CC BY
18АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ВОСПИТАНИЯ ПОДРАСТАЮЩЕГО ПОКОЛЕНИЯ
УДК 373.1. 02
ЖАСТАРДЬЩ БОЙЫНА «ЖАЦА ЦАЗАЦСТАНДЬЩ ПАТРИОТИЗМД1» ЦАЛЫПТАСТЫРУДЫЦ МАЦЫЗЫ
Ацдатпа
Макалада жастарды осы заманныц оку бтмше жетiлдiрiп, сол бiлiмдi квцiлiне токы-ту жэне бiлiм аркылы Отанга, туган елге, ха-лыкка деген сешмдерш ныгайту туралы, ягни «жаца казакстандык патриотизмнщ» мэш туралы жазылган.
Макаланыц максаты - казакстандык патриотизм когамныц бiрiгуi Yшiн, халыктыц бiрлiгi мен мемлекеттiц т^тастыгы Yшiн ец басты фак-
5 тор екенш тYсiндiру.
ж
о Аннотация
§ В статье говорится о сущности «нового ка-
2 захстанского патриотизма», направленного на
w
% улучшение знаний молодого поколения, укре-
2 пление их доверия к Родине и народу посред-
о ством современного образования.
^ Цель статьи - раскрыть идею формирования
§ казахстанского патриотизма через изучение на-
§ циональных ценностей и традиций казахского
X!
< народа.
с Annotation
и
о The article deals with the essence of "new m
¡3 Kazakhstani patriotism" aimed at improving
w younger generation knowledge, strengthening
'—>
g young people's trust in the Motherland and the
Ё people by means of modern education. § The purpose of the article is to reveal the idea of
л forming Kazakhstani patriotism through studying
'—>
££ Kazakh people national values and traditions.
н
К. Сейткасымова,
№2 мектеп-лицей MY^aniMi Цостанай ц.
Hesi38i свздер: халыц дэс-mYpi, патриотизм, басты фактор, ел болашагы, рухани жацгыру.
Ключевые слова: традиции народа, патриотизм, важный фактор, будущее страны, духовное обновление.
Keywords: traditions of the people, patriotism, important factor, future of the country, spiritual renewal.
^^^^^^^^^^^^^^^^^ Педагогическая
Президентiмiз Н.Э.Назарбаевтыц «Болашацца багдар: Рухани жацгыру» багдарламасына арналган мацаласы эр цазацстандыцты толгандыратын мэселе-лерге арналган деп ойлаймыз. Атап ай-татын болсац, Елбасы халцымыздыц рухани дамуыньщ, болашацца цадамыныц, мэдени ц^ндылыцтарымыздыц сацталуы-ныц, елiмiздi бар элемге таныла алатын жолын ^сына бiлдi. ¥лттыц болмысымы-зды сацтай отыра елiмiздщ даму жолда-рын керсеткендей болды. Жацару жолын-да бYкiлэлемдiк дагдарыс аясында бiзге жаца кYш, жаца цуат, жаца сетм, жаца рух бергендей-ац.
Елбасымыздыц айтуы бойынша, тек сауатты, рухани бай т^лгалар гана цогам дамуындагы тYрлi езгерiстерге тетеп бере алады. Сондыцтан келешек жас ^рпацца Yлкен сетм артады. Себебi ескелец ^рпац елiмiздщ, ^лтымыздын, - болашагы. Ал аталмыш багдарлама болашацты тэрбие-леуге багытталган.
Елiмiздщ болашац азаматтары мек-тепте, отбасында цалыптасады. Мектеп оцушыларына патриоттыц сезiм дарыту ец басты ц^ндылыц болып саналады. Патриотизм дегенiмiз, бiздщ ойымызша, эр т^лганыц басты рухани ц^ндылыгы жэне ол - ез Отанына белсендi цызмет ету ба-рысында гана байцалатын цабшет. Рухани жацгыру багдарламасына арналган маца-ла цазацстандыц патриотизмдi тэрбиеле-уге байланысты мэселелердi шешуге арналган жаца эдш iспеттес [1, 22 б.].
Рухани ц^ндылыцтармен бiрiге оты-рып, патриотизм ^лттыц идеяга ие бо-лады. Б^л байланыста патриотизм мем-лекеттiц ^лттыц стратегиясыныц белiмi ретiнде царастырылады жэне оныц негiзi - туган жерiне, шагын Отанына, мемле-кетiне деген CYЙiспеншiлiгi. Сол Yшiн ^л-тымызды ^йыстырып, бiрлiгiмiздi сацтап т^рган патриотизм бiз Yшiн ете мацызды, басты мэселе.
113
аука и практика ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
Елбасы езшщ Казацстан Халцына Жолдауында «Жаца цазацстандыц патриотизм - бiздiц кеп^лтты жэне кепконфес-сиялы цогамымыз табысыныц непзЬ> дей келе, «вз бойымызда жэне балаларымыз-дыц бойында жаца цазацстандыц патри-отизмдi тэрбиелеуiмiз керек. Б^л ец ал-дымен елге жэне оныц игтктерше деген мацтаныш сезiмiн ^ялатады» дегендi ше-гелеп т^рып айтцан болатын. «Отан - от-басыдан басталады» дейтiн дана халцы-мыздыц сeзiне еш шYбэ келпрместен, елiн CYЙген баланы тэрбиелеп шыгару Yшiн, Отанныц цадiрiн туганнан бастап бала санасына сiцiруiмiздiц цажеттiлiгiн айцындау - уацыт талабы болып отыр. Сондыцтан, Отанды CYЮдi цалыптасты-ру эр баланыц отбасынан да, уацытыныц кебт eткiзетiн мектеп керегесiнен де басталады. [2, 11 б.]
Патриоттыцты цалыптастыру непзь нен Yш т^гырдан царастырылады деп ^
и и /— • • • • т-ч НН
ойлаймыз: бшш - сенiм - ш-эрекет. Б^л щ
• • ч
ретте мацызды рeлдi оцу YДерiCi алады. о
Дэл осы YДерiс бiлiм алушылардыц па- о
триоттыц кезцарастары мен сенiмдерiн о
I—
цалыптастырушы база болып табылады. Щ
Патриоттыц сезiмнiц тиiмдiлiгiн арт- 2
тырудыц бiрден-бiр жолы оныц мазм^- н нын бYгiнгi кYннiц шынайылыгымен
байланыстыра ^сыну. Б^л ретте назар- о
да ^стайтын бiр мэселе бар: адамныц ^
кезцарасы, кeцiл-кYЙi оныц жетiстiктерi К арцылы гана цалыптаспайды, сонымен
цатар кемштктер мен циыншылыцтар- ^
ды ескеру арцылы цалыптасады. «Жаца §
цазацстандыц патриотизм» деген ¥гьш- ^
ды цалыптастыру б^л - ^лттыц идеяны ¡3
жYзеге асыру деп ойлаймыз. Олемде еш о
О-
мемлекет eзiнiц ^лттыц идеясынсыз eмiр С CYре алмайды, б^л - зацдылыц. ¥лттыц §
нч
идея саяси жэне экономикалыц мYДде бiр болганда туындайтын ц^былыс. Ал кез келген ^лттыц идея мемлекет азаматта- ^ рын бiрiктiредi, сонымен цатар ^лтшыл-
дьщтын, есуше де экелуi мYмкiн. ¥лттыц идея пен ^лтшылдыц ^гымдары екi тYрлi тYсiнiк екендiгiн естен шыгармауымыз керек. Б^л орайда, елбасымыз цазацстан-дыцтарга, жастарга ^лтшылдыцтан жи-ренiп, ^лттыц - патриоттыц сананы кецейтуге ^сыныс жасайды. ¥лтшылдыц цай мемлекет, цай ел болсын цогамды зорлыц-зомбылыцца, аумацтыц басып алуларга, шовинизмге экелетiнi сез^з. Ал ^лттыц идея бiр шацырацтыц астында 130-дан астам ^лт екшдершщ татулыцта емiр CYPуiн кездейдi. Бiз элемнiц бiр белшегiмiз, элемнiц цандай да болса ез-герiстерi бiздiц мемлекетiмiздi айналып етпейдi. Сондыцтан келешек ^рпац ез елiнiц, ез жершщ, ез тагдырыныц иесi болып, кемелдетп есуiне аянбай ецбек етуiмiз керек. [3, 23 б.]
Шоцан Уалихановтыц ^лы сезi бар: « ¥лттыц кемелденiп есуi Yшiн ец басты § ей дYние цажет. Оныц бiрi- азаттыц, и екiншiсi - бтм.» Сондыцтан, ^лттыц, ха-о лыцтыц азаттыгы Yшiн алаштыц зиялы-о лары да, одан кейiнгiлерi де, одан дейiн-о гiлерi де талмай ^респ. Ал жаhандану Щ гасырында элемдi багындырудыц, элемдi 2 жаулаудыц немесе ^лттарды жоюдыц ь басца сан тYрлi жолдары пайда болды жэне б^л кеп елдерде жYзеге асырылып о келе жатыр. Сондыцтан да Шоцан Уали-^ ханов айтпацшы, елiмiзге, ^лтымызга Я азаттыц керек, ол Yшiн эрцашанда ^ре-^ су керек. БYгiнгi азаттыц деген ол тек о ту, елтацба, эн^ран гана б^ емес неме-§ се салт - дэстYрiн бiлумен гана шектел-мейдi. БYгiнгi ^лттыц азаттыц дегенiмiз ® ол бiлiм де, ол гылым да, ол экономи-
РЧ ....
о ка да, ацпараттыц тэуелсiздiк те, тiптi ^ элемдiк децгейдегi спорттыц жетiстiктер ^ де немесе оныц бэрiн бiр сезбен алатын болсац, цазацстандыцтарды цандай сипат ^ ерекшелендiредi жэне халцымыз цан-^ дай цастерлi цасиет арцылы кYллi элемге таныла алады деген сауал тещреп деп
есептеймiз.
Бiздiц ойымызша, ескелец ^рпац осы-ныц бэрiн бiлуi керек, азаттыцты цоргай бiлуi керек, багалай бiлуi керек. Азат-тыгымызга мэцгiлiк керек. Ал мэцгiлiк болу Yшiн бiлiм, ^лт- сананыц жацгы-руы цажет. Баласы Yшiн агайынымен араласпауга бар, кершi кершiсiн, бауыр бауырын танымайтын,тiптi цазац пен ца-зац ез тiлiнде тiлдесе алмауга бар заман-да, ягни емiр агымыныц цауiп - цатерi тенген заманда елiмiздегi жацгырудыц езегi - б^л келешек ^рпацца езiмiздiц ^лттыц кодымызды эр заманныц басты байлыгы болатын бiлiм арцылы сiцiру деп бiлемiз. Ендi б^л жерде «^лттыц кодца» не жатады?- деген сауал туын-дайы. Оны бiз «жаца цазацстандыц па-триотизмнiц» тYп терещнде жатцан мэнi, езегi деп айтар едш. Патриотизм ^лт-тыц идеядан непзделед^ ¥лттыц идея тарихи санадан туындайды. Тарихи сана дегенiмiз - ол сенщ дэстYрiц, болмысыц, тэрбиец, тарихыц, ата- бабацныц жолы. Тарихи санадан ^лттыц азаттыгы жYзе-ге асады, ягни жаца цазацстандыц патриотизм ю- эрекетке асады деген сез. Сол ш елiмiздiц ^лттыц кодын цалып-тастырады. ¥лттыц код - мэцгтк елдiц кепiлi. Мше, сондыцтан келешек ^рпацца патриотизмдi тэрбиелеуд^ осы т^ргы-да мэнi зор. Ертец Yшiн, бiз бYгiн бiрi-гiп жасайтын iсiмiз де осы. Болашацца багытталган ойымызды Абайдыц тэлiм-тэрбиесiне жYгiнiп жасауга болады деп ^сыныс жасагымыз келедi. [6]
Абайдан бiлiмдi де, iлiмдi де, парсат-тылыцты да, игiлiктi де, жYректi де, ец-бектi де табуга болады. Балаларды бес нэрсеге асыц болуга, бес нэрседен цашыц болуга, енерiц, iсiц болса гана ойна, ^л, надандыцтан аулац жYрiп, жац-сылыцца, адалдыцца ^мтыл деп, шацы-рган ^лылыцтыц осы кYнге дейш мэнi зор. Абайдан бiлiм мен тэрбиенщ Yйле-
бiлдiредi. Осыган байланысты эр заманда жаца ц^ндылыцтар пайда болады, жаца мэдениеттер туып шыгады, былайша ай-тцанда еркениеттер алмасуы жYргiзiледi.
Б^л заманныц ыцгайын тауып, оцушы-ны сол заманныц оцу бшмше жетiлдiрiп, сол бiлiмдi кeцiлiне тоцыту жэне бiлiм арцылы Отанга, туган елге, халыцца де-ген сенiмдерiн ^ялатсац, ол есе келе, барлыц iсiн, бiлiмiн, кушш тек туган жерiне гана ж^мсайды, парасат биiгiне кeтерiледi, болашацтыц бейбгг жолын жалгастырады, ягни «бтм - сетм- iс -эрекет» цагидасы жYзеге асады деп айт-пацпыз. Сондыцтан да, б^л мэселе кезек ^тпейд^ себебi цазацстандыц патриотизм цогамныц бiрiгуi Yшiн, халыцтыц бiрлiгi мен мемлекеттiц т^тастыгы Yшiн ец басты фактор болып табылады. [5, 3б.]
суiн,ортац моделiн кере аламыз. Абай-дыц цара сeздерi ше? Эр адам Абайша eмiр CYрсе, цандай керемет адам болар ед1..
Абай адам мiнезiнiц цалыптасуы тэр-биеге, ортага байланысты екенiн дэлел-дедi. 0зiнiц отыз жетiншi цара сезшде: «Мен, егер зац цуаты цолымда бар кiсi болсам, адам мшезш тYзеп болмайды де-ген кшшщ тiлiн кесер едiм», - дед^ Ал жастар бойына дарытуга тиiстi жогары адамгершiлiк цасиеттер ретшде туган елге деген CYЙiспеншiлiк пен ерлш, та-бандылыц пен адалдыц, парасаттылыц пен сыпайылыц, адамдарга цайырым-дылыцпен царау, ецбексYЙгiштiк, жарцын eмiрге ^мтылушылыц деп атап айтты.
Мiне, б^л цасиеттер нагыз цазацстан-дыц азаматына, патриотына тэн цасиет. Оны цазiргi заманныц адамына сщру - кYрделi мэселе екенiн де жасырмай-мыз.Ол Yшiн eзiмiздi де Абайша тэрби-елеуiмiз керек, Абайша ойланып, Абайша пайымдап жYрiп - т^руымыз цажет. Бiрац, талаптанып, ерiнбей ецбек етсец, ез жемiсiцдi аласыц деген сез бар емес пе?... Б^л ецбектi Елбасымыздыц сeзiмен айтцанда, «рухани жацгыру» деп атауга болады. Соныц нэтижесiнде ез заманы-мыздан жаца т^лга, «жаца цазацстандыц патриоты» шыгады. Когамныц бiр мYше-сi ретiнде, эр адам езш - eзi тэрбиелей бастаса, заман агымына царай бешмде-ле отыра салт- санамызды, дэстYрiмiздi дэрiптей отырса гана халыцтыц « рухани жыцгыруы» болар едi. [4, 3 б.]
Абай атамыздыц тагылымында «за-манга кiнэ тацпа» дейдi. Эрг «Эркiмдi заман CYЙремек, заманды цай жан биле-мек, заманга жаман ^йлемек, замана оны илемек» дейд^ Б^л ^гым бойынша, заман мен адамныц цогамдагы ара цаты-насын цазацы тYсiнiк т^ргысынан пай-ымдай аламыз. Абай ^гымында заман екiншi жацтан «уацыт» деген де ^гымды
ЭДЕБИЕТ
1.Насырова М. Патриотты тэрбиелеу // § «Мысль» Республикалыц- саяси цогам- и дыц журнал. - 2006. - №1. - 22 б. - Ал- о маты. о
2.Пухович Л. Казацстандагы ^лттыц о идеяныц ц^рылымы// «Мысль» Респуб- Щ ликалыц- саяси цогамдыц журнал. - Ал- 2 маты, 2010. - №2. - 11 б. £
3. Е. Бекмухамедов «¥лт ^гымыныц он тYсiнiгi» // «Мысль» Республикалыц- о саяси цогамдыц журнал. - Алматы, 2007. ^ - №9. - 23 б. Я
4.Омаров А. «Абай Ымшщ бYгiнгi ^
цогамдагы мацызы» // «Ацицат»- цогам- о
дыц-саяси журнал. - 2012 ж. - 3 б - Ал- т
маты ^
5.Ашманова Б.Э. Жеке т^лганы ца- ^ лыптастыруда ^лттыц салт-сананы тэр- о биелеу// Тэрбие сагаты.Классный час. -Алматы, 2008ж. - №5 - 3б. £
6.https://egemen.kz/article/nursultan- ^ nazarbaev-bolashaqqa-baghdar-rukhani- к* zhanhghyru (eтiнiш берген кYнi - 10 сэуiр ^ 2019)
