CC BY
0Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES
ОЖА 631.111.2
ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БОЙЫНША АЦЫЛЫ ЖЕРД1 ПАЙДАЛАНУГА
К0ШУ КЕЗДЕР1 КЕЗЕЦДЕР1
4-курс студентi, Кадастр кафедрасы, С. Сейфуллин атындагы Казак агротехникалык зерттеу университет! КеАК, Астана, Казакстан
БЕРИСТЕНОВ АЙДАРБЕК ТАЙНИГАЗЫНОВИЧ
Сэкен Сейфуллин атындагы Казак агротехникалык зерттеу университетшш КеАК, Кадастр кафедрасыньщ ага окытушысы, Астана, Казакстан
Аннотация. ¥сынылып отырган мацала ацылы турде жердг пайдалану жэне пайдалануга квшу кезецдерт цамтыган. Ацылы жерд1 пайдалану жэне жер нарыгын цалыптастыру теттн оцтайландыру,шарты салыц салу жэне жалдау твлемдер1 ЖYйесi мен принциптерт жетiлдiру царастырылган.
Клт свздер:Жер салыгы,жерресурстары,жеручаскесi,тYзету коэффициентi, жердщ кадастрлыц цуны,ацылы пайдалану.
Жер ресурстарын акылы пайдалануга кэшу кезец-кезецмен жузеге асырылады.Акылы жердi пайдаланудыц бастапкы кезещ 1991 жылдыц желтоксанында "жер салыгы туралы" зацныц кабылдануы болды, онда эртYрлi санаттагы жерлерге жер салыгыныц ставкалары белгiлендi. Ауыл шаруашылыгы максатындагы жерлерге салынатын салыктыц базалык ставкалары бонитет балдарында кeрсетiлген жердш табиги кунарлылыгына негiзделдi.
Ставкалардыц мeлшерiн аныктау критерийi ауыл шаруашылыгы eндiрiсiшц салыстырмалы тYPде туракты жагдайы кезещнде алынган (1985-1990 жж.) ауыл шаруашылыгы ешмш eндiрудш кiрiстiлiк децгей болып кабылданды.
Жер салыгыныц ставкалары топырактыц тYрлерi мен кiшi тYрлерiн жэне олардыц аймактык орналасуын ескере отырып белгшендь Жер салыгы топырактыц сапасына тYзетумен пайданыц 10% мeлшерiнде есептелдi.
Екiншi кезец жеке меншiкке сатылатын немесе мемлекет жер пайдалануга беретш жер Yшiн тeлемакы мeлшерлемелерiн калыптастыру болды.
Осы кезецде (1995 жэне шшара, 1996 ж.) «Мемлекетпк жер ресурстары жэне жерге орналастыру Fылыми-eндiрiстiк орталыгы» ауыл шаруашылыгы алкаптарыныц: егiстiктердiц, шабындыктардыц, жайылымдардыц, кэпжылдык екпелердiц нормативтiк багасын айкындаудыц уакытша эдiстемесiн дайындады; эдютемеш сынактан eткiзу жYргiзiлдi; Республика Yкiметi эрбiр облыс Yшiн Топырактыц тYрлерi мен кiшi тYрлерi бойынша сараланган жеке меншiкке сатылатын немесе мемлекет жер пайдалануга беретш жер Yшiн тeлемакы мeлшерлемелерiн эзiрледi жэне кабылдады ("жеке меншiкке сатылатын немесе мемлекет жер пайдалануга беретш жер Yшiн тeлемакы мeлшерлемелерiн бекiту туралы" Казакстан Республикасы Yкiметiнiц каулысы"1996 жылгы 8 мамырдагы N° 576).
Бiр мезгшде жер учаскелерiнiц багалау кунын (жер пайдалану к¥кыгын) айкындау бойынша жерге орналастыру жумыстарын жYргiзуге нускаулык эзiрлендi, оган тузету коэффициенттерiн колдана отырып, тeлемакы ставкалары негiзiнде накты жер учаскесшш багалау кунын айкындау тэртiбi белгiлендi.
Жер учаскесiнiц (жер пайдалану кукыгыныц) барлык сипаттамаларын ескеретiн тYзету коэффициенттерi "жеке меншiкке сатылатын немесе мемлекет жер пайдалануга беретш жер учаскелершш багалау кунын айкындау тэртсбш бекiту туралы" КР Yкiметiнiц 1996 жылгы 1 казандагы №1203 каулысымен бекiтiлдi.
Келесi, Yшiншi кезец жер учаскесш (жер пайдалану) мемлекеттiк кадастрлык багалауга кeшумен сипатталады.
БУЛТРЫК ЕРКЕНАЗ
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES
Ол Yшiн азге кажет:
- ренто-жэне бага калыптастырушы факторларды пайдалана отырып, жердщ нормативтiк багаларын жетiлдiру жэне кайта карау; суармалы жэне суарылмайтын 1 га епстштен (багалау eнiмдiлiгi) жалпы eнiм куныныц кeрсеткiштерi, жетекшi дакылдар бойынша, ал жайылымдар мен шабындьщтар Yшiн eндiрiс шыгындары аркылы жердщ нормативтш (кадастрлык) багасын айкындау тэсшдерш негiздеу - мал шаруашылыгы ешмшщ жетекшi тYрi бойынша; рента табысын айкындау;
-тYзету коэффициенттерiн (интегралдык керсетюштерд^ жетiлдiру жэне Жердi пайдаланудыц жаца (климаттык, экологиялык жэне биiктiк факторларын ескере отырып) факторларын енгiзу;
- жер учаскесш (жер пайдалануды)мемлекеттiк кадастрлык багалау женшдеп эдiстеме мен нускаулыктарды эзiрлеу;
- жер учаскесiн (жер пайдалануды) мемлекеттiк кадастрлык багалау женшдеп жумыстардыц орындалуы туралы Yлгiлiк есептщ техникалык тапсырмасы мен курылымын эзiрлеу.
Сондай-ак республиканыц ауыл шаруашылыгы алкаптарыныц бага аймактарын беле отырып, багалык аймактарга бeлудi жYргiзу кажет. Муныц бэрi мемлекеттщ негурлым утымды салык жэне инвестициялык саясатын жYргiзудi камтамасыз ететiн тетiктердi куруга, сондай-ак ^азакстан Республикасыныц Жер ресурстарын баскарудыц тшмдшшн арттыруга мYмкiндiк бередi, бул, сайып келгенде, барлык децгейдеп бюджеттердщ юрю бeлiгiн улгайтуга экеп согады.
Сонымен катар, акылы жердi пайдалану жэне жер нарыгын калыптастыру тетiгiн оцтайландыру шарты салык салу жэне жалдау тeлемдерi жYЙесi мен принциптерiн жетiлдiру болып табылады. Жер салыгы мен жалдау акысы элемнщ кептеген еркениетп елдерiнде эдеттегiдей жылжымайтын мYлiк объекта ретiнде жер учаскесшщ багалау куныныц пайызымен белгiленуi керек.
Жердi акылы пайдалануга кешудщ тeртiншi кезецьтопырак кунарлылыгын молайтуга, жалпы жер ресурстарыныц табиги элеуетiн сактауга багытталган жердi баскару жэне тиiмдi пайдалану жeнiндегi экономикалык тетiктердi жетiлдiру процесi. Олардыц негiзi суармалы жэне суарылмайтын егiстiктер, шабындыктар, жайылымдык жерлер жэне кепжылдык екпелер бойынша позональды есептелген топырак кунарлылыгын молайту Yшiн кYPделi салымдарга (инвестицияларга) негiзделген кажеттiлiктер болып табылады.
5.2. Жердщ кадастрлык (баFалау) куны.
Шетелдш тэжiрибеде жердi багалауды талдау. Дамып келе жаткан жер нарыгы жагдайында бага механизмiн эзiрлеу жэне куру-бул кYPделi жэне узак мерзiмдi мшдет. Оны шешу Yшiн халыкаралык тэжiрибенi ескере отырып, экономикалык санат ретшде жер багасыныц болжамына негiзделген ауыл шаруашылыгы жерлерш кундык багалау жYЙесiн калыптастыру кажет.
Элемдiк тэж1рибе керсеткендей, жердщ толык канды нарыгы жумыс iстейтiн жерде жер багасыныц ею тYрi бар: нор-мативтш жэне нарыктык. Нарыктык бага сураныс пен усыныстыц аракатынасыныц, ауыл шаруашылыгы eндiрiсiнiц экономикасындагы тепе - тецдшке кол жеткiзу дэрежесшщ эсершен eздiгiнен калыптасады.Жер учаскесiн (жер пайдалануды) мемлекетпк кадастрлык багалау жeнiндегi жумыстардыц орындалуы туралы Yлгiлiк есептщ техникалык тапсырмасы мен курылымын эзiрлеу.
Сондай-ак республиканыц ауыл шаруашылыгы алкаптарыныц бага аймактарын беле отырып, багалык аймактарга бeлудi жYргiзу кажет. Муныц бэрi мемлекеттiц негурлым утымды салык жэне инвестициялык саясатын жYргiзудi камтамасыз ететш тетiктердi куруга, сондай-ак ^азакстан Республикасыныц Жер ресурстарын баскарудыц тшмдшшн арттыруга мYмкiндiк беред^ бул, сайып келгенде, барлык децгейдеп бюджеттердiц кiрiс белшн улгайтуга экеп согады.
