Научная статья на тему 'ЖАМОАТЧИЛИК ЭКОЛОГИЯ НАЗОРАТЧИСИ–ЭКОЛОГИЯГА ҚАРШИ ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА УНГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ'

ЖАМОАТЧИЛИК ЭКОЛОГИЯ НАЗОРАТЧИСИ–ЭКОЛОГИЯГА ҚАРШИ ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА УНГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

18
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
атроф-муҳитни муҳофаза қилиш / экология соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар / табиий ресурс / жамоатчилик экология назоратчиси / экологик талаблар / утилизatsiя технологиялари / экологик мониторинг механизмини яратиш / экологик маданият. / environmental protection / offenses in the field of ecology / natural resource / state environmental supervision / environmental requirements / technology of use / creation of an environmental monitoring mechanism / environmental culture.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Мафура Мухтархановна Инагамова, Сухроб Фарход Ўғли Ашрабов

Мақолада атроф муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш соҳасидаги қонун ҳужжатлари талаблари бузилишининг олдини олиш, уни аниқлаш ва унга чек қўйишда амалга оширилган ишлар ѐритилган. Шунингдек, атроф муҳит ҳолатини кузатиб бориш, атроф муҳитнинг ифлосланишига, фуқароларнинг ҳаѐти ва соғлиғига таҳдид солиши мумкин бўлган вазиятларни аниқлашда жамоатчилик экология назоратчиси фаолияти ѐритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article describes actions taken to prevent, identify and stop violations of legal requirements in the field of environmental protection and rational use of natural resources. The activities of public environmental supervision to monitor the environment and identify situations that may threaten the environment, life and health of citizens are also covered

Текст научной работы на тему «ЖАМОАТЧИЛИК ЭКОЛОГИЯ НАЗОРАТЧИСИ–ЭКОЛОГИЯГА ҚАРШИ ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА УНГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences_Volume 4 | Issue 9 | 2023

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

ЖАМОАТЧИЛИК ЭКОЛОГИЯ НАЗОРАТЧИСИ-ЭКОЛОГИЯГА

КАРШИ хукукбузарликларнинг олдини олиш ва унга

КАРШИ КУРАШНИНГ ХУКУКИЙ АСОСЛАРИ

Мафура Мухтархановна Инагамова

Тошкент давлат транспорт университети доценти, (PhD), доцент

Сухроб Фарход ^ли Ашрабов

Тошкент давлат транспорт университети 2-боскич талабаси

АННОТАЦИЯ

Маколада атроф мухитни мухофаза килиш ва табиий ресурслардан окилона фойдаланиш сохасидаги конун хужжатлари талаблари бузилишининг олдини олиш, уни аниклаш ва унга чек куйишда амалга оширилган ишлар ёритилган. Шунингдек, атроф мухит холатини кузатиб бориш, атроф мухитнинг ифлосланишига, фукароларнинг хаёти ва соFлиFига тахдид солиши мумкин булган вазиятларни аниклашда жамоатчилик экология назоратчиси фаолияти ёритилган.

Таянч сузлар: атроф-мухитни мухофаза килиш, экология сохасидаги хукукбузарликлар, табиий ресурс, жамоатчилик экология назоратчиси, экологик талаблар, утилизatsiя технологиялари, экологик мониторинг механизмини яратиш, экологик маданият.

ABSTRACT

The article describes actions taken to prevent, identify and stop violations of legal requirements in the field of environmental protection and rational use of natural resources. The activities of public environmental supervision to monitor the environment and identify situations that may threaten the environment, life and health of citizens are also covered.

Keywords: environmental protection, offenses in the field of ecology, natural resource, state environmental supervision, environmental requirements, technology of use, creation of an environmental monitoring mechanism, environmental culture.

КИРИШ

Хдётимизнинг асосий кисми хисобланган табиат, бугунги кунда инсоният учун долзарб муаммоларни туFдирмокда. Сабаби, инсоният табиатга ва унинг конунларига карши харакат килмокда ва бунинг натижасида, инсон ва табиат уртасидаги мувозанат

September, 2023 Multidisciplinary Scientific Journals

132

бузилмокда. Натижада дунёда табиат ходисалари узгариб, табиий офатлар хусусан, сув тошкинлари, чангли тузонлар, анамал совук ва зилзилалар сони ошмокда. Бу каби табиатнинг салбий ходисалари мамлакатимизни хам чеклаб утмаяпти, сунгги вактларда Узбекистоннинг катор худудларида, жумладан, Тошкент шахри, Сирдарё ва Бухоро вилоятларида кучли шамол эсиб, кумли буронлар хосил булди. Куриш даражаси 500-1000 метргача пасайди. Бунинг окибатида тупрокнинг жуда курук устки катлами кутарилиб, атмосфера хавосидаги чанг микдори белгиланган меъёрдан 30 баробар ошди. «Узгидромет» кузатувларига кура, сунгги 150 йил ичида Узбекистонда бундай чангли губор ходисаси кузатилмаган.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Шу билан бирга, республикада худуд рахбарлари, экология ва атроф-мухитни хамда хукукни мухофаза килиш органларининг эътиборсизлиги натижасида сохада утган даврда жиддий камчиликларга йул куйилган, айрим холларда эса табиатга ва жамиятга тиклаб булмас даражада зарар етказилган.

Хусусан, биринчидан, худудларда, айникса шахарларда хаво ифлосланиши буйича холат тобора ёмонлашиб бормокда, атмосферага чикариладиган ташланмаларнинг юкини камайтириш буйича тизимли ишлар йулга куйилмаган;

иккинчидан, дарахтлар ва буталарни кесилишига эълон килинган мораторий даврида 44 мингга якин, шундан 9,5 мингга якин кимматбахо дарахтлар ноконуний кесилиши натижасида табиатга 36 миллиард сумлик зарар етказилган;

учинчидан, дарахтларнинг илдиз тизимларини бетон ва асфалт билан коплаш, уларга турли электр чирок ва реклама мосламаларини илиб куйиш дарахтларнинг жиддий шикастланишига сабаб булмокда;

туртинчидан, жамиятда хайвонларга, шу жумладан уй хайвонлари ва каровсиз хайвонларга шафкатсиз муносабатда булиш холатлари купайиб бормокда, уларни идентификатсия, чиплаш, вакцинатсия ва стерилизатция килишнинг замонавий тизими мавжуд эмас;

бешинчидан, мухофаза этиладиган табиий худудларда чорва моллари назоратсиз ва тизимсиз бокилиши холатларининг ортиб бориши, ер ости сувларидан илмий асосларсиз фойдаланиш экотизимларнинг бузилишига, катта ер майдонлари деградатсиясининг ортишига хамда уларнинг

чулланишига олиб келмокда, окибатда иклим узгаришининг

September, 2023

таъсири кучаймокда, инсонлар хаёти ва соглигига хавф тугилмокда.

Республика буйича 2022 йилда экологик хукукбузарликлар юзасидан 27 та холат буйича жиноий иш кузгатилган булиб, уларнинг барчаси буйича енгил молиявий жарима жазоси кулланилган холос.

Бундан ташкари мавжуд полигонларнинг холати экологик ва санитария талабларига жавоб бермаслиги хамда улар фаолиятида кайта ишлаш ва утилизатция технологиялари жорий килинмаганлиги уларнинг келгусида экологик фожиа даражасидаги муаммога айланиш хавфини келтириб чикармокда.

Мазкур салбий холатларни олидини олиш максадида, сунгги йилларда мамлакатимизда экологик хавфсизликни таъминлаш, экологик вазиятни яхшилаш, чикиндиларнинг инсонлар соглигига зарарли таъсирини олдини олиш, табиий ресурслардан окилона фойдаланиш, санитария ва экологик холат сифатини ошириш учун кулай шароитлар яратиш буйича комплекс чора-тадбирлар изчил амалга оширилмокда.

Бутун мамлакат микёсида "Яшил макон" умуммиллий лойихаси амалга оширилмокда, давлат урмон фондига кирмайдиган дарахтлар кимматбахо навларининг кесилишига муддатсиз мораторий амал килмокда.

Ракамли технологиялар асосида замонавий экологик мониторинг механизмини яратиш, экологик маданиятни янада ошириш, биохилма-хилликни асраш ва чикиндилар билан боглик ишларни тартибга солиш, дарахт, буталарни экиш ва яшил худудларни ташкил килиш хамда уларни мухофаза килишнинг янги тартибларини жорий килиш оркали экологик вазиятни тубдан яхшилаш, шунингдек, Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 25 январдаги «Республика ижро этувчи хокимият органлари фаолиятини самарали йулга куйишга доир биринчи навбатдаги ташкилий чора-тадбирлар тугрисида»ги[1] ПФ-14-сон Фармони ижросини таъминлаш максадида, Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йилнинг 31 майдаги ПФ-81-сонли «Экология ва атроф мухитни мухофаза килиш сохасини трансформатция килиш ва ваколатли органлар фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида»ги[1] фармон кабул килиниб, ижрога каратилди.

Мазкур фармонга кура, «Табиат ресурлари вазирлиги» «Экология, атроф мухитни мухофаза килиш ва иклим узгариши вазирлиги» деб кайта номланди ва 2023 йил 1 июлдан «Жамоатчилик экология назоратчиси» тизими жорий килиниши белгилаб куйилди. Экология, атроф-мухитни мухофаза килиш ва урмон хужалиги сохасидаги конунчиликка риоя этилиши ва унинг ижроси устидан

назоратга масъул булган Бош прокурор уринбосари лавозими киритилди. Вазирликда алохида юридик шахс макомига эга булмаган Давлат экологик назорат инспекцияси ташкил этилди.

Фармонга кура, 2023 йил 1 декабргача туманларда (шахарларда) атмосфера хавоси ифлосланиши фон мониторингини амалга ошириш учун автоматлашган кичик станциялар урнатилиши, 2024 йил якунигача худудларни экологик бахолаш буйича индикаторлар асосида "еcо-mdicator.uz" рейтинги шакллантирилади ва хар бир худуднинг экологик паспорти эълон килиниши хамда 2025 йил якунигача республика худуди буйича атмосфера хавосининг табиий ифлосланиши юкори булган худудларни прогнозлаш ва ахолини барвакт огохлантириш тизими синов тарикасида жорий этилиши белгиланди.

2024 йил 1 январдан давлат урмон фонди участкалари факат "E-auksion" платформаси оркали ижарага берилади. 2023 йил 1 июлдан эса чикинди полигонларини хусусийлаштириш такикланади.

Бундан ташкари, 2023 йил 1 декабрдан куйидаги ерларда электромобилларни тез кувватлантириш станциялари барпо этилади:

Хусусан, Нукус шахри, вилоятлар марказлари ва вилоят буйсунувида булган шахарлар худудларидаги автомобилларга ёкдлги куйиш шохобчалари, сигими 100 автомобилдан ортик булган автотураргохлар хамда бозорлар худудида;

"Узбекистон туризм магистрали" туризм транспорт коридори автомагистраль йулларида жойлашган автомобилларга ёкдлги куйиш шохобчалари, савдо ва кунгилочар марказлари худудида;

"Узбекистон туризм магистрали" туризм транспорт коридорининг чул ва сахро кисмида куёш электр станцияларини курган холда биринчи 50 та электромобилларни тез кувватлантириш станцияларини барпо этиш учун хар бир лойихага 100 млн сум субсидия сифатида ажратилади.

Диккатга сазовор холатлардан бири, 2023 йил 1 июлдан "Чикиндиларни оммавий йигиш" (УзПлоггинг) умуммиллий харакати ташкил этилади. Шунингдек, фармонга кура: "Табиатга мехр" инноватцион ва интеллектуал лойихалар танлови утказилади;

- "Табиат мадхияси" (мусика ва матни) учун танлов эълон килинади;

- "Ёш экологлар" харакати кукрак нишони таъсис этилади;

- Мактабларнинг Миллий укув дастурига "экосоат" дарслари киритилади.

Яна бир мухим масала, 2024 йил 1 январдан Нукус

шахрида: ичимлик сувидан фойдаланиш буйича куп каватли

September, 2023

уйлар уртасида "Тежамкор уй" ва "Тежамкор хонадон" рейтинг тизими ишга туширилади;

йил якунига кура, энг кам сув ишлатган 20 та хонадон хамда хонадонларининг 50 фоизидан ортиги белгиланган меъёрлардан кам сув ишлатган 20 та куп каватли уйлар рагбатлантирилади;

голиб хонадон ва уйларга куёш панеллари ёки уй атрофини ёритиш мосламалари бепул урнатиб берилади. Мазкур тажриба 2025 йилдан Тошкент шахри ва барча вилоят марказларида хам жорий килинади.

Фармонга кура, Марказий Осиё атроф-мухит ва иклим узгаришини урганиш университети (Греен Университй) ташкил этилди. 2023 йил 1 июлгача Республикада ташкил этиладиган экологик акциялар махсус платформаси ишга туширилади.

Тахлил этаётган «Экология ва атроф мухитни мухофаза килиш сохасини трансформатция килиш ва ваколатли органлар фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида»ги фармонда хайвонлар, жумладан, уй хайвонлари ва каровсиз хайвонларга нисбатан шафкатсиз муносабатда булиш холатлари купайиб бораётгани, уларни идентификатция килиш, чиплаш, эмлаш ва стерилизатция килишнинг замонавий тизими мавжуд эмаслиги хам кайд этилган. Шунингдек, фармонда мухофаза этиладиган табиий худудларда назоратсиз ва тизимсиз чорва бокиш, ерости сувларидан илмий асосларсиз фойдаланиш холатларининг купайиши экотизимларнинг бузилишига, катта майдонларнинг деградатсияси ва чулланишининг кучайишига олиб келаётганлиги, окибатда иклим узгаришининг таъсири кучаяётганлиги, инсон хаёти ва соглигига тахдид пайдо булаётганлиги алохида таъкидлаб утилган.

Бундан ташкари ушбу фармонга мувофик, Миллий табиий мерос объектлари руйхати жорий этилиб, 2024 йилдан, жумладан, куйидагилар учун хар йили 500 миллиард сум ажратилади:

Хусусан, "яшил белбог", "яшил бог" ва "яшил жамоат парк"лар хамда "яшил копламалар" - химоя урмонзорларини барпо этиш ва доимий фойдаланувчига топширилгунга кадар саклаб туриш; асосий темир йул ва магистрал автойуллар буйида дарахт кучатларини экиш; хар бир туман ва шахарда 5 гектардан кам булмаган майдонларда боглар барпо этиш.

2023 йил якунигача хар бир давлат ташкилоти ва хокимликнинг уз боглари ташкил этилади хамда 3 йил давомида парваришланади. 2024 йил 1 январдан уй шароитида ёки касаначилик асосида дарахт ва

бута кучатларини (нихол) етиштириш фаолияти узини узи

September, 2023

банд килган шахслар шугулланиши мумкин булган фаолият (ишлар, хизматлар) хисобланади.

Маълумки, Узбекистон Республикаси Конституциясининг 49- моддасида хар ким кулай атроф-мухитга, унинг холати тугрисидаги ишончли ахборотга эга булиш хукукига эгалиги белгилаб куйилган. Шунингдек, ахоли учун катта хукук берилиб унга кура, давлат фукароларнинг экологик хукукларини таъминлаш ва атроф-мухитга зарарли таъсир курсатилишига йул куймаслик максадида шахарсозлик фаолияти сохасида жамоатчилик назоратини амалга ошириш учун шарт-шароитлар яратилиши кузда тутилган.

Шунингдек, шахарсозлик хужжатларининг лойихалари конунда белгиланган тартибда жамоатчилик мухокамасидан утказилиши, давлат баркарор ривожланиш принципига мувофик, атроф-мухитни яхшилаш, тиклаш ва мухофаза килиш, экологик мувозанатни саклаш буйича чора-тадбирларни амалга ошириши ва давлат Оролбуйи минтакасининг экологик тизимини нухофаза килиш хамда тиклаш, минтакани ижтимоий ва иктисодий жихатдан ривожлантириш юзасидан чоралар куришни янада жадаллаштириш лозим.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Шу уринда, Орол денгизи хакида хам тухталиб утиш максадга мувофик. Хусусан, Урмон хужалиги давлат кумитаси томонидан берилган маълумотга кура, агар XXI аср охиригача Орол денгизини хозирги суръатларни саклаб колинадиган булса, дунёдаги уртача харорат 4 даражага, Марказий Осиё давлатларида эса 7 даражагача кутарилишини экспертлар башорат килмокда. Глобал иклим узгариши натижасида охирги 50-60 йил ичида музликлар майдони тахминан 30 фоизга камайди. 2050 йилгача сув ресурсларини Сирдарё хавзасида 5 фоизгача ва Амударё хавзасида 15 фоизгача камайиши кутилмокда. Бу борада Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2022 йил 18 январдаги «Орол денгизининг суви куриган тубида ва оролбуйи худудларида «яшил копламалар» — химоя урмонзорларини барпо этишнинг кушимча чора-тадбирлари тугрисида»ги 31-сонли карори имзоланиб, ижрога каратилганлиги алохида эътиборга молик. Карорга мувофик, мамлакатимизда экологик холатни яхшилаш, Орол денгизининг суви куриган туби ва Оролбуйи минтакасидан кутарилаётган кум, туз ва чанг заррачаларининг салбий таъсирини камайтириш, ушбу худудларда чул усимликларидан «яшил копламалар» — барпо этиш ишларини изчиллик билан давом эттириш хамда глобал иклим узгаришларининг салбий таъсирини янада юмшатиш

кузда тутилган.

September, 2023

Экология сохасидаги жиноятларга тухталадиган булсак, Узбекистонда табиат бойликларини мухофаза килиш ва улардан окилона фойдаланишга оид конунчилик хужжатлари ва юридик нормалар ишлаб чикилган. Хусусан, Узбекистон Республикасининг Ер кодекси (1998 йил 30 апрел)[4], "Табиатни мухофаза килиш тугрисида"ги (1992 йил 9 декабр)[5], "Мухофаза этиладиган табиий худудлар тугрисида"ги (2004 йил 3 декабр)[6], "Ер ости бойликлари тугрисида"ги (2002 йил 13 декабр)[7], "Сув ва сувдан фойдаланиш тугрисида"ги (1993 йил 6 май) конунларда экология сохасидаги хукукий нормалар булиб уз ифодасини топган.

Шунингдек, Узбекистон Республикаси Жиноят кодексида биринчи марта Экология сохасидаги жиноятлар алохида XIV боб булиб ажратилди (193-203-моддалар) хамда куйидагилар харакатлар жиноят деб тавсифланди. Жумладан, экология хавфсизлигига оид нормалар ва талабларни бузиш; атроф табиий мухитнинг ифлосланганлиги тугрисидаги маълумотларни касддан яшириш ёки бузиб курсатиш; атроф табиий мухитнинг ифлосланиши окибатларини бартараф килиш чораларини курмаслик; атроф табиий мухитни ифлослантириш; сув ёки сув хавзаларидан фойдаланиш шартларини бузиш.

Бундан ташкари, Узбекистон Республикаси Олий Суд Пленумининг "Атроф мухитни мухофаза килиш ва табиатдан фойдаланиш сохасидаги жиноятлар ва бошка хукукбузарликлар тугрисидаги ишлар суд амалиёти хакида"ги карорида (1996 йил 20 декабр) экология сохасидаги жиноятлар учун жавобгарлик тугрисидаги конунларни куллаш буйича зарур тушунтиришлар берилган.

Демак, табиий мухитни асраш, табиат бойликларидан окилона фойдаланиш нафакат миллий, балки умуминсоний мажбурият хисобланади ва бу табиат комплекслари хамда айрим объектларнинг мухофазасини таъминлашга, фукароларнинг кулай атроф мухитга эга булиш хукукини кафолатлашга каратилгандир. Сабаби, табиатни асрамаган ва унга зарар етказган шахсларга нисбатан хеч кандай чора курмаслик албатта салбий окибатларга олиб келади. Фикримизча, уларга нисбатан катъий жазо чоралари курилиши керак. Жумладан, 2022 йилда Табиат ресурлари вазирлиги экологик назорат ва экологик хукукбузарликлар буйича хисоботига кура, утган давр мобайнида экологик назорат тадбирлари давомида 45 300 та конунбузилиш холати аникланиб, табиатга етказилган зарар учун 40 млрд сум маъмурий жарима тайинланган. Кайд этилишича, 1409 та холат буйича 5,8 млрд сум жарима ва табиатга етказилган зарарни ундириш ва конуний чора куриш учун материаллар хукукни

ISSN: 2181-1Э85 ISI: G,967 I Cite-Factor: G,89 I SIS: 1,9 I ASI: 1,3 I SJIF: 5,771 I UIF: 6,1

мухофаза килиш органларига юборилган ва 36 та холат буйича жиноят иши очилган[8].

Фикримизча, экология сохасидаги жиддий муаммоларга худуд рахбарлари, экология ва ички ишлар органларининг эътиборсизлиги сабаб булмокда. Жумладан, куплаб хукукбузарликлар табиатни мухофаза килиш органларининг ваколатлари етарли эмаслиги сабабли содир этилиб, дарахтлар ва яшил майдонларни бетонлаш, дарахтларга реклама жойлаштириш, дарахтларни лампочкалар билан безаш холатлари куплаб учрамокда. Бу каби салбий холатларни купайишига эса, масъуллларнинг назорат килмаётганликлари сабаб булмокда. Бундан ташкари, сунгги йилларда Узбекистоннинг иктисодий фаолият эркинлиги, ахоли фаровонлиги ёки туризм буйича рейтинги ошиб бормокда, бирок 2022 йилги Фаровонлик индекси натижаларига кура, мамлакатдаги экологик вазият дунёдаги энг ёмонларидан бири эканлигини хам айтиб утган.

ХУЛОСА

Мухтасар килиб айтганда, экология ва атроф мухитни мухофаза килиш сохасини трансформатция килиш ва ваколатли органлар фаолиятини ташкил этиш механизмини ижро этилишида куйидаги ишларни амалга ошириш максадга мувофик: биринчидан, олий таълим муассасалари талабалари уртасида экология оид маънавий-маърифий тадбирларни хусусан, сохага оид, конференциялар ва бошка турдаги илмий тадбирларни ташкил этиш; иккинчидан, олий таълим муассасаси худудларини ободонлаштириш ва кукаламзорлаштиришда талабаларни жалб этиш ва бу оркали уларнинг табиатга булган кизикишини ошириш; учинчидан, олий таълим муассасаси томонидан «Жамоатчилик экология назоратчиси» стипендиасини жорий этиш хамда укув йили давомида узининг атроф мухит ва табиатни асрашда фаол булган талабалар орасидан танлаб олиб, мукофоотлаш тизимини жорий этиш.

Фикримизча, мамлакатда экологик хавфсизликни таъминлаш, экологик вазиятни яхшилаш, кулай экологик холатни баркарор саклаш, экология ва атроф-мухитни мухофаза килиш сохасида давлат бошкаруви самарадорлигини таъминлаш хамда сохада содир этилаётган хукукбузарликларнинг олдини олиш буйича амалга оширилаётган чора-тадбирларни янада жадаллаштириш келажакда узининг ижобий самарасини беради.

September, 2023

REFERENCES

1. Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 25.01.2023 й., 06/23/14/0053-сон; 5.03.2023 й., 06/23/43/0167-сон; 31.05.2023 й., 06/23/79/0302-сон; 02.06.2023 й., 06/23/81/0320-сон; 13.06.2023 й., 06/23/92/0366-сон

2. Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 02.06.2023 й., 06/23/81/0320-сон

3. Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 19.01.2022 й., 09/22/31/0044-сон

4. Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1998 й., 5-6-сон, 82-модда; 2003 й., 9-10-сон, 149-модда; Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2004 й., 25-сон, 287-модда, 51-сон, 514-модда; 2007 й., 52-сон, 533-модда; 2009 й., 3-сон, 9-модда, 52-сон, 555-модда; 2011 й., 1-2-сон, 1-модда; 2014 й., 4-сон, 45-модда, 36-сон, 452-модда; 2015 й., 33-сон, 439-модда; 2017 й., 37-сон, 978-модда; Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 05.01.2018 й., 03/18/456/0512-сон; 19.04.2018 й., 03/18/476/1087-сон; 25.07.2018 й., 03/18/487/1569-сон; 21.12.2018 й., 03/18/506/2356-сон; 09.01.2019 й., 03/19/512/2435-сон; 05.03.2019 й., 03/19/526/2701-сон, 05.04.2019 й., 03/19/533/2885-сон, 29.08.2019 й., 03/19/558/3662-сон, 15.11.2019 й., 03/19/584/4025-сон; 30.09.2020 й., 03/20/639/1342-сон, 24.12.2020 й., 03/20/656/1661-сон; Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 21.04.2021 й., 03/21/683/0375-сон, 17.08.2021 й., 03/21/708/0799-сон; 07.06.2022 й., 03/22/775/0477-сон; 30.06.2022 й., 03/22/782/0576-сон.

5. Узбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1993 й., 1-сон, 38-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1995 й., 6-сон, 118-модда;1997 й., 4-5-сон, 126-модда; 1999 й., 1-сон, 20-модда; 2000 й., 5-6-сон, 153-модда; 2000 й., 7-8-сон, 217-модда; 2002 й., 9-сон, 165-модда; 2003 й., 9-10-сон, 149-модда; Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2004 й., 25-сон, 287-модда; 51-сон, 514-модда; 2006 й., 41-сон, 405-модда; 2011 й., 1-2-сон, 1-модда, 36-сон, 365-модда; 2013 й., 18-сон, 233-модда; 2014 й., 36-сон, 452-модда; 2017 й., 24-сон, 487-модда, 37-сон, 978-модда; Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 19.04.2018 й., 03/18/476/1087-сон; 11.09.2019 й., 03/19/566/3734-сон, 15.11.2019 й., 03/19/584/4025-сон; Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 21.04.2021 й., 03/21/683/0375-сон, 12.10.2021 й., 03/21/721/0952-сон.

6. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2005 й., 1-cон, 1-модда; 2014 й., 36-сон, 452-модда; 2017 й., 37-сон, 978-модда; Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 09.01.2019 й., 03/19/512/2435-сон; 30.09.2020 й., 03/20/639/1342-сон; Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 21.04.2021 й.,

Academic Research in Educational Sciences_Volume 4 | Issue 9 | 2023

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

03/2 1/683/0375-coh; 07.06.2022 h., 03/22/775/0477-coh, 30.06.2022 h., 03/22/782/0576-coh.

7. Y36eKHCTOH PecnyönHKacn ohhh Ma^nncHHHHr AxöoporaoMacH, 2003 h., 1-coh, 5-Mogga; Y36eKHCTOH PecnyönHKacn K£HyH xy^^araapn TynnaMH, 2007 h., 50-51-coh, 512-Mogga; 2011 h., 1-2-coh, 1-Mogga, 36-coh, 365-Mogga; 51-coh, 541-Mogga; 2013 h., 18-coh, 233-Mogga; 2016 h., 17-coh, 173-Mogga; 2017 h., 37-coh, 978-Mogga; ^OHyH xy^^araapH MatnyMoraapn mkmhh 6a3acn, 19.04.2018 h., 03/18/476/1087-coh, 24.07.2018 h., 03/18/486/1559-coh, 11.05.2019 h., 03/19/536/3114-coh; 08.01.2020 h., 03/20/601/0025-coh; 04.12.2020 h., 03/20/653/1592-coh; ^OHyHHHnHK MatnyMoraapn mh.Mhh 6a3acn, 21.04.2021 h., 03/2 1/683/0375-coh , 12.10.2021 h., 03/21/721/0952-coh.

8. A3H3 AögyxaKHMOB. «3KonorHK MyxuT Ba MyaMMonap» 'Ta3eTa.y3" T.: 2022.

September, 2023 Multidisciplinary Scientific Journals

141

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.