CC BY
1Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES
ЖЕР КАДАСТРЫ ЖЕРД1 ПАЙДАЛАНУДЫЦ АЦПАРАТТЬЩ БАЗАСЫ РЕТ1НДЕ
БЕКБОЛАТ АРАЙЛЫМ ДЭУЛЕТБЕКЦЫЗЫ
«С.Сейфуллин атындагы агротехникалык зерттеу университет» КеА^ Жер ресурстарын баскару жэне дизайн факультетшщ 4 курс студентi, Астана к. ^азакстан
Аннотация. Мацалада жер кадастрыныц жердг пайдаланудыц нег1зг1 ацпараттыц базасы рет1ндег1 рвл1 царастырылады. Жер кадастры жер учаскелер1, олардыц цуцыцтыц мэртебеЫ, санаты, нысаналы мацсаты жэне нацты пайдаланылуы туралы деректерд1 ЖYйелi турде жинау, есепке алу жэне сацтауды бшд1ред1. Кадастрлыц ацпарат Жер ресурстарын тиiмдi басцару, аумацтыц дамуды жоспарлау, салыц салу жэне меншт цуцыгын цамтамасыз ету Yшiн цажет. Мацалада Казацстанда ГАЖ технологияларын цолдану сипатталган. Геоацпараттыц ЖYйелер (ГАЖ) — кещстттт деректердi жинау, сацтау, талдау жэне усыну Yшiн цолданылатын цуралдар. Казацстанда ГАЖ технологиялары геодезия, картография, геология, Экология, Агрономия жэне басца да салаларда цолданылады. ГАЖ-технологиялардыц квмегiмен Казацстанда цалаларды жоспарлау, экологиялыц ахуалды мониторингтеу, жердi басцару сияцты тYрлi мiндеттердi шешу Yшiн пайдаланылатын карталар мен деректер базасы цурылды.
Клт свздер: Жер кадастры, геоацпараттыц ЖYйе, ArcGIS, МЖК ААЖ.
Жер кадастры-жер учаскелерш есепке алуга, сондай-ак олардыц пайдаланылуы мен кукыктык мэртебесш бакылауга арналган жуйеленген жэне кешендi акпараттык жуйе. Бул жердi утымды пайдалану, тиiмдi салык салу жэне жер катынастарын реттеу ушш непз болатын жер ресурстарын баскарудыц мацызды куралы.
^аз1рп замангы акпараттык технологиялар кадастрлык жуйелердщ дамуына айтарлыктай эсер етедi. Геоакпараттык жYЙелердi (ГАЖ), Жердi кашыктыктан зондтауды жэне спутниктiк мониторингтi енгiзу Жер ресурстарын есепке алу жэне бакылау процестерш автоматтандыруга, сондай-ак деректердi алудыц дэлдiгi мен жеделдiгiн арттыруга мYмкiндiк бередi.
Геоакпараттык технологиялар жэне геоакпараттык жYЙелер (ГАЖ) когамды жалпыга бiрдей акпараттандыру элементтерi. ГАЖ гылымга, eндiрiске, бiлiмге геоакпараттык технологияларды енпзу жэне алынган акпаратты практикалык кызметте пайдалану болып табылады. Геоакпараттык технологиялар-жеткiзуге багытталган жаца акпараттык технологиялардыц эртYрлi максаттарына кол жеткiзу, оныц iшiнде eндiрiстiк-баскару процестерiн акпараттандыруды кeздейдi.[1]
^азакстан Республикасындагы геоакпараттык жYЙелер, посткецеспк кещспктеп сиякты, соцгы онжылдыкта ретсiз дамыды. ГАЖ мYмкiндiктерi белгiлi бiр дэрежеде эртYрлi министрлштердщ, ведомстволар мен мекемелердщ пилоттык жобаларына енгiзiлдi, бiрак, эдетте, жергшкп децгейде. Багдарламалык жасактама кeбiнесе каракшыльщпен колданылган. Мундай жYЙелердi куру тужырымдамалары да болган жок. Муныц бэрi орнында нэтижесiз таптауга экелдi. Жалпы, мемлекет экономикасыныц дамуын колдаудыц куатты аналитикалык куралдарыныц бiрi ретiнде ГАЖ-ш толыкканды енпзу бастапкы кезецде болды.
1998-99 жылдары ^азакстан бурын-соцды болмаган акция eткiздi. Жылжымайтын мYлiктi тсркеудщ пилоттык жобасы бойынша Эдiлет министрлш аркылы 147 ArcView жэне 5 Агс1пАэ лицензиялары сатып алынды, жеткшкп мамандар окытылды. Бул ГАЖ жылжымайтын мYлiктi тiркеу жYЙесiне белсендi турде енпзшетшдшн бiлдiрдi. Бiрак лицензиялар орындарга кауiпсiз жеткiзiлдi, мамандар туган мекемелерше оралып, агымдагы iстермен айналыса бастады. Жалпы, жоба жылжымайтын мYлiктi тсркеу курылымын куру мэселесiн шештi. Жобаныц бiр бeлiгi болып табылатын ГАЖ каушаз тYрде артта калды, бул багыт одан эрi дамымады. Бiрак уакыт келдi, ал жобага енпзшген бастамалар кYтпеген жерден баска мекемеде, геоакпараттык жYЙелерге тiкелей мYдделi уйымда — ^азакстан
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES
Республикасыньщ Жер ресурстарын баскару агенттшнде ез нэтижелерш бердi, ол да жылжымайтын мYлiктi тiркеу бойынша пилоттык жобаныц катысушысы болды, бiрак шешушi дауыс беру к¥кыгы жок серiктес ретiнде.
ArcGIS интуитивтi интерфейсiн кадастрлык кызмет мамандары кыска мерзiмде игердi жэне оныц Yлкен, жай елшенбейтiн мYмкiндiктерi жаhандык мiндеттердi коюга мYмкiндiк бердi. 2002 ж. тамызда ^азакстан Республикасыныц Жер ресурстарын баскару агенттiгi МЖК ААЖ — нщ екi кiшi жYЙесiн (мемлекеттiк жер кадастрыныц автоматтандырылган акпараттык жYЙесi) - "жер жэне жер пайдаланушылардыц бiрыцFай мемлекеттiк тiзiлiмiм (ЖДБ) жэне "жер балансы" (ЖБ) к¥ру, сондай-ак осы кiшi жYЙелердi пилоттык аймакта енгiзу женiндегi жобаны каржыландырады.
Деректер базасында жер кадастрыныц келесi объектiлерi бойынша деректер сакталады:
• жер учаскелерк сэйкестендiру, алацдык, экономикалык жэне кукыктык сипаттамалары
• кадастрлык кварталдар: алацдык жэне к¥кыктык сипаттамалары
• аудандар
• облыстар.[2]
Мемлекеттiк жер кадастрыныц автоматтандырылFан акпараттык жYЙесi (МЖК ААЖ) сайты кадастрлык кызмет мамандарын окыту жэне сертификаттау процесiн оцтайландыру максатында эзiрленген. Акпараттык-аныктамалык сипатка ие. Сандык ресурста жYЙеленген деректер бар. Схема, мамандар, МЖК ААЖ. Кадастр саласындаFы жэне осы саламен ты^ыз байланысты салалардаFы мамандарFа тiкелей кажеттi деректердi камтиды.
МЖК ААЖ негiзгi мiндеттерi:
• МЖК ААЖ деректер базасын (ДБ) мураFаттау..
• Акаулы жаFдайларда МЖК ААЖ республикалык ДБ-ны кепiлдендiрiлген жэне толык калпына келтiрy
• Облыстык кадастрлык орталыктарда МЖК ААЖ ДБ комитетшщ тапсырмасы бойынша калпына келтсру.
• МЖК ААЖ дереккорын руксатсыз кiруден корFау.
• МЖК ААЖ дереккорына кол жеткiзу артыкшылыктарыныц аражiгiн ажырату жэне Комитеттiц келiсiмi бойынша артыкшылыктар негiзiнде OFан кол жеткiзудi усыну..
• Комитеттiц тапсырмасы бойынша МЖК ААЖ Дк^а курдел^ реттелмеген сураныстарды жасау жэне орындау. [3]
Тутастай алFанда, мемлекеттiц ГАЖ-ныц негiзгi белiгi ретiнде ^азакстанныц МЖК ААЖ - ныц курылуы табысты аякталуFа зор мYмкiндiкке ие. Бул жерде жер ресурстарын баскару агенттш мен ел Yкiметiнiц Yлкен релi мен ецбегi бар екенi сезаз.
Жер кадастры жердi пайдаланудыц акпараттык базасы ретiнде жер ресурстарын баскаруда жэне аумактардыц туракты дамуын камтамасыз етуде мацызды рел аткарады. Ол непзделген шешiмдер кабылдау жэне кукыктык тэртiптi сактау Yшiн кажет жерлердщ жай-кYЙi мен пайдаланылуы туралы толык жэне сенiмдi мэлiметтердi усынады. Жер кадастрын жетiлдiру, заманауи технологияларды енгiзу жэне есепке алуды жYргiзудiц цифрлык нысанына кешу жердi пайдалану жYЙесiнiц тиiмдiлiгiн арттыруFа, жердiц меншш иелерi мен пайдаланушыларыныц кукыктарын корFауFа, сондай-ак инвестициялык кызмет пен ещрлердщ экономикалык есуi Yшiн жаFдайларды жаксартуFа ыкпал етедi.
1. www.rambler.ru История внедрения ГИС;
2. ВЫПУСК 2003 №2 (25) ГИС ДЛЯ ЗЕМЕЛЬНОГО КАДАСТРА ГИС и земельный кадастр Казахстана https://arcreview.esri-cis.ru/2003/05/15/gis-and-land-cadaster-kazakhstan/
3. Электрондык Yкiмет сайты: http://www.aisgzk.kz/
ЭДЕБИЕТТЕР
