруашылыгында дифференциалды рентаныц калыптасуын жэне оныц мемлекеттiк меншiк формасындагы жер рентасын мемлекеттiк кажеттiлiктерге багыттауды аныктайды.
Жерге нормативтiк багаларды есептеу жэне жетiлдiрy эдiстемесiн эзiрлеy кезiнде акпараттык базаны к¥ру бойынша аукымды зерттеулер жYргiзiлyде.
Ауылшаруашылык жерлершщ дифференциалды рентасы ец жаксы жерлерде айкындалады жэне ец нашар жерлердегi eндiрiс пен eнiмдi eткiзy шарттарына карай реттеледь Осыдан ауылшаруашылык жерлерiн негiзгi ауылшаруашылык дакылдары бойынша багалык аймактарга бeлy кажеттiлiгi туындайды, ал жайылымдар мен шабындыктар Yшiн бул eнiмдiлiгi жогары мал шаруашылыгы eнiмдерi бойынша жYзеге асырылуы тиiс. Ауылшаруашылык жерлерiнiц нормативтш багасын есептеу кезiнде орташа сату багасы ретiнде республикадагы ауылшаруашылык eнiмдерiнiц багасын колдану усынылады.
Ауылшаруашылык жерлерш багалык аймактарга бeлy кезiнде жердщ экономикалык багалауыныц нэтижелерiн пайдалану жоспарлануда. ^аз1рп уакытта eндiрiстiк шыгындардыц курылымындагы eзгерiстердi, eндiрiстiк жагдайларды (жердiц сапасы, ауылшаруашылык eндiрyшiлердiц нарыктар мен материалдык камтамасыз ету орындарынан кашыктыгы, eндiрiс технологиясы жэне т.б.) толык аныктау Yшiн акпараттык базаны (мэлiметтер банкш) куру бойынша аукымды зерттеулер жYргiзiлyде.
1. Тихонов, Н. Н. Землеустройство / Н. Н. Тихонов. - М.: Бибком, 2017.
2. Хлыстун, В.Н. История земельных отношений и землеустройства / В.Н. Хлыстун. - М.: Колос, 2015. -
3. Чешев, А. С. Основы землепользования и землеустройства. Учебник для вузов / А.С. Чешев,В.Ф;ВальковМ.;МарТ, 2015.
4. Ялбулганов, А. А. Комментарий к Федеральному закону о землеустройстве / А.А. Ялбулганов. - М.: Юстицинформ, 2015.
ЭДЕБИЕТТЕР
